Jarenlang deed AMD eigenlijk niet meer mee. Zocht je een desktopcomputer voor in huis of op de zaak, dan zat daar praktisch altijd een Intel-processor in. De dominantie van de blauwe gigant was dermate sterk dat termen als i5 en i7 synoniem werden voor hoe goed een computer zou zijn. Maar dankzij AMD’s Ryzen-processors, deels geholpen door een gebrek aan innovatie en grote leveringsproblemen bij Intel, heeft het rode kamp anno 2019 weer een grofweg even groot marktaandeel. Inmiddels staat de derde generatie Ryzen-processors voor de deur en zochten wij voor je uit: is AMD het nieuwe Intel? En wat heb je nodig voor jouw eigen high-end Ryzen-pc?

Techliefhebbers hebben de wederopstanding van AMD met zijn Ryzen-processors ongetwijfeld sinds 2017 gevolgd. Maar zoals het spreekwoord al zegt, komt het vertrouwen te voet: de weerstand tegen AMD is nog regelmatig te voelen. Niet geheel onbegrijpelijk, want hoewel we AMD een aantal grote complimenten kunnen maken, zijn er ook wel degelijk wat zaken om rekening mee te houden. We mogen AMD wel bedanken dat dankzij diens processors ook Intel weer in beweging kwam; nadat jarenlang een quadcore-processor de standaard was, zijn we in 2019 op het punt beland dat zelfs een instapprocessor zes cores heeft, met multithreading daar bovenop. Aan de andere kant wist AMD met zijn eerste (2017) en tweede (2018) generatie Ryzen-processors Intel nog niet te verslaan als het op singlecore-prestaties aankwam, iets wat in een aantal applicaties nog altijd leidend is voor prestaties. En ook gamers merkten op dat Intel-cpu’s voor hun hobby meestal iets sneller waren. Daarbij had Intel voor de echte liefhebber ook nog de ultieme cpu in handen, de Intel Core i9-9900K, waar AMD geen antwoord op had.

©PXimport

Ryzen 3000: de nekslag

Het zijn precies die drie nadelen waar AMD met zijn jongste Ryzen-generatie, de 3000-serie, aan heeft gewerkt. Dankzij de verbeteringen in de Zen2-architectuur en hogere kloksnelheden zijn de nieuwe Ryzen-processors even snel als Intel in singlecore-applicaties, soms zelfs sneller. Ongeacht de benchmark die we testen, kan elke AMD Ryzen-processor wat pure processorprestaties betreft zijn directe of zelfs iets duurdere Intel-tegenhanger aan. Zo is de Ryzen 5 3600 (209 euro) krachtiger dan de Intel Core i5-9600K (239 euro) en de Ryzen 7 3700X (349 euro) krachtiger de Intel Core i7-9700K (399 euro). Dankzij zijn nieuwe 7nm-productieprocédé doet AMD dat met een significant lager stroomverbruik.

Zelfs Intels Core i9-9900K (509 euro) komt niet ongeschonden weg, want AMD heeft deze generatie voor de eerste keer een 12-core-processor uitgebracht: de Ryzen 9 3900X (529 euro). Deze biedt 12 cores met 24 threads, waarbij elke core grofweg even krachtig is als Intels 8-core, 16-thread 9900K. Wat als gevolg heeft dat AMD zo’n 50 procent meer processorkracht biedt bij een vergelijkbaar prijspunt.

Voor de gamers

Wanneer we zien dat AMD krachtiger is voor evenveel, soms zelfs minder geld, is het hard zoeken naar de meerwaarde van de huidige generatie Intel-processors. Intel heeft op dit moment nog twee sterke troeven in huis. De objectief minst sterke is dat de prestaties die de Intel Core i7 en Core i9 wel bieden voor het gros van de gebruikers alsnog ruim genoeg zijn. De extra prestaties die AMD biedt, komen enkel tot hun recht bij echt intensieve taken zoals videobewerking.

De tweede troef is sterker: hoewel de singlecore-prestaties tussen AMD en Intel gelijk zijn, zien we dat games op een Intel-processor over de hele linie iets hogere framerates halen dan op een derde generatie Ryzen-systeem. Vooral met een high-end videokaart als een Nvidia GeForce RTX 2080 Ti in full-hd-resolutie is dat significant (5%), en bij schermen van hogere resolutie zoals 1440p/4K mogelijk nog een overweging (3%). Overweeg je een mid-range videokaart zoals een RX 5700 XT, dan zijn de verschillen een stuk kleiner, respectievelijk 3 en 1 procent.

Dergelijke percentages vallen in het niet bij de verschillen op andere fronten, bijvoorbeeld de gemiddeld 34 procent hogere prestaties in cpu-intensieve taken in het voordeel van de Ryzen 7 3700X boven de Core i7-9700K, het 25 procent lagere stroomverbruik van de complete AMD-computer, of de 13 procent lagere prijs van de processor. Doe je dus meer dan alleen gamen, dan is Ryzen eigenlijk altijd de betere keuze, en speel je enkel games, dan zijn de Intel Core i7-9700K en i9-9900K het bekijken waard. Een Intel Core i5 is in moderne games soms al een beperking en daarmee eigenlijk in geen enkel scenario nog interessant.

Het mag duidelijk zijn dat AMD dé processors van dit moment maakt. Het kan dus geen kwaad alle onderstaande stappen te doorlopen om tot een complete Ryzen-pc te komen.

Een Engelstalige versie van dit artikel te te vinden op GameAuthority.org.

Stap 1: cpu-keuze

AMD’s grootste concurrent is AMD, want dat heeft één nieuwe cpu die dermate sterk is dat die de rest van AMD’s line-up enorm onder druk zet. De nieuwe Ryzen 5 3600 kost slechts zo’n 200 euro, heeft in tegenstelling tot de duurdere Core i5 wel voldoende overcapaciteit voor de games van vandaag en morgen, en is ook enorm capabel in zware creatieve workloads zoals foto- of video-editing. Vroeger kon je met een processor in deze prijsklasse nauwelijks comfortabel creatieve taken uitvoeren, tegenwoordig is meer uitgeven enkel nuttig in een paar specifieke scenario’s.

Professionele video-editors profiteren bijvoorbeeld wel van de flink duurdere Ryzen 7 3700X of Ryzen 9 3900X. Verdien je geld met je processor, dan verdien je de investering terug met de tijdbesparing. En zo zijn er nog wat (semi)professionele doelgroepen, zoals streamers en CAD/CAM- of grafische designers, die altijd profiteren van een nog snellere processor.

Maar onder de streep is er niets wat je niet met een Ryzen 5 kunt. Dus wil je gewoon een processor die alles van vandaag en morgen goed aankan en een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding biedt? Dan is de Ryzen 5 3600 simpelweg de processor van dit moment. Budget over? Overweeg dan de 3700X of 3900X.

©PXimport

Stap 2: koeling

Een voordeel van de derde generatie Ryzen-processors is dat ze allemaal geleverd worden met een processorkoeler in de doos, terwijl je bij de luxere Intel-processors zelf nog een koeler dient aan te schaffen. De meegeleverde koeler koelt prima, is praktisch stil als je pc niets hoeft te doen en redelijk stil onder volledige belasting. Voor de meeste gebruikers, zeker die oudere systemen gewend zijn, is er geen enkele reden om extra koeling aan te schaffen.

Volledig onhoorbaar is hij echter niet, en het is prima mogelijk een moderne computer onder alle omstandigheden echt onhoorbaar te houden. Tevens win je een paar procent prestaties met betere koeling, zelfs zonder dat je zelf hoeft te overklokken. Overklokken kan ook, maar brengt meer warmte met zich mee. In dat geval zul je wel een extra koeler willen kopen.

Uit onze tests steken drie koelers boven het maaiveld uit. De circa 30 euro kostende Cooler Master Hyper 212 Black Edition is zeer stil, houdt de processor een stuk koeler dan de standaardoplossing en ziet er ook aantrekkelijk uit. Veruit de krachtigste processorkoeler van dit moment is de ultiem stille, nog koelere Noctua NH-U12A, al is de prijs van bijna 100 euro enkel te verdedigen voor een Ryzen 7 of 9. Wil je waterkoeling? Dan blijft de NZXT Kraken-lijn (X52, X62 of X72, afhankelijk van je behuizing) nog altijd ongeslagen.

©PXimport

Stap 3: geheugen

AMD Ryzen-systemen profiteren van sneller geheugen, iets meer zelfs dan Intel-systemen. Technisch gezien komt dit doordat een deel van de communicatie van de cores afhankelijk is van de geheugensnelheid. Praktisch komt het erop neer dat je met de huidige geheugenprijzen uit mag kijken naar een 3200MHz-geheugenkit. Deze kost niet of nauwelijks meer dan een instapsetje. Als de meerprijs niet meer is dan een paar procent van de prijs van je complete systeem, raden we aan een 3600MHz-kit te overwegen.

Wij hebben de Corsair Vengeance LPX- en Dominitor Platinum RGB Pro-kits en de G.Skill Trident Z- en Flare X-kits getest, maar in de praktijk werken de meeste geheugenkits tegenwoordig op de meeste moederborden. Twijfel je? Elke moederbordfabrikant publiceert een lijst met geteste geheugenkits, de zogeheten QVL.

©PXimport

Stap 4: videokaart

Een AMD-systeem vereist een videokaart om te functioneren. Er is geen eenduidig antwoord op de vraag wat een geschikte videokaart is, want die keuze is volledig afhankelijk van de vraag of je wilt gamen, op welke resolutie, en eventueel of je creatieve applicaties draait die profiteren van een specifieke Nvidia- of AMD-videokaart. We gaan hier niet in detail treden over die keuze, maar op 1080p is de Radeon RX 5700 een goede allrounder, en op 1440p is de GeForce RTX 2070 Super een uitstekende kaart voor gaming en Adobe Creative Suite.

©PXimport

Stap 5: voeding

Omdat AMD Ryzen-processors relatief zuinig zijn (zelfs de Ryzen 9 3900X verbruikt tijdens de zwaarste taken niet veel meer dan 100 watt), heb je geen overdreven zware voedingen nodig voor je Ryzen-systeem. Het totale vermogen is vooral afhankelijk van welke videokaart je gebruikt. Combineer je je Ryzen 5-, 7- of 9-processor met een videokaart zoals een GTX 1060, 1070 of 1080, GTX 1660 of 1660 Ti, RTX 2060 of 2070, RX 570, 580 of Vega 56, dan volstaat een degelijke 550watt-voeding.

Ga je voor een GTX 1080 Ti, RTX 2080, RTX 2080 Ti of een RX Vega 64, dan wil je uitgaan van een degelijke 650watt-voeding.

Bovenstaande richtlijnen bieden genoeg overcapaciteit voor een aantal ssd’s en harde schrijven, of de nodige extra lichtjes in je systeem. Alleen als je zelf wilt gaan overklokken, kan het verbruik stevig toenemen en mag je gerust zo’n 100 watt bij de adviezen optellen. Of je nu voor 550 of voor 650 watt gaat, de Seasonic Focus Plus Gold- en Corsair RMx-voedingen zijn uitstekende opties.

©PXimport

Stap 6: behuizing

Hoewel AMD Ryzen-processors zuiniger zijn, zijn de prestaties wel degelijk afhankelijk van hoe koel je systeem blijft. De kloksnelheid van de processor schaalt namelijk vanzelf iets omhoog of omlaag, afhankelijk van de temperatuur. Een goed ventilerende behuizing levert zo een bescheiden prestatievoordeel van een paar procent op. Wellicht niet genoeg om je smaak niet leidend te laten zijn, maar wel degelijk significant.

De beste instapbehuizing van dit moment is de Cooler Master NR600 (circa 60 euro). Geen luxe poespas, maar wel degelijk: de voorzijde is praktisch één en al ventilatie, en verder is de kast voorzien van alle moderne handigheidjes zoals goed kabelmanagement, een PSU-shroud om het geheel er ook strak uit te laten zien, en ruimte voor meerdere ssd’s en harde schijven. Je kunt hem eventueel met een optische drive-bay kopen als je die nodig hebt.

Mag het iets meer kosten, dan is de Fractal Design Meshify C (circa 80 euro) een iets luxere optie. Al het bovenstaande gaat ook voor deze behuizing op, maar het design en de afwerking zijn gewoon net wat luxer. Liever een strak design? Dan is de NZXT H510 (circa 80 euro) uitstekend.

Wil je voor een high-end systeem gaan dat wat mag kosten, dan zijn de NZXT H700 (circa 130 euro) en Phanteks P600S (circa 140 euro) enorm degelijke high-end cases met een goede combinatie van eigenschappen en veel fans: de Phanteks heeft er standaard drie en de NZXT zelfs vier. Kwalitatief veel beter dan de eerder genoemde opties en een stuk groter, waardoor je meer ruimte hebt voor je componenten (zoals grotere eATX-moederborden). Wil je graag een usb-c-poort op je behuizing, dan is de P600S onze high-end keuze van dit moment.

Stap 7: opslag

Een van de interessantste ontwikkelingen bij AMD is dat zijn processors de eerste zijn met ondersteuning voor pci-express 4.0. Tot dusver zaten we (al enkele jaren) op versie 3.0. Daardoor is het nu mogelijk om nog veel snellere ssd’s te kopen dan een jaar geleden, de zogeheten gen4-ssd’s. Die kun je momenteel op een Intel-platform gewoon niet gebruiken.

Het probleem is dat er voor de meeste doeleinden eigenlijk geen argument is om een nog snellere ssd te kopen dan tot dusver al beschikbaar was. Misschien wel voor intensieve databasetaken of situaties waarin je echt constant datasets van honderden gigabytes verplaatst, maar voor gamers, creators en creatieve professionals is de meerwaarde te gering om een (vooralsnog) veel duurdere gen4-ssd te kopen.

De beste ssd voor eenvoudige doeleinden en gamers is dan ook eigenlijk een ssd die veel gigabytes voor je geld biedt. De Crucial MX500 (2,5inch-sata) en de Intel 660P (m.2 nvme) doen dat en zijn ook nog eens kwalitatief goed. Met een prijs rond de 100 euro voor 1 TB aan ssd-opslag is er weinig reden om niet meteen voldoende opslag voor de toekomst mee te pakken.

Video-editors en -creators profiteren wel van de hogere snelheid van een topmodel nvme-ssd. De Samsung 970 EVO Plus is op dit moment de snelste nvme-ssd op de markt en blijft dan ook een uitstekende keuze. Let wel op de prijzen van de nieuwe gen4-ssd’s: als die niet veel meer kosten, dan is de keuze voor deze nieuwe standaard begrijpelijk.

©PXimport

Stap 8: Moederbord

De ideale partner voor je nieuwe AMD-processor is een X570 Socket AM4-moederbord. Hoewel wij 19 verschillende modellen hebben getest om tot het beste advies te komen, is het wel belangrijk je eigen wensen en eisen in kaart te brengen. Zo zal je eigen situatie bepalen hoeveel sata-poorten je bijvoorbeeld nodig hebt voor al je harde schijven of hoeveel usb-poorten je nodig hebt achter op je pc. We geven hier de positieve uitschieters op een aantal prijspunten, maar echt slechte moederborden zijn we nog niet tegengekomen op X570. Dus als je andere eisen (of smaak) hebt, kan het praktisch niet mis.

De goedkoopste X570-moederborden kosten tussen de 175 en 200 euro, zoals de Gigabyte Gaming X (186 euro) en de MSI X570-A (179 euro). Zolang je geen hele strenge eisen stelt of veel ventilatoren, rgb-accessoires of usb-apparatuur aan wilt sluiten, zijn beide eigenlijk voldoende. De MSI is iets completer, maar de Gigabyte heeft een nipt betere stroomvoorziening: handig voor als je een Ryzen 9 3900X wilt combineren met het goedkoopst mogelijke moederbord.

Toch zouden we binnen de instapcategorie de iets duurdere Gigabyte X570 Aorus Elite (209 euro) adviseren. Dat moederbord is kwalitatief een grote stap omhoog. Zo zijn de VRM’s (stroomvoorziening van het bord) en daarmee de algehele betrouwbaarheid veel beter, krijg je hier maar liefst tien usb-poorten achterop, een legio interne fan-, rgb-, addressable rgb- en usb-headers, en ook de moderne usb3.1-poort voor je behuizing. Tenzij je echt op een paar tientjes moet letten, is dit het bord van dit moment.

Meer uitgeven is voor de meeste doeleinden absoluut overbodig. Alleen liefhebbers zonder budgetbeperkingen of professionals die extra’s nodig hebben voor hun werk, hoeven meer uit te geven. Voor de eerste categorie is de ASUS ROG Crosshair VIII Hero (429 euro) een interessante, zij het prijzige overweging. Deze is bijvoorbeeld voorzien van alle extra’s voor zowel LN2-overklokken – inclusief voltagemeetpunten en een extreme stroomvoorziening – als uitgebreide, aangepaste loops voor waterkoeling.

Voor professionele creators is de MSI X570 Creation (499 euro) een ultiem bord. Met maar liefst veertien usb-poorten achterop voor al je apparaten, 10gigabit-lan, drie m.2-sloten en zelfs een extra insteekkaart voor nog twee m.2-sloten is dit een echt werkpaard voor de opslaghongerige professional. De prijs maakt hem echter enkel een optie voor wie geld verdient met zijn dikke pc.

©PXimport

Voorbeeldsystemen

Aan de hand van onze bovenstaande adviezen hebben we drie voorbeeldsystemen klaargezet. De circa 1000 euro kostende Ryzen 5-combinatie is feitelijk een echte alleskunner. Je kunt goed gamen op 1080p-schermen, uitstekend photoshoppen en zelfs video’s bewerken.

Ons Ryzen 7-systeem zet wat hoger in: dankzij de extra cpu-cores kun je gamen op 1440p, uitstekend video-editten en zelfs goed livestreamen. Het Ryzen 9-systeem is een voorbeeld van een extreem werkstation, vooral op de groei gemaakt, met enorm veel uitbreidingsmogelijkheden. De basis is uitstekend voor professioneel editen, rendering of grafisch ontwerp, en uiteraard ook gamen op 1440p- of 4K-schermen.

©PXimport

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.