Ben je uitgekeken op die standaardwerkomgeving? Wij ook! In Windows kun je aan de slag met het maken van een eigen thema. Dat betekent werken in een omgeving die je volledig naar je hand zet, met onder meer een aangepast bureaublad, frisse vensters en strakke aanwijzers. Lastig? Zeker niet: een thema heb je zo gemaakt.

Of je nu gebruikmaakt van Windows 10 of Windows 11: beide besturingssystemen hebben de mogelijkheid om een eigen omgeving te maken. Ben je na een grondige klusmiddag toch niet tevreden met de aangepaste werkomgeving? Dan kun je altijd nog de hulp inschakelen van externe programma’s, daarover vertellen we je straks meer.

In Windows vind je de belangrijkste opties om je eigen thema te maken in het instellingenvenster. Druk op Windows+I om dat te openen en kies voor Persoonlijke instellingen. Linksboven zie je het thema staan dat momenteel actief is. Rechts daarvan vind je een beknopte lijst met kant-en-klare thema’s. Deze kun je proberen door erop te klikken. Je kunt zo’n thema direct gebruiken, of je gebruikt het als een basis die je verder aanpast.

Windows biedt flink wat personalisatiemogelijkheden via het instellingenvenster.

Eigen thema

Natuurlijk maken wij een eigen Windows-thema. Kies voor Thema’s. Rechtsboven vind je de onderdelen waaruit een thema is opgebouwd, zoals achtergrond, kleuren en geluiden. Onder elk onderdeel staat de huidige instelling benoemd. Klik op een onderdeel om de achterliggende instellingen te openen en bepaal stap voor stap je thema verder.

Het tweede gedeelte van het themavenster geeft een overzicht van beschikbare thema’s. Met de volgende stappen passen we de verschillende onderdelen van het thema aan. Daarnaast zetten we andere onderdelen van Windows naar onze hand, die niet aan een thema zijn gekoppeld. Zodra we tevreden zijn over het resultaat, slaan we het thema op.

Een thema bestaat onder meer uit een achtergrond, kleuren en geluiden.

Achtergrond

Klik op Achtergrond en bedenk of je een vaste achtergrond of wisselende achtergronden wilt inzetten. Je kunt ook kiezen voor een effen kleur of een verrassingsafbeelding die regelmatig door Microsoft wordt ververst. Geef je de voorkeur aan meerdere afbeeldingen, dan maak je eerst een map aan waarin je de geselecteerde afbeeldingen plaatst. Keer terug naar het instellingenvenster en kies Diavoorstelling. Klik vervolgens op Bladeren en wijs de map aan.

Hierna stel je in hoe de diavoorstelling zich gedraagt. Kies bij Afbeelding wijzigen elke hoe snel de afbeeldingen verversen, bijvoorbeeld 6 uur of 1 dag. Voor de afwisseling activeer je de optie Volgorde van afbeeldingen in willekeurige volgorde weergeven. Via Afbeelding aanpassen zodat deze op uw bureaublad past geef je aan hoe je de afbeeldingen wilt tonen. Met Centreren voorkom je uitgerekte afbeeldingen.

Of ga voor wat meer sjeu: Bewegende bureaubladachtergrond: een kijkbuis op je computer

Kies voor een diavoorstelling die uit meerdere afbeeldingen bestaat.

Kleuren

Nu wordt het tijd om de kleuren onder handen te nemen. Klik op Kleuren en bepaal (in het geval van Windows 11) of je de lichte of donkere modus wilt activeren (bij Kies de modus). Interessant is de optie Aangepast. Hiermee maak je voor de kleurmodus onderscheid tussen Windows en de apps. Zo kun je Windows in een donkere modus zetten, terwijl je de apps in een lichte modus houdt.

Ben je geen voorstander van doorzichtige vensters? Dan zet je de schuif op Uit bij Transparantie-effecten. In dit venster bepaal je ook een accentkleur die in het startmenu en de taakbalk worden getoond. Klap de gelijknamige sectie uit en kies de gewenste kleur. Je kunt de accentkleur op meerdere locaties binnen Windows laten terugkomen. Zet de schuif op Aan bij Accentkleur weergeven op Start en de taakbalk en bij Accentkleur weergeven op titelbalken en vensterranden.

Geluiden

Hoewel de populariteit van geluidseffecten in Windows de afgelopen jaren flink is afgenomen, kun je nog steeds geluiden toevoegen. Je maakt hiervoor gebruik van een geluidsschema. In het venster voor thema’s klik je bovenin op Geluiden. Neem het standaardschema van Windows als uitgangspunt: klik op Windows-standaard. In het vak Programmagebeurtenissen kies je een actie waaraan je een geluid wilt koppelen. Acties met een bestaand geluid herken je aan het pictogram van een megafoon. In het menu Geluiden kies je het gewenste geluid. Heb je een eigen geluid? Dat voeg je eenvoudig toe via de knop Bladeren. Windows ondersteunt hiervoor wav-bestanden. Andere formaten moet je eerst omzetten voordat je ze kunt gebruiken.

Je kunt aparte geluidseffecten voor verschillende activiteiten instellen.

Muiscursor

Ben je uitgekeken op de standaardmuisaanwijzer van Windows? Dan pakken we die toch ook aan. Klik in het venster van thema’s op Muiscursor en open de tab Aanwijzers. In de sectie Schema kun je kiezen uit een flinke hoeveelheid alternatieve aanwijzers. Een goed voorbeeld zijn de schema’s Extra groot, waarmee je de meeste aanwijzers een stuk groter maakt.

Wil je de zichtbaarheid van de aanwijzers verder verbeteren? Plaats dan een vinkje bij Aanwijzerschaduw inschakelen. Heb je eigen cursorbestanden, dan kun je deze ook gebruiken. Klik op Bladeren en wijs het bestand aan. Online vind je verschillende collecties met cursor- en muisbestanden. Deze bestaan uit een aantal afbeeldingen (al dan niet geanimeerd). Een goede bron hiervoor is DeviantArt. Bij elke collectie vind je de installatie-instructies.

Klik het venster van de muiscursor niet te snel weg. Werp ook eens een blik op de tab Opties voor de aanwijzer. Hier vind je mogelijkheden om de weergave verder te verbeteren. Zo kun je in de sectie Zichtbaarheid een aanwijzerspoor activeren, zodat je de muis beter ziet. Ben je de muisaanwijzer soms kwijt, dan kun je deze snel vinden via de optie Locatie van de aanwijzer weergeven als ik op CTRL druk. In het vak Beweging kun je nog bepalen hoe snel de aanwijzer over het scherm beweegt.

Uiteraard nemen we geen genoegen met de standaardaanwijzers van Windows.

Pictogrammen

In Windows kun je afscheid nemen van de standaardpictogrammen en kiezen voor een eigen set. Deze optie zit wel wat verborgen. Klik op Persoonlijke instellingen / Thema’s. Onderin het venster ga je naar Instellingen voor bureaubladpictogrammen. In het vak Bureaubladpictogrammen geef je aan welke pictogrammen het bureaublad moet krijgen. Standaard is dit de prullenbak, maar je kunt ook kiezen voor de documentenmap (Bestanden van gebruiker) en het thuisnetwerk (Netwerk).

Via hetzelfde venster kun je de standaardpictogrammen vervangen. Kies het pictogram dat je wilt aanpassen en klik op Ander pictogram. Een nieuw venster met beschikbare pictogrammen opent. Standaard toont Windows het pictogrambestand Imageres.dll, maar er zijn ook andere pictogrammen. Ben je niet tevreden over Imageres.dll, dan maak je het invoervak bovenin leeg en druk je op Enter. Windows toont vervolgens de pictogrammen uit het bestand Shell32.dll. Handig!

Thema bewaren

Ben je tevreden over hoe Windows er na je inspanningen uitziet? Je kunt je eigen thema nu opslaan. Ga naar Persoonlijke instellingen /Thema’s. Rechtsboven zie je wederom de onderdelen waaruit een thema bestaat en je eigen instellingen die je in de stappen hiervoor hebt aangegeven. Klik op Opslaan. Geef het thema vervolgens een naam en klik weer op Opslaan. Het thema wordt nu toegevoegd aan de lijst in het vak eronder.

Heb je meerdere computers of wil je het thema graag met anderen delen? Gelukkig hoef je het thema niet telkens opnieuw op te bouwen. In het overzicht met thema’s klik je met de rechtermuisknop op het thema dat je wilt delen. Kies voor Thema voor delen opslaan. Een nieuw venster opent. Geef het thema een naam en bepaal waar je het bewaart (bijvoorbeeld op een externe schijf). Je kunt het thema op een andere computer toepassen door op het bestand te dubbelklikken.

Handig: exporteer het thema voor andere computers of om te delen.

Vergrendelingsscherm

We gaan voor een volledig gepersonaliseerde Windows-omgeving, dus uiteraard passen we ook het vergrendelingsscherm aan. Kies in de Windows-instellingen voor Vergrendelingsscherm. Kies bij Uw vergrendelingsscherm personaliseren hoe je je het scherm eigen wilt maken. Kies voor Afbeelding om een eigen foto op het scherm te tonen. Je kunt ook online afbeeldingen tonen die elkaar regelmatig afwisselen. Kies dan voor Windows-spotlight. Wij kiezen ervoor om onze afbeelding op zowel het vergrendelingsscherm als het aanmeldingsscherm te tonen: zet de schuif op Aan bij De achtergrondafbeelding voor het vergrendelingsscherm weergeven op het aanmeldingsscherm.

Op het moment van schrijven kun je in Windows 11 één app op het vergrendelingsscherm plaatsen. Deze app geeft beknopte informatie over het weer (Weer), binnengekomen e-mail (Mail) of aankomende afspraken (Agenda). Je vindt ze bij de optie Status van vergrendelingsscherm.

Een app voegt extra informatie toe aan het vergrendelingsscherm.

Meer eigen foto’s

Interessant aan het vergrendelingsscherm is de mogelijkheid om meerdere eigen foto’s te selecteren en aan te geven wanneer je die wilt zien. Kies voor Diavoorstelling. Geef aan welke fotomap je hiervoor wilt gebruiken: klik op Bladeren en wijs de map aan. Je kunt meerdere mappen toevoegen, die je later altijd kunt uitschakelen via een klik op Verwijderen. Haal in dezelfde sectie het vinkje weg bij Leuke weetjes, tips en trucs en meer op uw vergrendelingsscherm weergeven, zodat het scherm opgeruimd blijft, en vooral ook reclamevrij.

Open hierna de sectie Geavanceerde instellingen voor diavoorstelling. Wil je voorkomen dat afbeeldingen worden uitgerekt, dan kies je voor Alleen afbeeldingen gebruiken die goed op mijn scherm passen. Standaard schakelt Windows de diavoorstelling uit als je gebruikmaakt van accustroom, bijvoorbeeld bij een laptop. Wil je dat de diavoorstelling altijd wordt gebruikt, dan plaats je ook een vinkje bij Een diavoorstelling afspelen als er batterijstroom wordt gebruikt.

Laat het vergrendelingsscherm foto’s van meerdere bronnen tonen.

Externe hulp

Niet tevreden over het ingebouwde startmenu van Windows? Met Start11 zet je het startmenu volledig naar je hand. Zo kun je het klassieke menu uit Windows 7 kiezen en de Windows-taakbalk onder handen nemen. Prettig is dat je ook onderdelen uit het startmenu kunt verwijderen die normaal gesproken niet kunnen worden verwijderd.

Betere zichtbaarheid

Heb je een verminderd zicht, dan kun je Windows hiermee rekening laten houden. Open het Startmenu en typ Contrast. Klik op Een contrastthema kiezen. Je kunt nu kiezen uit vier thema’s met kleuren die sterk verschillen, zodat je schermtekst en apps beter zichtbaar maakt. Elk van de thema’s kun je verder aanpassen.

Kies een thema en klik op Bewerken. Pas het thema naar eigen inzicht aan, kies Opslaan als en geef het thema een naam. Naast het gebruik van een thema, kun je ook losse onderdelen van de Windows-omgeving verbeteren op het gebied van zichtbaarheid. In de Windows-instellingen kies je voor Toegankelijkheid. De sectie Gezichtsvermogen bevat aanvullende opties, zoals kleurfilters.

Een contrastthema is handig bij een verminderd gezichtsvermogen.

Zie je aan de binnenkant van je waterkoker een donkere of zwartbruine aanslag, vooral ter hoogte van het waterniveau? Dat is een veelvoorkomend verschijnsel bij roestvrijstalen waterkokers die vaak worden gebruikt. Het oogt onfris, maar het is meestal geen vuil of schimmel — en zeker niet gevaarlijk.

Waarom de binnenkant zwart verkleurt

De zwarte aanslag ontstaat niet doordat het metaal zelf oxideert, maar door mineralen uit het water die zich afzetten en bij herhaald verhitten donker kleuren. Kalk, ijzer en vooral mangaan zijn daarbij de belangrijkste veroorzakers.

In Nederland komt dit vaker voor in regio's met hard water, waarin meer mineralen zitten. In sommige delen van het land (zoals Friesland, Gelderland, Overijssel en Drenthe) bevat het leidingwater van nature iets meer mangaan of ijzer. Tijdens de waterzuivering wordt dat grotendeels verwijderd, maar een kleine resthoeveelheid kan bij verhitting reageren tot donkere mangaanoxide. Dat hecht zich aan de wand van de waterkoker, precies op de plek waar het waterpeil meestal eindigt.

Ook aangebrande kalkaanslag kan bijdragen aan de verkleuring. Wanneer kalk zich ophoopt op de bodem of wanden en daarna opnieuw wordt verhit, verkleurt die witte laag naar bruin of zwart.

Hoe verwijder je aanslag?

De aanslag is meestal goed te verwijderen met natuurlijke middelen:

1: Vul de waterkoker met een mengsel van half water en half natuurazijn, of gebruik een eetlepel citroenzuur per halve liter water.

2: Laat dit 30 minuten inwerken en breng het mengsel daarna kort aan de kook.

3: Laat het afkoelen, giet het weg en veeg de binnenkant schoon met een zachte doek of sponsje.

4: Spoel grondig na met schoon water.

Blijft er na het schoonmaken een donkere waas zichtbaar, dan gaat het meestal om een hardnekkige mineraallaag die zich stevig heeft vastgezet. Bij goed roestvrij staal hoort het metaal zelf niet te verkleuren; blijvende vlekken wijzen eerder op hardnekkige aanslag of op een mindere kwaliteit staal.

Zo voorkom je nieuwe aanslag

Laat de waterkoker na gebruik altijd leeglopen en openstaan, zodat hij goed kan drogen. Kook alleen de hoeveelheid water die je nodig hebt, en ontkalk hem eens per maand met azijn of citroenzuur. Zo krijgen mineralen minder kans om zich te hechten en blijft de binnenkant langer schoon.

Na 40 jaar heeft Kladblok eindelijk een opfrisbeurt gekregen. De eenvoudige, oerdegelijke tekstverwerker is ideaal voor het bewerken van platte tekst zonder toeters en bellen. In Windows 11 is het bescheiden onderdeel flink gegroeid. Wat ooit een sobere tool was voor snelle notities, heeft nu een interessante set nieuwe functies.

Terwijl we hier bekijken wat nieuw is, gaat ondertussen de make-over van Kladblok door. In de testversies binnen het Windows 11 Insider-kanaal duiken nu zelfs opties op voor tekstopmaak zoals vet, cursief, onderstrepen en lijsten. Die nieuwigheden worden later dit jaar uitgerold naar alle gebruikers van Windows 11. Liever een vogel in de hand dan tien in de lucht? Absoluut, want intussen kunnen we al profiteren van deze verbeteringen.

Tabbladen toevoegen en losmaken

Met Windows 11 heeft deze basis-app een frisse look & feel gekregen en een aantal kenmerken waar veel gebruikers al jaren om vragen. De opvallendste vernieuwing is de ondersteuning van de tabs (afbeelding 1). Je kunt nu verschillende pagina’s van Kladblok openen, elk in een eigen tabblad. Geen wirwar meer van losse pictogrammen in de taakbalk voor elk geopend tekstbestand. Een nieuw bestand starten is simpel: klik bovenaan op het plusteken. Wil je een tabblad loskoppelen en als apart venster gebruiken? Geen probleem: sleep het tabblad naar het bureaublad en het verschijnt automatisch als een nieuw .txt-bestand. Andersom werkt het ook. Sleep een bestaand .txt-bestand naar de tabbalk van Kladblok en het wordt netjes toegevoegd aan de open tabbladen.

Tabbladen configureren

Zolang er minstens één tabblad is opgeslagen, kun je de volledige Kladblok-sessie sluiten, inclusief andere niet-opgeslagen bestanden, zonder gegevens te verliezen. Wanneer je Kladblok weer opent, worden alle tabbladen hersteld, zelfs na een herstart van de pc. Je bepaalt zelf wat er gebeurt wanneer je Kladblok opent. Klik daarvoor op het tandwieltje in de rechterbovenhoek van het programma. Vervolgens ga je naar de instellingen voor Kladblok openen. In de optie Wanneer Kladblok wordt gestart heb je de keuze tussen Doorgaan met vorige sessie of Nieuwe sessie starten en niet-opgeslagen wijzigingen negeren (afbeelding 2). De eerste optie is de standaardinstelling.

Meervoudig herstel

Een belangrijke interne verbetering is de mogelijkheid om meerdere bewerkingen ongedaan te maken. In Windows 10 kon je in Kladblok met Ctrl+Z slechts de laatste bewerking terugdraaien (afbeelding 3). In Windows 11 kun je stapsgewijs wijzigingen ongedaan maken met Ctrl+Z. Ben je te ver teruggegaan, dan kun je je acties opnieuw uitvoeren met Ctrl+Y — net als in de meeste andere applicaties.

Uiterlijk

Onder het tandwieltje van de instellingen kies je het Uiterlijk van dit programma. Je hebt de keuze tussen de lichte en de donkere modus of je kiest voor de weergave om gewoon de systeeminstelling te volgen. Hier bepaal je ook het lettertype, de lettergrootte en de stijl (Regular, Italic, Bold, Bold italic) die je gebruikt voor de tekstbestanden. Onder het onderdeel Tekstopmaak zie je telkens een voorvertoning van de gekozen stijl (afbeelding 4). In de instellingen kun je tekstterugloop in- of uitschakelen. Dit zorgt ervoor dat tekst automatisch naar de volgende regel springt wanneer het einde van de regel is bereikt, in plaats van dat de tekst horizontaal verder loopt. Dat is onhandig, want dat betekent dat een tekstbestand soms als één hele lange regel wordt getoond.

Notepad++

Microsoft heeft Kladblok jarenlang stiefmoederlijk behandeld. Door de beperkte functionaliteit gingen veel gebruikers op zoek naar een alternatief – en vonden dat in de open-sourcetoepassing Notepad++. Een van de grootste troeven van Notepad++ is de ondersteuning voor een brede waaier aan programmeertalen, waaronder JSON, Python, C++, C#, Cobol, html, css en SQL … Daarnaast biedt het programma handige functies zoals regelmarkeringen, macro’s en de mogelijkheid om bestanden met elkaar te vergelijken. Notepad++ is gratis, werkt in een gesplitst scherm en ondersteunt tabbladen, zoeken en vervangen, én het automatisch hervatten van je werk – zelfs bij niet-opgeslagen bestanden. Wat deze variant (nog) niet kan: tabbladen naar een ander venster slepen.

Spellingcontrole en autocorrectie

Kladblok kan voortaan spelfouten markeren terwijl je typt, en typfouten desgewenst automatisch corrigeren. Om de spellingcontrole in- of uit te schakelen, klik je op het tandwieltje in de rechterbovenhoek. In het vak Spelling kun je de opties Spellingcontrole en Automatische correctie activeren (afbeelding 6). Vanaf dat moment verschijnt er een rood golflijntje onder fout gespelde woorden. Klik je met de linkermuisknop op zo’n woord, dan krijg je suggesties te zien waaruit je een correcte versie kunt kiezen. Let wel: deze functies werken alleen bij gewone tekstbestanden, niet wanneer je in Kladblok code schrijft, zoals html of css.

Zoeken en vervangen

Een van de minst bekende, maar erg handige functies van Kladblok is de mogelijkheid om snel naar specifieke tekst te zoeken en die eventueel meteen te vervangen. Gebruik hiervoor het menu Bewerken / Zoeken of de sneltoets Ctrl+F. Met Ctrl+H open je direct de functie Zoeken en vervangen, die je ook via het menu Zoeken kunt oproepen. Voer in het zoekvak de tekst in die je wilt vinden. Je kunt op de vergrootglasknop klikken of gewoon op Enter drukken. Klik op het kleine pijltje links van het zoekvak om het vak Vervangen te openen. Zodra de gezochte tekst is gevonden, gebruik je de pijltjes rechts van het zoekvak om omhoog of omlaag door het document te navigeren. Met de knop Vervangen wijzig je telkens één match; met Alles vervangen worden alle overeenkomsten in één keer aangepast (afbeelding 7). Deze functie ondersteunt ook enkele basisjokertekens: het sterretje * staat voor een willekeurig aantal tekens, het vraagteken ? voor precies één teken. Klik je op de knop met de schuifregelaars, dan kun je instellen dat de zoekopdracht hoofdlettergevoelig is. De optie Inwikkelen is een ongelukkige vertaling van Wrap. Als je die aanvinkt, doorzoekt Kladblok het hele document – ongeacht waar de cursor zich bevindt.

Herschrijven, Samenvatten en Schrijven

Kladblok heeft nu een set AI-functies om tekst te verbeteren. Het gaat om Herschrijven, Samenvatten en Schrijven. Met behulp van GPT kun je de inhoud verfijnen. Klik met de rechtermuisknop op de tekst en kies de optie Schrijven. In een nieuw venster lees je een herwerkte tekst die je op basis van drie criteria verder aanpast. Met de knop Lengte kies je voor een vergelijkbare tekstlengte, een kortere of een langere versie. Bij Toon kies je tussen Standaard, Formeel, Informeel, Inspirerend, Humor en Overtuigend. En dan is er nog de knop Formatteren waarmee je bijvoorbeeld een stijl selecteert zoals Zakelijk, Academisch, Marketing, Poëzie en meer. Onderaan deze herwerkte tekst zie je een numerieke aanduiding zoals 1 van 3. Dit betekent dat Kladblok meteen al drie versies klaarhoudt. Door op het pijltje te klikken schakel je door de versies. Dezelfde mogelijkheden krijg je als je via de rechtermuisknop de optie Aangepast herschrijven en Samenvatten kiest (afbeelding 8). Als je deze AI-functies liever niet hebt, dan kun je die uitschakelen in de instellingen van Kladblok.

Voet- en kopteksten

In Kladblok kun je bovendien voet- en kopteksten toevoegen die je pas te zien krijgt als de pagina uit de printer komt. In deze ruimte is het mogelijk om aan de boven- en/of onderkant de bestandsnaam, het paginanummer of de huidige datum op te nemen. Daarvoor gebruik je het menu Bestand / Pagina-instelling. Daarna moet je wel de juiste variabele gebruiken om aan te duiden wat je in de koptekst of voettekst wilt zien. Dit zijn de belangrijkste variabelen:

De printer zal de acties uitvoeren die je in de voet- en koptekst hebt ingegeven. Houd er rekening mee dat Kladblok deze instellingen niet opslaat, je moet ze dus bij iedere afdruk opnieuw opgeven.