Met deze benchmarktools test je de prestaties van je pc

Tip 01: Synthetisch vs. écht

De term benchmarken verwijst naar het testen van een product waarbij je een of ander referentiepunt gebruikt om aan te geven in hoeverre het geteste product beter of slechter presteert dan andere (vergelijkbare) producten.

Als je naar zulke tools googelt, kom je vaak de term ‘synthetische benchmark’ tegen. Deze tools beschikken over eigen, ingebouwde tests die een bepaalde werklast genereren, waaruit dan een prestatiescore wordt afgeleid.

Een kleiner deel van de testprogramma’s behoort tot de categorie ‘real world’ benchmarks. Die maken gebruik van echte software, zoals die ook door de gebruiker zelf wordt ingezet (denk aan echte games of echte kantoorapplicaties enzovoort) en berekenen op grond daarvan een prestatie-index. Een typisch voorbeeld hiervan zijn testprogramma’s die de grafische kaart testen, die weinig meer doen dan tijdens een live gameplay het aantal frames per seconde bijhouden. Dat is bijvoorbeeld nuttig voor gamers die willen weten hoe goed een bepaalde videokaart presteert bij specifieke games.

Tip 02: UserBenchmark

We beginnen met een synthetische benchmark die de prestaties van verschillende systeemonderdelen kan meten. Surf naar de site www.userbenchmark.com en download de gratis portable tool UserBenchmark. Wanneer je het programma opstart, zie je welke componenten worden getest (waaronder de processor, grafische kaart en de schijven) en krijg je hier ook enige uitleg bij. Zodra je op Run klikt, worden de tests achter elkaar uitgevoerd; zorg wel dat je firewall de verbinding met het internet niet blokkeert. Het hele proces neemt nauwelijks twee minuten in beslag. Je doet er wel goed aan om terwijl de tests lopen, alle andere applicaties en zoveel mogelijk achtergrondprocessen af te sluiten. Dat geldt overigens voor alle benchmarks in het algemeen.

Na afloop krijg je meteen de resultaten te zien. Je krijg te zien hoe goed je eigen systeem presteert als game-pc, desktop en workstation. Hoe hoger het percentage, hoe beter je eigen systeem voor dat type gebruik geschikt is. Via deze link zie je hoe UserBenchmark deze percentages precies berekend worden. Voor het gaming-percentage bijvoorbeeld hanteert men de volgende formule: 25% processor + 50% videokaart +15% ssd + 10% harde schijf, waarbij de processorscore is samengesteld uit 30% singlecore, 60% quadcore en 10% multicore.

Tip 03: Testresultaten

Het loont de moeite wat verder te kijken op de webpagina met de testresultaten. Bij de High level summary krijg je een beschrijving van de prestaties van de diverse systeemcomponenten, vergeleken met andere pc’s die over dezelfde componenten beschikken. Nog lager op de pagina krijg je voor elk onderdeel nog meer details. Bij de processor-score bijvoorbeeld zie je je eigen score evenals de gemiddelde score, en zie je ook de verdeling van de verschillende scores in een grafiek.

Onderaan de pagina, bij de rubriek Custom PC Builder kun je via de link Explore upgrades for this PC nagaan welk prestatie-effect het vervangen van een of meer specifieke componenten zou hebben, en wat dat ongeveer zou kosten. Links vovenaan staan de onderdelen van je eigen pc (Baseline), rechts daarvan de componenten van een mogelijk alternatief (Alternative). Je bepaalt zelf de samenstelling van dit alternatief. Daarvoor klik je linksonder de diverse tabbladen open (zoals CPU, GPU, SSD enzovoort) en geef je bij Change Alternative […] telkens aan welke upgrade je voor elk van deze onderdelen overweegt.

Tip 04: Echte software-test

Terwijl het bij UserBenchmark duidelijk om een synthetische benchmark gaat, werkt de bekende tool PCMark 10 met echte applicaties. PCMark 10 bestaat uit verschillende edities, waaronder een gratis Basic Edition en een betaalde Advanced Edition (27,99 euro). Wij zijn met de betaalde versie aan de slag gegaan.

Start de tool na de installatie op en klik rechtsboven op Benchmarks. Je kunt in principe meteen op Run klikken in de module PCMark 10, maar de knop Details geeft je meer feedback over de testonderdelen. Bovendien kun je op het tabblad Custom run zelf bepalen welke tests je wilt laten uitvoeren.

Je merkt dat PCMark 10 vooral is gericht op het benchmarken van pc’s voor zakelijk gebruik, met items als Video conferencing, Web Browsing, Spreadsheets en Photo Editing. Er is weliswaar ook een onderdeel Rendering and Visualization, maar je kunt beter een meer gespecialiseerde benchmark voor game-pc’s gebruiken (zie tip 8). Een volledige testronde kan makkelijk twintig minuten of langer in beslag nemen. Na afloop krijg je een uitvoerig resultaat van elk onderdeel. De testresultaten kun je bewaren en ook vergelijken met reeds vastgelegde resultaten. Via de knop View online kun je de testresultaten ook naast die van andere systemen leggen.

Tip 05: Services uitschakelen

Vind je de systeemprestaties aan de lage kant, dan lukt het wellicht met de volgende tips om je pc wat vlotter te maken. Begin met uitzoeken welke programma’s er automatisch ee met Windows opstarten. Dat kan via het Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc), maar beter nog met een tool als Autoruns. Je hoeft hier maar het vinkje te verwijderen naast een overtollig item om te zorgen dat het niet langer automatisch opstart.

Controleer ook of er geen overtollige of ongewenste services actief zijn. Open wederom het Windows Taakbeheer en ga naar het tabblad Services. Via de link Services openen kun je vanuit het Eigenschappen-menu het Opstarttype van een specifieke service aanpassen. Onderaan de webpagina vind je aanbevelingen over welke services je eventueel op Handmatig of Uitgeschakeld kunt zetten.

Tip 06: Processor

UserBenchmark en PCMark 10 mogen dan zeer uiteenlopende benchmarks zijn, ze zijn beide bedoeld om een totaalbeeld van een systeem te krijgen. Er zijn echter ook benchmarks die zich specifiek op een bepaald onderdeel richten. Het gratis Cinebench bijvoorbeeld test je processor door een 3D-afbeelding in hoge kwaliteit te renderen. Je hoeft de tool alleen maar te starten en bij CPU op de knop Run te klikken. Even later krijg je de score uitgedrukt in ‘cb’ en de prestaties van je processor worden in een vergelijkende tabel in beeld gebracht. Via File / Advanced benchmark vind je bij CPU (Single Core) nog een Run-knop, die meet de snelheid van individuele processorkernen. De aanduiding MP ratio geeft hierbij de verhouding tussen singlecore en multicore aan.

AIDA64 is een uitgebreide suite voor systeeminformatie en -diagnose, maar ook dit programma heeft uiteenlopende cpu-benchmarks aan boord. Je downloadt een gratis proefversie hier. Start de tool en open de rubriek Benchmark. Daar vind je elf cpu- en fpu-tests (floating point unit). Je hoeft weinig meer te doen, dan op Start drukken. Desgewenst geef je eerst bij Parameters aan hoeveel processorkernen er worden gebruikt en of hyperthreading mag worden gebruikt. Via de F1-toets en de optie Benchmark guide krijg je informatie over elk van deze tests.

Tip 07: Overklokken

Wil je hogere prestaties voor je processor en is vervanging door een krachtiger exemplaar geen optie, dan kun je eventueel overwegen de processor over te klokken. Je laat dan voor en tijdens de verschillende overklok-stapjes een stresstest op je cpu los, bijvoorbeeld met het gratis Prime95 in combinatie met een tool als HWiNFO, zodat je continu de temperaturen van je processor kunt monitoren.

Heb je een moderne uefi-bios in je pc, dan vind je daar wellicht een categorie genaamd overclocking of tweaking of iets dergelijk, mogelijk met kant-en-klare overklokprofielen. Desnoods pas je zelf de multiplier-waarde in kleine stapjes aan. Voor AMD Ryzen-cpu’s download je hiervoor het best de tool Ryzen Master.

Tip 08: Videokaart

Een van de populairste benchmarking tools voor grafische kaarten is 3DMark, afkomstig van dezelfde makers als PCMark. De Basic Edition is gratis en kun je inzetten voor het testen van DirectX 10, 11 en 12. De tool stelt zelf de meest geschikte test voor de gedetecteerde hardware voor, maar je kunt zelf voor andere tests kiezen. In de pdf die je kunt downloaden via deze link staat uitgebreide informatie over de diverse testprocedures.

Een andere bekende tool is Heaven UNIGINE, beschikbaar voor Windows, macOS en Linux. De gratis Basic-versie toont standaard 26 opeenvolgende en grafisch veeleisende scènes, waarbij je zelf allerlei parameters kunt instellen, zoals de api’s OpenGL of DirectX11, anti-aliasing, resolutie enzovoort. Na afloop krijg je de gemiddelde, minimale en maximale fps-waarde te zien, evenals een globale score zodat je met andere systemen kunt vergelijken.

Gebruik je liever een realtime-benchmark die de frames per seconde meet tijdens je game-sessies, dan kun je tools als Fraps en Bandicam overwegen. Deze laatste is een lichtgewicht programma dat zowel met DirectX, OpenGL als Vulkan overweg kan en ook uiteenlopende video- en audiocodecs ondersteunt.

Tip 09: Snellere gpu

Had je graag 60 fps gehaald voor je games, maar schiet je grafische kaart duidelijk tekort, dan kun je nagaan of je over de nieuwste drivers voor je videokaart beschikt. Kijk voor Nvidia-producten hier en voor AMD hier. Controleer tevens of je wel alle patches en bugfixes voor je games hebt geïnstalleerd. Eventueel kun je sommige grafische instellingen wat minder ambitieus instellen, zoals die voor texturen, HDR-effect, schaduwen, motion blur enzovoort.

Geeft dat niet het gehoopte resultaat en is een andere grafische kaart geen optie, dan kun je overwegen ook je gpu te overklokken, met behulp van tools als MSI Afterburner of EVGA Precision X. We hebben hier niet de ruimte dieper op deze materie in te gaan, maar via de links en www.tiny.cc/ocgpu kom je op webpagina’s waar je heel wat concrete instructies vindt. Let op: overklokken doe je altijd op eigen risico.

Tip 10: Schijf en ssd

Met benchmarktools kun je ook de lees- en schrijfsnelheden van ssd’s en harde schijven achterhalen. Een van de bekendste is ATTO Disk Benchmark, die zowel met harde schijven, ssd’s en raid-arrays overweg kan. Je kunt diverse parameters voor de snelheidstests instellen. Je bepaalt niet alleen de blokgrootte (tussen 512 bytes en 8 MB), maar tevens de grootte van de testbestanden (tot 2 GB) en de ‘Queue Depth’ (het maximum aantal lees/schrijf-commando’s dat op een gegeven moment kunnen worden uitgevoerd). Handig is ook dat je via de optie Direct I/O de schijf kunt testen zonder gebruik te maken van systeembuffering of caching. De ingebouwde helpfunctie van de tool geef je hierover verdere informatie.

Ook Crystal Disk Mark is een populaire benchmark, die eveneens geschikt is voor diverse opslagmedia zoals ssd’s, harde schijven en geheugenkaarten. Je bepaalt hier zelf de grootte van het testbestand en de tool voert automatisch zowel sequentiële als random lees- en schrijftests uit.

AS SSD is dan weer specifiek bedoeld voor ssd’s, ook exemplaren met het snelle nvme-protocol. De tool bevat zes synthetische tests voor het meten van de sequentiële en random lees- en schrijfprestaties. Bij één test (de optie 4K-64 THRD) worden de prestaties op willekeurig gekozen 4K-blokken gemeten, opgedeeld in 64 threads zodat je de werking van de ncq-functie kunt nagaan (native command queuing).

Tip 11: Schijf versnellen

Heb je een trage harde schijf, dan levert vandaag de dag het defragmenteren van de harde schijf hoogstwaarschijnlijk weinig prestatiewinst (de meeste besturingssystemen doen dit namelijk al automatisch op de achtergrond). De meest merkbare snelheidswinst boek je wanneer je die door een ssd vervangt.

Heb je een sata-model ssd, check dan zeker de schijfmodus in het bios van je systeem en ga na of die wel staat ingesteld op ahci en niet op ide. Immers, ahci ondersteunt ncq en dat zorgt voor snellere verwerkingen van parallelle lees- en schrijfopdrachten.

Met de gratis tool Disk Alignment Test kun je nagaan of je ssd wel correct is uitgelijnd; normaliter gebeurt dat automatisch als je de schijf met Windows 7 of hoger hebt gepartitioneerd. Desnoods kun je dat nog bijspijkeren met een tool als het gratis MiniTool Partition Wizard Free, waar je dan Align Partition kiest.

Ga voor alle zekerheid ook na of de trimfunctie wel is geactiveerd op je ssd. Open de Opdrachtprompt en voer dit commando uit:

fsutil behavior query disabledeletenotify

Krijg je DisableDeleteNotify = 0 terug, dan is trim inderdaad actief. Is die waarde 1, dan kun je trim alsnog activeren met de opdracht:

fsutil behavior set disabledeletenotify 0

Tip 12: Intern geheugen

Er bestaan verschillende tools waarmee je de prestaties van het intern geheugen kunt meten, waaronder het al eerder vermelde UserBenchmark en AIDA64. Ook PassMark Performance Test (30 dagen gratis proefversie) bevat een uitgebreide module voor zo’n benchmark.

Zodra je bij Memory Mark op Run klikt, start een gecombineerde geheugentest, waarbij zowel database-operaties, leestests, een schrijftest en een latentiecheck worden uitgevoerd. De hele test duurt nauwelijks een minuut en na afloop kun je je eigen testresultaat afzetten tegen systemen met vergelijkbare geheugenmodules.

Ook MemTest86, eveneens van PassMark, is een populaire tool (ook beschikbaar in een gratis versie), maar die is vooral toch bedoeld om het geheugen te stresstesten. Immers, onvolkomen of onbetrouwbaar geheugen kan voor de vreemdste verschijnselen zorgen, zoals onverwachte vastlopers. In een meegeleverde pdf staat hoe je MemTest86 precies kunt inzetten en hoe je de resultaten moet interpreteren.

Laat je in elk geval niet verleiden om een zogenaamde ‘ram booster’ in te zetten. Dat is software die prestatieverbeteringen claimt door “ongebruikt geheugen vrij te maken”. In nagenoeg alle gevallen komt het er gewoon op neer dat nuttige data vanuit het ram-geheugen wordt verplaatst naar het trage wisselbestand op de schijf en daar ben je dus niets mee geholpen.