We zijn veel binnen, maar helaas worden veel woningen en kantoren onvoldoende geventileerd. We realiseren ons vaak niet hoe vies de binnenlucht is. Zelfs in een omgeving met luchtvervuiling is de buitenlucht vaak schoner dan binnen. Gelukkig bestaan er ventilatiesystemen om de binnenlucht gezond te houden, al zijn de verschillen groot.

Onvoldoende ventileren is gewoon ongezond

De reden waarom mensen te weinig ventileren, is omdat dit energie kost. Hoe je het draait of keert, er gaat altijd warmte uit de woning verloren. Warme lucht verlaat het huis en frisse buitenlucht komt daarvoor in de plaats. Toch is goed ventileren echt belangrijk voor de gezondheid en daarom geen energieverspilling. Als je onvoldoende ventileert, krijg je last van een droge keel, droge neus en zelfs droge ogen. Bovendien is dit de oorzaak van hoofdpijn, benauwdheid en sufheid. En als je astma of andere longklachten hebt, worden je klachten erger door te weinig frisse lucht in huis. Het nut van een ventilatiesysteem merk je vooral als het er niet is. In een goed geïsoleerde woning zal het vocht zich snel opstapelen in de natte ruimtes waar het schimmels zal vormen.

©Koldunova

Vaak zitten er in de ramen roosters om te ventileren.

Gecontroleerde ventilatie

We proberen onze woningen zo efficiënt mogelijk te maken door ze bijna hermetisch af te sluiten en te isoleren. Hoe zorg je voor een gezond en aangenaam binnenklimaat als je de ongecontroleerde natuurlijke ventilatie door kieren en naden zoveel mogelijk wilt vermijden? Isolatie en ventilatie gaan hand in hand. Je moet voorkomen dat lucht gewoon ontsnapt in de woning door gecontroleerde ventilatie toe te passen.

Van A tot en met D+

Wil je voor tijdens een verbouwing of nieuwbouw zorgen voor goede ventilatie, dan moet je rekening houden met verschillende ventilatiesystemen. De website Nederlandse BouwDocumentatie noemt vier systemen, van A tot en met D+. Het verschil tussen deze systemen zit hem in de manier waarop de lucht wordt aangevoerd en afgevoerd. 

Geen ventilatiesysteem thuis? Schaf dan een luchtreiniger aan

A en B

Het type dat je kiest, hangt af van de aard van het project en de factoren die het zwaarst wegen. Bij een eenvoudige renovatie zijn er minder mogelijkheden dan bij nieuwbouw. Wil je liever het goedkoopste systeem, dan kom je uit bij A. Dat is ook een stil systeem dat nauwelijks onderhoud nodig heeft. Bijna 7 op de 10 huizen hebben alleen natuurlijke ventilatie (dus geen mechanisch ventilatiesysteem). Systeem B wordt in de praktijk eigenlijk nooit in woningen toegepast. Daarom behandelen we dat verder niet. 

©Blowerdoortest Twente

Een laptop berekent ventilatieverlies.

C of C+

Bij ventilatiesysteem C wordt verse lucht naar binnen gezogen via roosters in ramen of muren. De vervuilde binnenlucht wordt mechanisch afgevoerd door de centrale ventilatie-unit. De toevoer van verse lucht in de droge ruimtes gebeurt via roosters. Hiermee bedoelen we de leefruimtes, slaapkamers en werk- of studeerkamers.

De afvoer van gebruikte binnenlucht in natte ruimtes (keuken, badkamer, toilet, washok) gebeurt mechanisch via luchtroostertjes … Een C+-systeem werkt vraaggestuurd en kan per ruimte apart ventileren. Wanneer de sensor in de badkamer een hoger vochtpercentage detecteert, zal de ventilatie een stand hoger schakelen. Zo’n C+-systeem vraagt weinig onderhoud, heeft een laag verbruik en is goedkoper dan een D-systeem. Een nadeel is dat het werkt met roosters in de ramen. Dat is soms niet zo fraai en je hebt te maken met tocht en eventuele geuren die van buiten naar binnen komen. Met een C+-systeem gaat dus een deel van het effect van isolatie verloren. Je laat immers in de winter koude lucht in de woning en warme lucht in de zomer.

D of balansventilatie

Het meest efficiënte ventilatiesysteem is D. Hier blijft de aan- en afvoer van lucht constant. De luchtstroom gebeurt volledig mechanisch door twee ventilatoren in de centrale ventilatie-unit. Om deze reden wordt een D-systeem ook wel balansventilatie genoemd.

In dit systeem vind je dus geen roosters in de muren of ramen. De verse buitenlucht wordt aangezogen via een doorvoer die zich op het dak of in de muur bevinden. In de droge ruimtes komt op die manier verse buitenlucht terecht. In de natte ruimtes verdwijnt de gebruikte binnenlucht via ventielen in het plafond. Het belangrijkste voordeel van systeem D is de gunstige energiescore door de warmteterugwinning met een warmtewisselaar. Die zal de energie uit de afvoerlucht overdragen aan de toevoerlucht om die tijdens de koude maanden voor te verwarmen. In de zomer wordt de warmtewisselaar door een bypass omzeild. In de ventilatie-unit zit bovendien een filter dat zorgt dat er zuivere lucht de woning wordt ingestuurd. Zo’n systeem is vrij geruisloos en extra geluiddempers reduceren eventuele trillingen tot een minimum. 

Zo werkt balansventilatie.

Prijskaartje

Hoeveel kost een volledig mechanische ventilatiesysteem? Voor systeem C mag je rond de 3500 euro verwachten. Voor type D reken je op een gemiddelde prijs tussen 5000 en 7000 euro. Een ventilatiesysteem kan worden uitgerust met sensoren. Die zorgen dat je uitsluitend ventileert waar en wanneer het nodig is. Die sensoren meten de luchtkwaliteit, CO₂-gehalte en luchtvochtigheid, zodat het systeem automatisch wordt bijgestuurd. Wil je het ventilatiesysteem verder optimaliseren met sensoren, dan kost dit nog eens tussen 400 en 600 euro extra. Voor een onderhoudsbeurt betaal je zo’n 200 euro.

©Kinek00

Een warmteterugwinsysteem is best groot.

©Ronstik

Heb je geen mechanische ventilatie, dan kun je toch voor intensieve natuurlijke nachtventilatie zorgen.

Onderhoud

Het onderhoud van ventilatiesysteem A is eenvoudig. Maak de roosters gewoon schoon met een vochtige doek. Bij de systemen C en D liggen de zaken anders. Vaak is geluidsoverlast een signaal dat het systeem door een installateur moet worden nagekeken. 85% van het stof wordt geëlimineerd door een nieuw filter te plaatsen. Dat kun je zelf, maar zorg dat je zeker het juiste type koopt.

Om de kanalen, de toevoer- en de retourregisters grondig schoon te maken, hebben de ventilatiebedrijven speciale apparatuur. Ook het demonteren en reinigen van de ventilator en de warmteterugwin-unit laat je beter over aan de servicemedewerkers. Begin er beter niet zelf aan door bijvoorbeeld de ventielen al in een sopje te gooien. Je riskeert dat je ventielen verwisselt of dat een ventiel niet meer in de juiste stand staat. Omdat je dit maar om de vijf jaar hoeft doen en omdat dit niet zoveel werk is, valt de prijs best mee. 

De Sony ULT Field 3 lijkt op het eerste gezicht wat onopvallend, maar de reflecterende ULT-knop heeft een hoop te bieden. Die belooft een diepe, voelbare bas, wat samen met zijn robuuste, waterdichte bouw de belangrijkste beloftes van dit model zijn.

De Sony ULT Field 3 is een compacte en draagbare bluetoothspeaker met een adviesprijs van 199 euro. Op het eerste gezicht is dit een onopvallende luidspreker, met twee opvallende elementen. Zowel het Sony-logo als de bijzondere ULT-knop zijn voorzien van reflecterend materiaal, waardoor die een andere kleur dan zilver laten zien wanneer het licht erop valt. We zien groene, blauwe, roze en gele tinten voorbijkomen, waardoor het model toch een unieke uitstraling heeft. Om die ULT-knop (ULT staat trouwens voor Ultimate) is overigens een hoop te doen: dit is namelijk een centraal element.

Sony ULT Field 3

Wanneer je die knop indrukt, dan activeer je volgens Sony een diepe en voelbare bas. Daar vertellen we verderop in deze recensie meer over. De speaker beschikt daarnaast over Sound Field Optimization, dat het geluid aanpast aan de omgeving. Ook daar zou dan een betere geluidservaring uit moeten komen. Via de gratis te downloaden Sony Music Connect-app kun je een zevenbands equalizer gebruiken. Dit kun je alleen doen wanneer je de ULT-modus niet geactiveerd hebt, aangezien die de muziekbeleving al grotendeels aanpast voor je.

©Wesley Akkerman

Je kunt de Sony ULT Field 3 zowel binnen als buiten gebruiken, dankzij het IP67-certificaat. Het apparaat is niet alleen stof- en waterdicht, maar ook schokbestendig en roestvrij. De accu gaat tot 24 uur mee, maar dat is mede afhankelijk van het volume en overige instellingen. Voor een dagje weg is de accuduur meer dan prima. Je kunt de speaker bovendien als powerbank inzetten, voor als je onderweg je smartphone moet opladen. Sony levert tot slot een schouderband mee, wat het draagbare karakter van de Field 3 verder benadrukt.

Tweedeling van het geluid

De geluidskwaliteit van de speaker draait om de tweedeling die de ULT-knop creëert. Zodra je die functie activeert, dan hoor je een behoorlijke basversterking en vollere middentonen, zonder dat de zang aan helderheid verliest. Zonder die modus klinkt de muziek gedetailleerd, maar ook merkbaar vlakker. Prima voor op de achtergrond, maar de audio mist dan wel wat impact. Bij sommige genres, zoals hiphop, kan de verhoogde bas de vocalen soms wat overstemmen. De equalizer biedt in die gevallen dan helaas ook niet altijd soelaas.

©Wesley Akkerman

Je kunt het apparaat zowel liggend als staand gebruiken, maar we hebben gemerkt dat horizontaal gebruik fijner klinkt. Het volume kan ook lekker hoog, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit, waardoor je deze speaker prima in een tuin zou kunnen gebruiken. Ondanks dat we ons nooit ondergedompeld voelen in het geluid, zijn we toch positief over de Sony ULT Field 3. Dit is typisch zo'n speaker die je onderweg meeneemt of ergens neerzet waar je geen andere speakers kunt installeren. Denk dan aan de badkamer of misschien wel een slaapkamer.

De speaker bedienen

Je bedient de Sony ULT Field 3 op twee manieren: via de Music Connect-app of via de strip bovenop. Binnen de applicatie regel je diverse instellingen, zoals de bluetoothkwaliteit en geluidsoptimalisatie. We hebben de optimalisatie op een gegeven moment uitgeschakeld en gemerkt dat de speaker dan beter klinkt dan voorheen. Verder is het zo dat je zowel die stand als de ULT-knop moet uitschakelen om de equalizer te kunnen gebruiken. Dat is best jammer, zeker in het geval van ULT. Je eigen instellingen evenaren die van de Sony-geluidsoptie namelijk niet.

©Wesley Akkerman

De meeste functies zijn gelukkig direct toegankelijk via de knoppenstrip bovenop het apparaat. Hier vind je de standaard bediening en de specifieke ULT-toets. Aan de achterzijde bevindt zich een handige usb-c-poort voor het opladen van zowel de speaker als je telefoon. Daarnaast beschikt dit model over bluetooth multipoint (waardoor je gemakkelijk twee apparaten aansluit) en Party Connect. Door die laatste functie sluit je de ULT Field 3 naadloos aan op andere Sony-speakers die over dezelfde functionaliteit beschikken (bijna honderd momenteel).

Sony ULT Field 3 kopen?

Voor 199 euro (online al voor minder te vinden) is de Sony ULT Field 3 zeker een aanrader. De speaker transformeert met de ULT-knop van een subtiele achtergrondspeler naar een krachtpatser met een diepe bas. Gecombineerd met zijn robuuste bouw, lange accuduur en handige multipoint-connectiviteit, biedt hij een zeer compleet pakket. Het voornaamste nadeel is de beperkte equalizer, die je dwingt te kiezen. De luidspreker is minder geschikt voor de audiofielen onder ons – maar voor alle andere mensen is dit echt geen verkeerde aankoop.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.