De OnePlus Nord CE 3 Lite is onderdeel van de zogenaamde Core Edition-lijn van het Chinese merk. Met deze serie probeert OnePlus de ervaring van een smartphone terug te brengen naar de kern, of de basis. Dat lukt deels, maar op een belangrijk punt gaat de fabrikant de mist in.

Met de CE-lijn van OnePlus probeert de Chinese fabrikant mensen voor zich te winnen die wellicht anders voor een Samsung-smartphones gekozen zouden hebben. Want van een afstandje lijkt de OnePlus Nord CE 3 Lite op een Samsung Galaxy, zoals de Galaxy A34 5G (die voor een zachte prijs een redelijke premiumervaring kan aanbieden). Het toestel is beschikbaar in een felle kleur als lime groen en dat is ook het model dat we testen in deze review. Het scherm en het toestel zijn redelijk plat, wat het geheel nog meer een Samsung-achtig gevoel meegeeft.

Lees ook: de beste smartphones onder de 300 euro

Dat zien we niet per se als een nadeel. Het design is strak en doeltreffend. Het is wel lui te noemen dat OnePlus voor deze route kiest. Het toestel zelf voelt redelijke solide, maar ook wat goedkoop aan. Dat komt door de plastic randen en het gelamineerde plastic achterop, dat veel vingerafdrukken aantrekt. We moeten hieraan toevoegen dat het toestel wel lekker in de hand ligt en fijn typt, en bovendien een subtiele doch aanwezig trilmotor heeft. En er is een klein verschil met Samsung: bij deze smartphone kiest OnePlus er wél voor om de 3,5 mm jack-audio-aansluiting te behouden.

Lekker groot scherm op de OnePlus Nord CE 3 Lite

Omdat de OnePlus Nord CE 3 Lite niet zo’n duur toestel is, moet OnePlus op veel plekken bezuinigen natuurlijk. Dat zien we terug in de behuizing, maar ook deels in het display. Dat is een lcd-scherm van 6,72-inch, met een full hd-resolutie. Dat scherm is echt dik in orde; een hogere resolutie heb je in veel gevallen niet nodig en vreet alleen maar meer energie van de accu. Verder zijn we enthousiast over de verversingssnelheid tot 120 Hertz, waardoor alles soepel over het scherm beweegt. Er is zelfs een adaptieve modus aanwezig die automatisch schakelt tussen 30, 48, 50, 60, 90 en 120 Hertz. Dat werkt doorgaans zuiniger dan een continu 120 hertz beeldverversingssnelheid.

Het lijkt erop dat de OnePlus Nord CE 3 Lite meestal in 60 of 90 Hertz opereer. Maar zolang je minimaal de 90 haalt, komt het met de soepele bewegingen wel goed. Echter, gewoon 120 Hertz activeren is niet mogelijk en dat is een kleine smet op de ervaring. Daarnaast zijn we ontevreden over de maximale helderheid. Wanneer we het toestel in de zon gebruiken, dan kunnen we maar net zien wat er op het scherm gebeurt. Dat heeft dan weer te maken met de maximale helderheid van 680 nits. Er zijn toestel binnen dezelfde prijscategorie die dit veel beter kunnen dan de OnePlus Nord CE 3 Lite.

Geen indrukwekkende processor

Datzelfde geldt eigenlijk voor de gekozen processor: de Qualcomm Snapdragon 695. Die cpu is al bijna twee jaar oud en zat overigens ook in de OnePls Nord CE 2 Lite, die vorig jaar verscheen. Op papier is dit een typische midrange-processor die weinig om het lijf heeft. Maar in de praktijk hoef je daar niet per se iets van te merken, zo is het dan ook wel weer. Zo kun je gewoon WhatsAppen, mailen, bellen en foto’s maken en is het zelfs mogelijk games als Pokémon Go en Mario Kart Tour te spelen. En dat zonder gedoe en zonder dat het toestel vastloopt, of iets dergelijks.

Maar verwacht er verder niet te veel van. Voor dagelijkse taken werkt dit prima en ja, je kunt er zelfs een beetje op gamen. Uit een processortest blijkt dat de cpu zich redelijk staande houdt maar soms ineens kan inkakken. En dat kun je merken, zoals bij wat zwaardere taken. Dan gaat het toestel de mist in. Een moderne processor had hierin kunnen helpen, zoals de Galaxy A34 en Galaxy A54 laten zien. Tot slot levert OnePlus 8 GB aan werkgeheugen mee. Dit is een fijne hoeveelheid waardoor de OnePlus Nord CE 3 Lite toch een redelijke werklading aan kan voordat die het zwaar krijgt.

Met een accu van 5.000 mAh mag je verwachten dat – zeker zo’n goedkoper toestel – het ruim een dag of twee volhoudt. En dat lukt de OnePlus Nord 3 CE Lite meer dan prima, zelfs wanneer je af en toe een game opstart. Opladen gaat ook lekker snel, dankzij de meegeleverde lader van 67 watt. Het duurt ongeveer een half uur om tot de tachtig procent terug te komen en net geen uur voor een volle acculading. Hoe gaat dat voor de accu zelf is, moet op de lange termijn blijken. Vaak is het zo dat accu’s die sneller opgeladen worden, minder lang meegaan en dat is toch minder duurzaam.

Matig updatebeleid van OnePlus

Toen de OnePlus 11 ten tonele verscheen, was er veel te doen omtrent de software. Het was destijds ontzettend duidelijk dat OnePlus afstapte van zijn eigen Android-softwareschil OxygenOS en overging op alles wat ColorOS te bieden heeft. Dat is de schil die zusterbedrijf Oppo installeert op zijn Android-smartphones. Datzelfde systeem is aanwezig op de goedkopere OnePlus Nord CE 3 Lite. Los van wat je van de schil vindt, zijn dat goede ontwikkelingen. Qua software-ervaring hoef je namelijk niet altijd het duurste model in huis te halen, aangezien midrangers dezelfde behandeling krijgen.

Over het algemeen werkt de Frankenstein-softwareschil (aangezien het elementen van OxygenOS implementeert) soepel en snel. Veel functies staan echter op een onlogische plek, maar kun je toch redelijk snel vinden door gebruik te maken van de zoekbalk. Verder heeft het Oppo-systeem veel weg van wat andere Chinese smartphone-aanbieders te bieden hebben en dat is niet bepaald positief. Zo is het menu aan de bovenkant, dat je naar beneden trekt, een slap aftreksel van iOS.

De software-ondersteuning is ook niet van deze tijd, met twee jaar aan upgrades en drie jaar aan beveiligingsupdates. Daarmee is OnePlus helaas niet het enige smartphonemerk dat hierin tekortschiet.

Hoofdcamera presteert redelijk

Op de OnePlus Nord CE 3 Lite zitten drie camera’s, waar je er slechts twee van gebruikt. De macro- en dieptesensors van twee megapixel maken donkere foto’s die vaak ontdaan zijn van details. De hoofdcamera, met een verrassend aantal megapixel van 108, maakt daarentegen acceptabele foto’s, mits er genoeg (dag)licht aanwezig is. De kleuren ogen natuurlijk en soms saai en het systeem legt redelijk wat detail vast. Behalve in de schaduw of wanneer er te weinig licht is of het donker wordt. Helaas kan de avondmodus de problemen niet oplossen; dit is dus vooral een camera voor overdag.

 Met de camera kun je tot drie keer lossless inzoomen. Dat is dan weer een welkome toevoeging aan de OnePlus Nord CE 3 Lite. Echter, de kleuren die het toestel dan vastlegt ogen een beetje grauw en uitgewassen, terwijl alles onnodig pluizig en zacht oogt. Het levert een onnatuurlijke samensmelting van beelden op en ziet er soms niet fraai uit. Verder is het jammer dat er geen optische beeldstabilisatie voor video’s is, aangezien de beelden die je maakt daardoor erg schokkerig vastgelegd worden. Sommige dingen kunnen wel voor sociale media, maar niet meer dan dat.

Conclusie: OnePlus Nord CE 3 Lite kopen?

Als OnePlus de OnePlus Nord CE 3 Lite voor ogen heeft wanneer het bedrijf het over kernfuncties heeft, dan willen we het merk graag vragen terug te gaan naar de tekentafel. Qua beeldscherm en accu hebben we weinig te klagen, en ook het design kan ermee door. Echter, de camera is belangrijk genoeg om daar veel meer aandacht aan te besteden dan het Chinese merk nu gedaan heeft. Bovendien is de processor voor dagelijkse taken prima, maar verder houdt het over. In een midrange-prijssegment, met veel aan te raden smartphones, kunnen we de Nord CE 3 Lite moeilijk aanbevelen.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.