ID.nl logo
Acht manieren om je tuin te beschermen tegen ongedierte
© morelena - stock.adobe.com
Huis

Acht manieren om je tuin te beschermen tegen ongedierte

Bladluis, sprinkhanen of slakken: het is slechts een greep uit de nare beestjes die je tuin lelijk kunnen aantasten. Gelukkig kun je ook zonder gif maatregelen nemen om je plantjes te beschermen, met de acht manieren om je tuin te beschermen tegen ongedierte.

Spuiten met insecticiden is een oplossing, maar het is slecht voor je eigen gezondheid én die van insecten die juist wel goed zijn voor je tuin. In dit artikel lees je onder meer: Ongedierte eet planten en bloemen uit de tuin op. Niet alleen de oogst uit je moestuin verdwijnt, alle planten kunnen slachtoffer worden | Door je tuin goed bij te houden boek je al winst. Zo heeft ongedierte minder plekjes om een fijn nestje te bouwen.

Meer weten over tuinieren: Zo maak je een moestuin - met stappenplan!

Acht manieren om ongedierte uit je tuin te houden

Om te beginnen is ongedierte in de tuin niet alleen vervelend, maar kunnen de beestjes ook flinke schade aanrichten aan je bloemen en planten. Dat kan ervoor zorgen dat je tuin er minder mooi uitziet en misschien zelfs minder vruchten oplevert als je bijvoorbeeld groente of fruit verbouwt.

Sommige ongedierte kunnen ook ziektes overbrengen op je planten. Als je pech hebt, kunnen ze zelfs je huis binnendringen en daar voor overlast zorgen. Uiteindelijk zit echt niemand te wachten op een mierenkolonie in de keuken of een wespennestje in de slaapkamer.

Het is dus belangrijk om te weten hoe je ongedierte op een effectieve en veilige manier kunt bestrijden. Enkele algemene tips voor het onderhoud van je tuin om ongedierte af te schrikken zijn:

  • Snoei struiken en planten regelmatig. Zo zorg je ervoor dat er geen schuilplaatsen zijn voor ongedierte om zich te verschuilen. Dit doe je het makkelijkst met een elektrische heggenschaar. Leuk klusje bij droog weer!

  • Ruim bladeren, takken en ander organisch materiaal op. Ongedierte houdt van vochtige en beschutte plekjes om zich te nestelen en door regelmatig op te ruimen zorg je ervoor dat ze die niet vinden. Gebruik een bladblazer om het jezelf makkelijk te maken.

  • Gebruik mulch of compost om de bodem gezond te houden. Een gezonde en evenwichtige bodem zorgt ervoor dat planten beter groeien en meer weerstand hebben tegen ziektes en plagen.

Natuurlijk ben je er dan nog niet. Je kunt verschillende stappen nemen tegen een invasie van ongewenste insecten. Netten en hekken kunnen helpen tegen vliegende insecten, motten en muizen. Maar het staat niet zo leuk. Lees de acht manieren om je tuin te beschermen tegen ongedierte.

©lavizzara - stock.adobe.com

1- Plant bloemen die ongedierte afschrikken

Sommige bloemen niet alleen mooi, ze kunnen ook helpen bij het bestrijden van ongedierte. Zo zijn er enkele zomerbloemen die helpen om rondwormen te bestrijden.

Zomerbloemen zoals afrikaantjes en Oost-Indische kers scheiden namelijk bepaalde stoffen af die werken tegen rondwormen. Deze kleine beestjes kunnen de wortels van je planten beschadigen, maar door zomerbloemen in je tuintje te planten kun je ze op een natuurlijke manier op afstand houden. De wortels van deze planten scheiden een geur af die de rondwormen aantrekken, maar na het eten gaan ze dood. Mooi meegenomen: deze bloemen zijn ook nog eens kleurrijk en zorgen ze voor een vrolijke sfeer in de tuin. Afrikaantjes verjagen ook mieren.

Er zijn nog veel meer bloemen en planten die je kunt gebruiken om ongedierte te bestrijden. Denk bijvoorbeeld aan goudsbloemen, die kunnen helpen om luizen en muggen op afstand te houden, of aan lavendel, die kan helpen om motten en muggen te verjagen. Deze prachtige paarse bloemen verspreiden een geur die voor ons mensen heerlijk ontspannend werkt, maar waar motten en muggen juist niet van houden.

©Sculler

2- Uien en knoflook verjagen onder andere muizen en mollen

De geur van uien en knoflook komt van bepaalde zwavelverbindingen. En hoewel mensen deze geur vaak lekker vinden ruiken, werkt deze geur voor mollen en muizen juist afschrikwekkend. Ze hebben namelijk een veel gevoeliger reukvermogen dan wij en ervaren de geur van deze gewassen dan ook veel intenser. Het is vervelend genoeg om ervoor te zorgen dat ze een deurtje verder gaan.

Je kunt uien en knoflook op verschillende manieren inzetten om ongedierte tegen te gaan. Zo kun je bijvoorbeeld wat uien of teentjes knoflook in de grond planten. Er groeien dan planten uit. Je kunt ook een paar plakjes ui of knoflook in de buurt van de plekken leggen waar je last hebt van muizen of mollen. Mollen houden trouwens ook niet van Helleborus (winterroos) en keizerskroon.

Hoewel uien en knoflook helpen om ongedierte te verjagen, is dat vaak niet voldoende. Het is een goed idee om ook andere maatregelen te nemen, zoals het dichten van gaten en kieren in schuren en tuinhekken. Zo voorkom je dat ongedierte de tuin binnenkomt.

Mollen zijn moeilijk te bestrijden. Door veel verschillende bomen en planten in je tuin te zetten, kun je ze deels voorkomen. De wortels zitten deze gravers namelijk in de weg. Je kunt mollenvangers gebruiken, waarbij de mol blijft leven. Let er wel op waar je de mol weer loslaat: mollen zijn erg territoriaal en vechten tot de dood. Dat wilde je nu net vermijden. Kijk dus goed of je geen molshopen ziet.

3- Tuinkruiden tegen slakken

Slakken kunnen niet tegen sterk geurende tuinkruiden. Deze trage beestjes richten veel schade aan aan planten en gewassen in de tuin. Ze eten graag bladeren en stengels van planten en kunnen zo hele planten verwoesten. Slakken houden van sappige, zachte planten met weinig vezels. Ze hebben een hekel aan planten met een sterke smaak of geur, zoals sterk ruikende tuinkruiden. Ze hebben namelijk een prima ontwikkelde reukzin. Daarom kun je deze kruiden goed gebruiken om slakken op een diervriendelijke manier uit je tuin te houden. Andere manieren zijn koperen strips, slakkenkorrels of een slakkenval. Ook bakjes bier werken soms: sommige soorten slakken worden hierdoor aangetrokken en verdrinken in het bier.

Tuinkruiden hebben een sterke geur, door de etherische oliën die ze de geur geeft. Bladluizen houden hier ook niet van. Zet dus wat kruiden (lavendel werkt ook) tussen de rozen, om bladluis tegen te gaan. Ook mieren houden niet van kruiden, tijm en marjolein wordt graag vermeden door deze ijverige beestjes.

©Alexander Raths

4- Vogelkastjes

De eikenprocessierups is echt een vervelende indringer. Hij kan ademhalingsklachten veroorzaken en de rupsen zijn zelfs gevaarlijk voor huisdieren en kleine kinderen. Dat komt door de haartjes die op het dier groeien, die loslaten bij aanraking en irritatie veroorzaken.

Deze rups is gelukkig een smakelijk maaltje voor veel vogels. De beste bestrijding is het ophangen van een mezenkast. Meesjes maken er (hopelijk) hun nest in. Ze zijn gek op rupsen, maar ook op andere indringers. Maak het kastje na het broedseizoen goed schoon, zodat er geen ander ongedierte in gaat wonen. Mezen houden hun nest graag schoon.

Heb je last van muizen of ratten in de tuin? Dan kun je een nestkast voor roofvogels overwegen. Uilen en valkjes eten ze namelijk. Deze moeten wel hoog hangen, dus het kan niet in elke tuin.

De vogelbescherming geeft tips voor het plaatsen van een nestkast. Zo heb je de meeste kans op een nieuwe vogelfamilie in je tuin en een natuurlijke bestrijding van ongewenste gasten als eikenprocessierupsen:

  • Hang de nestkast op een rustige plek op, weg van het terras en in de buurt van beschutting tegen de wind.
  • Plaats de kast niet in de volle zon. Hang ‘m op het noordoosten, weg van de wind.
  • Zorg voor een vrije en veilige aanvliegroute en houd takken weg van de opening.
  • Hang nestkasten van dezelfde soort minimaal 10 meter van elkaar en voor dezelfde soorten vogels (bijvoorbeeld verschillende mezen) op een afstand van ongeveer 3 meter.
  • Voor koloniebroeders zoals mussen, spreeuwen en zwaluwen kunnen de nestkasten naast elkaar worden opgehangen.
  • Zorg dat de nestkast stevig hangt en niet kan gaan slingeren of vallen.
  • Hang de nestkast in het najaar op zodat vogels eraan kunnen wennen en de kast vast kunnen gebruiken als slaapplek.

5- Kippen tegen ongedierte in de tuin

Verse eitjes en dat gezellige boerderijgevoel: kippen zijn hartstikke leuk! Het zijn ook nog eens uitstekende ongediertebestrijders. Ze eten bijvoorbeeld graag taxuskevers en wormen. Ook slakken staan op het menu. Bovendien eten ze larven van veel ongedierte, zoals de spinselmot en de buxusbladvlo. Kippen eten ook jonge plantjes, dus laat ze niet scharrelen als je net nieuwe planten hebt geplant.

©Trong Nguyen Photo

6- Insecten tegen ehhh…. insecten?

Lieveheersbeestjes eten bladluis. Bij veel wespensoorten staan rupsen op het menu. Kikkers, padden en egels (ok, dat zijn geen insecten, maar volgens sommigen wel ‘ongedierte’) eten naaktslakken. Spinnen zijn dol op muggen en de vijand van menig mot is de huismus. Overweeg een insectenhotel, zorg voor bloemen (bijvoorbeeld goudsbloem, duizendblad, venkel) en gebruik dus geen insectenverdelger. In de natuur werkt alles samen om de balans te behouden, dat kunnen we beter stimuleren in plaats van kapot maken.

Insecten hebben onze hulp nodig

Lok ze naar je tuin en geef ze een fijn huisje

7- Brandnetelsoep

Brandnetels zijn een vervelend onkruid. Maar aan elk nadeel zit een voordeel! Met een extract van jonge brandnetelblaadjes kun je op een milieuvriendelijke manier fruitbomen en groenten beschermen tegen vraatinsecten zoals luizen, vlooien en spintmijt.

Meng 75 gram jonge brandnetelblaadjes met één liter drinkwater en laat het drie tot vier dagen trekken bij een temperatuur van ongeveer 20 graden Celsius. Verdun je ‘soep’ voordat je hem gaat gebruiken. Giet het in een plantenspuit en spray er lekker op los.

©BENNY TRAPP

8- Groene zeep als natuurlijke ongediertebestrijder

Zeepwater is een handige en voordelige manier om verschillende soorten ongedierte in de tuin te bestrijden. Het is veilig voor planten en (huis)dieren.

Meng een paar druppels vloeibare (groene) zeep in een emmer water en spuit het mengsel met een plantenspuit op de bladeren van de planten die worden aangetast door bladluizen, witte vliegen, spintmijten en andere insecten. De zeep breekt de beschermende waslaag van de insecten af, waardoor ze uitdrogen en doodgaan.

De zeep bestrijdt ook de eitjes en larven van insecten, waardoor de populatie wordt verminderd. Het beste is om het zeepwater 's ochtends of 's avonds te gebruiken, wanneer de zon niet te fel schijnt en de planten niet te heet zijn. Zo voorkom je dat de planten aangetast worden.

Vermijd insecticiden om ongedierte te bestrijden

Insecticide is slecht omdat het niet alleen de plaaginsecten doodt, maar ook nuttige insecten zoals bijen en vlinders. Daarnaast kan het ook schadelijk zijn voor andere dieren die insecten eten, zoals vogels en kikkers.

Voor mensen kan het ook gevaarlijk zijn. Als insecticide verkeerd wordt gebruikt, kan het in het drinkwater terechtkomen of op gewassen blijven zitten die we vervolgens eten. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals maag- en darmklachten, hoofdpijn, duizeligheid en zelfs hormoonproblemen. Als je het zelf verspreid, kan het op je handen blijven zitten en in je ogen komen. Ga in dat geval naar de dokter.

Veel insectenbestrijdingsmiddelen, bijvoorbeeld die imidacloprid bevatten, zijn inmiddels al verboden in Nederland. En met deze natuurlijke bestrijdingsmiddelen tegen ongedierte heb je het chemische spul ook niet eens nodig.


Professionele hulp nodig in jouw tuin?

Vraag een offerte aan voor hovenier:

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 grote e-readers met een 7-inch scherm voor op vakantie
© ID.nl
Huis

Waar voor je geld: 5 grote e-readers met een 7-inch scherm voor op vakantie

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Woor wie graag en veel leest en dat ook op vakantie wil doen, loopt al snel tegen de beperkingen aan voor wat betreft het menemen van boeken. Een e-reader is dan een uitkomst: een enkel apparaat kan zo je hele boekencollectie opslaan. Dat scheelt kilo's en kostbare kofferruimte.

Ben je een boekenwurm die graag leest aan het zwembad, aan zee of in bad? Dan is een waterdichte e-reader een absolute uitkomst! We hebben vijf e-readers met een lekker groot scherm voor je gevonden.

Kobo Sage

Deze e-reader is ontworpen voor de serieuze lezer die meer wil dan alleen boeken verslinden. Het grote, haarscherpe E Ink Carta 1200-scherm zorgt ervoor dat tekst er fantastisch uitziet en pagina's vlot omslaan. Handig is ook de ondersteuning voor de Kobo Stylus. Hiermee kun je direct aantekeningen maken in boeken en pdf-bestanden. Daarnaast kun je via Bluetooth ook luisterboeken afspelen, waardoor je moeiteloos wisselt tussen lezen en luisteren. De behuizing is waterdicht, dus een boek lezen in bad of aan het zwembad is geen enkel probleem. Met 32 GB aan opslag heb je bovendien genoeg ruimte voor duizenden boeken en notities.

PocketBook InkPad 4

De PocketBook InkPad heeft een iets kleiner 7,8-inch scherm. Uniek is de ingebouwde luidspreker, waarmee je direct luisterboeken kunt afspelen zonder een koptelefoon te hoeven koppelen, al is die optie er via Bluetooth natuurlijk ook. De InkPad 4 is waterbestendig en het scherm heeft daarnaast ook een extra beschermlaag tegen krassen, dus prettig als je iets minder voorzichtig met je spullen omgaat. Met de SMARTlight-functie pas je niet alleen de helderheid aan, maar ook de kleurtemperatuur van het licht, zodat je op ieder moment van de dag comfortabel kunt lezen. Dankzij de ondersteuning voor een breed scala aan bestandsformaten, inclusief stripboekformaten, hoef je je zelden zorgen te maken over het converteren van bestanden.

Pocketbook InkPad Color 3

Voor wie zijn leeservaring letterlijk meer kleur wil geven, is er de PocketBook InkPad Color 3. De IkPad Color 3 heeft - zoals de naam al doet vermoeden - een 7,8-inch kleurenscherm van de nieuwste generatie dat 4096 kleuren kan weergeven. Dit maakt het apparaat perfect voor het lezen van tijdschriften, graphic novels, en kinderboeken, waarbij illustraties echt tot leven komen. De kleuren zijn weliswaar subtieler dan op een tablet, maar het grote voordeel blijft het rustige, niet-reflecterende e-ink scherm. Net als zijn zwart-wit broertje hierboven heeft dit model een ingebouwde luidspreker, Bluetooth, waterbestendigheid en de aanpasbare SMARTlight-verlichting. Een goede keuze als je vaak content met beeldmateriaal leest.

Kobo Libra Colour

Deze Kobo Libra Colour met zijn 7-inch kleurenscherm biedt een prachtige middenweg als je een iets kleinere e-reader zoekt. Dit model brengt de voordelen van een kleurenscherm naar een compacter en betaalbaarder niveau. Je kunt er niet alleen boekomslagen in kleur op zien, maar ook direct in je boeken arceren en notities maken met de los verkrijgbare Kobo Stylus 2. Het ergonomische ontwerp met fysieke bladerknoppen wordt als zeer prettig ervaren, omdat je de e-reader stevig kunt vasthouden zonder het scherm aan te raken. Uiteraard is ook dit model waterdicht. Hij is ook voorzien van ComfortLight PRO dat blauw licht filtert zodat het prettiger is voor je ogen.

PocketBook Era

De PocketBook Era is een andere goede kandidaat in de 7-inch categorie. Het model is robuust en strak vormgegeven, met een dunne rand en fysieke bladerknoppen aan de zijkant voor de bediening. Dit model leest vrijwel alle bestandsformaten die je maar kunt bedenken, heeft een ingebouwde luidspreker voor audioboeken en is waterdicht. Hoewel het een zwart-wit scherm heeft, is de schermkwaliteit uitstekend dankzij de E Ink Carta 1200-technologie, wat zorgt voor een hoog contrast en snelle reactietijden. Als je geen behoefte hebt aan een kleurenscherm of stylus-ondersteuning, dan is de PocketBook Era een prima keuze.

▼ Volgende artikel
Review Fairphone 6 – Duurzame smartphone voor het brede publiek
© Rens Blom
Huis

Review Fairphone 6 – Duurzame smartphone voor het brede publiek

De Fairphone 6 is de meest duurzame smartphone die je kunt kopen, maar ook de meest toegankelijke telefoon van het - Nederlandse! - merk tot dusver. De Fairphone 6 is een smartphone die voor iedereen boeiend is, vertelt de fabrikant vol trots. Is dat echt zo? Je leest het in deze Fairphone 6-review.

Goed
Conclusie

De Fairphone 6 is de meest duurzame smartphone die je kunt kopen, wat een goed gevoel geeft. Je profiteert er zelf ook van, want het toestel is eenvoudig te repareren en krijgt liefst acht jaar software-updates. Tel daar een prima gebruikservaring bij op en je kunt voor 599 euro een erg interessante smartphone kopen. Een smartphone die wij om de combinatie van genoemde redenen veel mensen kunnen aanraden, al moeten vroege kopers dus rekening houden met bugs in de software.

Plus- en minpunten
  • Duurzaam voor mens en milieu
  • Grotendeels zelf te repareren
  • Acht jaar software-updates
  • Prima specificaties...
  • ...al vragen we ons af of de processor acht jaar soepel mee kan
  • Software zit in juli 2025 nog vol bugs
  • Vind je duurzaamheid niet belangrijk, dan koop je voor hetzelfde geld een betere smartphone

Het verhaal van Fairphone is nobel: het maakt smartphones (en audioproducten) met respect voor mens en milieu, onder andere door zoveel mogelijk duurzaam gewonnen grondstoffen te gebruiken en Chinese fabrieksarbeiders goed te behandelen en te betalen. De telefoons zelf zijn deels door jou als gebruiker te repareren en krijgen vele jaren software-updates. Alles voor een zo duurzaam mogelijke smartphone die jij zo lang mogelijk kunt gebruiken. Een streven waar niemand op tegen kan zijn, maar een groot verkoopsucces zijn Fairphones nooit geworden. Wij denken dat dat onder andere komt omdat Fairphone vaak koos voor technisch wat minder goede onderdelen, waardoor een Fairphone op papier en in de praktijk minder goed presteerde dan even dure – maar veel minder duurzame – smartphones van andere merken. 

©Rens Blom

De batterij kun je zelf uit de smartphone halen.

©Rens Blom

De batterij uit de behuizing.

©Rens Blom

Een nieuwe batterij is zo in de smartphone te stoppen.

De Fairphone 6 moet dat verhaal veranderen. Het 193 gram wegende toestel is net als zijn voorgangers erg duurzaam, krijgt updates tot 2033 en is grotendeels zelf te repareren. Fairphone belooft die reserve-onderdelen ook te blijven verkopen tot 2033. Bovendien krijg je vijf jaar garantie op de hardware van de smartphone, tegenover twee jaar die de meeste andere merken bieden. Tot zover de aspecten die Fairphone interessant maken voor de bekende doelgroep. 

©Rens Blom

Prima specificaties

Fairphone heeft echter ook stappen gezet om zijn nieuwste smartphone interessanter te maken voor een grotere doelgroep. In de Fairphone 6 zitten meer gangbare specificaties, zoals een prima Qualcomm-processor en — net als in de Fairphone 5 – 8 GB werkgeheugen en 256 GB opslagcapaciteit. De Fairphone 6 heeft een beter oledscherm gekregen. Dat scherm is met 6,3 inch redelijk goed met één hand te bedienen, oogt soepel dankzij de 120Hz-verversingssnelheid en kan ook op andere vlakken aardig meekomen met de concurrentie. 

©Rens Blom

De camera's zijn ook vernieuwd en bevallen ons heel aardig. Met de 50megapixel-hoofdcamera schiet je in veel omstandigheden realistische foto's en de 13megapixel-groothoekcamera doet ook keurig zijn werk. Er zijn in dit prijssegment wel smartphones met nog betere camera's. Voor de batterij geldt hetzelfde. De Fairphone 6 beschikt over een 4415mAh-accu die probleemloos een dag meegaat, maar daar houdt het op. Veel concurrerende toestellen hebben grotere accu's en gaan langer mee. Opladen doet de Fairphone 6 met maximaal 30 watt via usb-c, waardoor de accu snel genoeg vol zit. 

Rustgevende modus

Om een bredere doelgroep aan te spreken, heeft Fairphone meer gedaan dan een technisch fijne smartphone maken. De Fairphone 6 heeft echt een eigen smoel, komt – ondanks dat je hem grotendeels uit elkaar kunt schroeven – degelijk over en houdt prettig vast. Een speciale knop laat je overschakelen naar een rustgevende modus met slechts vijf apps, zonder meldingen. Helaas ervaren wij nogal wat bugs in deze modus.

©Rens Blom

De rustgevende modus.

©Rens Blom

Met deze gele knop schakel je de rustgevende modus in en uit.

We vinden het ook leuk en slim bedacht dat je officiële accessoires kunt kopen om op de achterkant te schroeven. Denk aan een kaarthouder, nekkoord en verticaal rubber handvat voor meer grip. De accessoires bevestigen en verwijderen gaat erg eenvoudig en doet ons veel denken aan de aanpak van de concurrerende CMF Phone 1 die begin 2024 uitkwam. 

©Rens Blom

©Rens Blom

©Rens Blom

Wat CMF niet doet en andere merken vrijwel ook niet, is jou de telefoon laten openschroeven om onderdelen als het scherm, de batterij en luidspreker te vervangen bij schade of een defect. Fairphone doet dit wel en profileert zich zo niet alleen als een duurzaam merk, maar ook als een merk dat jou als gebruiker verder helpt bij problemen. Die filosofie waarderen we.

Software nog met bugs

Fairphone belooft zijn nieuwste smartphone tot 2033 software-updates te geven, een belofte die bij oude toestellen is waargemaakt. Het merk heeft langer nodig dan andere fabrikanten om updates uit te rollen, maar heeft wel een lange adem. Opmerkelijk is dat wij en veel andere vroege gebruikers nogal wat softwareprobleempjes ervaren met de Fairphone 6. Een topman van Fairphone (h)erkent de bugs en belooft deze zomer updates met oplossingen. Fijn, maar als vroege koper kunnen de eerste weken tot maanden met je nieuwe Fairphone 6 dus ook frustrerend zijn.  

©Rens Blom

Dan blijft alleen nog de prijs over. De eerste Fairphones waren niet heel duur, maar technisch ook niet zo geavanceerd. De Fairphone 5 uit 2023 was technisch een stuk beter, maar kostte een serieuze 699 euro. We vinden het dan ook een goede stap dat de Fairphone 6 verschijnt voor 599 euro – een prijs die in potentie meer mensen aanspreekt. Zeker omdat de smartphone technisch echt prima bevalt.

Conclusie: Fairphone 6 kopen?

De Fairphone 6 is de meest duurzame smartphone die je kunt kopen, wat een goed gevoel geeft. Je profiteert er zelf ook van, want het toestel is eenvoudig te repareren en krijgt liefst acht jaar software-updates. Tel daar een prima gebruikservaring bij op en je kunt voor 599 euro een erg interessante smartphone kopen. Een smartphone die wij om de combinatie van genoemde redenen veel mensen kunnen aanraden, al moeten vroege kopers dus rekening houden met bugs in de software.