Zo maak je je pc weer stil en koel
Naarmate de jaren verstrijken, zul je merken dat je pc iets langzamer wordt en wat meer geluid begint te maken. Onder meer een gebrek aan koeling kan ervoor zorgen dat je pc lawaai maakt. Hoe krijg je je pc weer stil?
Tip 01: Identificatie
Als je pc te veel geluid maakt, is het belangrijk om eerst te kijken wélk onderdeel er precies teveel geluid maakt. Voor elk onderdeel volg je andere stappen. Schroef daarom je pc-kast open, zet de computer aan en onderzoek waar het geluid vandaan komt. Veelvoorkomende onderdelen die veel geluid kunnen produceren zijn de harde schijf, de cpu-ventilator, de ventilator van de pc-kast of de ventilatoren van de grafische kaart of de voeding. Het kan ook zijn dat je pc alleen geluid maakt onder bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld als je aan het gamen bent. Test dan ook die situatie met de pc-kast open. Aan de hand van wat je vindt, volg je de juiste stappen in dit artikel.
Tip 02: Stof
Een belangrijke factor voor een stille en koele pc of laptop is stof – en dan bedoelen we het ontbreken ervan. Stof is slecht voor je computer omdat het werkt als een isolatielaag en voorkomt dat koele lucht door de pc stroomt. Vooral als je pc op de grond staat, kan deze behoorlijk wat stof aantrekken. Zorg ervoor dat je regelmatig even de pc of laptop van binnen stofvrij maakt. Gebruik daarvoor een spuitbus samengeperste lucht. Sluit de computer af, koppel alle kabels los en zet de schakelaar bij de voedingskabel om. Verplaats de pc-kast naar een goed geventileerde omgeving. Schroef dan de kast open en maak de pc stofvrij met de spuitbus. Houd de spuitbus op enige afstand van je pc-onderdelen en vergeet vooral niet de ventilatoren goed stofvrij te maken. Je kunt eventueel een kleine, zachte borstel gebruiken om stofresten weg te halen. Voor laptops geldt hetzelfde. Je kunt de bus met perslucht op de ventilatorgaten richten en een paar keer – kort – spuiten, zodat het stof goed loskomt. Heb je een traditionele laptop, dan kun je deze misschien openschroeven. Raadpleeg daarvoor de handleiding van je laptop. Als je een ultrabook hebt, wordt openschroeven en stofvrij maken lastig, omdat dat soort laptops daarvoor simpelweg niet gemaakt zijn. Je kunt dan beter terug naar de fabrikant voor een onderhoudsbeurt.
Gebruik nooit een stofzuiger om de computer schoon te maken. Een computer is immers een precisie-instrument en een stofzuiger is hiervoor te grof gereedschap. Gebruik een wattenstaafje voor moeilijk bereikbare plekken.
Als je een meer gevorderde gebruiker bent, kun je na het openschroeven van de desktopkast alle componenten individueel stofvrij maken, maar voor de meeste situaties krijg je de machine voldoende schoon op de beschreven wijze. Besluit je de computer open te maken, houd dan rekening met statische elektriciteit en gebruik een antistatisch polsbandje.
Tip 03: Harde schijf
Als je harde schijf het onderdeel is dat het meeste lawaai maakt, is dat geen goed voorteken. Het eerste wat je dan moet verifiëren is of de schijf nog wel goed vastzit in de pc. Is dat niet het geval, draai dan de schroefjes wat aan. Blijf je vreemde geluiden horen, voer dan een diagnostische test uit, die controleert of de schijf nog wel in orde is. Daarvoor download je de software van de fabrikant of gebruik je bijvoorbeeld SeaTools. SeaTools bevat onder meer de Acoustic Test, waarmee de schijf helemaal stil wordt gelegd. Is het vreemde geluid dan weg? Dan weet je dus dat het inderdaad van je schijf afkomstig is. Repareer de schijf indien mogelijk softwarematig, bijvoorbeeld via Windows Verkenner. Klik met de rechtermuisknop op de schijf bij Deze pc en kies voor Eigenschappen / Extra / Controleren. Volg dan de stappen op het scherm. Blijft de schijf geluiden maken en vertrouw je het niet, maak dan een back-up en vervang de schijf zo snel mogelijk.
©PXimport
Je kunt ook een laptopstandaard kopen met ingebouwde ventilator
-
Tip 04: Koeling
Als je in stap 1 naar je pc hebt geluisterd en hebt bepaald dat het een van de ventilatoren is die moeilijk doet, dan heb je een aantal opties, afhankelijk van de ventilator in kwestie. Is het de processorventilator of de ventilator in de pc-kast, dan kun je investeren in een stillere ventilator. Bij het kopen van een ventilator moet je letten op de grootte, het geluidsniveau, de snelheid en met welke sockets de ventilator compatibel is. De socket is de cpu-aansluiting. In Taakbeheer bij Prestaties / Processor zie je bovenaan welke processor je hebt. Google daar even op om de socket van die processor terug te vinden. Vervolgens kun je eenvoudig een compatibele vervangende ventilator kopen. Over het algemeen levert een ventilator 25 dB geluid op. Maakt echter de ventilator van je grafische kaart of van je voeding veel lawaai, dan moet je het óf het softwarematig oplossen óf investeren in een nieuw onderdeel.
Er zijn ook diverse accessoires die je kunt aanschaffen om je pc of laptop koel te houden. Heb je een laptop, dan kun je er bijvoorbeeld voor zorgen dat je laptopstandaard zo ontworpen is dat deze zorgt voor verkoeling en een goede luchtstroom. Ook zijn er speciale koelers die kunnen voorkomen dat je laptop of pc te heet wordt. In dit artikel sommen we enkele mogelijkheden op.
Koelpasta
Bij een kant-en-klaar systeem of een laptop smeren fabrikanten een geleidende koelpasta op een cpu of gpu om ervoor te zorgen dat de warmte zo goed mogelijk naar een koelelement erbovenop kan worden geleid, maar na verloop van tijd kan de pasta zijn functie verliezen. Je kunt dan overwegen om de pasta opnieuw aan te brengen, maar het is wel erg belangrijk dat je precies weet wat je doet. Er zijn een aantal video’s op YouTube te vinden die het proces uitleggen, deze is één van de betere.
©PXimport
Waterkoeling
Met waterkoeling koel je je pc met water. Je hebt alles-in-één-kits van waterkoeling waarmee je in één keer klaar bent. Zo’n kit bestaat uit een pomp om het water rond te pompen, slangen, een waterblok dat je plaatst op bijvoorbeeld de processor, een radiator en ventilator en een waterreservoir. Waterkoeling werkt door het rondpompen van koel water, dat de hitte absorbeert. De ventilator koelt het water dan weer af. Het voordeel is dat water hitte veel beter kan absorberen dan lucht en dat het daardoor een stuk beter koelt. Nadelen? Waterkoeling is duurder (tussen de 50 en 100 euro), je loopt het risico op een lek en de installatie is moeilijk.
Tip 05: Uefi
Voordat je besluit nieuwe ventilatoren te kopen, kun je eerst in de uefi kijken en daar een aantal instellingen aanpassen. Waar je dan op moet letten is de Target Fan Speed, dat is de ventilatorsnelheid tijdens normaal gebruik. Je kunt dan vaak kiezen uit een aantal niveaus. Voor optimale stilte zet je deze op het laagste niveau, maar je temperaturen kunnen dan wel wat oplopen. In de uefi kun je ook de doeltemperatuur instellen: het moederbord zal dan proberen je processor niet boven die temperatuur te laten komen. Als je die temperatuur wat hoger zet, slaan je ventilatoren minder snel aan, maar wordt je pc wel wat warmer. Zorg er voor een optimale levensduur voor dat je processor niet warmer wordt dan 65 graden.
©PXimport
Tip 06: Laptopstandaard
Het probleem met een laptop is dat de onderkant heel erg warm wordt. Zorg er dus voor dat die hitte weg kan. Omdat de meeste laptops aan de onderkant kleine voetjes of een minieme verhoging hebben, helpt het al als je ‘m op een platte, harde ondergrond zet. Zo kan er toch wat lucht circuleren. Plaats je laptop bij voorkeur niet op een kussen of op je bed (want dat isoleert alleen maar meer). Werk je veel aan je bureau, dan kun je ook een speciale standaard gebruiken. Met een laptopstandaard komt er meer ruimte vrij en kan de hitte zich beter verspreiden. Je kunt eventueel een laptopstandaard kopen met ingebouwde ventilator, zoals bijvoorbeeld de CoolerMaster SF-17. In plaats van een standaard zou je ook een koelmat kunnen kopen. Zo’n mat is gemaakt van een speciaal materiaal dat de warmte goed wegleidt. Er bestaan ook koelmatten met een ingebouwde ventilator.
©PXimport
Tip 07: Onderklokken
Als je de kloksnelheid van je processor verlaagt, wordt deze minder warm en hoeft de ventilator minder hard te draaien. Moderne pc’s en laptops variëren continu de kloksnelheid, maar als je de pc intensief gebruikt, zal deze werken op zijn maximum. Als je onderklokt, verlaag je die maximale kloksnelheid. Om onder te klokken, is het wel nodig dat je processor dat ondersteunt. Bij het veranderen van de kloksnelheid spelen twee factoren een rol: de base clock en de multiplier. De base clock regelt onder andere de cpu-frequentie en de ram-frequentie. Verlaag je dus de base clock, dan wordt je intern geheugen ook langzamer. De multiplier keer de base clock geeft je je kloksnelheid. Als je een van die twee verlaagt, ben je je pc aan het onderklokken. De multiplier kun je alleen aanpassen als je Intel-processor een K heeft in de type-aanduiding. Je kunt in je uefi zoeken naar de term CPU Multiplier of CPU Ratio of Base clock en die wat lager instellen. Test dan in Windows of alles nog stabiel werkt en of je geen blauwe schermen krijgt.
©PXimport
Tip 08: Windows-instellingen
Je kunt Windows zelf instellen om energie te besparen. Daarvoor ga je naar Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Energiebeheer. Kies dan voor een geschikt energieschema, bijvoorbeeld Energiebesparend of Gebalanceerd. Als je klikt op De schema-instellingen wijzigen / Geavanceerde energie-instellingen wijzigen kun je dieper graven in de instellingen van Windows. Klap de optie Energiebeheer voor processor uit. Je kunt dan bij Maximale processorstatus kiezen hoeveel procent rekenkracht maximaal gebruikt mag worden. Als je dat percentage lager instelt, zal je pc of laptop stiller worden. Je kunt hier ook kiezen tussen passieve en actieve koeling (zie kader).
©PXimport
Tip 09: SpeedFan
Als je met de uefi al geprobeerd hebt de ventilatoren te vertragen, maar nog meer controle wilt, dan kun je eens kijken naar SpeedFan. Zoals de naam al doet vermoeden, is deze tool speciaal bedoeld voor de ventilatoren. Download het programma en voer het uit. Klik op I Agree / Next / Install. Open het programma na de installatie en klik de hint bij het eerste keer starten weg. Je ziet rechts in het midden de huidige temperaturen van je processor en de verschillende sensoren in je moederbord. Links zie je de huidige snelheid in rpm (omwentelingen per minuut) van de ventilatoren in je pc.
Soms kan het voorkomen dat SpeedFan niet de data van je moederbord kan lezen of vreemde data weergeeft, zoals extreem lage of extreem hoge temperaturen. Om SpeedFan automatisch je ventilatoren te laten beheren, vink je Automatic fan speed aan. Dat is echter niet genoeg. Klik op Configure. Op het tabblad Temperature staan al je pc-onderdelen. Door een onderdeel aan te klikken, kun je de gewenste temperatuur en de waarschuwingstemperatuur onderaan instellen. Als je een onderdeel uitklapt, kun je selecteren welke ventilator aan moet gaan als dat onderdeel te warm wordt. Je kunt de ventilatoren beheren op het tabblad Fans en de snelheden instellen op het tabblad Speeds. Als je niet weet welk label bij welke ventilator hoort, zet je de snelheid van een ventilator heel even aan of uit en kijk je welke dat is in je pc-kast. Houd er rekening mee dat SpeedFan geavanceerde software is, dus ga er voorzichtig mee om.
©PXimport
Als je de kloksnelheid van je processor verlaagt, wordt deze minder warm
-
Passieve versus actieve koeling
Bij passieve koeling wordt de processor vertraagd voordat de snelheid van de ventilatoren wordt verhoogd, in tegenstelling tot actieve koeling waarbij de ventilatoren wél sneller gaan draaien. Oftewel, bij passieve koeling gebeurt er niet zo veel. Het voordeel ervan is dat de ventilatoren minder snel aanslaan en soms zelfs helemaal niet. Sommige chips van Intel, de Intel Core m3, m5/i5-Y of m7/i7-Y, zijn passief gekoeld. Dat betekent dat ze geen ventilatoren nodig hebben, maar automatisch drastisch hun kloksnelheid verlagen als ze te heet worden. Het nadeel is dat je prestaties dan wat achteruitgaan, maar waarschijnlijk zul je als huis-tuin-en-keukengebruiker er niet zo snel iets van merken.
Tip 10: Programma’s
Een luide computer waarbij de ventilatoren continu draaien kan ook veroorzaakt worden doordat je pc continu bezig is. Het kan helpen om eens Taakbeheer te openen en in de gaten te houden welk programma er zo veel rekenkracht verbruikt. Je kunt in Taakbeheer eenvoudig sorteren op processorgebruik per programma. Verder kan het helpen om onnodige programma’s uit te schakelen. Daarvoor kun je Taakbeheer openen en dan naar het tabblad Opstarten gaan. Zoek dan de programma’s uit de lijst die je bijna niet gebruikt of die niet continu aan hoeven te staan. Selecteer er een uit de lijst en klik rechtsonder op Uitschakelen om te voorkomen dat het programma met Windows mee opstart. Ook is het aan te raden regelmatig programma’s die je niet gebruikt te verwijderen. Om software te verwijderen, ga je naar de app Instellingen en dan Systeem / Apps en onderdelen. Blader door de lijst en verwijder wat je niet meer gebruikt.
©PXimport
Tip 11: Ander OS?
Windows 10 is een relatief zwaar besturingssysteem en als je een luide pc of laptop hebt, dan heb je misschien niet meer de nieuwste hardware. Het kan dan dus het overwegen waard zijn om te kijken naar een ander besturingssysteem. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor CloudReady, dat gebaseerd is op Chromium OS. Met de handige tool van CloudReady heb je zo een usb-stick gemaakt om Chromium OS te testen. Klik op Download 64-Bit CloudReady en haal het *.bin-bestand uit de zip. Download dan in de Chrome-webstore het Chromebook-herstelprogramma. Open dat en klik rechtsboven op het tandwiel. Kies voor Lokale image gebruiken en selecteer het bin-bestand. Sluit je usb-stick aan en klik op Volgende. Wacht even terwijl de usb-stick wordt gemaakt. Klik dan op Voltooien. Sluit je usb-stick aan op de pc of laptop die veel lawaai maakt en start vanaf de stick op. Misschien moet je daarvoor in de uefi eerst de opstartvolgorde wijzigen. Je kunt er dan voor kiezen om eerst Chrome OS te testen. Daarvoor volg je de stappen op het scherm, zoals het kiezen van een taal en verbinden met een netwerk.
©PXimport
