Met de nieuwe Alder Lake-cpu’s, oftewel de 12de generatie Core-processors, brengt Intel zijn grootste innovatie in jaren uit. De nieuwste processors maken een flinke stap vooruit in prestaties en leggen het vuur weer volop aan de schenen van de concurrentie. Ook brengen ze ons een van de grootste veranderingen van de afgelopen jaren: de introductie van de hybride processor. Maar wat is dat precies, hoe verhouden deze processors zich tot de alternatieven en hoe relevant zijn ze voor jou? We vertellen het in deze Intel Alder Lake review.

Jarenlang had Intel het eenvoudig. Als je een desktop-pc wilde kopen, lag het voor de hand dat daar een Intel-processor in zat. Intel had traditioneel de overhand op praktisch elk vlak: prestaties, betrouwbaarheid en zelfs budget.

Door die budgetvoorsprong kon het bedrijf op vrijwel elk product dat consumenten zagen, denk aan computers en laptops in de winkel, een Intel-sticker plakken. Het gevolg was dat Intel ook bij het mainstream publiek, iedereen dus die niet dagelijks allerlei benchmarks checkt, synoniem werd voor een goede computer.

Het getuigde van uitzonderlijk goede marketing dat mensen ons vertelden dat ze “een i7-pc” hadden, in de volle overtuiging dat ze dan automatisch een goede computer hadden, terwijl het concept ‘i7-pc’ niet zo heel veel zegt. Deze processorserie bestaat immers al ruim dertien jaar, dus er zitten echt wel modellen tussen die naar hedendaagse maatstaven niet zo high-end meer zijn.

Jaren van stagnatie

Die reputatie kwam in de afgelopen jaren goed van pas. Want terwijl de ontwikkelingen op het gebied van desktop- en laptopprocessors spontaan stagneerden bij Intel, dienden verschillende concurrenten zich aan.

AMD kwam in 2017 ogenschijnlijk uit het niets terug met sterk concurrerende producten. En hoewel Intel de eerste generaties van deze nieuwe Ryzen-processors nog aardig kon pareren met kleine aanpassingen, was de conclusie eind 2020 dat AMD inmiddels toch echt het sterkere product in handen had. Na enkele jaren was de rek uit de gedachte dat Intel een vanzelfsprekende keuze was. En dat had het bedrijf vooral aan zichzelf en zijn beperkte innovatie te danken.

Eindelijk vernieuwing

Met Alder Lake gooit Intel niet alleen de markt in één keer op de schop, maar ook zijn eigen gewoonte om elk jaar slechts kleine ontwikkelingen door te voeren. Deze nieuwe processors brengen een volledig nieuwe architectuur met zich mee en worden op een kleiner procedé gefabriceerd, waardoor ze ook meteen efficiënter zijn dan vorige generaties.

Bovendien zijn het de eerste desktopprocessors die verschillende soorten cores combineren. Eerdere processors van zowel Intel als AMD waren altijd gebaseerd op één type core, waarbij het exacte model vervolgens bepaalde hoeveel je er kreeg. Zo had een i3 bijvoorbeeld vier cores van één type, en een i7 had acht cores van hetzelfde type. Met Alder Lake combineert Intel verschillende soorten cores in één product.

Het gaat daarbij om zogeheten Performance- of P-cores, waarbij de focus op maximale prestaties ligt, gecombineerd met een aantal Efficiency- of E-cores, waarbij de nadruk ligt op efficiëntie. Op deze manier zegt Intel de kostbare ruimte op de chip beter te kunnen benutten. Een P-core is weliswaar sneller, maar in de ruimte van één P-core kan Intel vier E-cores kwijt. Hierdoor heeft de fabrikant zijn nieuwe Core i9-processor van zestien cores kunnen voorzien (acht P- en acht E-cores).

©PXimport

Big.LITTLE of big.BIGGER?

De vergelijking met het big.LITTLE-concept van smartphones is snel gemaakt. De meeste telefoons werken al jaren met een combinatie van een paar rappe en een paar efficiënte cores. Maar de vergelijking gaat mank als we naar de prestaties van elk van de cores kijken.

Zo blijken de nieuwe P-cores grofweg 20 procent sneller te zijn dan zowel vorige generaties als hun directe AMD-tegenhangers. Dat is al mooi, maar ook de kleine E-cores presteren grofweg gelijk met de ‘gewone’ cores van de afgelopen jaren. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, zijn die E-cores ook gewoon capabele rekenkernen.

Intel introduceert in eerste instantie de snelste modellen in de vorm van de Core i5, i7 en i9. We hebben voor dit artikel de Core i5-12600K en de Core i9-12900K getest. De eveneens verkrijgbare KF-varianten zijn qua specificaties hetzelfde, maar hebben geen geïntegreerde gpu. De i9 is voorzien van alle cores, terwijl de i5 zes P- en vier E-cores heeft. De Core i7-12700K(F) die we nog niet getest hebben, zit daar tussenin met acht P- en vier E-cores.

Prestaties

Na jarenlang genoegen te hebben genomen met kleine, procentuele upgrades, is het goed om te zien dat Alder Lake in elk opzicht een flinke stap vooruit maakt. De Intel Core i9-11900K had tot nu toe de snelste core, goed voor een score van 647 punten in de singlecore Cinebench R20-benchmark. De AMD Ryzen 9 5950X volgde op de voet met een score van 634 punten. Intels nieuwe i9-12900K scoort maar liefst 777, een verbetering van 23 procent. En ook de goedkopere Intel Core i5-12600K scoort met 737 punten uitstekend.

Intels vorige generatie viel vooral door de mand in testen die meerdere cores gebruiken. De Core i9-11900K heeft slechts acht cores en scoort 6247 punten, waar de Ryzen 9 5950X met zestien cores goed is voor 9808 punten. Kortom, AMD’s beste processor was grofweg 50 procent sneller dan wat Intel te bieden had.

Dankzij zijn acht P- en acht E-cores weet de nieuwe i9-12900K een score van 10.577 neer te zetten. Hiermee is Intel in één klap dus weer een serieuze speler in de high-end-desktopmarkt. Ook de i5-12600K behaalt met 6764 punten een uitstekende score. Daarmee is de nieuwe i5 dus krachtiger dan de i9 van de vorige generatie, maar scoort hij ook beter dan de eveneens 300 euro kostende Ryzen 5 5600X, die blijft steken op een score van 4322.

©PXimport

Prestaties in games

Gaming was ooit een van de voornaamste redenen om je pc frequent te upgraden, maar op dat vlak lopen we de laatste jaren vooral tegen een gpu-bottleneck aan. Games leunen normaliter sterk op de prestaties van een enkele core in je cpu, wat Alder Lake in beginsel een uitstekende optie maakt voor gamers.

De verschillen met andere recente cpu’s zijn vaak wel klein of enkel te zien bij ongebruikelijke instellingen, zoals 1080p met lage beeldkwaliteit. Mocht je vorig jaar net een pc hebben gekocht met een Ryzen 5000 of een 10de of 11de generatie Intel Core-processor, verwacht dan geen gigantische verschillen. Er is een aantal games waarbij de cpu een enorme impact heeft (Far Cry 6 bijvoorbeeld), maar dat zijn uitzonderingen en geen regel.

Maar mocht je nog op een ouder platform zitten en aan een upgrade toe zijn, dan is het een ander verhaal. Intel zet een forse stap vooruit en in gamebenchmarks is er geen enkele cpu die aan de prestaties van deze nieuwe processors kan tippen.

Hybride architectuur

Voordat je direct naar de winkel rent, zijn er nog wel wat kanttekeningen te plaatsen. Allereerst is een pc meer dan een processor en gaat de introductie van de hybride architectuur niet geheel zonder slag of stoot. Er zijn wat kinderziektes om rekening mee te houden.

Zo moet ook het besturingssysteem weten hoe het met die cpu om moet gaan. Intel heeft zelf veel werk verricht met zijn Thread Director, die taken zo goed mogelijk op de P- of E-cores zet. Maar de Thread Director werkt duidelijk beter samen met Windows 11 dan met Windows 10. Hoewel Alder Lake-cpu’s over het algemeen goed werken met Windows 10, zijn er een paar applicaties die niet optimaal gebruikmaken van de nieuwe chips, met mindere prestaties tot gevolg.

De keuze voor Windows 11 ligt dan ook voor de hand. Maar Windows 11 is pas net uit en ook daar liggen nog wat problemen op de loer, waaronder enkele applicaties die nog niet helemaal optimaal werken. Het is dus raadzaam om even te googelen op jouw specifieke applicaties of ze goed werken alvorens over te stappen.

©PXimport

Wellicht kwalijker is dat de beveiliging van sommige applicaties en games niet overweg kan met hybride processors. Sommige games die gebruikmaken van de dramatische Denuvo-DRM werken nog niet, waaronder Assassin’s Creed Valhalla. Veel games zijn al geüpdatet en werken inmiddels, maar alsnog zijn er tientallen titels die nog totaal niet draaien. Dat wordt waarschijnlijk met patches opgelost. 

Ook hebben sommige moederborden een BIOS-instelling om de E-cores tijdelijk uit te schakelen en zo de problemen met de hybride architectuur te omzeilen.

Dure moederborden

Een andere uitdaging is financieel van aard. Om deze nieuwe processors te kunnen gebruiken, heb je een nieuw moederbord nodig met een Z690-chipset (dus niet Z590)en socket LGA 1700. In veel opzichten zijn deze nieuwe moederborden uitstekend: zelfs instapmodellen hebben al snel drie of vier aansluitingen voor M.2-ssd’s en vaak zijn er veel (snelle) usb-poorten aan boord.

Maar ze zijn ook kostbaar. Het goedkoopste capabele Z690-bord dat wij tot dusver hebben getest, kost zo’n 200 euro. Voor AMD’s Ryzen-chip vind je tegenwoordig al voor 120 à 150 euro aardige moederborden. Op termijn zal het prijspeil uiteraard wat zakken, maar vooralsnog is het een aardige domper, zeker in combinatie met de goedkopere i5-12600K.

Daarbij zul je op de nieuwe socket ook een nieuwe koeler nodig hebben, of je moet geluk hebben dat de fabrikant een montagekit verkoopt voor de koeler die je reeds bezit. Voor de i5 zal praktisch elke koeler voldoen, maar voor de i9 dien je rekening te houden met een (prijzige) high-endkoeler zoals de Noctua NH-D15 of een stevige waterkoeler.

©PXimport

DDR5

Een andere goede innovatie is de introductie van het eerste DDR5-werkgeheugen. Intel Alder Lake en Z690-moederborden zijn de eerste die het nieuwste, snelste werkgeheugen ondersteunen. Het is een nodige innovatie, maar ook eentje waar je op korte termijn maar beperkt winst in zult zien, net als het geval was bij de eerste introducties van DDR4 en DDR3 jaren geleden. Sommige specifieke taken zijn erg geheugenintensief, maar de meeste zaken, zoals foto- of videobewerking of zelfs gaming, zijn dat nu eenmaal niet.

Een leuke DDR4-geheugenkit van 32 GB kun je vinden voor 130 euro, maar voor 32 GB DDR5-geheugen mag je 300 euro of meer afrekenen. En dat terwijl de meeste gebruikers er niets van zullen merken. Daarvoor is het toch echt wachten tot er in de komende jaren betere, rappere DDR5-kits uitkomen.

Overigens moeten we hier wel bij opmerken dat de overstap naar DDR5 geen harde eis is. Als je een Z690-moederbord met DDR4-ondersteuning koopt, kun je het voorlopig gewoon bij DDR4 houden.

Conclusie

Na jarenlange stagnatie zet Intel in één klap weer de interessantste desktopprocessors van het jaar neer. De switch naar een hybride processor plus de (praktische) noodzaak om naar Windows 11 over te stappen, brengen wat kleine kinderziektes met zich mee, maar over de hele linie is Alder Lake een uitstekende stap vooruit en zijn de resulterende processors simpelweg uitstekend. Voor iedereen die toe is aan een nieuwe desktop-pc, ligt de keuze voor een 12de generatie Intel Core-processor weer helemaal voor de hand.

Intel Core i9-12900K

Prijs
€ 695,-
Websitewww.intel.com9Score90

Intel Core i5-12600K

Prijs
€ 299,-
Websitewww.intel.com9Score90

De goedkoopste uitvoering van de Samsung Galaxy Tab S11 kost 899 euro en biedt 128 GB opslagruimte. Wie meer ruimte wil, kan kiezen voor varianten met 256 of 512 GB opslag. Ongeacht de versie krijg je altijd 12 GB werkgeheugen en dezelfde chipset, die opnieuw van Chinese makelij is. Tijd voor een praktijktest.

De Galaxy Tab S11 is Samsungs meest luxe tablet, bedoeld als concurrent voor de iPad Pro. Het apparaat voelt lekker stevig aan dankzij een metalen frame. Het scherm voorop is bovendien goed beschermd dankzij Gorilla Glass 5. Een belangrijk voordeel is dat zowel de tablet als de meegeleverde S Pen water- en stofbestendig zijn (IP68). Het ontwerp is echter nauwelijks veranderd ten opzichte van zijn voorgangers. De S Pen klikt verder gelukkig magnetisch vast aan de bovenrand en de vingerafdrukscanner zit onder het scherm.

Het 11 inch amoled-scherm is de ster van de show. Dankzij de hoge resolutie (1.600 bij 2.560 pixels) en een vloeiende 120Hz-verversingssnelheid ziet alles er haarscherp en soepel uit. De voornaamste verbetering is de hoog instelbare helderheid, waardoor je het scherm ook buiten in de zon goed kunt aflezen. Een nadeel is dat de antireflectiecoating, die wel op de duurdere modellen zit, bij dit model ontbreekt. De tablet beschikt verder over vier speakers die voor een goed en ruimtelijk geluid zorgen, waardoor games en media nog best aardig klinken.

©Wesley Akkerman

Houdt het lang vol

Onder de motorkap wordt de Tab S11 aangedreven door een Chinese MediaTek 9400+-processor, die over het algemeen goede prestaties levert. Je speelt moeiteloos allerlei zware games, maar moet er dan ook rekening mee houden dat de chipset snel warm wordt (dat gebeurt al bij het instellen). Voor dagelijks gebruik is de Samsung Galaxy Tab S11 meer dan geschikt, waardoor je de processors van Qualcomm waarschijnlijk niet zult missen. De Snapdragon-cpu's van dit merk zijn de populairste en vaak best beoordeelde mobiele chipsets van dit moment.

De batterijduur is eveneens een sterk punt van deze premium tablet. De 8.400mAh-batterij is ruim voldoende voor een complete dag intensief gebruik of zelfs een week bij lichter gebruik (zoals browsen en video's kijken). Mocht de batterij toch leeg zijn, dan is hij dankzij de 45W-snellaadfunctie redelijk snel opgeladen: in een half uur is hij voor de helft vol. Net zoals bij veel andere apparaten die werken met oplaadbare energiebronnen moet je de oplader zelf aanschaffen; die zit niet in de doos. Dit is geheel volgens Europese regels.

©Wesley Akkerman

Nuttige camera's en software

De camera's van de Tab S11 – 13 megapixel achter en 12 megapixel voor – voldoen prima voor dagelijks gebruik, zoals videobellen of het scannen van documenten. Voor serieuze fotografie is je smartphone een betere keuze, maar dat geldt voor vrijwel alle tablets. Door hun formaat zijn ze nu eenmaal minder geschikt om mee te fotograferen. Toch is het prettig dat de beelden bruikbaar zijn in situaties waarin het vooral om gemak draait, zoals snel iets vastleggen of een document inscannen.

Veelzijdig én lang updates

De software, Android 16 met Samsungs One UI, blinkt uit in multitasking en productiviteit. Met functies als DeX tover je de tablet bijvoorbeeld om tot een laptopalternatief. Ook deze tablet profiteert van Samsungs belofte van zeven jaar software- en beveiligingsupdates, waardoor de tablet zeer toekomstbestendig is. Galaxy AI speelt daarnaast een rol met slimme tools die notities ordenen of simpele schetsen omzetten in gedetailleerde afbeeldingen. Niet alles werkt zonder Samsung-account of in het Nederlands, dus zie dit vooral als een extraatje.

©Wesley Akkerman

Samsung Galaxy Tab S11 kopen?

De Samsung Galaxy Tab S11 is gevoelsmatig duur, maar ook een uitstekende, complete allround tablet met snelle prestaties, een prachtig scherm en een lange accuduur. De waterbestendigheid en de gegarandeerde zeven jaar aan updates geven hem een duidelijke meerwaarde ten opzichte van concurrentie. Als je een premium tablet zoekt die zowel voor entertainment als productiviteit geschikt is, en je wil een alternatief voor de iPad Pro, dan is dit een uitstekende keuze. De meegeleverde S Pen is bovendien een fijne extra.

Wil je NordVPN gratis gebruiken? Via CashbackXL kan het nu écht. Slechts één week lang krijgen nieuwe klanten 100 procent cashback op een 2-jarig abonnement van NordVPN. Je betaalt eerst, maar ontvangt het volledige bedrag terug zodra je aankoop is bevestigd. Veilig online, razendsnelle verbindingen en nul kosten – deze actie is te goed om te missen!

Ja, je leest het goed: NordVPN kost je deze week precies nul euro. CashbackXL geeft één week lang 100 procent terug op het 2-jarige abonnement van NordVPN. Je betaalt dus eerst het bedrag, maar krijgt het na bevestiging volledig teruggestort. Een digitale buitenkans voor iedereen die veilig online wil zijn zonder de portemonnee te trekken.

Een actie die je zelden ziet

We komen wel vaker royale kortingen op NordVPN tegen via CashbackXL, maar nu pakt het platform écht groots uit: een volledige 100 procent cashback. En dat boven op de eigen korting van NordVPN (73 procent korting op het 2-jarig plan plus drie extra maanden) maakt dit een deal die in feite gratis is. De actie start vandaag en duurt maar één week. Daarna is alles weer bij het oude, dus timing is in dit geval echt alles.

Wat maakt NordVPN de moeite waard?

NordVPN is een van de populairste VPN-diensten ter wereld, en dat is niet voor niets. De software versleutelt je internetverkeer met sterke 256-bit-encryptie, waardoor niemand – zelfs je internetprovider niet – kan zien wat je online uitspookt. Je digitale leven is tenslotte net als je dagboek: niet voor pottenkijkers. Daarnaast kun je met NordVPN moeiteloos websites en streamingdiensten openen die normaal gesproken in jouw land geblokkeerd zijn. Eén klik en je virtuele locatie springt naar bijvoorbeeld de VS of het Verenigd Koninkrijk, zodat je toegang krijgt tot internationale content. Ook op openbare wifi-netwerken, waar hackers nog weleens willen meegluren, beschermt NordVPN je verbinding automatisch. Zo surf, stream en download je veilig en anoniem, waar je ook bent.

©NordVPN

Zo werkt de 100%-cashback

Maak een gratis account aan op CashbackXL (alléén nieuwe klanten kunnen van deze actie gebruikmaken!). Ga naar de NordVPN-actie en klik linksboven op Shop & ontvang cashback. Voeg pas daarna je abonnement toe aan de winkelwagen; dat is enorm belangrijk voor de tracking. Kies het 2-jarige abonnement, waarvan de korting al zichtbaar is. Controleer dat cookies zijn toegestaan en dat je geen ad-blocker gebruikt. Betaal vervolgens het abonnement. De cashback wordt binnen enkele uren bevestigd en staat na ongeveer twee maanden klaar voor uitbetaling. Houd daar dus rekening mee; het duurt dus eventjes voordat je het geld terugkrijgt.

Waarom je CashbackXL kunt vertrouwen

CashbackXL is de grootste cashback-site van Nederland en heeft al bijna 400.000 euro aan NordVPN-cashback uitgekeerd. De site registreert 97 procent van alle aankopen succesvol en scoort een klantwaardering van een 9,4. Je ontvangt je uitbetaling maandelijks, krijgt de hoogste cashback-percentages en kunt terecht bij een toegankelijke klantenservice. Ze geven zelfs hun missie prijs: jou zoveel mogelijk geld teruggeven.

Grijp je kans en deel 'm

Wil je NordVPN gratis? Zorg dan dat je maandag klaar zit. Deze cashback-actie duurt maar een week, en wat daarna komt, is simpelweg minder voordelig. Vertel het vooral ook aan vrienden – wie wil er nou geen gratis VPN? Twijfel je nog? Je portemonnee zal je dankbaar zijn. Zet je alarm, want deze kans is zo verdwenen als een onbeveiligde wifi-verbinding.