Die nieuwe game draait niet lekker, je video-editor hapert en je pc herstart soms zomaar – je computer loopt blijkbaar tegen zijn grenzen aan. Lastig, want ligt het nou aan het geheugen, de processor, de schijf of de grafische kaart? Gelukkig zijn er tools die de prestaties van je systeem en de diverse componenten haarfijn meten en benchmarken, zodat je de juiste oplossing kiest.Dit zijn de beste benchmark tools.

Wanneer je systeem nukkig doet of opvallend vertraagt, is het vaak niet precies duidelijk wat de oorzaak is. De prestaties van je pc zijn nou eenmaal een complex samenspel van software en diverse hardwarecomponenten. Stel je voor dat je bijvoorbeeld meer geheugen in je pc stopt of een nieuwe grafische kaart aanschaft en dan blijkt het niet te helpen. Om de juiste oplossing te vinden, is het daarom handig om de prestaties van diverse systeemonderdelen nauwkeurig te meten en die eventueel ook met andere systemen te vergelijken.

In dit artikel ontdek je een reeks tools waarmee je de nodige metingen en benchmarks uitvoert. In benchmarks is er een onderscheid tussen real world (ofwel real time) benchmarkers en synthetische (ofwel artificiële) benchmarkers. Die eerste maakt gebruik van bestaande applicaties om de prestaties in kaart te brengen, terwijl de tweede toepassingen nabootst en op basis daarvan de prestatiescore berekent. Beide komen hier aan bod. Maar voor we in de externe tools duiken, kijken we eerst even naar wat Windows zelf al aan boord heeft.

01 Prestatiemeter

Windows heeft zelf enkele tools in huis die in de buurt komen van wat benchmarkers en burn-in tests doen. Bijvoorbeeld de Geheugencontrole (druk op Windows-toets+R en voer mdsched uit), de Broncontrole (druk op Ctrl+Shift+Esc, ga naar het tabblad Prestaties en klik op Broncontrole openen) en de Betrouwbaarheidscontrole (druk op Windows-toets+R en voer perfmon /rel uit).

We beperken ons hiermee wel tot een ingebouwde prestatiemeter. Zorg dat je als administrator bent aangemeld, druk op Windows-toets+R en voer perfmon uit. In het linkerpaneel open je Controlehulpprogramma’s / Prestatiemeter. Rechts verschijnt een lege grafiek: geef hier zelf aan welk systeemonderdeel de tool moet meten en in de grafiek. Druk daarom op het groene plus-knopje, waarna je in een uitklapmenu uit verschillende computeritems kunt kiezen. Klik een pijltje naast zo’n item aan voor nog gedetailleerder opties. Om je een idee te geven: bij Fysieke schijf vind je maar liefst 21 verschillende meetbare onderdelen. Klik op Toevoegen>> bij de gewenste onderdelen en bevestig met OK.

©PXimport

02 Gegevensverzamelaarset

Een nadeel hiervan is wel dat deze prestatiemetingen slechts een momentopname zijn (tenzij je de tijd hebt om de grafiek langer te observeren). Er is ook een optie om die prestaties over langere periodes te laten meten. Klik daarvoor in het linkerpaneel op Gegevensverzamelaarsets en rechtsklik op Gedefinieerd door de gebruiker. Hier kies je Nieuw / Gegevensverzamelaarset. Voorzie een gepaste naam en vink Handmatig maken (geavanceerd) aan. Druk op Volgende en selecteer – voor onze doeleinden – Prestatiemeteritem (wil je liever bepaalde registerwaarden volgen dan kies je hier Systeemconfiguratiegegevens). Druk nogmaals op Volgende en vink alle gewenste items aan via Toevoegen. Bepaal een geschikt interval voor elk van deze items en bevestig met Volgende (2x). Kies Deze gegevensverzamelaarset nu starten of kies Opslaan en sluiten als je de set pas later uit wilt voeren. Rond af met Voltooien.

De controle kun je op elk moment starten of stoppen, door je set te selecteren bij Gegevensverzamelaarsets / Gedefinieerd door de gebruiker / <naam_van_set> en de start- of stopknop in te drukken. Naderhand bekijk je de resultaten door bij Rapporten / Gedefinieerd door de gebruiker op je setnaam te dubbelklikken.

Inplannen kan door bij Gegevensverzamelaarsets je set met de rechtermuisknop aan te klikken en Eigenschappen te selecteren. Je voegt de gewenste tijden toe op het tabblad Schema en op het tabblad Stop-voorwaarde geef je aan onder welke voorwaarden je de controle automatisch wilt laten stoppen.

©PXimport

03 Systeem: UBM

Een veelzijdige benchmarker die de prestaties van diverse systeemcomponenten meet is UserBenchMark (UBM). Surf naar www.userbenchmark.com om de tool te downloaden. Zodra je het portable programma opstart, zie je welke componenten worden gebenchmarkt: cpu, gpu, geheugen, vaste schijven en usb-opslagmedia. Je start die via de Run-toets; laat je pc met rust tijdens deze operatie van twee minuten. Zo nodig geef je in je firewall aan dat het betrouwbare software is; houd er wel rekening mee dat de testresultaten naar de UBM-server worden geüpload.

Na de test verschijnt het rapport in je browser. Hoe je systeem presteert, maakt UBM duidelijk met grappige classificaties van Tree trunk tot Speed boat en UFO. De criteria die UBM hanteert voor elk type pc, zoals Gaming pc, Desktop en Workstation, vind je hier terug. Voor een gaming-pc is dat bijvoorbeeld: 25%GCPU+50%GPU+15%SSD+10%HDD.

©PXimport

04 UBM-detailinformatie

Wat is de volgende stap als je pc een ‘gaming speed boat’ blijkt? Op de UBM-webpagina vind je nog veel meer nuttige feedback dan dat. Je krijgt namelijk gedetailleerde resultaten voor alle geteste systeemonderdelen en inzicht in wat er precies werd getest. Klik je op een vraagteken naast zo’n testonderdeel dan krijg je de bijbehorende uitleg.

Nog lager op de pagina wordt het vooral interessant wanneer je overweegt een systeemcomponent te vervangen door een beter exemplaar. Klik daarvoor bij het onderdeel Custom PC Builder op Explore upgrades for this PC. Linksboven op de pagina vink je de huidige onderdelen van de geteste pc aan, rechtsboven de onderdelen van een mogelijk alternatief. Stel, je overweegt om de grafische kaart te vervangen. Open dan eerst het tabblad GPU – je vindt hier trouwens ook de tabbladen CPU, SSD, HDD, RAM en MBD (moederbord) terug - en klik dan bij Change Alternative GPU een alternatief model aan. Hierbij kan je kiezen wat je belangrijk vindt: de prestaties (Bench), de prijs (Buy) of de combinatie van prijs en prestatieverhouding (Value). Na de aanpassing, lees je bovenaan rechts wat zo’n upgrade je oplevert. Ook kun je je eigen onderdeel en je alternatief vergelijken via de Compare-knop. Zo krijg je een erg gedetailleerde vergelijking, op basis van de resultaten van (vaak vele duizenden) andere UBM-gebruikers. Heel leerzaam dus.

©PXimport

05 Systeem: Novabench

Bepaal je liever zelf welke onderdelen je wil testen, probeer dan de tool Novabench (beschikbaar voor macOS, Linux en Windows 64 bit). Hier kun je wel zelf beslissen of je de testresultaten naar de Novabench-servers wil uploaden of niet. Houd wel rekening met enkele beperkingen in de gratis versie: er zijn bijvoorbeeld geen testscripts of ingeplande tests mogelijk.

Druk je op de knop Start Tests dan worden alle tests uitgevoerd. Via Tests / Individual Test kun je zelf kiezen tussen CPU, GPU, RAM en Disk. Op de wachttijd is in ieder geval niks aan te merken: binnen twee minuten is het gepiept. Het resultaat is een algemene score en een score voor elk van de geteste onderdelen. Niet al te veel diepgang, maar je krijgt nog wel wat details, zoals de float-, integer- en hash-ops (cpu), snelheid in MB/s (ram), fps en Gflops (gpu) en de lees- en schrijfsnelheden in MB/s (schijf).

Om je eigen systeem te vergelijken met eerder geteste systemen klik je op View Performance Charts en Comparisons. Je kunt je hiervoor registreren, maar het kan ook anoniem. Dan heb je de keuze uit drie knoppen: Performance Analysis (waarmee je je eigen cpu- en gpu-scores afzet tegen de gemiddelde scores van vergelijkbare systemen), Baseline Comparison (om je algemene score, je cpu- en gpu-score te vergelijken met bepaalde types pc’s) en Add to Comparison Chart (zodat je je resultaten direct met andere resultaten kunt vergelijken).

©PXimport

06 Processor

Er zijn ook tools die zich richten op het benchmarken van een specifieke systeemcomponent, zoals CPUID CPU-Z dat de centrale processor test. Eerst krijg je het tabblad CPU te zien met uitgebreide, technische informatie over je processor – hier tref je ook tabbladen met informatie aan over je moederbord (Mainboard), geheugen (Memory en SPD) en gpu (Graphics).

De eigenlijke benchmarks vind je op het tabblad Bench. Met Bench CPU start je de test en al na enkele seconden verschijnt het resultaat in de vorm van een getal, zowel bij Single Thread als bij Multi Thread. Bij die laatste kun je trouwens zelf het aantal simultane threads instellen. Wat het resultaat nou eigenlijk betekent, wordt duidelijker wanneer je bij Reference een andere cpu selecteert uit een modellenlijst om mee te vergelijken. Je merkt dan meteen hoe goed je eigen cpu boert. Je kunt met nog veel meer cpu’s vergelijken via https://valid.x86.fr/bench/<x>, waarbij je <x> vervangt door een cijfer tussen 1 en 16, afhankelijk van het aantal simultane threads waarmee je wil vergelijken (bijvoorbeeld: https://valid.x86.fr/8).

Verder tref je op het tabblad Bench nog de knop Stress CPU aan, waarmee je je cpu 100% belast, tot je de knop weer indrukt. Dat merk je wel wanneer je intussen in het Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) het tabblad Prestaties raadpleegt en Processor selecteert. Zo’n stresstest laat bijvoorbeeld zien hoe stabiel een overgeklokte cpu eigenlijk is.

©PXimport

CYRI?

©PXimport

07 Grafisch

Een van de meer recente synthetische benchmarkers van het bedrijf UNIGINE is Superposition. De basic versie is gratis en kun je gebruiken om te testen hoe goed je systeem (game) graphics aan kan.

Start de tool op, klik op Benchmark en vink Performance aan – de optie Stress is alleen beschikbaar in de betaalde edities. Bij Preset kun je uit diverse resoluties kiezen, zoals 720p, 1080p, 4K en 8K. Bij 1080p zijn er drie mogelijkheden: Medium, High en Extreme. De kwaliteit van de shaders en de textures wordt automatisch aan je keuze aangepast. Wil je opties zoals Fullscreen, Resolution, Depth of Field en Motion Blur zelf instellen, kies dan bij Preset voor Custom. Onderaan zie je de totale en de beschikbare hoeveelheid video-ram. Klik op het vraagteken voor een uitgebreide handleiding.

Druk op de knop RUN om de benchmarktest te starten. Je ziet nu een aantal grafische scènes waarbij je de fps (frames per second) kan aflezen. Na afloop kun je het resultaat bewaren en via Compare results online met andere systemen vergelijken. Ook leuk: via de knop Game voer je vergelijkbare benchmarks uit, maar deze keer gaat het om interactieve graphics (lees: een game) waarbij je op elk moment de instellingen nog kunt aanpassen.

Wil je alleen de fps bij een specifiek game weten dan ben je beter af met Bandicam. Die laat je in real time de fps zien terwijl je aan het gamen bent.

©PXimport

08 Geheugen

Het geheugen speelt natuurlijk ook een belangrijke rol bij de prestaties van je systeem. De hoeveelheid ram-geheugen is vaak doorslaggevend, maar ook de snelheid van het geheugen heeft invloed en daarnaast is de ene ram-module de andere niet.

Een benchmarker die ook het ram-geheugen goed aan de tand voelt, is PassMark Performance Test (30 dagen gratis proef). Start de tool en druk op de knop Memory Mark. Die bestaat uit zeven tests die je allemaal in één keer of elk afzonderlijk kunt starten (via Run). Je vindt hier onder meer lees- en schrijftests, een latentietest en enkele intensieve database-operaties.

Een minuut later krijg je de totaalscore en diverse deelscores. De totaalscore kun je vervolgens vergelijken met allerlei andere systemen of met de prestaties van identieke ram-modules.

©PXimport

09 Schijf

Ook de schijfprestaties zijn van belang, vooral bij applicaties waarin veel data wordt gelezen of bewaard, zoals bij database-operaties. De gratis tool ATTO Disk Benchmark (beschikbaar voor macOS en Windows na registratie) kan met diverse schijftypes overweg zoals ssd’s, hdd’s en raid-arrays en je kan ook zelf allerlei parameters instellen. Zo kun je de blokgroottes (I/O Size) aanpassen (tot maximaal 64 MB) en de grootte van je testbestand (tot 32 GB). Verder kun je ook het maximale aantal lees- en schrijfcommando’s instellen dat je tegelijk wil laten uitvoeren (Queue Depth). Je beslist zelf of de benchmarker gebruik mag maken van systeembuffering en caching (via een vinkje bij Direct I/O en Bypass Write Cache). Je kunt zelfs een eigen testpatroon instellen wanneer je ook de optie Verify Data inschakelt.

Na afloop verschijnt de overdrachtssnelheid in aantal blokken per seconde (IO/s), zowel voor lezen als schrijven. De makers verzamelen zelf geen resultaatgegevens, daardoor kun je je scores niet rechtstreeks met andere systemen vergelijken. Maar een Google-zoektocht naar bijvoorbeeld ‘atto disk benchmark results’ levert je wellicht bruikbaar vergelijkingsmateriaal op.

Specifiek voor ssd’s, ook voor nvme-modellen, is er nog AS SSD. Aan de hand van een aantal synthetische benchmarks brengt deze tool mooi de sequentiële en random lees- en schrijfprestaties van je ssd in kaart.

©PXimport

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.