Heb je je zinnen op een heuse NAS gezet, maar houden de fikse prijzen je tegen? Weet dan dat het ook zo goed als gratis kan. Zowat de enige voorwaarde is dat je over een extra pc beschikt en bereid bent tot een eenmalige installatie en configuratie van TrueNAS CORE. Dat is een gratis en softwarematige NAS die zowat alles in huis heeft wat je van een slimme netwerkschijf mag verwachten.

‘NAS’ staat voor network-attached storage, wat zoveel betekent als: opslagruimte die jij en je gezinsleden (of collega’s) via het (thuis)netwerk kunnen benaderen. Daarbij wil jij als beheerder het liefst bepalen welke netwerkmappen toegankelijk zijn en voor wie. Dat is perfect mogelijk met TrueNAS CORE. Deze naam zegt je misschien niet zoveel, maar in feite vloeit deze NAS-software voort uit het erg populaire FreeNAS-project.TrueNAS CORE steunt op FreeBSD, maar dat hoeft je niet af te schrikken: op de installatie na laten alle onderdelen zich eenvoudig vanuit een grafische webinterface bedienen.

In dit eerste deel gaan we TrueNAS installeren, zodat we in het volgende nummer van Computer!Totaal de tool helemaal naar onze hand kunnen zetten en volop data kunnen delen.

Hardware

TrueNAS CORE download je in de vorm van een iso-bestand dat je vervolgens moet zien om te zetten in een opstartbare schijf. Tenzij je het hele installatieproces virtualiseert (zie tekstkader ‘Virtuele machine’), betekent dit dat je over een (extra) computer moet beschikken die van TrueNAS zal opstarten.

De belangrijkste voorwaarden zijn een 64bit-processor en (het liefst) 8 GB werkgeheugen. Verder heb je minimaal twee opslagmedia nodig. Een fiks en snel medium voor je eigenlijke data (bij voorkeur zelfs twee of meer, zodat je de schijven in RAID kunt plaatsen: zie ook bij ‘Opslagruimte’) en een bescheiden medium voor de installatie van TrueNAS zelf. Voor dit laatste heb je in principe voldoende aan 8 GB. Als je hier absoluut geen harde sc thijf of ssd aan wilt opofferen, kan het desnoods op een usb-stick, maar de ervaring leert ons dat dit lang niet zo vlot werkt.

©PXimport

Virtuele machine

©PXimport

Voorbereiding

Is de hardware gereed, dan kun je met de software aan de slag. Surf naar www.tiny.cc/trucdl en klik op No Thank you […] en Download Now om het iso-bestand van TrueNAS CORE te downloaden (900 MB). Dit schijfkopiebestand moet je nu omzetten naar een live systeem. Dat kan met een usb-stick en een gratis tool als Win32 Disk Imager. Stop een (lege) usb-stick in je pc en start de tool op. Verwijs via het mapicoon naar je iso-bestand, maar wijzig het uitklapmenu met Disk Images in *.*. Vervolgens selecteer je de stick bij Doelapparaat en hoef je verder alleen nog te bevestigen met Schrijven en Yes.

Het is nu de bedoeling dat je de andere pc van deze stick opstart. Mocht dat niet lukken, schakel dan in het BIOS de functie Secure Boot uit of stel het UEFI-BIOS eventueel in op Legacy Bios-mode of csm-boot.

Vervolgens gaan we TrueNAS op die pc installeren. Zoals gezegd kan dat desnoods op een usb-stick (die moet je dan eveneens ingeplugd hebben), maar loopt het veel lekkerder op een harde schijf of ssd.

©PXimport

Installatie

Kort nadat de pc van de installatiestick is opgestart, verschijnt een keuzemenu. Bevestig de bovenste optie (Boot TrueNAS Installer) met de Enter-toets en kies vervolgens voor 1 Install/Upgrade. Je krijgt een melding als je systeem over minder dan 8 GB werkgeheugen beschikt. Wil je in dit geval toch verdergaan, kies dan Yes.

In het volgende venster vraagt TrueNAS je op welke schijf je het systeem wilt installeren en dat is dus de tweede stick of, veel beter nog, een (kleine) harde schijf. Bevestig je keuze met de spatietoets, zodat er een asterisk naast het geselecteerde medium verschijnt. Bevestig met OK en met Yes. Als toekomstig beheerder van TrueNAS wil je natuurlijk een stevig wachtwoord opgeven (2x). Bevestig nog eens met OK. Ten slotte kies je voor Boot via BIOS (tenzij je het met Boot via UEFI wilt proberen), zodat de eigenlijke installatie kan beginnen.

Normaliter duurt die zo’n tien minuten (op een stick veel langer). Bij sommige opties kan het lijken alsof je systeem bevriest: even wachten is dan de boodschap. Na afloop bevestig je met OK en kies je bij voorkeur 4 Shutdown System, zodat je rustig de tijd hebt om de installatiestick voor de herstart uit de pc te verwijderen.

Na deze herstart neemt het TrueNAS-bootmedium het heft in handen en kun je Boot TrueNAS selecteren. Wat later verschijnt een bootmenu met elf opties. Dat ziet er aardig ingewikkeld uit, maar gelukkig laat TrueNAS zich ook vanuit een fraaie grafische interface bedienen.

©PXimport

Basisinstellingen

Onder het menu met de elf opties zie je, als het goed is, ook het ip-adres van de TrueNAS-machine verschijnen, bijvoorbeeld http(s)://192.168.0.128. Deze machine moet je nu in principe ook op een willekeurige andere netwerk-pc kunnen bereiken. Daarvoor hoef je dit ip-adres alleen maar in te typen in je browser.

TrueNAS vraagt je uiteraard eerst om je aan te melden. Dat doe je met root als Username en het eerder ingevoerde wachtwoord als Password. Je belandt nu in het Dashboard met het statusvenster van TrueNAS, met aan de linkerkant een indrukwekkend aantal rubrieken als Accounts, System, Tasks, Network, Storage, Sharing enzovoort. Op enkele hiervan komen we in het volgende deel terug. Om je af te melden, klik je rechtsboven op Power en kies je voor Log Out.

In het dashboard tref je ook de knop Check for updates aan. Het is een goed idee om deze functie regelmatig uit te proberen. Dat kan trouwens ook via System / Update.

De interfacetaal is standaard ingesteld op Engels en dat is niet eens zo slecht, want de meeste TrueNAS-fora, -handleidingen en -instructievideo’s zijn ook Engelstalig. Via System / General kun je de taal in principe ook instellen op Dutch (nl), maar dat bleek op ons systeem geen effect te hebben, ook niet na een reboot via Power / Restart / Confirm / Restart.

Maak van de gelegenheid gebruik om in dit scherm ook meteen de Timezone in te stellen (op Europe/Amsterdam). Bevestig met Save.

©PXimport

Opslagruimte

Je hebt in je systeem nog (minstens) één andere schijf zitten voor je data, maar deze opslagruimte is helaas niet zomaar bruikbaar. Open daarom eerst de rubriek Storage en kies voor Pools (volumes). Klik vervolgens op Add / Create pool. Vul een naam in voor je volume, bij voorkeur helemaal in kleine letters. Laat de optie Encryption ongemoeid, tenzij je weet wat de consequenties zijn – op www.tiny.cc/encdoc lees je hier meer over. Verder plaats je een vinkje bij het medium dat je als dataopslagruimte wilt gebruiken en verplaats je dat met de blauwe pijlknop naar Data VDevs.

Dit selectieproces laat zich ook enigszins ‘automatiseren’ via de knop Suggest layout. TrueNAS tracht dan zelf een optimale indeling voor je opslagruimte te bedenken. Dat is vooral nuttig als je meerdere fysieke schijven voor je opslag wilt gebruiken. Het gebruik van meerdere schijven is wel zo veilig: de ingebouwde RAID-functie kan je gegevens dan redundant bewaren, zodat die mogelijk een schijfcrash overleven.

Heb je maar één schijf, dan verschijnt wellicht de melding dat een ‘stripe data vdev’ niet de meest aangewezen oplossing is. Maar het leven gaat verder en dus kies je achtereenvolgens voor Force / Confirm / Continue / Create / Confirm / Create pool. De betreffende media worden nu geformatteerd om je data te kunnen ontvangen.

In onze volgende aflevering lees je je nieuwe, softwarematige NAS in gebruik neemt.

©PXimport

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.