Een kijkje op een website van een computerwinkel naar werkgeheugen levert termen op als DDR, MHz, CAS Latency, SO-DIMM en 204-pins. Voor elk type computer is werkgeheugen beschikbaar, maar hoe weet je nu precies welk geheugen voor jouw systeem geschikt is? In dit artikel lees je er alles over.

Tip 1: Geheugen

Als we het over geheugen hebben voor een computer, smartphone of tablet bedoelen we in de meeste gevallen het werkgeheugen van een systeem. Andere woorden die vaak gebruikt worden, zijn intern geheugen of RAM-geheugen (Random Access Memory). Dit soort geheugen heeft een computersysteem nodig om te kunnen functioneren. Het schrijft tijdelijk data in het geheugen zodat programma's kunnen draaien of processen in de computer kunnen worden gedaan. Meer geheugen zorgt ervoor dat je systeem sneller draait en in de meeste gevallen kun je zelf het aantal gigabytes werkgeheugen upgraden. Verwissel de term intern geheugen niet met opslagruimte.

Voorbeelden van opslagruimte zijn harde schijven, geheugenkaartjes of SSD-schijven. Deze componenten worden gebruikt om bestanden en data permanent op te slaan. In het geval van werkgeheugen heb je zelf geen invloed op wat er naar het geheugen wordt geschreven en als je de computer, smartphone of tablet uitzet, verdwijnt de data weer uit het werkgeheugen. Dit komt omdat werkgeheugen vluchtig geheugen (volatile memory) is, dat stroom nodig heeft. Een opslagmedium zoals een harde schijf heeft geen stroom nodig om data te bewaren en wordt niet-vluchtig of permanent geheugen (non-volatile memory) genoemd.

©PXimport

Werkgeheugen oftewel RAM.

Tip 2: DRAM en SRAM

Er zijn verschillende vormen werkgeheugen, maar voor computers, smartphones en tablets hebben we het over RAM-geheugen. Geheugen kan statisch of dynamisch zijn en het verschil zit hem in de manier waarop het geheugen de data vasthoudt. Moderne computers maken vrijwel altijd gebruik van dynamisch RAM-geheugen, de afkorting voor dynamisch RAM-geheugen is DRAM. SRAM staat voor statisch RAM en wordt in een computer veelal gebruik als cpu-cache, een soort geheugenhulpje van de processor in de computer. Een veelgebruikte term is bovendien SDRAM, een beetje een ongelukkige keuze aangezien dit een combinatie van SRAM en DRAM impliceert, maar SDRAM is DRAM dat gesynchroniseerd wordt met de systeembus van de computer. De afkorting staat dan ook voor Synchronous Dynamic Random Access Memory. SDRAM is de huidige generatie DRAM en vind je in bijna elke computer, smartphone of tablet terug.

©PXimport

SDRAM DDR3-werkgeheugen.

Tip 3: DDR

Om het geheel nog een beetje ingewikkelder te maken, hoort bij het begrip SDRAM nog de toevoeging DDR. DDR staat voor Double Data Rate en is een uitbreiding van de originele SDRAM-standaard. Op dit moment is DDR3-geheugen in de meeste computers ingebouwd, maar oudere modellen hebben wellicht DDR2-geheugen nodig.

DDR4 bestaat sinds 2014. Het is belangrijk om te weten welk soort DDR-geheugen je nodig hebt voor jouw systeem. Als je wilt weten welk geheugen in je computer is ingebouwd, download je het programma Speccy door hier op Free Download te klikken. Op de volgende pagina klik je op één van de aangeboden downloadlocaties, bijvoorbeeld Piriform.com. Installeer het programma en zorg dat je het vinkje weghaalt voor Installeer Google Toolbar gratis in combinatie met Speccy. Als je het programma start, zie je onder RAM het type RAM dat in je computer is geïnstalleerd.

Op de Mac klik je op het Apple-logo links bovenin en kies je Over deze Mac. Klik op Meer info en achter geheugen staat het type geheugen dat in je Mac is geïnstalleerd.

©PXimport

Speccy geeft aan dat in de computer 4GB DDR2 RAM is geïnstalleerd.

Tip 4: MHz en ECC

Naast het type SDRAM is het ook belangrijk te kijken naar de klokfrequentie of kloksnelheid van het geheugen. Dit wordt aangegeven in MHz (megahertz). Een moederbord ondersteunt meestal maar een bepaald aantal soorten klokfrequenties, je moet geheugen kopen wat door je moederbord wordt ondersteund. Dit vind je bij de specificaties in de handleiding van je moederbord. Er worden verschillende getallen gebruikt om RAM-modules te onderscheiden. In het geval van een DDR3-module met een klokfrequentie van 200 MHz kun je deze waarde met acht vermenigvuldigen om de datatransfer per seconde uit te vinden. In dit geval is dit 1600. Dit DDR-geheugen wordt daarom ook DDR3-1600 genoemd. Om het nog ingewikkelder te maken, wordt dit geheugen ook wel eens aangeduid met het voorvoegsel PC. In dit geval vermenigvuldig je 1600 nog eens met acht. DDR3-1600-geheugen kan dus ook PC-12800-geheugen worden genoemd.

©PXimport

Deze tabel geeft aan hoe een bepaalde RAM-module ook wel genoemd wordt.

Twee andere termen die je vaak tegenkomt in combinatie met de klokfrequentie zijn ECC (Error Code Correction) en Buffered (ook wel Registered genoemd). Een moederbord kan vragen om alleen ECC-geheugen te gebruiken, of juist ECC-geheugen weigeren. Dit staat allemaal beschreven in de specificaties van je moederbord. Je kunt ECC-geheugen vaak herkennen aan het feit dat er negen chips aan elke kant van de module zitten, bij non-ECC-geheugen zijn dit er acht per kant. Registered geheugen wordt soms aangeduid als RDIMM en is duurder dan Unregistered-geheugen (UDIMM).

Tip 5: DIMM en SO-DIMM

Desktop-geheugen wordt ook wel DIMM genoemd, dit staat voor Dual InLine Module. DIMM is de opvolger van SIMM en is in vrijwel alle desktopcomputers te vinden. Geheugenmodules voor laptops worden aangeduid met SO-DIMM, oftewel Small Outline Dual InLine Module. Elk type DDR-geheugen heeft echter een andere vorm en een verschillend aantal connectiepunten. Deze connectiepunten worden pins genoemd. Origineel DDR-geheugen voor de desktop heeft 184pins-connectoren, DDR2 en DDR3 voor de desktop hebben beide 240 pins, maar zijn niet onderling met elkaar te combineren. Desktop-DDR4 heeft 288 pins. De SO-DIMM-varianten van de DDR-types hebben andere pin-aantallen. Origineel SO-DIMM DDR- en SO-DIMM DDR2-geheugen hebben 200 pins, SO-DIMM DDR3-geheugen heeft 204 pins en SO-DIMM DDR4 heeft 260 pins. Verschillende types DDR-geheugen zijn niet met elkaar te combineren in één systeem. In sommige gevallen accepteert een moederbord zowel DDR2- als DDR3-geheugen, maar vaak zijn deze twee varianten niet gelijktijdig te gebruiken.

©PXimport

Twee SO-DIMM DDR4-modules.

Tip 6: Andere specificaties

Als je op een website op zoek gaat naar geheugen, kom je nog een paar andere begrippen tegen. Veelgebruikte termen zijn heat spreader en heat sink. Deze begrippen betekenen dat de RAM-modules voorzien zijn van een koelblokje. Als normale gebruiker is dit niet per se noodzakelijk, maar als je bijvoorbeeld het voltage hebt verhoogd om je RAM-modules sneller te laten werken, kan het zijn dat ze sneller warm worden en dan is een koelblokje een zinvolle aanvulling. Een ander veelgebruikt begrip is CAS Latency (CL). Deze waarde geeft aan wat de wachttijd is tussen het moment dat de geheugencontroller een opdracht geeft aan de modules om ruimte vrij te maken en het moment dat deze ruimte beschikbaar is op de module. Des te lager het getal, des te beter.

©PXimport

Deze module heeft een CL-waarde van 15.

Tip 7: Paren

Het wordt aangeraden om RAM-geheugen in paren te installeren omdat dit de prestatie ten goede komt. Als je de keuze hebt, kies dan ook twee modules van dezelfde fabrikant met exact dezelfde specificaties. Wil je in totaal 8 gigabyte aan werkgeheugen hebben, schaf dan beter twee modules van 4 gigabyte aan dan één van 8 gigabyte. Het beste is om twee identieke modules naast elkaar te installeren. Het voordeel hiervan is namelijk dat een modern moederbord zo de dual-channel-functionaliteit kan activeren. Dit komt erop neer dat de doorvoersnelheid beter is dan bij het installeren van slechts één geheugenmodule.

©PXimport

Aan de linkerkant de vier DIMM-sleuven. Een nieuw paar RAM-modules plaats je in beide gele sleuven of in beide oranje sleuven.

Het is wel belangrijk dat je de modules in de goede sleuven plaatst. Op moederborden met meerdere sleuven worden deze met een kleur gecodeerd. Helaas is hier nog geen standaardisatie, bij sommige moederborden betekent dezelfde kleur dat je daar de nieuwe RAM-modules moet plaatsen, bij andere moederborden betekenen gelijke kleuren juist dat je hier geen gekoppelde modules moet plaatsen. Lees bij twijfel de handleiding van het moederbord even door. Sommige computerfabrikanten eisen de installatie van paren, een Mac kan bijvoorbeeld het geheugen weigeren als het niet in paren is geïnstalleerd. Sommige computers hebben ook RAM-geheugen in configuraties van drie modules nodig.

Tip 8: Mobiele apparaten

Smartphones en tablets hebben ook RAM-geheugen, maar uiteraard is er in deze apparaten geen ruimte voor DIMM- of SO-DIMM-modules. RAM in mobiele apparaten is vaak ook van het type DDR3 of DDR4, maar heeft de toevoeging LP (Low Power). Low Power betekent dat ze minder energie verbruiken, maar daardoor is LPDDR-geheugen wel minder snel dan zijn DIMM-broertjes en -zusjes. Dit is niet erg aangezien mobiele besturingssystemen ook minder van het werkgeheugen verlangen dan besturingssystemen van computers. LPDDR kan verschillende vormen aannemen, maar in de meeste gevallen betreft het een chip die op het moederbord van de smartphone of tablet is vastgezet. Dit betekent dat LPDDR-geheugen ook niet is uit te wisselen. Sommige netbooks maken overigens ook gebruik van LPDDR, de MacBook Air is hier een bekend voorbeeld van.

©PXimport

De MacBook Air maakt ook gebruik van LPDDR-geheugen. Ruimtebesparend, maar niet uit te wisselen.

Tip 9: Geheugen uitwisselen

Voordat je het werkgeheugen van je computer of laptop gaat wisselen, is het van belang dat je je statisch ontlaadt. Dit kan door middel van een antistatische armband waarvan je de ene kant om je pols bindt en de andere kant aan een geaard element zoals een computerkast vastmaakt. Ben je niet geaard, dan kan een statische schok ervoor zorgen dat je de componenten in je computer ruïneert. Hoe je het werkgeheugen wisselt, is per computer verschillend, maar bij de meeste desktopcomputers druk je met twee handen op beide plastic klemmetjes die het geheugen vasthouden. Het geheugen komt een beetje omhoog en je kunt het er zo uitnemen. Bij laptops is het principe vaak hetzelfde maar doordat de ruimte beperkt is en de onderdelen veel kleiner zijn, kan het verwisselen van geheugen een delicaat klusje zijn. Lees in ieder geval voor je begint even de handleiding van je computer door voordat je de kast openschroeft.

©PXimport

Met een antistatische armband verhinder je dat je de componenten van je computer kapot maakt.

Tip 10: Android-smartphone

Ondanks dat je het werkgeheugen van je smartphone eigenlijk niet kunt uitbreiden, is het via een hack wel mogelijk om dit met een Android-toestel te doen. Je moet hiervoor het apparaat wel 'rooten' waardoor je toegang krijgt tot allerlei systeemfuncties. Hoe je een toestel moet rooten, wordt op deze site uitgelegd. Maar pas hiermee op: als je niet weet wat je doet, kan het ook flink misgaan.

©PXimport

Met deze app kun je een SD-kaart als extra RAM-geheugen inzetten.

Heb je een geroot toestel, dan kun je vervolgens met de app Roehsoft RAM-Expander (SWAP) uit de Play-store een MicroSD-kaartje gebruiken als extra RAM-module. Hoe dit in zijn werkt gaat, lees je in de app. Je hebt er wel een MicroSD-kaartje van minstens vier gigabyte voor nodig, de app maakt namelijk een bestand van vier gigabyte aan om als werkgeheugen te kunnen gebruiken. Let er bij aanschaf wel op dat je een goede MicroSD-kaart koopt. De kwaliteit van SD-kaarten wordt met klassen aangegeven. Class4 wordt minstens aangeraden, Class 10 is de beste keuze. Het extra werkgeheugen zal overigens nooit zo snel kunnen werken als het interne LPDDR-geheugen van je smartphone. Voordat je de app aanschaft, is het handig om eerst met de app MemoryInfo & Swapfile Check te verifiëren of jouw Android-toestel geschikt is voor deze RAM-uitbreiding.

Kooptips

RAM-modules zijn er in alle soorten en maten en vaak kun je de één niet met de ander vergelijken omdat niet elke pc dezelfde modules accepteert. Deze drie opties zijn de beste in hun prijsklasse.

HyperX Fury DDR3-1600 4GB

Prijs: € 29,95

Deze module van vier gigabyte herkent automatisch het host-platform en klokt over naar de hoogst haalbare frequentie. De Fury heeft een CL-waarde van 10 en is geschikt voor gebruikers die nét iets meer willen dan alleen e-mail checken. Door het koelplaatje wordt de module nooit te heet.

©PXimport

Corsair Vengeance DDR3-1600 2x8GB

Prijs: € 119,-

Met deze kit van Corsair bouw je 16 gigabyte in je laptop (mits die dit ondersteunt). De twee modules van elk acht gigabyte hebben een CL-waarde van 10 en een kloksnelheid van 1600 MHz. Ze zijn perfect geschikt voor laptops met Intel Core i5- en i7-processoren.

©PXimport

Crucial Ballistix DDR4-2400 4x8GB

Prijs: € 169,-

32 gigabyte in je computer en dan ook nog eens DDR4-geheugen. Met deze modules van Crucial haal je het nieuwste van het nieuwste in huis. Ze zien er niet alleen erg mooi uit, door de behuizing wordt de warmte ook optimaal verdeeld.

©PXimport

De Denon AH-C500W-oortjes beloven vanwege de open pasvorm comfort en omgevingsbewustzijn. In de praktijk pakt dit concept echter minder goed uit. Het ontbreken van rubber oortips resulteert in een pasvorm die niet echt aansluit op de gehoorgang.

Het ontwerp van de Denon AH-C500W is volgens de fabrikant gericht op comfort; daarvoor heeft de fabrikant een zogenaamde 'open pasvorm' in het leven geroepen die niet diep in je gehoorgang zit. Hierdoor voelen de oordopjes licht aan en kun je ze lang zonder enige irritatie dragen. Bovendien blijf je goed in verbinding met je omgeving, omdat er geen ruisonderdrukking is en de dopjes zelf niets tegenhouden. Dat zijn allemaal mooie manieren van omdenken. De AH-C500W-dopjes hebben dan ook geen rubber tips die in je oren gaan en de boel afsluiten, maar vallen bij bewegingen daardoor ook makkelijk uit je oren.

De oordopjes beschikken over moderne technologie zoals bluetooth 5.3 met multipoint-connectiviteit, waardoor je met twee apparaten tegelijk kunt verbinden. De totale batterijduur bedraagt 24 uur, inclusief de oplaadcase. Dankzij de IPX4-classificatie zijn ze bestand tegen zweet en spatwater, maar gezien de vorm zijn ze niet echt geschikt voor sporters. De bediening verloopt via gevoelige aanraakoppervlakken op de oordopjes of via de gratis app. Verder hebben ze microfoons met beamforming voor heldere telefoongesprekken.

©Wesley Akkerman

Gladde oortjes

Aan de functionaliteit ligt het dus zeker niet. Denon zet daarmee in op een breed publiek. We vinden het alleen jammer dat de oortjes geen rubber tips hebben, want die helpen vaak bij het blijven zitten in de gehoorgang. We realiseren ons dat dit een persoonlijke voorkeur is; er zijn immers nog steeds mensen die liever gladde oordopjes hebben dan rubber of siliconen oortips die je dieper in je oor moet duwen. Maar als je lang haar hebt, je veel met je hoofd beweegt of de oordopjes met de hand (en niet via de app) bedient, is de kans groot dat je ze verplaatst of dat ze uit je oren vallen.

We vinden de bediening op de oortjes sowieso behoorlijk gevoelig, maar gelukkig kun je die uitschakelen via de gratis Denon Headphones-app. Dat hebben wij dan ook gedaan. We hebben ze regelmatig beter in onze oren moeten draaien, omdat ze niet bleven zitten, en hebben daardoor regelmatig onbedoeld functies geactiveerd. Bovendien beschikt de app over een vijfpunts equalizer. Heel handig, want daarmee verbeter je het geluid daadwerkelijk. Helaas kun je je eigen instellingen niet opslaan; als je terug wilt naar oude settings, dan moet je die handmatig invoeren.

©Wesley Akkerman

Het open karakter

Omdat de Denon AH-C500W een open karakter heeft, zijn ze lastig te vergelijken met oordopjes die wel beschikken over enige afsluiting. Maar dat is dan ook precies de bedoeling. Het is maar net wat je van een setje oortjes verlangt. En eerlijk is eerlijk: ze zijn zo licht dat je ze bijna niet voelt zitten. Door dit karakter klinkt de muziek heel helder, terwijl je ondertussen alles nog meekrijgt vanuit je omgeving. In het openbaar vervoer is dat een nachtmerrie, maar we denken niet dat Denon verwacht dat je ze overal gebruikt.

Verder is ons duidelijk dat de Denon AH-C500W flink wat kracht mist. Zonder equalizerinstellingen vallen de lagere tonen helemaal weg, waardoor je voornamelijk naar de vocalen en hogere segmenten luistert. Met de traditionele glimlachinstellingen van de equalizer (zie de screenshots verderop) trek je het middensegment verder weg van de audioweergave, maar geef je wel een flinke boost aan het onderste deel. Daardoor klinkt de muziek al wat aangenamer. Maar oordopjes met een betere afsluiting zullen in dit geval altijd beter klinken dan de AH-C500W.

©Wesley Akkerman

Open of gesloten?

Je zou de Denon AH-C500W daardoor beter kunnen vergelijken met oordopjes die je meer boven je gehoorgang plaatst – denk aan de Openfit 2+ van Shokz. Daar klinkt de soundstage daadwerkelijk warm, vol en gedetailleerd, en daar kunnen we de Denon-oortjes niet altijd op betrappen. Helemaal eerlijk is de vergelijking trouwens niet, omdat het producten uit twee technisch verschillende groepen zijn. Maar in onze beleving legt dit setje het af tegen oortjes met afsluiting en écht open oordoppen. Het is het net niet, zogezegd.

Daar speelt het ontwerp ook een grote rol in. De Denon AH-C500W's blijven minder goed zitten dan open modellen die je met een haakje om je oren bevestigt. Je bent ze bovendien voortdurend aan het bijdraaien om maar een goede pasvorm te vinden. Wellicht ligt dat deels aan de oren van ondergetekende, maar dat is nu eenmaal wel de ervaring. Ze doen bovendien sterk denken aan de AIrPods. En daardoor hebben we ook het idee dat Denon meer het Apple-publiek wil aanspreken. Een onbegonnen zaak, aangezien die mensen meestal al voorzien zijn.

©Wesley Akkerman

Denon AH-C500W kopen?

De Denon AH-C500W wil zichzelf met zijn open ontwerp neerzetten als een alternatieve keuze voor wie omgevingsbewust wil blijven. In de praktijk pakt dit concept echter minder goed uit. Het ontbreken van rubber oortips resulteert in een onrustige pasvorm, waardoor de oordopjes bij de minste beweging al dreigen uit te vallen. Deze constante noodzaak tot bijstellen leidt tot frustratie, mede door de overgevoelige aanraakbediening. Gelukkig kun je die via de app uitschakelen, maar dat verandert verder niets aan het idee dat ze niet echt lekker zitten.

Ook op audiogebied overtuigen de oortjes niet helemaal. Het open karakter levert een helder geluid op, maar de basweergave is ondermaats en vereist flinke aanpassingen via de equalizer, waarvan je de instellingen frustrerend genoeg niet kunt opslaan. De AH-C500W's vallen hierdoor in een lastig niemandsland: ze missen de geluidsisolatie en krachtige bas van afgesloten oordopjes en de stabiele pasvorm van échte open-ear modellen met oorhaken. Uiteindelijk voelen de oordopjes aan als een compromis dat op de belangrijkste vlakken helaas tekortschiet.

Bij ID.nl zijn we gek op apparaten die het dagelijks leven nét een beetje makkelijker maken. En wat is er nu – zeker tijdens warme dagen – makkelijker dan altijd ijsblokjes of ijskoud water binnen handbereik? We zetten vijf modellen op een rij die uitblinken in comfort en gebruiksgemak.

Samsung RS6HA8880B1 (Family Hub)

Ben je op zoek naar een koelkast die meer doet dan alleen koelen? De Samsung RS6HA8880B1 is een slimme Amerikaanse koelkast met een indrukwekkende inhoud van 614 liter. Dankzij SpaceMax-technologie blijft de buitenmaat compact, terwijl de binnenkant verrassend ruim is. Het geïntegreerde Family Hub-scherm doet dienst als digitaal prikbord, kookassistent en entertainmenthub. Met camera's binnenin zie je zelfs onderweg wat er nog in de koelkast ligt. De ijs- en waterdispenser is aangesloten op de waterleiding en bevat een UV-nanofilter voor optimale hygiëne. Twin Cooling Plus zorgt voor aparte luchtstromen in het koel- en het vriesgedeelte, wat de versheid van jouw voedsel ten goede komt.

Hisense RS694N4TFE

Zoek je een ruime en betaalbare koelkast met ijsdispenser? Dan zit je goed met de Hisense RS694N4TFE. Deze stijlvolle zwarte side-by-side heeft een inhoud van 562 liter, verdeeld over een koel- en een vriesgedeelte. Het apparaat beschikt over Total No Frost, wat handmatig ontdooien overbodig maakt. De Multi Air Flow-technologie zorgt voor een gelijkmatige temperatuurverdeling, wat bederf tegengaat. Handig: de ijs- en waterdispenser werkt met een intern waterreservoir van 4,5 liter, zodat een vaste aansluiting niet nodig is.

LG GSXE90EVDD

Deze ruime Amerikaanse koelkast van LG biedt met 628 liter voldoende plek voor alles wat je gekoeld wilt bewaren. Het model combineert een fraai zwart design met slimme technologie zoals LinearCooling, waarmee temperatuurschommelingen worden geminimaliseerd. Dankzij No Frost en de water- en ijsdispenser met waterleidingaansluiting geniet je van optimaal gemak. De inverter-compressor maakt het apparaat stil en energiezuinig. Dit model is bovendien voorzien van de InstaView-functie, waarbij je door twee keer kloppen de inhoud kunt bekijken zonder de deur te openen.

Bosch KAD93AIDP (Serie 6)

De Bosch KAD93AIDP is een solide en stijlvolle keuze met een netto-inhoud van 533 liter. Dankzij de anti-fingerprint RVS-look blijft hij er netjes uitzien, ook bij intensief gebruik. De VarioZone-indeling biedt flexibiliteit, met uitneembare plateaus en lades. De ijs- en waterdispenser levert zowel ijsblokjes als crushed ice, en is aangesloten op een vaste waterleiding. Total No Frost voorkomt ijsvorming, en met functies als superkoelen en supervriezen ben je altijd voorbereid op grotere hoeveelheden boodschappen.

Siemens KF96DAXEA (iQ500)

Met zijn French-door ontwerp en een inhoud van 574 liter biedt de Siemens KF96DAXEA een moderne uitstraling en veel gebruiksgemak. Deze koelkast beschikt over een hyperFresh-lade op 0 °C voor vlees en vis, en houdt dankzij multiAirflow een constante temperatuur. De water- en ijsdispenser werkt via een vaste aansluiting, en levert naast ijsblokjes ook crushed ice. Het model is voorzien van ledverlichting, een digitaal display en een deur-alarm. Met een geluidsniveau van 39 dB is hij bovendien opvallend stil.