Je hoort het jezelf vast af en toe zeggen: “Ik heb zó rot geslapen vannacht!”. Vaak is dat het gevoel dat je overhoudt aan een nacht vol gedraai en eindeloos schaapjes tellen. Maar wat als slecht slapen eerder regel dan uitzondering is? Wat kun je daar dan zelf aan doen en wanneer wordt het tijd om hulp in te schakelen?

Na het lezen van dit artikel weet je: Wat het belang van goed slapen is | Wanneer je niet goed slaapt | Wat de belangrijkste oorzaken van slaaptekort zijn. Lees ook zeker even dit artikel: Wat gebeurt er tijdens je slaap? De 4 fases van de slaapcyclus uitgelegd.

Het belang van slapen

Een goede nachtrust zorgt niet alleen voor een uitgerust gevoel, het is op vele vlakken belangrijk voor je welzijn. Tijdens je slaap herstelt je lichaam, ontspannen de spieren en verwerken je hersenen de gebeurtenissen van de afgelopen dag. Wanneer je gedurende lange tijd niet goed slaapt, dan verhoogt dat de kans op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, depressie, diabetes en de ziekte van Alzheimer. In het artikel Waarom goed slapen zo belangrijk is lees je er uitgebreid over.

©JADON

Een aantal slechte nachten op rij zorgen ervoor dat je je vaak humeurig en niet fit voelt.

Een goede slaap

Als volwassene heb je gemiddeld acht uur slaap per nacht nodig, maar zoals bij elk gemiddelde is dit slechts een indicatie. Sommigen zullen na vijf uur slaap uitgerust uit bed springen, andere mensen voelen zich pas na zeker negen uur slaap echt fit. Het is met name belangrijk dat je alle vier slaapfases doorloopt en dat deze cyclus meerdere malen per nacht wordt herhaald.

Volgens de Amerikaanse National Sleep Foundation slaap je goed als je deze vier vragen met een ‘ja’ kunt beantwoorden:

• Slaap je minimaal 85% van de tijd dat je in bed ligt?
• Val je altijd binnen 20 tot 30 minuten in slaap?
• Word je niet meer dan één keer wakker tussendoor?
• Ben je niet langer dan 15 tot 20 minuten wakker als je in de nacht wakker wordt?

Veel voorkomende oorzaken van slecht slapen

Of je genoeg slaapt is dus heel persoonlijk, maar als je minimaal twee keer per week het gevoel hebt niet goed te hebben geslapen dan kun je al spreken van een tekort of slapeloosheid. Je hebt dan last van:

• Slecht inslapen en lang wakker liggen en/of
• Te vaak of te vroeg wakker worden

Wanneer je last hebt van slapeloosheid, dan heeft dat vaak te maken met een - of een combinatie - van onderstaande oorzaken:

• Spanning en angsten: je ligt ‘s nachts te malen over je werk, relatie, familie of iets anders dat speelt en belangrijk voor je is. Hierdoor lukt het niet om te ontspannen.
• Verstoorde hormoonbalans: hormonen bepalen voor een groot deel de kwaliteit van je slaap. Het bekende slaaphormoon melatonine speelt een rol, maar ook het stresshormoon cortisol. Wanneer je veel stress hebt, dan maak je meer cortisol aan en dit kan ervoor zorgen dat je moeilijk in slaap valt en dat het ook niet lukt om in een diepe slaap te komen. Ook een verstoorde hormoonbalans door bijvoorbeeld de overgang kan een oorzaak zijn.
• Verstoorde biologische klok: ons slaap- en waakritme wordt geregeld door onze biologische klok, maar wanneer je regelmatig nachtdiensten draait dan kan dit verstoord raken. Ook het jezelf te lang blootstellen aan licht, terwijl je lichaam eigenlijk wil gaan rusten, kan je biologische klok verstoren.

Deze drie belangrijke oorzaken staan ook vaak met elkaar in verbinding, want als je stress hebt, maak je ook meer stresshormonen aan, met slapeloosheid als gevolg. Bij bovenstaande klachten is het belangrijk om eerst naar de oorzaak te kijken en dan kan het helemaal geen kwaad om daarvoor hulp in te roepen. De huisarts, een slaapexpert of psycholoog kan helpen de bron van de slapeloosheid aan te pakken.

Een verouderd of slecht matras kan ook leiden tot onrustige nachten.

10 oorzaken die je zelf kunt aanpakken

Er zijn ook een aantal oorzaken waardoor je slecht inslaapt of regelmatig 's nachts wakker wordt en die je zelf relatief snel kunt oplossen.

• Slecht matras of kussen waardoor je nek- of rugklachten krijgt. Bekijk deze tips voor het uitzoeken van het perfecte bed.
• Te weinig beweging overdag: probeer tijdens je pauzes even naar buiten te gaan en te wandelen.
• ‘s Avonds laat nog eten: op een volle maag slaap je slechter.
• Voor het slapengaan op je mobiel, tablet of een ander beeldscherm kijken.
• Voor het slapengaan alcohol drinken: hierdoor slaap je misschien wel sneller in, maar je slaapt door alcohol vaak onrustiger en korter. Vermijd ook koffie.
• Lange dutjes doen overdag: beperk die powernap tot een kwartier.
• Te laat naar bed of te laat opstaan: probeer meteen op te staan zodra de wekker gaat.
• Slaapkamer is te licht: investeer in verduisterende gordijnen of probeer een slaapmasker uit.
• Slaapkamer is te warm: een te hoge lichaamstemperatuur is ook vaak een oorzaak van slecht slapen. Gooi als het even kan lekker een raam open.
• Voor het slapengaan nog intensief sporten.

©Alona Rjabceva | OtsPhoto

Een slaapmasker kan helpen om licht en prikkels buiten te sluiten.

Zo weet je hoe je slaapt

Soms heb je na een rottige nacht het gevoel dat je niet meer dan twee uurtjes hebt geslapen, terwijl dat in werkelijkheid toch meevalt. Wil je graag weten hoe goed je nu eigenlijk slaapt en of je die zo belangrijke slaapfases doorgaat? Dan kun je met een smartwatch en apps op je mobiele telefoon je slaap analyseren. Het geeft je goed inzicht in wat je ‘s nachts nu eigenlijk uitspookt en het kan een eyeopener zijn wanneer je je te vaak niet uitgerust en fit voelt.

Wat moet je doen als je soms slecht slaapt?

Wanneer je al wat langer niet aan je slaapuren komt, dan is er dus vaak een onderliggende oorzaak die eerst moet worden aangepakt. Maar wat als je af en toe slecht slaapt, is het dan beter om even uit bed te gaan of kun je beter blijven liggen? Het advies van de meeste slaapexperts is om rustig te blijven liggen, niet te piekeren en vooral niet te gaan berekenen hoeveel uur je nog hebt voordat je wekker gaat. Probeer ademhalingsoefeningen te doen, schrijf je onrustige gedachtes op of luister naar ontspannende muziek.

Lukt het na een kwartier nog niet om in slaap te vallen? Ga dan even uit bed, want de slapeloosheid kan ook komen doordat je lichaamstemperatuur nog te hoog is. Door even onder het dekbed vandaan te stappen en de koude vloer aan je voeten te voelen, daalt de temperatuur weer wat. Zet ook even een raam open in de slaapkamer als het er te warm aanvoelt.

Probeer schermgebruik in je slaapkamer tot het minimum te beperken en gebruik liever een wekker dan je mobiel om wakker te worden.

Uitslapen: goed of slecht?

Uitslapen staat bij veel mensen - vooral jonge ouders - hoog op het verlanglijstje. Toch voel je je na een extra lange nacht niet altijd per se beter. Dit komt doordat je bij uitslapen meerdere keren je slaapcyclus doormaakt en vooral vaker in je REM- of droomslaap terecht komt. Dit kost je lichaam veel energie en dan kan de oorzaak zijn van dat brakke gevoel.

Met af en toe uitslapen is helemaal niets mis, maar doe dit niet langer dan twee uur langer dan je normale slaaptijd en doe het ook niet te vaak. Je biologische klok raakt anders verstoord en zo vergroot je het risico op slapeloosheid. Een dutje overdag kan ook een goeie oppepper zijn, maar ook hier het advies: doe dit niet te lang.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.