Dankzij alsmaar efficiënter wordende hardware en grote tekorten aan componenten voor desktopcomputers zijn gamelaptops interessanter dan ooit. Bovendien zijn dit niet langer lelijke, dikke, luide apparaten met een dramatische accuduur. We zien tal van elegante en praktische laptops die ook echt uitstekend presteren in games en andere toepassingen. In deze koopgids leren we je waar je op moet letten bij de aanschaf van de beste gamelaptop en kijken we naar wat de populairste gamelaptops van dit moment te bieden hebben.

De discussie over wat er beter is voor gaming – desktops of laptops – is al jaren aan de gang. Echte pc-liefhebbers hebben daar vaak een sterke mening over. Desktops zijn simpelweg krachtiger en bieden meer prestaties voor hetzelfde geld. Hoewel laptops deze achterstand voor een groot deel hebben weggewerkt, zit er nog wel een kern van waarheid in. Een compact laptopje kan natuurlijk nooit echt concurreren met een grote kast die vrijwel onbeperkt energie kan slurpen.

Desktops hebben ook het voordeel dat ze vaak makkelijker te repareren zijn. Een defect onderdeel is vaak te vervangen, terwijl je met een laptop al snel je hele machine moet opsturen. Heb je plek voor een stevige vaste pc, dan valt daar nog altijd wat voor te zeggen.

Maar de vergelijking is zinloos wanneer je simpelweg een laptop wilt of zelfs nodig hebt. Tal van gamers willen ook andere werkzaamheden verrichten en niet iedereen heeft ruimte voor twee apparaten. En laten we kinderen die hun tijd moeten verdelen tussen twee thuisfronten bijvoorbeeld ook niet vergeten. Kortom, een directe vergelijking is gewoon niet relevant voor de beoogde doelgroep. Voor hen is het goed nieuws dat de moderne gamelaptop een gemiddelde desktop aardig bij kan benen, maar dan in mobiel formaat.

Waar moet je op letten?

Voordat we enkele interessante modellen bespreken, vertellen we je hieronder eerst wat de belangrijkste zaken zijn op om te letten als je een gamelaptop gaat kopen. We behandelen zeven aandachtspunten en beginnen bij het belangrijkste: de grafische power.

1. De videokaart

Het hart van een gamelaptop is de videokaart. Deze bepaalt voor het grootste deel welke games je kunt spelen en hoe soepel ze draaien. Je hebt laptops met geïntegreerde videokaarten en met dedicated videokaarten (ook wel discrete videokaarten genoemd). Om een laptop een ‘gamelaptop’ te noemen, is zo’n dedicated videokaart echt een vereiste. Laptops met geïntegreerde oplossingen zijn vaak prima in staat om wat lichte games te spelen, maar komen kracht te kort voor de grotere hedendaagse games.

Alle relevante gamelaptops van dit moment maken gebruik van een Nvidia GeForce GTX- of GeForce RTX-videokaart. Gaminglaptops uit 2021 beschikken over kaarten uit de RTX 3000-serie zoals de RTX 3060 of RTX 3070, laptops uit 2020 over kaarten uit de 1600- of 2000-serie, zoals de GTX 1650 of de RTX 2060. Er is niets mis met een leuke, scherp geprijsde laptop uit 2020, maar laptops van vóór 2020 kun je beter links laten liggen.

Meer grafische kracht is altijd beter, maar daar hangt uiteraard een prijskaartje aan. Ons uitgangspunt voor een echte gamelaptop is een RTX 3060. Dergelijke laptops zijn in staat om alle games van dit moment soepel weer te geven en zijn verkrijgbaar vanaf zo’n 1000 euro. Besparen met een mindere videokaart kan, maar dan moet je bereid zijn concessies te doen. Sommige zware games zullen niet soepel draaien, in andere zul je de grafische instellingen moeten terugschroeven. Staat het budget het toe? Dan koop je met een RTX 3070 net wat meer prestaties, zeker met het oog op de toekomst niet verkeerd.

©PXimport

TDP videokaart

2. Formaat en scherm

Het scherm is het volgende waar je naar kijkt. Je moet een keuze maken wat betreft formaat, resolutie, snelheid en kleur. Een groter scherm kijkt makkelijker, maar maakt ook de laptop groter en minder draagbaar. Je zult zelf moeten afwegen wat je belangrijker vindt. Game je veel in huis en neem je je laptop incidenteel mee, dan is een grotere 17inch-laptop aantrekkelijk. Reis je dagelijks, dan is een standaard 15inch-maat een logischere keuze.

Als gamer is ook de snelheid van je scherm belangrijk. Een sneller scherm zorgt voor soepelere bewegingen in games. Een 144Hz-scherm is tegenwoordig redelijk standaard, maar er zijn ook 240- en zelfs 300Hz-schermen. Kiezen is redelijk eenvoudig: hoe sneller hoe beter, mits het budget het toestaat.

De meeste gamelaptops hebben een scherm met een 1080p-resolutie (Full HD). Dat biedt normaliter een prima balans tussen gamen en allround gebruik. In het hogere segment, vanaf circa 2000 euro, is het ook mogelijk om een hoge snelheid te combineren met een hoge resolutie, bijvoorbeeld 1440p in combinatie met 144 Hz of hoger. Een hogere resolutie zorgt voor een aantrekkelijker (scherper) beeld, maar biedt ook meer netto werkruimte voor productiviteit.

Hoewel goede kleurprestaties normaliter niet het eerste zijn waar je aan denkt, dien je er wel bij stil te staan als je met een gamelaptop ook foto- en videowerk wilt doen. Heb je een creatieve wens, zoek dan een laptop die ook op het gebied van kleurweergave iets te bieden heeft. Helaas is dit vaak lastig uit de specs op te maken en zul je reviews en tests moeten opzoeken om zeker te zijn dat een laptop aan jouw eisen voldoet.

©PXimport

3. De cpu

Ook een goede processor is cruciaal voor een soepele game-ervaring. Gelukkig hebben de twee grootste processorfabrikanten de afgelopen jaren flinke stappen gemaakt. De meeste processors in moderne gamelaptops zijn zo krachtig dat je je als consument geen zorgen hoeft te maken. Zolang je nieuwe laptop recent is en een processor met zes of acht cores heeft, zit je goed.

Een recente AMD Ryzen 5, 7 of 9 of een Intel Core i5, i7 of i9 is een goed uitgangspunt. Let wel even scherp op het aantal cores: helaas heeft Intel ook een paar i7-modellen met slechts vier cores, en die leveren in sommige games merkbaar mindere prestaties.

©PXimport

©PXimport

4. Werkgeheugen

De hoeveelheid werkgeheugen wordt vaak overschat als factor in je game-ervaring. Omdat geheugen vaak relatief goedkoop is, zien we fabrikanten geregeld extreem veel werkgeheugen in game-pc’s zetten; zonde geld dus.

Maar het is wel belangrijk dat je game-pc voldoende werkgeheugen heeft. Aan 8 GB heb je genoeg voor een game-pc die louter lichte games speelt, 16 GB is een mooi uitgangspunt voor een systeem dat ook grote, moderne games speelt en 32 GB is op zijn plaats in een high-end, compromisloze laptop. Let er wel op dat het bij veel laptops tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend is dat je het werkgeheugen kunt upgraden, al kan dit bij gamelaptops doorgaans nog wel.

5. Opslag

Als het op opslag aankomt, zijn er twee dingen waar je op moet letten: de hoeveelheid en het type opslag. Bij voorkeur koop je een laptop met enkel ssd-opslag. Mechanische harde schijven zijn een goedkope manier om veel data kwijt te kunnen, maar ze zijn ook kwetsbaar, zeker in draagbare apparaten die veel schokken en stoten te verduren krijgen.

Goedkopere gamelaptops hebben vaak slechts een kleine ssd en dat is niet ideaal. Sommige games zijn honderden gigabytes groot en één ssd van 512 GB kan dus al vol raken met enkel Windows en een game of twee. Een laptop met een ssd van een terabyte of meer is dus wel zo fijn, maar je hebt de exacte configuraties niet altijd voor het kiezen.

Gelukkig bieden de meeste laptops ruimte om zelf een extra ssd toe te voegen. Dit is een prima oplossing om extra opslag te krijgen. In de meeste laptops is het ook erg eenvoudig om te doen, dan hoef je slechts een paar schroefjes los te draaien. Durf je dat niet aan, dan is een externe ssd vaak een makkelijke en voordelige manier om je laptopopslag uit te breiden.

©PXimport

6. Aansluitingen

De meeste gamelaptops hebben voldoende aansluitingen voor het gros van de gamers. Een muis, een externe ssd en een headset kun je praktisch altijd wel kwijt. Toch is het iets om even op te letten als je een groot aantal usb-poorten nodig hebt.

Wil je een externe monitor gebruiken, zorg dan dat de laptop de juiste aansluiting heeft. Let ook goed op je netwerkaansluitingen. Heb je een netwerkkabel liggen op de plek waar je het meest zit te gamen, zorg dan dat je gamelaptop een ethernetpoort heeft, bedraad biedt nu eenmaal de beste prestaties.

Werk je op wifi? Dan raden we aan een laptop te pakken die wifi 6 aan boord heeft, zo ben je alvast voorbereid op de nieuwe routers en wifi-mesh-systemen van de komende jaren.

©PXimport

7. Gebruiksgemak

Dan is het nu tijd voor nog wat praktische zaken. Wil je een laptop die een hele dag op de accu kan werken? Dat kan, maar dan moet je daar wel specifiek op shoppen. Sommige gamelaptops die wij testten, doen acht of zelfs tien uur op een accu. Maar er zitten ook modellen tussen die na drie of soms zelfs twee uur al de geest geven. Helaas kun je dit niet aan de specificaties aflezen, het formaat van de accu vertelt maar het halve verhaal. Houd er ook rekening mee dat elke laptop pas optimale gameprestaties biedt wanneer je hem aan de lader hangt.

Ga je voor een laptop met een lange accuduur, dan wil je uiteraard ook het gewicht en de afmetingen even bekijken. Een gamelaptop van twee kilo neem je wat makkelijker mee dan een extreem performancemonster van dik drie kilo waar een oplader van nog eens een kilo bij hoort.

Hoewel je een gamelaptop niet snel voor zijn webcam in huis zult halen, is zo’n videobelcamera wel iets om bij stil te staan. Zeker nu er zoveel thuis wordt gewerkt en geleerd. In tegenstelling tot doorsnee laptops spreekt het bij gamelaptops namelijk niet vanzelf dat er ook daadwerkelijk een webcam aan boord is.

©PXimport

Aankoop

Na het lezen van de aandachtspunten hierboven zul je vast al een idee hebben van hoe je ideale laptop eruitziet. Let daarbij vooral op wat voor jou belangrijk is; er is niet zo iets als één beste laptop. Op de volgende pagina’s bespreken we enkele van de beste gamelaptops van dit moment, elk met een specifieke doelgroep in het achterhoofd.

Let wel op, bijna alle fabrikanten hebben een aantal basismodellen met daarbinnen verschillende leverbare configuraties. Die specifieke configuraties wisselen geregeld, waardoor wij de nadruk leggen op wat je van het basismodel mag wachten. Kies een eventuele betere configuratie op basis van de eerder besproken aandachtspunten met bijvoorbeeld genoeg werkgeheugen en opslagruimte.

Verplichte accessoires

©PXimport

Basisgamelaptop: MSI GF65 Thin

De MSI GF65 Thin is een van de voordeligste laptops die echt geschikt zijn voor gaming, met minimaal een GeForce RTX 3060 aan boord dus. Daarmee kun je alle games soepel spelen op het 144Hz-scherm dat je op de meeste uitvoeringen aantreft. Het is ook nog eens een opvallend dunne en lichte laptop, met een gewicht van minder dan 2 kilogram. Het toetsenbord is aangenaam en er zit een webcam op voor school en werk. Bovendien oogt hij relatief neutraal, wat wij een pluspunt noemen.

Een instapper kent uiteraard wel consequenties. Zo is de batterijduur niet uitzonderlijk: 3-5 uur is niet verkeerd, maar sommige andere laptops doen het dubbele. Ook zijn de bouw en afwerking relatief eenvoudig. Daarnaast moet je van het touchpad geen wonderen verwachten, maar dat geldt voor alle betaalbare gamelaptops. Ook een enkele 512GB-ssd houdt niet over. Een tweede ssd zal dus al snel gewenst zijn.

De processor is van de tiende generatie Intel Core-series terwijl de elfde generatie inmiddels uit is, maar in de praktijk hoef je daar niet wakker van te liggen. Zoek je veel prestaties voor weinig geld, dan is dit ons uitgangspunt.

©PXimport

MSI GF65 Thin

Prijs
Vanaf € 1049,-
Websitewww.msi.com7Score70

Betaalbaar en mobiel: ASUS TUF Gaming F15 FX506HM 

De ASUS TUF Gaming F15 FX506HM is de 2021-uitvoering van de al iets langer lopende TUF Gaming-lijn. Dit model is voorzien van de nieuwste 8-core Intel i7-11800H, momenteel een van de snelste processors die je kunt kopen, ook in het hogere segment. Dit maakt de laptop erg capabel voor gebruikers die ook cpu-intensieve taken willen doen. Voor de gamers heeft hij een GeForce RTX 3060, wederom genoeg om alle games soepel te spelen op het 144Hz-paneel (1080p) dat in de meeste configuraties zal zitten.

Met een prijs van 1399 euro voor de configuratie met een Core i7 en RTX 3060 is hij wel significant duurder dan de MSI GF65 Thin, zonder dat je daar nu echt noemenswaardig betere specificaties voor krijgt. Je krijgt wel een iets chiquere behuizing, maar ook de ASUS is nog altijd grotendeels van plastic en geen toppunt van bouwkwaliteit.

De webcam is wel wat beter en het touchpad ook, maar het grote verschil zit ‘m in de accuduur. Die is echt aanzienlijk beter: met de F15 kun je makkelijk acht uur doorwerken bij lichte taken en als je het niet te bont maakt, is zelfs tien uur haalbaar. Gecombineerd met een laag gewicht en geringe dikte maakt dat de F15 een fijne laptop om dagelijks mee op pad te gaan.

©PXimport

ASUS TUF Gaming F15 FX506HM

Prijs
Vanaf € 1399,-
Websitewww.asus.com8Score80

Uitstekende allrounder: Gigabyte Aorus 15P 

Gigabyte is een relatieve nieuwkomer in de laptopwereld, maar weet wel meteen een goede indruk achter te laten. De 15P biedt een uitstekende balans tussen draagbaarheid en stevigheid. Ook de specificaties zijn evenwichtig, met een Intel Core i7 aan de basis en een RTX 3060- of RTX 3070-videokaart. Beide hebben een relatief hoge TDP-rating voor iets betere prestaties.

Het 240Hz-paneel met Full-HD-resolutie is aanzienlijk beter dan het 144Hz-paneel op de meeste instappers. En dan hebben we het niet alleen over de verversingssnelheid: de huidige 240Hz-panelen presteren ook allemaal beter op het gebied van kleurweergave en responstijden. Het maakt de complete ervaring simpelweg beter.

De 15P is vooral een laptop die weinig steken laat vallen. Alle elementen variëren van goed tot zeer goed. Het enige echte nadeel is dat je daar natuurlijk wat meer voor betaalt dan bij prijsvechters. Bovendien is de accuduur gemiddeld in plaats van uitzonderlijk. Maar al met al is het een uitstekende allrounder.

©PXimport

Gigabyte Aorus 15P

Prijs
Vanaf € 1599,-
Websitewww.gigabyte.com9Score90

Premium: ASUS ROG Zephyrus G15 

Het nieuwe 2021-model uit de ASUS ROG Zephyrus-serie laat goed zien wat het verschil is tussen een premium gamelaptop uit 2021 en eentje uit 2020. Zo is dit een van de eerste laptops die de nieuwe generatie 165Hz-panelen met 1440p-resolutie aan boord heeft. Het gevolg is een aanzienlijk luxere schermervaring dan de Full-HD-panelen van voorheen. Meer pixels geven meer scherpte en 165 Hz is alsnog genoeg voor een echt soepele game-ervaring.

Ook is deze laptop voorzien van AMD’s nieuwste Ryzen-processors. Die zijn niet alleen enorm krachtig voor zware taken als foto- en videobewerking, maar ook enorm efficiënt. Deze gamelaptop kan namelijk ook gewoon makkelijk tien uur op een batterij werken. En al dat moois zit in een elegante, strakke en degelijke behuizing die prima mee te nemen is.

Wel hangt er natuurlijk een prijskaartje aan al dat moois: 2099 euro voor het model met de RTX 3060 en 2399 euro voor het model met de RTX 3070. Wij zouden dan toch voor de laatste uitvoering kiezen: gamen op 1440p vereist nu eenmaal meer grafische power.

©PXimport

ASUS ROG Zephyrus G15

Prijs
Vanaf € 2099,-
Websitewww.asus.com10Score100

Ultra premium: Razer Blade 15 Advanced 

De Razer Blade 15 Advanced is een superslanke aluminium laptop die op het gebied van bouwkwaliteit en afwerking boven zijn concurrenten staat. Hij is voorzien van een gloednieuwe Intel Core i7-processor, GeForce RTX 3070- of RTX 3080-videokaart en high-end paneelopties zoals een 360Hz-paneel met 1080p-resolutie of zelfs een 240Hz-paneel met 1440p-resolutie. Zaken als toetsenbord, touchpad en camera zijn ook dik voor elkaar.

De prestaties zijn niet per se rapper dan bij de concurrenten, de focus ligt op een minimale dikte en een lage geluidsproductie. Je betaalt wel een forse meerprijs om aan Razers luxe laptop te mogen zitten. Dit is dus een ultiem model voor gamers die goed in de slappe was zitten en graag de meest chique afwerking kopen.

©PXimport

Razer Blade 15 Advanced

Prijs
Vanaf € 2799,-
Websitewww.razer.com10Score100

De extreemste: MSI GE76 Raider (10UE) 

Zoek je echt een extreme laptop, dan komen twee modellen bij ons op. De M17 r4 van Alienware is de opvallendste, maar de MSI GE76 Raider is toch de betere van de twee. Hoewel hij verkrijgbaar is vanaf 2099 euro, komt de GE76 Raider eigenlijk pas echt tot zijn recht bij de duurdere configuraties met onder meer een RTX 3070 of RTX 3080 en een 4K-scherm.

Voor het beste scherm mag je een duizelingwekkende 4000 euro reserveren. Je krijgt dan wel de beste prestaties die je kunt wensen: topscherm, stevige processor, de dikste videokaarten met hoge TDP-waardes, veel opslag én de optie om maar liefst drie ssd’s in te bouwen. De keerzijde is dat dit een grote jongen is met een beperkte accuduur, dus je zult hem vooral thuis willen gebruiken.

©PXimport

MSI GE76 Raider (10UE)

Prijs
Vanaf € 2099,-
Websitewww.msi.com 9Score90

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.