ID.nl logo
Zo herstel je verzakte bestrating in je tuin
© Leandervasse
Huis

Zo herstel je verzakte bestrating in je tuin

Nu het voorjaar voor de deur staat, is het weer tijd om klusjes in de tuin aan te pakken. Je hebt misschien wel een terras of pad dat in de loop van tijd wat is verzakt, bijvoorbeeld omdat zand is weggespoeld of omdat de ondergrond niet stabiel meer is. In deze handleiding lees je hoe je dat weer piekfijn in orde kunt brengen.

In dit artikel lees je:

• Waardoor bestrating kan verzakken • Hoe je controleert wat er verzakt is en hoe veel • Hoe je tegels of stenen eruit haalt • Hoe je tegels of stenen weer netjes teruglegt

Lees ook: Zo leg je zelf een terras aan

Het komt wel eens voor dat (sier)bestrating verzakt. Dit wordt vaak veroorzaakt door een ongeschikte en instabiele ondergrond, verkeerde drainage, het uitspoelen van zand door regen of een te zware belasting. Voorkomen is beter dan genezen, dus bij de aanleg moet je al met een aantal zaken rekening houden. Denk aan voldoende ophoogzand, opsluitbanden en goede afwatering.

Probleemplekken identificeren

Afhankelijk van de manier waarop je tuin en bestrating is aangelegd, kun je al snel herkennen waar de problemen van een verzakt pad of terras zich voordoen. Dat zullen voornamelijk de plekken zijn waar het regenwater niet kan weglopen, bijvoorbeeld omdat de bestrating letterlijk in een deuk ligt. Losliggende bestrating of bestrating met kierenkomt meestal omdat de bestrating is gaan uitlopen: dit kan gebeuren wanneer de opsluitbanden niet strak genoeg om het terras of bestrating liggen en in de loop van tijd zijn gaan verschuiven of naar buiten toe zijn gaan kantelen.

©MG | ID.nl

👷 Dit heb je nodig voor je klus: • Goede werkhandschoenenWaterpas • Metseldraad • Balk of lat • Rubberen hamer • Bats of spade • Ophoogzand

Tegels wippen

Om een verzakt of verschoven deel van je terras te repareren, bepaal je als eerste op welk punt de bestrating is gaan verzakken. Met behulp van een waterpas of een lange, houten lat kun je – door deze over het deel te leggen dat op het oog lijkt verzakt te zijn – zien hoeveel verzakking er heeft plaatsgevonden. Zelfs de kleinste verzakking kan er al voor zorgen dat er water blijft liggen, omdat water nu eenmaal de weg van de minste weerstand kiest. Door een lange lat met de dunne kant op het terras- of straatdeel te leggen, heb je een mooie rechte lijn; bij plat neerleggen buigt de lat meestal een stuk door en dat is natuurlijk niet de beste manier om te zien of een stuk bestrating al dan niet is doorgezakt.

NK Tegelwippen 2024

Doet jóúw woonplaats al mee?

Heb je bepaald welk deel opgehoogd moet worden, dan verwijder je op die plek de stenen of tegels. Is de verzakking in een hoek van een terras, en liggen de stenen daar niet tegen een opsluitband aan, dan kun je de stenen doorgaans wel met je vingers of een klein tuinschepje eruit wippen. Anders wordt het wanneer de verzakking ergens in het midden van een pad of terras zit: het eruit halen van tegels of stenen wordt dan ietsje lastiger.

©MG | ID.nl

Wat je namelijk niet wilt is dat je de stenen beschadigt, bijvoorbeeld omdat je met de punt van een spade of schep de tegel of steen eruit probeert te wippen. Heb je weinig speling, dan moet je voorzichtig gaan wrikken. Het best doe je dat met een oude schroevendraaier met platte kop, bij voorkeur zelfs twee. Probeer de platte kant eerst aan één kant van de steen er tussen te krijgen en een stukje omhoog te wippen. Doe tegelijkertijd hetzelfde met een tweede schroevendraaier aan de ander kant van de steen en probeer zo voorzichtig de steen eruit te halen.

Wil je geen schroevendraaiers opofferen, dan kun je eventueel ook lange, dikke spijkers of schroeven gebruiken. Zorg in dat geval wel dat je handschoenen draagt.

Stenen 'opzuigen'
Er bestaan ook zuignapsystemen voor bestrating, vergelijkbaar met zuignapsystemen om bijvoorbeeld grote glasplaten te plaatsen. Deze apparaten zijn te huur bij specialistische bedrijven, maar zijn eigenlijk vooral geschikt voor zeer grote, zware tegels. De de huurprijs kan liggen tussen de 20 en 30 euro per dag.

Als één steen eruit is, is het daarna vrij eenvoudig om de andere stenen eruit te krijgen. Probeer ze er als het kan zoveel mogelijk met de hand uit te halen: zo voorkom je dat je het zandbed dat al onder die stenen ligt verder verstoord wordt.

Hoogte bepalen

Heb je een deel van de bestrating dat opgehoogd moet worden, eruit gehaald? Dan is het tijd om het zandbed te verhogen. Afhankelijk van hoe groot het deel is dat je opnieuw moet aanleggen, gebruik je metseldraad of een lat met de dunne zijde naar beneden om de hoogte te bepalen. De lat of het draad laat je dan van links naar rechts lopen vanaf de hoogte van de niet-verzakte bestrating. Vervolgens schep je er ophoogzand bij en controleer je – door een tegel of steen neer te leggen – of het zandbed op de goede hoogte is gebracht. Vergeet niet dat je ongeveer 3 tot 5 millimeter hoger legt dan de rest van de bestrating. De tegel of steen sla je er immers nog een stukje in.

©MG | ID.nl

Heb je het zand opgehoogd en zitten alle tegels of stenen weer op zijn plek? Haal de oneffenheden er dan met behulp van een dikke balk of een stevige plank die je op op z'n kant legt. Deze balk of plank leg je op je nieuwe bestrating en je tikt erop met je rubberen hamer. Hiermee haal je kleine hoogteverschillen uit de nieuw aangelegde bestrating.

©MG | ID.nl

Nadat je klaar bent, veeg je overtollig straatzand tussen de voegen van de stenen of tegels. Eventueel kun je ook kiezen voor speciaal inveegzand dat onkruidwerend is, maar dat werkt natuurlijk alleen het best als je hele terras nog onkruidvrij is, dus voornamelijk bij nieuw aan te leggen terrassen.

Lees ook: Het belang van goede tuindrainage

Opsluitbanden (her)plaatsen

Is het terras aan de zijkanten gaan verzakken of verschoven en zijn er opsluitbanden aanwezig? Dan is de kans groot dat die banden in de loop van tijd zijn gaan kantelen of naar buiten toe zijn gaan staan door de hoge druk van de bestrating. Dit komt bijvoorbeeld vaak voor bij opritten die hoger liggen dan de omringende grond en waarbij er aan de buitenzijde van de opsluitband te weinig grond zit om voldoende tegendruk te geven.

Belangrijk in zulke gevallen is dat de opsluitbanden opnieuw worden ingegraven als de situatie dat toelaat. Is dat niet mogelijk, maar wil je ze wel verstevigen? Dan kun je de opsluitbanden – nadat ze natuurlijk in de hoogte ook waterpas zijn gezet – eventueel vastzetten in beton. Dat kan bijvoorbeeld met kant-en-klare betonmortel die je bij de bouwmarkt kunt verkrijgen en waarbij je alleen maar water hoeft toe te voegen om het te laten uitharden.

©Bron: YouTube / Papaklust

Beschadigde bestrating door wortels

Wortels van bomen en struiken kunnen ervoor zorgen dat je bestrating niet verzakt, maar juist omhoog komt. Het gevolg: loszittende tegels of stenen en een flinke bult in je terras of pad. Hier komt iets meer kijken bij de reparatie, want je moet dan ook de oorzaak aanpakken. Bovendien heb je ook meer ophoogzand nodig, omdat de ruimte die de wortel in beslag nam, ook moet worden opgevuld.

©MG | ID.nl

Verwijder uitgelopen wortels zo veel mogelijk buiten de bestrating zelf: het heeft geen zin om wortels vlak vóór of in het bestratingsdeel af te zagen of af te steken. Binnen enkele maanden zullen ze namelijk weer voor hetzelfde probleem zorgen. Je kunt de groei van wortels natuurlijk niet tegengaan, maar je kunt er wel voor zorgen dat ze minder problemen veroorzaken. Door onder de bestrating gebruik te maken van worteldoek zorg je ervoor dat wortels niet omhoog kunnen komen, maar onder je bestrating grotendeels horizontaal doorgroeien.

Zoeken naar worteldoeken

Bescherm je terras tegen wortels en onkruid

Let wel: worteldoek beschermt doorgaans alleen tegen kleinere wortels: grotere wortels die onder de grond doorgroeien kunnen natuurlijk alsnog het terras omhoog drukken. Een ander voordeel van worteldoek is overigens ook dat het de groei van onkruid tegengaat, waardoor je dat dus ook bijna niet meer tussen de tegels of stenen uit hoeft te halen. Worteldoek leg je overigens aan bij een compleet nieuw terras of bestrating. Wil je worteldoek gebruiken bij het herstellen van een terras of pad, dan moet je eigenlijk helemaal opnieuw beginnen, omdat het worteldoek onder de gehele bestrating en onder het niveau van het straatzand komt te liggen.

Mollen

Mollen kunnen in je tuin zorgen voor ravage: niet alleen voor je mooie gazon, maar ook de stabiliteit van het zandbed van je bestrating. Als een mol gangen graaft onder een pad of terras, bestaat de kans dat die gangen instorten en hierdoor je bestrating kan gaan verzakken. Voor het herstel van dit soort verzakkingen heb je flink wat zand nodig.

Lees ook: Acht manieren om je tuin te beschermen tegen ongedierte

©MG | ID.nl

Mollen kun je niet helemaal tegenhouden, maar je kunt je tuin wel zo onaantrekkelijk mogelijk voor ze maken. Hoe meer verschillende soorten bomen en planten je in je tuin hebt, des te onaantrekkelijker het voor mollen is: boomwortels zijn namelijk een obstakel voor ze. Wat betreft het beschermen van je terras kun je kiezen voor een mollennet. Die graaf je aan de zijkanten van je terras verticaal in op zo'n 70 cm diepte. Dit klusje kun je natuurlijk ook uitvoeren na de herstelwerkzaamheden van je terras, je beschermt immers alleen de zijkanten dus je hoeft niet het gehele terras op de schop te gooien.

▼ Volgende artikel
Zelf oliebollen bakken of oliebollen kopen: wat is voordeliger?
© Sara Winter
Huis

Zelf oliebollen bakken of oliebollen kopen: wat is voordeliger?

De laatste dagen van het jaar brengen vaak dezelfde vraag met zich mee: bakken we zelf oliebollen of halen we ze bij de kraam? Voor veel mensen is het bakken van oliebollen een gezellige traditie. Het huis ruikt heerlijk en zelf maken is vaak een stuk voordeliger. Maar hoeveel bespaar je eigenlijk als je zelf 40 oliebollen bakt in plaats van ze te kopen?

🍪In dit artikel rekenen we uit wat voordeliger is: zelf oliebollen bakken of ze bij de kraam halen. Spoiler alert: zelf bakken is voordeliger – we laten je ook zien hoeveel je precies kunt besparen!

Lees ook: Oliebollen in de airfryer: ja of nee?


Wat betaal je bij de kraam?

Oliebollen van een kraam kosten doorgaans tussen de 1,25 euro en 1,50 euro per stuk. Voor 40 stuks betekent dat een bedrag tussen de 50 euro en 60 euro.


Zelf bakken: wat kost dat?

Zelf bakken brengt drie kostenposten met zich mee: de ingrediënten, olie en elektriciteit. Zo ziet dat eruit:

Ingrediënten

Oliebollenmix: Eén pak kost gemiddeld 1,85 euro en levert ongeveer 20 oliebollen. Voor 40 stuks heb je twee pakken nodig, samen goed voor 3,70 euro.

Rozijnen: 500 gram rozijnen is ruim voldoende en kost je 2,00 euro.

Zonnebloemolie: Een frituurpan van normaal formaat gebruikt ongeveer 4 liter olie, wat je rond de 6,00 euro kost.

Elektriciteit

De frituurpan speelt ook een rol in de kosten. Een pan met een vermogen van 2.500 watt verbruikt per uur 2,5 kWh aan stroom. Het bakken van 40 oliebollen duurt ongeveer een uur. Met een gemiddelde stroomprijs van 0,30 euro per kWh (bron: ANWB) komt dit uit op 0,75 euro.

Totaal betaal je dus 3,70 euro + 2,00 euro + 6,00 euro + 0,75 euro = 12,45 euro voor 40 zelfgebakken oliebollen.

Hoeveel bespaar je?

Vergelijk je dit met de kraam, dan bespaar je dus ongeveer tussen de 37 en 47 euro euro. Naast de lagere kosten heb je ook controle over wat je in je oliebollen stopt: meer of minder rozijnen, of misschien iets heel anders (zie kader).

Wat als de stroomprijs hoger ligt?

De kosten voor elektriciteit kunnen verschillen per contract en leverancier. Stel, de stroomprijs ligt hoger dan 0,30 euro per kWh. Dit zijn de mogelijke kosten bij verschillende prijzen:

Stroomprijs per kWh Kosten voor 1 uur (2,5 kWh)

Stroomprijs per kWhKosten voor 1 uur (2,5 kWh
0,35 euro0,88 euro
0,40 euro1,00 euro
0,45 euro1,13 euro

Zelfs met een hogere stroomprijs blijven de totale kosten voor zelf bakken aanzienlijk lager dan bij de kraam.

🍎🌰🍫🍊WAT KUN JE NOG MEER IN JE OLIEBOLLEN STOPPEN?

Rozijnen zijn de klassieker, maar je kunt eindeloos variëren met vullingen om je oliebollen extra lekker te maken: • Stukjes appel: Voor een frisse, fruitige bite. • Gehakte noten: Zoals walnoten of amandelen voor een knapperige twist. • Chocoladestukjes: Smelten heerlijk in het beslag tijdens het bakken. • Kaneel: Voor een warme, kruidige smaak. • Oranje zest: Geeft een subtiele citrusfrisse smaak. Met deze toevoegingen geef je je oliebollen een persoonlijke touch, helemaal afgestemd op jouw smaak.

Of toch naar de kraam?

Oliebollen halen bij een kraam heeft natuurlijk ook zo zijn voordelen. Je hoeft zelf niet in de keuken te staan, geen beslag te maken of met hete olie te werken. Het is simpelweg een kwestie van bestellen en genieten. Bovendien biedt de kraam vaak meer variatie qua vullingen en kun je er ook appelflappen of berlinerbollen halen. Helemaal als iedereen thuis een andere smaak heeft (5 met krenten, 5 zonder, 5 met dit, 5 met dat) is kopen in plaats van zelf bakken makkelijker. Ook als je maar een paar oliebollen nodig hebt, is naar de kraam gaan vaak handiger. En niet onbelangrijk: je huis blijft vrij van vetlucht.

©PixelBiss - stock.adobe.com

Vergelijking: kraam versus zelf bakken

KostenpostOliebollenkraamZelf bakken
Oliebollen (40 st.)50,00 euro - 60,00 euroN.v.t.
OliebollenmixN.v.t.3,70 euro
RozijnenN.v.t.2,00 euro
ZonnebloemolieN.v.t.6,00 euro
ElektriciteitN.v.t.0,75 euro
Totaal50,00 euro - 60,00 euro12,45 euro

De moeite waard?

Zelf bakken vergt iets meer tijd en voorbereiding, maar het levert een flinke besparing op. Bovendien kun je zelf bepalen wat je erin stopt: meer rozijnen, stukjes appel of een vleugje kaneel? Het enige wat je nodig hebt is een frituurpan, een beetje geduld en een goed recept. En met de besparing op 40 oliebollen houd je misschien nog wel genoeg over voor een fles champagne om het nieuwe jaar in te luiden!

▼ Volgende artikel
Review HP Onmibook X: Copilot+-pc met lange accuduur
Huis

Review HP Onmibook X: Copilot+-pc met lange accuduur

Microsoft bracht samen met Qualcomm de zogeheten Copilot+-pc’s op de markt. Deze vallen vooral op door het gebruik van een Qualcomm ARM-processor. HP heeft ons voorzien van een Copilot+-pc, in de vorm van de Omnibook X.

In dit artikel bespreken we de HP Omnibook X, een Copilot+-laptop. Wat kun je ervan verwachten?

  • 14-inch touchscreen en 5MP-webcam met gezichtsherkenning
  • Goede prestaties van de Snapdragon X Elite-processor
  • Uitstekende accuduur
  • AI-functies zoals Paint Cocreator en Studio-effecten
  • Niet geschikt voor gamen

Lees ook wat de gewone consument ervan vindt: Consumenten testen: twee Microsoft Surface Copilot+-laptops

Een Copilot+-pc is een laptop die voldoet aan specifieke hardware-eisen om AI-mogelijkheden in Windows 11 te gebruiken. Van HP ontvingen we hun eerste Copilot+-pc in de vorm van de HP Omnibook X.

De HP OmniBook X is qua behuizing om te beginnen een van een van de fraaiste laptops die we de afgelopen twee jaar getest hebben. De grijs afgewerkte aluminium behuizing is stevig, dun en ziet er modern uit. Het enige smetje dat we konden ontdekken is dat het scherm wat lastig opengaat. HP heeft hiervoor op de voorkant wel een inkeping gemaakt, maar die is wat ons betreft net te smal, waardoor het openklappen alsnog moeilijk gaat.

De HP Omnibook X heeft een fraaie vormgeving.

Dun met usb

De Omnibook X heeft twee usb-c-poorten die allebei geschikt zijn voor data, opladen en het aansluiten van een beeldscherm. Wel zit er snelheidsverschil tussen de poorten: ze kunnen 10 en 40 Gbit/s verwerken. Aan de andere zijde vinden we een usb-a-poort met een maximale snelheid van 10 Gbit/s, die vanwege de geringe dikte van de laptop is uitgevoerd met een klepje dat je omlaag moet klappen. Aanvankelijk waren we sceptisch, maar het klepje blijkt bijzonder handig te zijn ontworpen. Aan de onderkant van het klepje steekt een randje uit dat je met de usb-stekker naar beneden duwt waarna je de usb-stekker direct de usb-poort in kunt steken. Deze inklapbare usb-poort is daarmee vrijwel net zo handig als een normale usb-poort en HP bewijst dat een normale usb-poort op een heel dunne laptop toch prima mogelijk is. Tot slot bevat de laptop nog een 3,5mm-headsetaansluiting; een kaartlezer ontbreekt.

Fijn toetsenbord

Het gedeelte van de behuizing met daarin het toetsenbord heeft een donkergrijze kleur, maar is wel naadloos onderdeel van de behuizing. Het toetsenbord zelf is grotendeel uitgevoerd in een donkergrijze kleur. De functietoetsen zijn lichtgrijs terwijl de aan-uittoets blauw is. HP heeft een mooie grote letter gebruikt die precies in het midden van de toetsen geplaatst is. Het geheel ziet er overzichtelijk en opgeruimd uit.

Het enige minpuntje zou kunnen zijn dat er geen rechter Ctrl-toets is, doordat HP aan de rechterkant de Copilot-toets geplaatst heeft en relatief grote cursortoetsen gebruikt. Het toetsenbord tikt lekker en heeft een duidelijke aanslag. Zoals we van een dure laptop verwachten, is er toetsverlichting die je kunt instellen op twee standen. Onder het toetsenbord vinden we een groot touchpad met een enigszins luide geïntegreerde knop. Deze touchpad werkt uitstekend en ondersteunt multi-touch-gebaren met twee, drie en vier vingers.

Het toetsenbord is netjes ingedeeld en heeft een mooie grote letter.

Prima scherm

Het 14inch-scherm heeft een resolutie van 2240 × 1400 pixels en daarmee een prettige beeldverhouding van 16:10. Het gebruikte ips-paneel heeft een goede kleurweergave. Vergeleken met andere duurdere laptops valt op dat de maximale helderheid niet heel hoog is. Het scherm is afgewerkt met spiegelend Gorilla Glass, omdat het een aanraakscherm betreft.

Boven het scherm heeft HP een 5megapixel-webcam geplaatst met een uitstekende beeldkwaliteit. Ook in minder goede lichtomstandigheden ben je duidelijk zichtbaar. Handig is dat de camera een fysiek schuifje heeft om de lens te bedekken als je de camera niet gebruikt. De camera ondersteunt gezichtsherkenning en is hiermee geschikt voor inloggen op je laptop met Windows Hello.

Goede prestaties

De Qualcomm Snapdragon X Elite met 12 cores valt vooral op doordat het een ARM-processor is. De HP OmniBook X bevat de X1E-78-100, de simpelste variant die een turbosnelheid mist in combinatie met 16 GB RAM. Qualcomm vergelijkt de prestaties zelf graag met Apples M3, al is dat een chip met 8 cores en zou de M3 Pro met 12 cores wellicht logischer zijn. Die vind je in alleen significant duurdere laptops.

In de benchmarks Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 zien we dat de multicoreprestaties met een score van respectievelijk 836 en 13250 punten beter zijn dan Apples M3. Apples M3 biedt dan wel weer een stuk betere singlecoreprestaties, die in Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 respectievelijk 101 en 2353 punten bedragen. De prestaties van de Snapdragon in deze laptop zijn daarmee vergelijkbaar met de wat snellere processors uit Intels Core Ultra-reeks, bijvoorbeeld de Core Ultra 9 185H. Voor een volledig nieuwe processor is dat uitstekend. Helaas werkt de benchmark in PCMark 10, die we doorgaans op Windows-laptops gebruiken, niet met de ARM-architectuur.

Een volledig passieve koeling zoals op de MacBook Air krijg je helaas niet, maar de koeling is wel een stuk stiller dan de doorsnee-Windows-laptop.

De Kioxia BG5-ssd met 1 TB opslagcapaciteit behoort met een snelheid van 293,84 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark niet tot de top, maar is op zich snel genoeg is voor een moderne laptop. Dat zie je ook terug in de maximale lees- en schrijfsnelheden van 3425,13 en 1196,60 MB/s.

De normaal door ons gebruikte accuduurtest in PCMark 10 werkt zoals hiervoor gemeld niet. In plaats daarvan hebben we een vergelijkbare accuduurtest op basis van Microsoft Office gebruikt. Hierin houdt de laptop het 13 uur en 33 minuten uit en dat is voor deze test een uitstekend resultaat. Als je zelf op de laptop werkt, haal je zeker 15 uur.

Klinkt interessant allemaal?

Er zijn nog veel meer Copilot+-laptops verkrijgbaar!

Niet alle programma’s

De Omnibook valt op doordat hij een ARM-processor bevat, maar de meeste x86-64-programma’s zullen gewoon werken dankzij emulatielaag Prism. Ten opzichte van ARM-software lever je met emulatie wel tussen de 20 en 40 procent aan prestaties in, maar de Snapdragon X Elite is alsnog snel genoeg, zodat dat voor veel software niet veel uitmaakt.

Als software niet start, kun je via de compatibiliteitsinstellingen nog instellingen aanpassen om te proberen of software dan wel draait. Dit hebben we zelf bijvoorbeeld gebruikt voor de Epic Games Launcher, die pas wilde starten nadat we ervoor kozen om het programma op één core uit te voeren. Het geeft aan dat de emulatie niet altijd perfect is.

Dat lijkt vergelijkbaar met Apple, waarbij emulatielaag Rosetta 2 gebruikt wordt om x86-64-software te draaien op Macs met een ARM-processor, maar er is toch een groot verschil. Apple schakelde in korte tijd volledig over naar de ARM-architectuur, waardoor ontwikkelaars gedwongen worden hun software daarvoor geschikt te maken. Dat is bij Windows uiteraard niet het geval. Ontwikkelaars worden dus veel minder gedwongen om een ARM-variant van hun applicatie te maken en ook grote ontwikkelaars doen dat lang niet altijd. Zo is Chrome er wel in een ARM-versie, maar Google Drive voor desktop, dat de clouddienst in de verkenner integreert, werkt dan weer niet. Google zegt daar ook geen plannen voor te hebben. Ondanks Prism moet je dus toch controleren of je software werkt in combinatie met een ARM-processor.

Als een x86-64-programma niet direct werkt, kun je proberen om de emulatie-instellingen aan te passen.

Niet optimaal voor casual gamen

Aanvankelijk zette Qualcomm ook in op de prestaties van de Snapdragon Elite X in games, maar daar lijkt het bedrijf een beetje op teruggekomen te zijn. Microsoft zelf vindt de processor in ieder geval duidelijk nog niet geschikt voor games, want vanuit de Xbox-app kunnen we geen games installeren. Via bijvoorbeeld Steam of Epic kun je wel spellen installeren. Veel spellen zijn voor een x86-64-processor gemaakt en draaien dus via Prism, en we merken dat niet ieder spel werkt. Op de website www.worksonwoa.com vind je een database waarin je kunt opzoeken of een spel werkt.

Als een spel ondersteund wordt, is het relatief ingewikkeld om hem optimaal te draaien. Dat komt doordat Microsoft met Automatic super resolution (Auto SR) nu een in Windows ingebakken oplossing biedt om spellen met behulp van AI op te schalen, vergelijkbaar met Nvidia’s DLSS, AMD’s FSR of Intels XeSS.

Waar je de andere opschalingstechnieken via de grafische instellingen van een spel activeert, schakel je Auto SR via de gpu-instellingen van Windows in. De werking is vervolgens anders dan we gewend zijn. Een spel wordt namelijk geheel uitgevoerd in een resolutie die dicht bij 800 verticale pixels ligt, zoals 1280 × 768 pixels. Dat werkt niet helemaal lekker op het 16:10-scherm van de HP OmniBook X, want de te kiezen resoluties in een 16:9-beeldverhouding worden met wat lichte vertekening naar het volledige scherm uitgerekt.

De prestaties lijken wel in orde. Wanneer we Shadow of the Tomb Raider draaien met de voorinstelling ‘lowest’ op 1920 × 1080 pixels, dan halen we 38 fps. Dat is ondanks de emulatie vergelijkbaar met bijvoorbeeld Intels Core Ultra-processors. Met Auto SR halen we vervolgens een veel beter speelbare 52 fps zonder al te veel in te boeten op beeldkwaliteit. Toch is een Qualcomm-processor dankzij de beperkte compatibiliteit en de wat vreemde implementatie van Auto SR zelfs voor casual gamers geen aanrader.

Meerwaarde npu

Door de ingebouwde npu, waarmee AI-taken lokaal afgehandeld kunnen worden, valt deze laptop met een Qualcomm Snapdragon X Elite onder de noemer Copilot+-pc. Zo’n npu met in dit geval een rekenkracht van 45 TOPS is niet bedoeld voor het lokaal draaien van bijvoorbeeld een taalmodel als ChatGPT. Dat soort toepassingen blijft lokaal het domein van snelle videokaarten met genoeg VRAM van bijvoorbeeld Nvidia. De npu is vooral bedoeld voor relatief simpele AI-taken als kleinere taalmodellen (slm), het onderdrukken van omgevingsgeluid of het verbergen van de achtergrond tijdens een videogesprek. De kans is groot dat je huidige laptop of pc dat ook allemaal kan. De kracht van de npu is dat deze chip is ontworpen om deze taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hierdoor zou je accu langer mee moeten gaan, zeker als je bijvoorbeeld veel videomeetings hebt. Microsoft heeft op Copilot+-pc’s een aantal toepassingen ingebouwd die de npu gebruiken, in de vorm van Paint Cocreator, Liveondertitels en Studio-effecten. We zullen deze toepassingen hierna kort bespreken.

Verwarrend is dat Microsoft al zijn AI-diensten op de een of andere manier Copilot noemt. Copilot+ heeft dus niks te maken met de gratis virtuele assistent Copilot of het betaalde Copilot Pro, dat slimme functies in Office-applicaties ontgrendelt. Copilot+-pc’s versnellen de functionaliteit van Copilot of Copilot Pro ook niet; die AI-toepassingen draaien volledig in de cloud. Uiteraard zijn de Copilot+-pc’s wel voorzien van een Copilot-toets op het toetsenbord waarmee Copilot wordt geopend, dus de op GPT gebaseerde virtuele assistent.

Beeld creëren

Paint Cocreator gebruikt de npu voor het genereren van simpele plaatjes op basis van wat je tekent in combinatie met een prompt. Je kunt met een slider de mate van creativiteit aanpassen en aangeven in wat voor stijl de afbeelding gemaakt moet worden. Soms gaat het goed, maar vaak lijkt er niet echt naar je bronafbeelding gekeken te worden. De maximale afmeting die je kunt maken is 2000 × 2000 pixels. Het is leuk speelgoed, maar wat ons betreft nog niet meer dan dat. Gespecialiseerde clouddiensten als Dall-E of Midjourney maken veel betere afbeeldingen.

De met Windows meegeleverde applicatie Foto’s bevat overigens vrijwel dezelfde functionaliteit. De Restyle Image genereert een afbeelding op basis van een bestaande foto. Ook bevat Foto’s de Image Creator, om een simpele afbeelding op basis van een prompt te genereren.

Opvallend is dat hoewel de afbeeldingen lokaal gegenereerd worden, er wel door een achterliggende clouddienst gecontroleerd wordt of je afbeeldingen aan de voorwaarden voldoen. Zonder actieve internetverbinding werken deze functies dus niet. Zo lijkt de lokale AI voor Microsoft vooral een manier om de eigen clouddiensten te ontlasten.

Cocreator in Paint is grappig, maar wat ons betreft ook niet meer dan dat.

Liveondertitels

Bij liveondertitels wordt de npu gebruikt voor een AI-model dat gesproken tekst live van ondertiteling kan voorzien. Er worden veel talen waaronder Nederlands herkend, maar de ondertitels zelf worden alleen in een paar talen waaronder Engels getoond. De liveondertiteling werkt volledig lokaal zonder internetverbinding en kun je voor zowel streamingdiensten als lokale video’s gebruiken. Je schakelt liveondertitels in via de snelle instellingen in het systeemvak. De functie werkt op zich wel, maar is als je een film kijkt eigenlijk net iets te traag. Ook worden er in ieder geval vanuit het Nederlands best veel vertaalfouten gemaakt, waardoor dialogen niet meer te begrijpen zijn.

De liveondertiteling werkt met allerlei diensten, waaronder YouTube.

Studio-effecten

In de snelle instellingen in het systeemvak vind je Studio-effecten, waarmee je filters over het beeld van de webcam heen legt om bijvoorbeeld de achtergrond te vervagen. Het handige hiervan is dat je het centraal instelt en dit vervolgens werkt in ieder programma dat de webcam gebruikt. Naast het vervagen van de achtergrond op twee manieren kun je ook drie creatieve filters toepassen waarmee het beeld op bijvoorbeeld een tekenfilm moet lijken. Heel fraai zijn die effecten niet.

Ook kun je instellen dat je oogcontact moet houden, maar ook dat werkte voor ons niet altijd overtuigend. Het automatisch framen, waarmee je in het midden van het beeld gehouden wordt, is wat ons betreft wat te subtiel. HP levert met Poly Camera Pro zelf ook een app mee waarmee je met behulp van AI effecten over de camera kunt leggen. Dat programma biedt uitgebreide mogelijkheden, zoals het vervangen van de achtergrond en tekst over het beeld heen te leggen.

Al met overtuigen de AI-mogelijkheden die Microsoft met Copilot+ biedt niet echt en zijn het in het gunstigste geval meer handige extraatjes die niet onmisbaar zijn.

Vanuit het systeemvak kun je snel de achtergrond van je webcambeeld vervagen.

Recall

De meest opzienbarende functie Recall (Herinnering in het Nederlands), maakt op basis van screenshots en analyses een doorzoekbare tijdlijn van je computergeschiedenis. Die functie is echter door Microsoft voorlopig teruggetrokken na zorgen over de privacy. Recall zal met een update later weer beschikbaar worden voor Copilot+-pc’s en is dan naar wens in of uit te schakelen.

Op een tijdlijn toont Recall alles wat met je zoekopdracht te maken heeft.

Conclusie

Vooralsnog betekent het werken op een Copilot+-pc voorzien van een Qualcomm-processor geen revolutionair andere ervaring dan een laptop voorzien van een Intel- of AMD-processor biedt. Dat valt misschien wat tegen, maar tegelijkertijd lijken Intel en AMD er wel een serieuze concurrent bij te hebben. De gebruikservaring is over het algemeen namelijk wel goed en de HP Omnibook X is een prachtige ontworpen laptop die relatief stil zijn werk doet een erg goede accuduur heeft.

Zeker als je vooral je een laptop vooral voor alledaagse kantoorwerkzaamheden gebruikt, krijg je een heel fijne ervaring in handen. Gebruik je allerlei (exotische) software, dan moet je goed onderzoeken of de door jou gebruikte programma’s het wel gaan doen. Gamen op een compacte laptop met een geïntegreerde gpu biedt je nooit de beste ervaring, maar een laptop met een Snapdragon X Elite raden we voor dat doel nog sterker af. Daarvoor voelt bijvoorbeeld de ervaring die Automatic super resolution biedt nog net wat te experimenteel.

Pluspunten

  • Goede prestaties

  • Relatief stille koeling

  • Fraaie behuizing

  • Uitstekende accuduur

Minpunten

  • Ondersteuning games

  • Niet alle software werkt

  • AI-functies niet heel nuttig

Prijs

€ 1399,-

Processor

Qualcomm Snapdragon X Elite X1E-78-100 (12 cores)

RAM

16 GB

Opslag

1TB-ssd

Scherm

14inch-aanraakscherm, ips (2240 × 1400 pixels)

Aansluitingen

2x usb-c (opladen en beeld), usb 3.2, 3.5mm-headsetaansluiting

Webcam

5megapixel-camera met gezichtsherkenning

Draadloos

Wifi 6E (2x2), bluetooth 5.3

Afmetingen

31,3 × 22,4 × 1,4 cm

Gewicht

1,34 kg

Accu

59 Wh

Website

www.hp.com

Watch on YouTube