Met de nieuwe Alder Lake-cpu’s, oftewel de 12de generatie Core-processors, brengt Intel zijn grootste innovatie in jaren uit. De nieuwste processors maken een flinke stap vooruit in prestaties en leggen het vuur weer volop aan de schenen van de concurrentie. Ook brengen ze ons een van de grootste veranderingen van de afgelopen jaren: de introductie van de hybride processor. Maar wat is dat precies, hoe verhouden deze processors zich tot de alternatieven en hoe relevant zijn ze voor jou? We vertellen het in deze Intel Alder Lake review.

Jarenlang had Intel het eenvoudig. Als je een desktop-pc wilde kopen, lag het voor de hand dat daar een Intel-processor in zat. Intel had traditioneel de overhand op praktisch elk vlak: prestaties, betrouwbaarheid en zelfs budget.

Door die budgetvoorsprong kon het bedrijf op vrijwel elk product dat consumenten zagen, denk aan computers en laptops in de winkel, een Intel-sticker plakken. Het gevolg was dat Intel ook bij het mainstream publiek, iedereen dus die niet dagelijks allerlei benchmarks checkt, synoniem werd voor een goede computer.

Het getuigde van uitzonderlijk goede marketing dat mensen ons vertelden dat ze “een i7-pc” hadden, in de volle overtuiging dat ze dan automatisch een goede computer hadden, terwijl het concept ‘i7-pc’ niet zo heel veel zegt. Deze processorserie bestaat immers al ruim dertien jaar, dus er zitten echt wel modellen tussen die naar hedendaagse maatstaven niet zo high-end meer zijn.

Jaren van stagnatie

Die reputatie kwam in de afgelopen jaren goed van pas. Want terwijl de ontwikkelingen op het gebied van desktop- en laptopprocessors spontaan stagneerden bij Intel, dienden verschillende concurrenten zich aan.

AMD kwam in 2017 ogenschijnlijk uit het niets terug met sterk concurrerende producten. En hoewel Intel de eerste generaties van deze nieuwe Ryzen-processors nog aardig kon pareren met kleine aanpassingen, was de conclusie eind 2020 dat AMD inmiddels toch echt het sterkere product in handen had. Na enkele jaren was de rek uit de gedachte dat Intel een vanzelfsprekende keuze was. En dat had het bedrijf vooral aan zichzelf en zijn beperkte innovatie te danken.

Eindelijk vernieuwing

Met Alder Lake gooit Intel niet alleen de markt in één keer op de schop, maar ook zijn eigen gewoonte om elk jaar slechts kleine ontwikkelingen door te voeren. Deze nieuwe processors brengen een volledig nieuwe architectuur met zich mee en worden op een kleiner procedé gefabriceerd, waardoor ze ook meteen efficiënter zijn dan vorige generaties.

Bovendien zijn het de eerste desktopprocessors die verschillende soorten cores combineren. Eerdere processors van zowel Intel als AMD waren altijd gebaseerd op één type core, waarbij het exacte model vervolgens bepaalde hoeveel je er kreeg. Zo had een i3 bijvoorbeeld vier cores van één type, en een i7 had acht cores van hetzelfde type. Met Alder Lake combineert Intel verschillende soorten cores in één product.

Het gaat daarbij om zogeheten Performance- of P-cores, waarbij de focus op maximale prestaties ligt, gecombineerd met een aantal Efficiency- of E-cores, waarbij de nadruk ligt op efficiëntie. Op deze manier zegt Intel de kostbare ruimte op de chip beter te kunnen benutten. Een P-core is weliswaar sneller, maar in de ruimte van één P-core kan Intel vier E-cores kwijt. Hierdoor heeft de fabrikant zijn nieuwe Core i9-processor van zestien cores kunnen voorzien (acht P- en acht E-cores).

©PXimport

Big.LITTLE of big.BIGGER?

De vergelijking met het big.LITTLE-concept van smartphones is snel gemaakt. De meeste telefoons werken al jaren met een combinatie van een paar rappe en een paar efficiënte cores. Maar de vergelijking gaat mank als we naar de prestaties van elk van de cores kijken.

Zo blijken de nieuwe P-cores grofweg 20 procent sneller te zijn dan zowel vorige generaties als hun directe AMD-tegenhangers. Dat is al mooi, maar ook de kleine E-cores presteren grofweg gelijk met de ‘gewone’ cores van de afgelopen jaren. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, zijn die E-cores ook gewoon capabele rekenkernen.

Intel introduceert in eerste instantie de snelste modellen in de vorm van de Core i5, i7 en i9. We hebben voor dit artikel de Core i5-12600K en de Core i9-12900K getest. De eveneens verkrijgbare KF-varianten zijn qua specificaties hetzelfde, maar hebben geen geïntegreerde gpu. De i9 is voorzien van alle cores, terwijl de i5 zes P- en vier E-cores heeft. De Core i7-12700K(F) die we nog niet getest hebben, zit daar tussenin met acht P- en vier E-cores.

Prestaties

Na jarenlang genoegen te hebben genomen met kleine, procentuele upgrades, is het goed om te zien dat Alder Lake in elk opzicht een flinke stap vooruit maakt. De Intel Core i9-11900K had tot nu toe de snelste core, goed voor een score van 647 punten in de singlecore Cinebench R20-benchmark. De AMD Ryzen 9 5950X volgde op de voet met een score van 634 punten. Intels nieuwe i9-12900K scoort maar liefst 777, een verbetering van 23 procent. En ook de goedkopere Intel Core i5-12600K scoort met 737 punten uitstekend.

Intels vorige generatie viel vooral door de mand in testen die meerdere cores gebruiken. De Core i9-11900K heeft slechts acht cores en scoort 6247 punten, waar de Ryzen 9 5950X met zestien cores goed is voor 9808 punten. Kortom, AMD’s beste processor was grofweg 50 procent sneller dan wat Intel te bieden had.

Dankzij zijn acht P- en acht E-cores weet de nieuwe i9-12900K een score van 10.577 neer te zetten. Hiermee is Intel in één klap dus weer een serieuze speler in de high-end-desktopmarkt. Ook de i5-12600K behaalt met 6764 punten een uitstekende score. Daarmee is de nieuwe i5 dus krachtiger dan de i9 van de vorige generatie, maar scoort hij ook beter dan de eveneens 300 euro kostende Ryzen 5 5600X, die blijft steken op een score van 4322.

©PXimport

Prestaties in games

Gaming was ooit een van de voornaamste redenen om je pc frequent te upgraden, maar op dat vlak lopen we de laatste jaren vooral tegen een gpu-bottleneck aan. Games leunen normaliter sterk op de prestaties van een enkele core in je cpu, wat Alder Lake in beginsel een uitstekende optie maakt voor gamers.

De verschillen met andere recente cpu’s zijn vaak wel klein of enkel te zien bij ongebruikelijke instellingen, zoals 1080p met lage beeldkwaliteit. Mocht je vorig jaar net een pc hebben gekocht met een Ryzen 5000 of een 10de of 11de generatie Intel Core-processor, verwacht dan geen gigantische verschillen. Er is een aantal games waarbij de cpu een enorme impact heeft (Far Cry 6 bijvoorbeeld), maar dat zijn uitzonderingen en geen regel.

Maar mocht je nog op een ouder platform zitten en aan een upgrade toe zijn, dan is het een ander verhaal. Intel zet een forse stap vooruit en in gamebenchmarks is er geen enkele cpu die aan de prestaties van deze nieuwe processors kan tippen.

Hybride architectuur

Voordat je direct naar de winkel rent, zijn er nog wel wat kanttekeningen te plaatsen. Allereerst is een pc meer dan een processor en gaat de introductie van de hybride architectuur niet geheel zonder slag of stoot. Er zijn wat kinderziektes om rekening mee te houden.

Zo moet ook het besturingssysteem weten hoe het met die cpu om moet gaan. Intel heeft zelf veel werk verricht met zijn Thread Director, die taken zo goed mogelijk op de P- of E-cores zet. Maar de Thread Director werkt duidelijk beter samen met Windows 11 dan met Windows 10. Hoewel Alder Lake-cpu’s over het algemeen goed werken met Windows 10, zijn er een paar applicaties die niet optimaal gebruikmaken van de nieuwe chips, met mindere prestaties tot gevolg.

De keuze voor Windows 11 ligt dan ook voor de hand. Maar Windows 11 is pas net uit en ook daar liggen nog wat problemen op de loer, waaronder enkele applicaties die nog niet helemaal optimaal werken. Het is dus raadzaam om even te googelen op jouw specifieke applicaties of ze goed werken alvorens over te stappen.

©PXimport

Wellicht kwalijker is dat de beveiliging van sommige applicaties en games niet overweg kan met hybride processors. Sommige games die gebruikmaken van de dramatische Denuvo-DRM werken nog niet, waaronder Assassin’s Creed Valhalla. Veel games zijn al geüpdatet en werken inmiddels, maar alsnog zijn er tientallen titels die nog totaal niet draaien. Dat wordt waarschijnlijk met patches opgelost. 

Ook hebben sommige moederborden een BIOS-instelling om de E-cores tijdelijk uit te schakelen en zo de problemen met de hybride architectuur te omzeilen.

Dure moederborden

Een andere uitdaging is financieel van aard. Om deze nieuwe processors te kunnen gebruiken, heb je een nieuw moederbord nodig met een Z690-chipset (dus niet Z590)en socket LGA 1700. In veel opzichten zijn deze nieuwe moederborden uitstekend: zelfs instapmodellen hebben al snel drie of vier aansluitingen voor M.2-ssd’s en vaak zijn er veel (snelle) usb-poorten aan boord.

Maar ze zijn ook kostbaar. Het goedkoopste capabele Z690-bord dat wij tot dusver hebben getest, kost zo’n 200 euro. Voor AMD’s Ryzen-chip vind je tegenwoordig al voor 120 à 150 euro aardige moederborden. Op termijn zal het prijspeil uiteraard wat zakken, maar vooralsnog is het een aardige domper, zeker in combinatie met de goedkopere i5-12600K.

Daarbij zul je op de nieuwe socket ook een nieuwe koeler nodig hebben, of je moet geluk hebben dat de fabrikant een montagekit verkoopt voor de koeler die je reeds bezit. Voor de i5 zal praktisch elke koeler voldoen, maar voor de i9 dien je rekening te houden met een (prijzige) high-endkoeler zoals de Noctua NH-D15 of een stevige waterkoeler.

©PXimport

DDR5

Een andere goede innovatie is de introductie van het eerste DDR5-werkgeheugen. Intel Alder Lake en Z690-moederborden zijn de eerste die het nieuwste, snelste werkgeheugen ondersteunen. Het is een nodige innovatie, maar ook eentje waar je op korte termijn maar beperkt winst in zult zien, net als het geval was bij de eerste introducties van DDR4 en DDR3 jaren geleden. Sommige specifieke taken zijn erg geheugenintensief, maar de meeste zaken, zoals foto- of videobewerking of zelfs gaming, zijn dat nu eenmaal niet.

Een leuke DDR4-geheugenkit van 32 GB kun je vinden voor 130 euro, maar voor 32 GB DDR5-geheugen mag je 300 euro of meer afrekenen. En dat terwijl de meeste gebruikers er niets van zullen merken. Daarvoor is het toch echt wachten tot er in de komende jaren betere, rappere DDR5-kits uitkomen.

Overigens moeten we hier wel bij opmerken dat de overstap naar DDR5 geen harde eis is. Als je een Z690-moederbord met DDR4-ondersteuning koopt, kun je het voorlopig gewoon bij DDR4 houden.

Conclusie

Na jarenlange stagnatie zet Intel in één klap weer de interessantste desktopprocessors van het jaar neer. De switch naar een hybride processor plus de (praktische) noodzaak om naar Windows 11 over te stappen, brengen wat kleine kinderziektes met zich mee, maar over de hele linie is Alder Lake een uitstekende stap vooruit en zijn de resulterende processors simpelweg uitstekend. Voor iedereen die toe is aan een nieuwe desktop-pc, ligt de keuze voor een 12de generatie Intel Core-processor weer helemaal voor de hand.

Intel Core i9-12900K

Prijs
€ 695,-
Website
www.intel.com9Score90

Intel Core i5-12600K

Prijs
€ 299,-
Website
www.intel.com9Score90

De feestdagen draaien om gezellig samen zijn en uitgebreid tafelen. Maar na het kerstdiner blijft er vaak (veel) eten over. Weggooien? Zonde! Met wat slimme ideeën en eenvoudige recepten maak je van wat over is snel iets verrassends en smakelijks.

Lees ook: 8 slimme manieren om voedselverspilling tegen te gaan

Handig: de dag erna geen kookstress

Begin met het meest voor de hand liggende: zet de maaltijd nog een keer op tafel! Sommige gerechten, zoals stoofvlees of ragout, smaken de volgende dag zelfs beter, omdat de smaken dan volledig zijn ingetrokken. En wie weet heb je tijdens het kerstdiner niet eens alles kunnen proberen, simpelweg omdat je al vol zat. Bonus is natuurlijk dat je eens een dag níet hoeft na te denken over wat je moet koken!

Maak er iets nieuws van

Het hangt er natuurlijk vanaf wát je precies over hebt, maar vaak kun je van restjes iets heel nieuws maken. Heb je bijvoorbeeld brood (en stoofpeertjes) over? Maak er wentelteefjes van in de koekenpan en je hebt een prima Derde Kerstdag-ontbijt. Vlees dat over is kun je verwerken in een hartige taart of smakelijke pasta. Groenten kun je gebruiken in een omelet, lekkere soep of salade. Veel kaasjes over van de borrelplank? Gebruik ze om een ovenschotel te gratineren, of misschien kun je er wel kaasfondue van maken.

🎄🍕 Nieuwe traditie: de kerstpizza!

Heb je een vriezer, dan heb je daar vast wel een aantal basispizza's in liggen. Beleg die met overgebleven groenten zoals champignons, broccoli en tomaat, met restjes kalkoen of ham én met wat er aan kaas is overgebleven voor je eigen unieke 'derde kerstdagpizza'. Wat ons betreft een nieuwe traditie!

©Nataliya Korchmar

Wecken

Een traditionele methode om eten langer te bewaren is wecken. Hierbij maak je voedsel in glazen potten in, zodat het lang houdbaar blijft. Dit werkt uitstekend voor soepen, sauzen en sommige groentegerechten. Tijdens het proces verwarm je de gevulde potten, waardoor bacteriën worden gedood en een vacuüm ontstaat. Het resultaat: het blijft weken en soms zelfs maanden goed. Meer weten over geschikte potten? Kijk bijvoorbeeld eens hier.

Invriezen voor later

Wat natuurlijk ook altijd kan: de restjes invriezen. Handig wanneer je een keer minder tijd of zin hebt om te koken. Zorg ervoor dat je de restjes in luchtdichte containers of zakken verpakt om de smaak en kwaliteit te behouden.

Weggeven

Kerst draait om delen en geven, dus waarom wat over is niet delen met vrienden, buren en familie? Of breng het naar een plaatselijk daklozencentrum en geef het aan mensen die het kunnen waarderen. Lokale voedselbanken of liefdadigheidsinstellingen zijn ook blij met verse voedseldonaties. Maak eventueel zelfs een paar extra porties om uit te delen. Wedden dat dit zeer gewaardeerd wordt?

©Ольга Симонова

Haal alles uit je kerstdiner

Je ziet: er zijn allerlei mogelijkheden om iets te doen met alles wat er over is van je kerstdiner. Een snufje creativiteit, een mespuntje inspiratie, een flinke dosis kerstgevoel: fijne kerstdagen!

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een grote televisie voor een scherpe prijs? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Philips 75PUS7009/12

Voor een Philips-televisie van 75 inch is dit 2024-model erg goedkoop. Je kunt als alternatief ook een kleiner maatje overwegen, namelijk 65 inch of 55 inch. In tegenstelling tot duurdere televisies van het bekende elektronicamerk ondersteunt dit exemplaar geen Ambilight. Wie toch niet op deze achtergrondverlichting zit te wachten, haalt een prima led-tv in huis. Met een resolutie van 3840 × 2160 pixels en een beelddiagonaal van 1,89 meter zie je in films, series en documentaires volop details.

Als je de 75PUS7009/12 met wifi of een bekabeld netwerk verbindt, heb je toegang tot diverse bekende apps. Het relatief nieuwe smartplatform Titan OS is hiervoor verantwoordelijk. Je kunt onder meer NLZiet en Videoland installeren. Verder bevat de afstandsbediening rechtstreekse knoppen voor Disney+, Netflix, Amazon Prime Video en YouTube. Uiteraard sluit je net zo makkelijk allerlei externe apparaten aan, zoals een soundbar, gameconsole en/of tv-ontvanger. Deze televisie bevat onder meer drie HDMI-ingangen, twee usb-poorten en een optische aansluiting. Tot slot heeft de 75PUS7009/12 een lage invoervertraging, zodat je snelle (multiplayer)games kunt spelen.

Hisense 75U79KQ

Hisense hanteert voor deze 75inch-televisie een adviesprijs van 1799 euro, maar enkele webwinkels vragen minder dan de helft van dit bedrag. Ondanks de relatief lage aanschafprijs heeft de 75U79KQ een aantal interessante pijlers. Zo is de maximale vernieuwingsfrequentie van 144 hertz voor fervente gamers een pluspunt. De geanimeerde beelden verschijnen hierdoor vloeiend op het scherm. Verder maakt deze smart-tv gebruik van minileds. Die zijn zo groot als een rijstkorrel. Duizenden minileds zijn verdeeld over honderden dimzones. Het resultaat van deze techniek is een natuurgetrouwe kleurenweergave met realistische contrasten.

Voor het gebruik van streamingdiensten is de ondersteuning voor Dolby Vision (IQ) en HDR10+ een uitkomst. Geschikte films en series hebben een gedetailleerder kleurverloop. De 75U79KQ kiest op basis van het omgevingslicht automatisch de beste beeldinstellingen. Daarnaast is de Filmmaker-modus een interessante optie. Daarmee kijk je naar een film zoals de regisseur dat oorspronkelijk bedoeld heeft. Als smartplatform is VIDAA U 7 op deze televisie aanwezig. Hiervoor zijn alle bekende (inter)nationale video-apps beschikbaar. Dankzij AirPlay-ondersteuning kun je vanaf een Apple-apparaat ook nog eigen beeldmateriaal streamen. Naast deze 75inch-uitvoering is de smart-tv ook in een kleinere versie van 55 inch te koop.

Samsung UE85DU7100KXXN

Met een indrukwekkend beelddiagonaal van 2,15 meter volg je voortaan sportwedstrijden, tv-programma's en films op de voet. Behalve dit betaalbare 85inch-model is de Samsung-televisie ook in diverse kleinere uitvoeringen te koop. Kies als alternatief bijvoorbeeld een formaat van 75 inch, 65 inch of 55 inch. Zoals we van Samsung gewend zijn, tref je alle bekende videodiensten in het Tizen-smartplatform. Voeg bijvoorbeeld NPO Start, Videoland en Viaplay aan de app-bibliotheek toe. De bekende namen Netflix, Amazon Prime Video en Disney+ kun je bovendien vlot oproepen, want de afstandsbediening heeft hiervoor eigen knoppen.

Het scherm van de UE85DU7100KXXN telt 3840 × 2160 pixels, waardoor je games en video's in de hoogste resolutie kunt afspelen. Er is ook nog ondersteuning voor HDR10+ ingebakken. Moderne videostreams hebben hierdoor een subtieler kleurverloop. Voor het aansluiten van externe bronnen bevat de achterzijde drie HDMI-poorten en een usb-aansluiting. Houd er rekening mee dat een optische uitgang ontbreekt. Sommige audiosystemen kun je om die reden niet aansluiten. Tot slot pas je de hoogte en breedte van de bijgesloten standaard eenvoudig aan. Zo creëer je voldoende plek voor een soundbar.

Lees ook: Dit zijn de beste apps voor jouw smart-tv

LG 65UT73006LA

Deze 65inch-televisie van Samsung heeft een goede prijs-kwaliteitverhouding. Dankzij de Alpha 5 AI Gen7-processor verschijnen er scherpe 4K-beelden op het scherm. De genoemde chipset optimaliseert op eigen houtje de helderheid en audioweergave, zodat je hiervoor niet zelf de instellingen in hoeft te duiken. Voor liefhebbers van films is de zogenoemde Filmmaker-modus een welkome toevoeging. Daarnaast ondersteunt de televisie ook HDR10, zodat je onder meer in de beste kwaliteit naar Netflix- en Disney+-streams kunt kijken.

Speel je graag videospellen, dan komen de Game Optimizer en het Game Dashboard goed van pas. Je wijzigt daarmee onder andere rap de verversingssnelheid, waarna je zonder haperingen kunt spelen. In het overzichtelijke webOS-smartplatform voeg je alle bekende apps toe. Nuttig om te weten is dat LG voor de 65UT73006LA de komende vijf jaar vier verse webOS-upgrades uitrolt. Ook na aanschaf gaat deze smart-tv dus met zijn tijd mee. Als je 65 inch te groot vindt, kun je een kleiner formaat van 55 inch, 50 inch of 43 inch overwegen.

LG OLED65B42LA

Voor oled-begrippen is deze 65inch-televisie van LG scherp geprijsd. Daarnaast kun je de smart-tv ook in een kleinere of grotere versie van respectievelijk 55 inch of 77 inch kopen. Het voordeel van een oled-tv is dat iedere pixel individueel wordt aangestuurd. De Alpha 8 AI-videoprocessor kan de pixels ook tijdelijk uitschakelen. Ten opzichte van andere schermtechnieken toont dit oledpaneel zo nodig pikzwarte beelden (en niet donkergrijs). Zeker in combinatie met de HDR-formaten Dolby Vision en HDR10 zien films en series er zéér realistisch uit.

De OLED65B42LA is een ideale televisie voor het kijken van sportwedstrijden en spelen van games. Wegens een hoge vernieuwingsfrequentie van 120 hertz heb je geen last van hinderlijke schokjes. Zelfs de snelste actiebeelden verschijnen vloeiend op het scherpe oledscherm. Ook op het gebied van connectiviteit is er geen reden tot klagen. Zo sluit je aan de hand van vier HDMI-ingangen en twee usb-poorten allerlei externe apparaten aan. Ten slotte is de aanwezigheid van het gebruiksvriendelijke webOS-smartplatform met vijf ondersteuning een pluspunt. Benieuwd naar ervaringen van andere gebruikers? Lees dan deze reviews. De breed gewaardeerde smart-tv scoort een gemiddeld cijfer van een 8,6!