De lancering van de M2-processor is voor Apple reden om de MacBook Air voor het eerst sinds jaren van een nieuw ontwerp te voorzien. De MacBook Air M2 is qua vormgeving in lijn met de duurdere 14- en 16inch-uitvoeringen van de MacBook Pro en heeft onder andere een scherm met notch. Wat is er nog meer veranderd?

De eerste laptop met de M2-processor was de 13inch-uitvoering van de MacBook Pro. Die viel een beetje tegen omdat Apple dezelfde behuizing als de Intel-voorganger gebruikte met onder andere de Touch Bar. Die functie vind je op de topmodellen niet meer terug, waardoor de eerste laptop met M2-processor al bij lancering ouderwets aanvoelde.

Apple heeft de MacBook Air M2 wel van een nieuw ontwerp voorzien dat totaal anders oogt dan we tot nu toe van de MacBook Air gewend waren. Het hoekigere ontwerp met een scherm met inkeping doet denken aan de 14- en 16inch-uitvoeringen van de MacBook Pro die Apple vorig jaar op de markt bracht. 

De behuizing is nog steeds gemaakt van aluminium en de bouwkwaliteit is alleen maar te omschrijven als uitstekend. Het geheel voelt solide aan en nergens is de behuizing in te drukken. 

©PXimport

©PXimport

De MacBook Air is leverbaar in vier kleuren: zilver, champagne, grijs en heel donkerblauw. Ons reviewmodel is uitgevoerd in de champagnekleur die Apple sterrenlicht noemt. Het is een subtiele kleur die dicht tegen zilver aanligt waarop vingerafdrukken niet zichtbaar zijn, iets dat overigens wel het geval schijnt te zijn bij de donkerblauwe kleur. 

Een stijlbreuk met eerdere MacBook Air-laptops is dat de onderkant nu niet meer naar een kant taps afloopt, de laptop is nu net als de MacBook Pro overal even dik. In de praktijk is hij toch dunner dan MacBook Air M1, die was op het dikste punt namelijk dikker. Al met al vinden we het nieuwe ontwerp een verbetering ten opzichte van het vorige model.

MagSafe is terug

Qua aansluitingen houdt Apple het in tegenstelling tot de MacBook Pro minimaal. Je krijg nog steeds twee Thunderbolt-poorten, maar toch win je een aansluiting. Opladen verloopt op dit nieuwe model namelijk via de magnetische MagSafe-aansluiting die net als op de 14- en 16inch-uitvoeringen van de MacBook Pro terug is. Opladen kan overigens ook nog steeds via de Thunderbolt-poorten, handig voor dockingstations. 

Op de Thunderbolt-poort kun je ook een beeldscherm aansluiten, een nadeel is dat de MacBook Air maar één extern scherm ondersteunt. Helaas zijn de twee Thunderbolt-poorten en de laadaansluiting allemaal aan de linkerkant geplaatst. Het had handig geweest om iedere kant van een Thunderbolt-aansluiting te voorzien. Rechts vind je een hoofdtelefoonaansluiting. 

©PXimport

©PXimport

Voor het opladen wordt afhankelijk van de gekozen uitvoering een 30watt-lader met één usb-c-poort (8-core GPU) of naar keuze een 35watt-lader met twee usb-c-poorten of 67watt-lader meegeleverd (10-core GPU) meegeleverd. Dat de al niet goedkope instapper is voorzien van een mindere oplader is een beetje flauw wat ons betreft. 

Tegen een meerprijs van 20 euro kun je ook op het instapmodel voor de 35- of 67watt-lader kiezen. De losse MagSafe-laadkabel is met stof omhuld en daardoor hopelijk minder kwetsbaar voor uitdrogen en scheuren dan laadkabels van oudere MacBooks.

©PXimport

Hoge prijzen

De MacBook Air is met een prijs vanaf 1519 euro een stuk duurder dan zijn voorganger die bij introductie vanaf 1129 euro te koop was (al is dat nu vanaf 1219 euro). Voor die hogere prijs krijg je nog steeds slechts 8 GB RAM en 256 GB opslag. Daarnaast is er een duurdere basisuitvoering van 1869 euro met 8 GB RAM en 512 GB opslag. Die variant heeft een iets andere GPU met 10 in plaats van 8 cores. Wanneer je de variant met 8 GPU-cores met 512 GB opslag configureert, dan kost deze 1749 euro. Ons reviewmodel is de duurdere basisuitvoering voorzien van de M2-processor met een 10-core GPU, 8 GB RAM en 512 GB opslag.

De prijzen van upgrades zijn hoog, iedere stap naar meer RAM of opslag kost je 230 euro. Wanneer je de MacBook Air M2 configureert met 16 GB RAM en 512 GB opslag ben je afhankelijk van de gekozen GPU (8 of 10 cores) 1979 of 2099 euro kwijt. Ter vergelijking: de 14 inch MacBook Pro met 16 GB RAM en 512 GB opslag die een stuk sneller is en een beter scherm heeft, kost 2249 euro. Voor dat prijsverschil krijg je dan een veel snellere laptop. 

De MacBook Air M2 is met identieke specificaties zelfs duurder dan de 13 inch MacBook Pro met M2-processor, die kost voorzien van de 10-core GPU, 16 GB RAM en 512 GB opslag 2079 euro. De MacBook Air M2 is kortom hoog geprijsd, zeker als je meer geheugen wilt dan 8 GB RAM en 256 GB opslag. De vorige MacBook Air met M1-processor is misschien daarom nog altijd te koop als goedkopere optie die met 16 GB RAM en een 512 GB ssd overigens 1679 euro kost.

©PXimport

Toetsenbord en touchpad

Het is prettig werken op de MacBook Air. Het toetsenbord is hetzelfde Magic Keyboard als we eerder op de 16 inch MacBook Pro zagen met als belangrijkste verschil dat het aluminium tussen de toetsen bij de MacBook Air in dezelfde kleur is als de rest van de behuizing. De rij functietoetsen heeft nu dezelfde afmeting als de rest van de toetsen. In de aan-uit-schakelaar is een vingerafdrukscanner verwerkt. 

Het tikcomfort van de toetsen is erg goed en vergelijkbaar met andere recente MacBooks. Vergeleken met veel Windows-laptops heb je wel wat minder travel, maar de klik is dan weer wel relatief goed voelbaar. De toetsen zijn voorzien van verlichting en de intensiteit stel je via het menu onder macOS traploos in, er zijn geen toetsen om de toetsverlichting te regelen.

©PXimport

Onder het toetsenbord vind je een ruime Force Touch-touchpad en die werkt zoals we van Apple gewend zijn uitstekend. De touchpad simuleert een klik waardoor je overal op het oppervlak kunt drukken. De sterkte van de klik kun je instellen en gebaren worden goed herkend. Naast het toetsenbord zijn geen luidsprekeropeningen meer te vinden, de vier speakers zijn verstopt in de behuizing en het geluid komt uit de ventilatieopening bij de schermscharnier. 

De speakers klinken gelukkig nog steeds goed, maar de stereoscheiding is net wat minder goed dan op het vorige model.

©PXimport

Scherm met notch

Het scherm met inkeping, dunnere schermranden en afgeronde schermhoeken bovenaan doet denken aan wat we eerder op de 16 inch MacBook Pro zagen. Toch is het een heel ander scherm. Deze MacBook Air heeft namelijk geen achtergrondverlichting met mini-leds, maar een normale achtergrondverlichting. Het scherm ondersteunt ook geen HDR en heeft een maximale helderheid van 500 nits. Wel is er ondersteuning voor de brede kleurweergave (P3) en wordt ook True Tone dat de kleurtemperatuur aanpast aan de omgeving ondersteund. 

Technisch lijkt het scherm hiermee op het scherm van de vorige MacBook Air. Wel is het scherm met een afmeting van 13,6 inch iets groter en dat komt doordat het scherm iets hoger is. In deze balk is de menubalk van macOS verwerkt met in het midden de inkeping met camera. Op zich win je hierdoor ruimte in macOS, al zijn er wellicht nog programma’s die niet goed met de notch om kunnen gaan. 

Ook als je heel veel programma’s met menubalk-pictogrammen gebruikt ervaar je wellicht wat nadelen van de notch. Zelf hebben we er geen last van gehad en de notch valt bij normaal gebruik niet echt op. Er zit in macOS overigens een workaround voor applicaties die echt niet goed werken met de notch, het beeld wordt dan tijdelijk kleiner geschaald.

©PXimport

Goede camera

Het voordeel van de inkeping is dat Apple een betere Full HD-camera kan plaatsen. Die levert merkbaar een veel beter beeld op dan de 720p-camera in het vorige model en kan ook goed omgaan met lastige lichtomstandigheden. Die 720p-camera van het vorige model was overigens al veel beter dan de camera’s in de doorsnee Windows-laptop, dus dat geldt extra sterk voor deze MacBook Air. Een fijne verbetering, zeker nu videovergaderen meer gebruikt wordt dan ooit. Je bent met deze laptop simpelweg altijd goed in beeld.

©PXimport

Prestaties

In alledaagse werkzaamheden is de nieuwe MacBook Air wat sneller dan zijn al vlotte voorganger. In Geekbench 5 zet de MacBook Air een single-core-score van 1932 en een multi-core-score van 8935 punten neer, dat is vrijwel identiek aan de MacBook Pro met M2-processor en een verbetering ten opzichte van de MacBook Air met M1-processor die 1723 en 7447 punten scoorde. Ook de scores in Cinebench R23 zijn met een multi-core-score van 8628 en een single-core-score van 1581 vrijwel identiek aan de MacBook Pro met M2-processor. 

Maar waar de prestaties van de M2-processor in de actief gekoelde MacBook Pro ook gedurende langere tijd constant bleven, is dat bij de MacBook Air niet het geval. De prestaties vallen in Cinebench met een multi-core-score van 7964 punten duidelijk terug. Bovendien wordt de behuizing bij de langdurige benchmark aan de onderkant voelbaar warm.

Deze laptop is bij alledaagse werkzaamheden dan ook net zo snel als de MacBook Pro M2, maar voor zwaardere taken als videobewerking is de Air minder geschikt. Professionele gebruikers die veel aan foto-en videobewerking doen en langdurige exports maken, kunnen beter kiezen voor bijvoorbeeld de 14 inch MacBook Pro. Een voordeel van de passieve koeling is uiteraard wel dat de MacBook Air nooit een ventilator laat horen.

©PXimport

De ssd in het testmodel is een variant met een opslagcapaciteit van 512 GB en die zet met een lees- en schrijfsnelheid van 2813,5 en 2526,3 MB/s prima prestaties neer. Wel schijnt het zo te zijn dat de uitvoeringen met een ssd van 256 GB flink lagere snelheden heeft, vergelijkbaar met wat we zagen in de MacBook Pro met M2-processor. 

In die laptop haalt de 256GB-ssd een lees- en schrijfsnelheid van van 1611,34 en 1640,18 MB/s. Wellicht maakt dat voor de doelgroep weinig uit, want een ssd van 256 GB is sowieso al krap als je de laptop voor bijvoorbeeld videobewerking wilt gebruiken.

Om de accuduur te meten hebben we een script gebruikt dat geautomatiseerd websites bezoekt. De MacBook Air M2 heeft hiermee een accuduur van 12 uur en 44 minuten. Dat is een goede tijd en een werkdag zonder lader is mogelijk. Wel is de accutijd een stuk lager dan de 15 uur en 29 minuten die de MacBook Pro met M2-processor haalt. Die laptop heeft dan ook een wat grotere accu.

Conclusie

Voor het eerst sinds jaren heeft Apple de MacBook Air van een nieuw ontwerp voorzien en die nieuwe behuizing is wat ons betreft echt een verbetering. De MacBook Air ziet er weer modern uit en de geheel platte vormgeving is handiger om mee te werken. Sowieso is dit een prettige laptop die is voorzien van een goed scherm en fijn toetsenbord. 

Helaas is de MacBook Air een stuk duurder geworden dan het vorige model dat waarschijnlijk daarom ook nog te koop is. Voor die hoge prijs krijg je nog altijd slechts 256 GB opslag en 8 GB RAM. Ook in vergelijking met de MacBook Pro is de Air hoog geprijsd. Zeker als je kiest voor 16 GB RAM en een 512 GB ssd, wordt het prijsverschil met de 14inch-uitvoering van de MacBook Pro bijvoorbeeld relatief klein. 

Die MacBook Pro is niet alleen veel sneller, maar heeft ook een beter en groter scherm. Terwijl voor de werkzaamheden waar deze MacBook Air M2 voor bedoeld is, de MacBook Air met M1-processor ook prima prestaties neerzet.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.