Een zonsondergang heeft prachtig warme kleuren en een rustige romantische sfeer. Dat kan prachtige foto’s opleveren! We geven je 18 tips en technieken om de perfecte zonsondergangfoto met je smartphone te maken – want die heb je altijd op zak!

Wil je nú direct de mooiste foto’s van de zakkende zon maken, scrol dan even door. We starten namelijk met wat tips voor als je wat tijd hebt om je voor te bereiden.

5 tips voordat je op pad gaat

Ga je vanavond of later een keer op pad om een zonsondergang te fotograferen? Door een paar dingen voor te bereiden kom je met nog mooiere foto’s thuis.

1. Hoe laat gaat de zon onder?

Het eerste wat je moet doen voordat je op pad gaat om de zonsondergang te fotograferen, is weten hoe laat de zon onder gaat. Je kunt die tijd eenvoudig vinden met een Google-zoekopdracht of door een app te gebruiken die deze informatie biedt. Zorg ervoor dat je ruim van tevoren op je locatie bent om je voor te bereiden op de shoot.

Lees ook Met Solar Watch App weet je altijd de stand van de zon.

2. Kies een prachtige locatie

Zoek en verken van tevoren enkele locaties. De prachtige kleuren van een zonsondergang zijn er maar voor een paar minuten, het is zonde als je die tijd bezig bent met zoeken naar een mooie plek om te fotograferen. Je kunt ook met Google Maps locaties scouten en Streetview gebruiken om op bepaalde locaties alvast te kijken hoe het uitzicht is.

3. Maak de cameralens schoon

Zorg ervoor dat er geen vingerafdrukken of vet op de lenzen van je smartphone zitten. Die kunnen je foto’s verpesten en zijn de nummer één reden voor onscherpe foto’s. Maak de lens dus eerst even schoon met een microvezeldoekje.

4. Neem een statief mee

De beste foto’s bij weinig licht, en dus ook bij zonsondergang, maak je met een statief. Je mobiele telefoon moet namelijk een langere sluitertijd gebruiken dan bij daglicht, waardoor elke beweging kan zorgen voor wazige beelden. Het liefst gebruik je ook een afstandsbediening, zodat je je smartphone helemaal niet hoeft aan te raken om een foto te maken. Er zijn statieven te koop die geleverd worden met een telefoonhouder én bluetooth-afstandsbediening.

5. Check het weer

Je zou kunnen denken dat heldere luchten het beste zijn voor zonsondergangfotografie, maar dat is niet altijd het geval. Wolken kunnen namelijk veel interessantere resultaten opleveren. Ze reflecteren de prachtige kleuren van de opkomende of ondergaande zon, waardoor je foto’s nog indrukwekkender worden. Natuurlijk moet er nog wel ruimte zijn voor de zon om door het wolkendek te prikken.

©DAVID BAILEYS

7 tips om de zonsondergang te fotograferen

Sta je op locatie en begint de lucht te kleuren? Open snel je camera-app om de zonsondergang vast te leggen. We geven je 7 tips voor mooie foto’s.

1. Kies een interessante voorgrond of achtergrond

Zorg ervoor dat je een interessante voorgrond of achtergrond kiest, zodat je afbeelding meer diepte heeft en goed in balans is. Een foto van een element in het landschap in combinatie met de zonsondergang is veel interessanter om naar te kijken dan alleen een ondergaande zon.

2. Gebruik de regel van derden

Je hebt misschien wel gehoord van de regel van derden, het is een bekende regel in de fotografie. Zet de horizon op 1/3 of 2/3 van de bovenkant van het beeld. Je foto oogt dan automatisch meer in balans. Waar je voor kiest is afhankelijk van of je de voorgrond of de (wolken)lucht meer de nadruk wilt geven. Gebruik je een object op de voorgrond, dan kun je ook nog proberen om dat op 1/3 of 2/3 van de zijkant te plaatsen.

©Jan Christopher Becke

3. Let op lensflare

Wanneer je de zon direct in de foto hebt, kan er lensflare optreden. Dit zijn gekleurde bollen, stippen of regenbogen die in de foto verschijnen. Of je lensflare iets toevoegt aan je foto’s is een persoonlijke voorkeur, en van de mate waarin het zichtbaar is: het moet niet de overhand nemen.

4. Zoom met je voeten

Je smartphonecamera kan waarschijnlijk inzoomen. In de meeste gevallen is ons advies: gebruik het niet! Het is vaak namelijk digitale zoom, waarbij de originele beeldgrootte wordt bijgesneden, en dat geeft sneller wazige beelden. Sommige smartphones hebben optische zoom, wat wel acceptabel is. Echter: zoomen met je voeten blijft de beste optie als dat mogelijk is.

5. Fotografeer naar en weg van de zon

Lekker aan het fotograferen? Kijk ook eens om je heen en fotografeer niet alleen naar de zon toe. Door haaks op de zon of met de zon in je rug te fotograferen, kun je vaak de meest fantastische kleuren en sferen vast leggen. Met een beetje geluk tonen de wolken achter en naast je mooie roze en paarse tinten.

6. Maak gebruik van het gouden uur

De tijd vlak voor zonsondergang (én vlak na zonsopkomst trouwens), wordt ook wel het gouden uurtje genoemd, omdat het licht een prachtig gouden kleur heeft. Je kunt hiermee super sfeervolle portretfoto’s maken, en ook je landschapsfoto’s krijgen een prachtige gloed.

7. Blijf na zonsondergang nog even

Veel mensen pakken hun spullen in en gaan naar huis nadat de zon onder de horizon is verdwenen. Wacht! Blijf vooral nog even door fotograferen, want na het gouden uurtje komt het blauwe uurtje. De hemel krijgt dan een mooie diepblauwe kleur. Deze tijd wordt veel gebruikt voor skylines, omdat de gele lichten zo mooi contrasteren met de donkerblauwe hemel.

6 tips voor een betere cameratechniek

Heb je een smartphone met een goede camera? Dan kun je waarschijnlijk in de standaard camera-app op je smartphone wel wat instellingen aanpassen! Kan het niet in de standaard-app, dan kun je op Android bijvoorbeeld gebruikmaken van de app Open Camera (daarover leer je meer in dit artikel: Mooiere foto’s met Open Camera). Op iPhone is een populaire betaalde pro-app ProCam 8. We geven je nu 6 tips om je smartphonecamera slim in te stellen.

1. Schiet in RAW

Ben je bereid om je foto’s straks nog even te bewerken om de mooiste kleuren te benadrukken? Kijk dan of jouw smartphone in RAW kan fotograferen. Je kunt dan meer uit de belichting en kleuren halen tijdens het bewerken in bijvoorbeeld de mobiele apps Lightroom, Snapseed of Photoshop.

2. Pas de helderheid aan

De meeste native smartphonecamera-apps hebben een handmatige modus, waarin je de sluitertijd, witbalans, ISO-waarden en helderheid kunt aanpassen. Gebruik de schuifregelaar om het beeld te verhelderen of juist donkerder te maken. Dit komt bijvoorbeeld heel goed van pas als je een silhouet op de voorgrond wilt hebben; je moet de helderheid aanpassen om de voorgrond donker te maken.

3. Kies een langere sluitertijd

Veel zonsondergangfoto’s worden genomen in de buurt van water. De kleuren van de zon en de eventuele wolken kunnen dan reflecteren in het water. Kun je de sluitertijd zelf instellen, kies dan eens voor een langere sluitertijd. Het water vervaagt dan, waardoor de rollende golven van de zee wat beweging mee krijgen, of een meer met kleine golfjes spiegelglad kan ogen.

©ASSADEE YAN - Assadee 2014

4. Gebruik een ND-filter

Is het licht eigenlijk nog iets te fel? Gebruik dan een grijsfilter (ook wel ND-filter) om een deel van het licht te blokkeren. Zo’n filter werkt als een soort zonnebril voor je lens. Je bevestigt hem met een klemmetje aan je smartphone.

5. Kies de juiste witbalans

Komen de warme kleuren van de zonsopgang of zonsondergang niet goed over in je foto’s? Verander dan de witbalans naar ‘bewolkt’. Je kunt de kleuren gemakkelijk zien veranderen op het scherm van je smartphone terwijl je de schuifregelaar gebruikt.

6. Maak veel foto’s met verschillende instellingen

Probeer foto’s te maken met verschillende instellingen, zoals een langere sluitertijd, verschillende witbalansen en ISO-waarden, om te zien wat het beste werkt. Omdat de zon vrij snel beweegt tijdens zonsondergang, moet je veel foto's maken binnen een kort tijdsbestek. Bij het terugkijken en bewerken van je foto’s kun je dan kijken wat de mooiste resultaten heeft opgeleverd.

Wil je meer tips over het fotograferen met je smartphone? Lees dan ook: 12 tips om creatieve foto's te maken.

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.