Op kantoor en in callcenters is er vaak veel lawaai. Met een headset kun je in die omstandigheden toch nog rustig op je computer werken en met je pc of smartphone bellen. Wat zijn de beste draadloze headsets voor op kantoor? We hebben er zes getest.

We gebruiken onze computer meer en meer als universeel communicatieapparaat, zowel thuis als professioneel. Om te chatten, te gamen en te telefoneren via een computer is een headset onmisbaar. De keuze is enorm, van eenvoudige koptelefoon met microfoon, tot draadloze ‘multipoint’-headset die tegelijk kan worden gebruikt met pc, smartphone en eventueel zelfs vaste telefoon.

De voordelen liggen voor de hand. Je verstaat je gesprekspartner beter en zelf ben je ook beter verstaanbaar. Je handen blijven vrij om je computer te bedienen of om iets te noteren. En met een draadloze headset kun je je werkplek verlaten om iets te halen of gewoon rond te lopen tijdens het gesprek. Ten slotte komt de headset ook van pas als je een multimediabestand zoals een video wil bekijken zonder anderen te storen.

Een goede headset is onontbeerlijk in ‘unified communications’ (uc). Bij uc-compatibele headsets mag je er zeker van zijn dat je het volume en de gesprekskwaliteit kunt regelen via uc-software van Microsoft, Avaya, Cisco en andere bedrijven. Dat is gemakkelijker dan de knoppen op de headsets te gebruiken, al kan dat natuurlijk ook.

De geteste headsets gebruiken bluetooth voor de draadloze communicatie. Als je pc of laptop geen bluetooth aan boord heeft, kun je de meegeleverde usb-dongel gebruiken. Soms is het een goed idee om die in elk geval te gebruiken, want niet alle computers ondersteunen bijvoorbeeld breedbandaudio via de ingebouwde bluetooth, terwijl de dongel dat soms wél ondersteunt en dus zorgt voor een betere verstaanbaarheid tijdens gesprekken.

©PXimport

Logitech H600 & H800

©PXimport

De H600 en H800 zijn betaalbare draadloze headsets van Logitech. De H600 is een basismodel zonder bluetooth dat via de Logitech nano-adapter alleen met een computer of laptop werkt. Het draadloze bereik bedraagt maximaal tien meter. De H800 is het topmodel in het headsetaanbod van Logitech (maar nog steeds zeer betaalbaar) en werkt met alle courante telefonie-apps voor macOS, Windows en ChromeOS. Het heeft echter geen uc-certificatie en is duidelijk vooral bedoeld voor gemiddeld thuisgebruik tijdens het gamen, telefoneren (computer zowel als smartphone) en muziek beluisteren. De accu gaat maximaal zes uur mee, dus minder dan een volledige werkdag.

Het duurt ook ruim drie uur om hem met behulp van de meegeleverde usb-kabel via een laptop of computer weer op te laden. Tijdens het laden kun je de headset overigens wel gewoon blijven gebruiken: de usb-laadkabel is met 1,2 meter lang genoeg. De draadloze verbinding werkt bij de H800 naar keuze via bluetooth of de meegeleverde, reeds gekoppelde Logitech usb-adapter. Het bereik bedraagt maximaal twaalf meter.

Je houdt deze headsets wellicht niet een volledige werkdag op je hoofd, ook al vanwege de schuimrubberen hoofdband en dito oordoppen, die na een tijd vrij warm aanvoelen. Deze headsets zijn sowieso van vrij goedkoop kunststof vervaardigd en dragen minder comfortabel dan die van bijvoorbeeld Plantronics en Sennheiser, met hun van zacht rubber vervaardigde beschermmaterialen. Maar die professionele headsets zijn natuurlijk ook veel duurder. Gebruik je een headset echter maar af en toe en wil je op de kosten letten dan voldoen deze Logitechs wel.

De flexibele microfoonbeugel die geïntegreerd is in de rechteroorschelp schuift naar omhoog en verdwijnt dan vrijwel in de hoofdband. Linker- en rechterkanaal omdraaien is bij deze headsets evenwel niet mogelijk. Ook moet je zelf op de ‘mute’-knop op de rechteroorschelp drukken wanneer je de microfoon in de hoofdband schuift, want dit gebeurt niet automatisch. Op de schelp vind je drukknoppen om het volume te regelen en (bij de H800) om telefoongesprekken te voeren. Bij de H800 selecteer je de verbindingsmethode (bluetooth of nano-adapter) via een schuiftoets. Een andere schuiftoets gebruik je om heen en weer te springen in een muzieklijst.

Er is geen software-ondersteuning en ook bescherming tegen onverwachte piekgeluiden ontbreekt. Wel kun je de oorschelpen naar binnen klappen en de headsets zo gemakkelijker met je meenemen. De audiokwaliteit van de H800 is net even wat beter dan die van de H600.

Logitech H600 & H800

6Score60

Plantronics Voyager 6200 UC

Plantronics Voyager 6200 UC

©PXimport

Over-het-oor headsets dempen het omgevingsgeluid beter dan headsets met oordopjes, zeker in drukke kantoren. De Plantronics Voyager 6200 UC combineert oordopjes met een stevige, flexibele nekbeugel die bekleed is met zacht aanvoelende kunststof. Die beugel heeft een hoog draagcomfort, bevat vier omnidirectionele microfoons met digitale geluidsonderdrukking en alle bedieningsknoppen. Er is ook een trilmechanisme voor binnenkomende oproepen. Dankzij de beugel kun je de doppen wanneer nodig gewoon uit je oren trekken en naar beneden laten hangen. De beugel blijft rond je nek. Zo is de headset snel bruikbaar bij een telefoongesprek of wanneer je iets wilt beluisteren.

De headset weegt maar 56 gram, zodat je al snel vergeet dat je hem draagt. De doppen passen dankzij zachte, kleine, flexibele haakjes comfortabel in de oorschelp. Je kunt de doppen vervangen door meegeleverde kleinere of grotere formaten. Deze stereoheadset ondersteunt de verbeterde APTx muziek-codec voor hifi-geluid. Je kunt de Voyager 6200 uc gelijkertijd aan acht apparaten koppelen. Aansluiten kan met twee apparaten tegelijk. De Klasse 1 bluetoothradio heeft een maximaal bereik van dertig meter, maar standaard is de ‘extended range’ uitgeschakeld om de accu te sparen.

Allerlei digitale beschermingsmechanismen garanderen dat je geen gehoorbeschadiging oploopt door onverwacht harde geluiden. Een ander handig trucje is het mute-alarm: dat waarschuwt je op fluistertoon wanneer je praat terwijl de mute-knop ingeschakeld is. Druk je twee seconden lang op de beltoets dan schakel je de stembediening van het verbonden apparaat in. Cortana, Google Now en Siri worden zo ondersteund.

De accuduur is lang genoeg om een normale werkdag mee door te komen. Opladen kan direct via de beugel en een usb-kabel, maar Plantronics levert daarnaast een klein usb-laadstation mee. Met behulp van de Plantronics Hub App voor desktop, iOS en Android wijzig je instellingen zoals de soort en de taal van de gesproken statusboodschappen (helaas geen Nederlands), soort en volume van beltonen en trillingen of de duur dat ‘active noise cancellation’ (anc) actief is vóór dit tijdens lange pauzes automatisch uitgeschakeld wordt om de accu te sparen. Je regelt hier tevens of de headset aanwezigheidsinformatie (‘presence’) mag doorgeven aan Microsoft Lync en Skype.

Updaten van de Hub-software zelf vergt helaas dat je de computer herstart. Doe je dit niet dan werken de firmware-updates niet correct. Bedrijven kunnen meerdere van deze headsets beheren via de (te betalen) Plantronics Manager Pro-suite.

De geluidskwaliteit is uitstekend, zowel tijdens telefonie als bij het beluisteren van muziek. De actieve onderdrukking van lawaai werkt goed in een kantooromgeving, maar minder goed buiten in een drukke straat of in een voertuig. Het blokkeert lage frequenties goed (bijvoorbeeld motorlawaai), maar minder goed midden en hoge frequenties (bijvoorbeeld jengelende kinderen).

Plantronics Voyager 6200 UC

10Score100

Plantronics Voyager Focus UC

©PXimport

De Voyager Focus UC draag je tegen het oor. De microfoon positioneer je via de draaiende beugel naar boven als je die niet gebruikt. Verder kun je de headset naar keuze links of rechts dragen. De stereorichting wijzigt automatisch naargelang de positie van de microfoon. De zachte oordoppen dempen omgevingsgeluid op zowel passieve als actieve wijze. Een druk op de OpenMic-knop schakelt de actieve noice-cancelling uit, zodat je je omgeving kunt horen zonder dat je de headset hoeft af te zetten. De anc belast de accu extra en vermindert de maximaal haalbare spraak- en luistertijd met twee à drie uren. Je kunt de functie ook permanent uitschakelen via software, of met de schuifknop op de onderkant van één van de oordoppen.

De meegeleverde piepkleine usb-dongel is dezelfde als bij de Voyager 6200 UC. Hd-spraak is ook hier standaard uitgeschakeld om de accu te sparen. De ‘extended range’ van de Klasse 1 radio is standaard om dezelfde redenen uitgeschakeld. Dezelfde gehoorbeschermingsmechanismen als bij de Voyager 6200 UC zijn aanwezig.

Je beperkt bijvoorbeeld de gemiddelde dagelijkse geluidsblootstelling tot 80 of 85 dBA, zoals de EU-wetgeving dit vereist. In de Hub-software kies je het typisch aantal gebruiksuren. Standaard is dit acht uur per dag, maar je kunt dit wijzigen in twee, vier of zes uur. Onafhankelijk van die keuze zal de headset altijd geluidsniveaus boven 118 dBA filteren. Daarnaast is er nog een ‘antischrik’-filter, die onverwachte geluidspieken filtert.

Slimme sensoren automatiseren bepaalde handelingen, maar dit functioneert alleen bij verbindingen met smartphones. Zet je de headset af dan zal muziek die je beluistert pauzeren. Doe je dit tijdens een telefoongesprek dan wordt de microfoon uitgeschakeld. Komt er een gesprek binnen dan wordt het automatisch aangenomen als je de headset opzet.

Op een pc wordt aanwezigheidsinformatie doorgegeven aan Microsoft Lync en Skype, maar je kunt dit uitschakelen. Je kunt de headset ook koppelen met ‘softphones’ van verschillende merken. Gesprekken en beltonen worden dan via de gekozen softphone omgeleid. Audio van iTunes of Windows Media Player pauzeert automatisch bij een binnenkomend gesprek. Opladen kan direct via de usb-aansluiting op een van de oordoppen of door de headset in de meegeleverde standaard te hangen. Het softwarebeheer is hetzelfde als bij de andere Plantronics-headset.

De Voyager Focus UC draagt comfortabel, dankzij de zachte oordoppen en de instelbare hoofdbeugel. Het wordt gelukkig niet te warm onder de doppen. De belangrijkste bedieningsknoppen zijn goed bereikbaar. De geluidskwaliteit is goed, zowel tijdens gesprekken als bij het beluisteren van muziek. Muziek klinkt wel net even wat beter als je de actieve lawaaionderdrukking uitschakelt.

Plantronics Voyager Focus UC

8Score80

Sennheiser MB Pro 2 UC ML

©PXimport

De MB Pro 2 UC ML heeft twee oorschelpen en een draaiende microfoonbeugel die je snel naar boven kunt zetten wanneer je hem niet gebruikt. Als je de beugel echter volledig rechtzet, dekt die ietwat onhandig de multifunctionele bedieningstoets op de oorschelp af. Deze kleine toets heeft bovendien zoveel functies dat je er het overzicht dreigt bij te verliezen.

Als je de MB Pro efficiënt wil leren bedienen zul je jezelf in de meegeleverde visuele Quick Guide moeten verdiepen. Een tweede, iets grotere bedieningstoets bevindt zich onderaan dezelfde oorschelp. Die regelt het volume en schakelt de microfoon tijdelijk uit. De toets dient ook om de stereoweergave en werking van de volumetoetsen om te keren, zodat je de microfoon naar keuze links of rechts kunt dragen. Dit gebeurt dus niet automatisch zoals bij de Plantronics Focus. Wel helpt de MB Pro je via gesproken statusboodschappen om de verschillende functies van de multifunctionele toets te leren onthouden.

De oorschelpen zijn erg klein: ze dragen wel comfortabel, maar dempen het omgevingsgeluid minder dan grotere schelpen. Identiek dezelfde headset is verkrijgbaar in mono-uitvoering met één oorschelp (MB Pro 1). De door ons geteste MB Pro 2 UC ML-stereoversie wordt geleverd met een usb-laadstand, werkt samen met uc-softphones van verschillende fabrikanten én is gecertificeerd voor de zakelijke variant van Skype. Neem je de headset van de laadstand dan beantwoord je automatisch een oproep die via softphone binnenkomt; omgekeerd beëindig je een gesprek door de MB Pro opnieuw in de stand te hangen. Aanwezigheidsinformatie wordt automatisch doorgegeven. De goedkopere ‘uc only’-versie is compatibel met softphones en de nog goedkopere gewone uitvoering heeft geen uc-certificatie.

Een kleine, reeds gekoppelde usb-bluetoothadapter wordt meegeleverd. Het opgegeven draadloze bereik is 25 meter. De autonomie is lang genoeg om een werkdag mee door te komen. Bovendien is de accu in veertig minuten tijd weer voor de helft geladen. Indien verbonden met een iPhone zie je de accustand van de headset in het statusscherm van de smartphone.

Om de firmware te updaten met behulp van Headsetup Pro dien je de headset uit te schakelen en via een usb-kabel te verbinden met een computer, maar dat kan alleen als je een oorschelp verwijdert. Nogal onhandig, al is een firmware-update natuurlijk niet iets wat je dagelijks doet. Ze voegde bij ons trouwens de belangrijke multipoint-functie toe: de MB Pro kan tegelijk met twee draadloze apparaten communiceren.

Draagcomfort, geluidskwaliteit en bereik zijn behoorlijk tot goed. Wel wordt het onder de kleine oorschelpen warmer dan bij de Plantronics Voyager Focus, vooral als je de hoofdbeugel te hard aanspant. Luide geluiden boven de 118 dbA worden automatisch uitgefilterd om gehoorbeschadiging te voorkomen.

Sennheiser MB Pro 2 UC ML

8Score80

Sennheiser SDW 5016 - EU

©PXimport

De SDW 5016 is een combinatie van een telefoonbasis (SDW 5 BS), mono-headset (SDW 10 HS) en bluetoothdongel (BTD 800, werkt met alle soorten telefoons). Deze combinatie is bedoeld voor gebruikers die veel bellen via allerlei kanalen. Via tiptoetsen op de voorkant van de basis zet je een gesprek snel in de pauzestand, voeg je een gepauzeerd gesprek toe aan een actief gesprek of schakel je tussen actieve gesprekken.

De draadloze communicatie tussen headset en basisstation gebeurt via de dect-techniek die we kennen van draadloze telefoons. Voordeel hiervan is een groter bereik, tot maximaal honderd meter in een open ruimte of ruim vijftig meter binnen. Nadeel is dat dit niet met smartphones werkt, maar Sennheiser lost dit op via een usb-bluetoothadapter die je in de basis stopt. Met behulp van toetsen op de onderkant van de basis regel je het dect-bereik tussen tien en honderd meter. De dect-communicatie is versleuteld met 128bit-authenticatie. De usb-poort voor de bluetoothadapter kan uitgeschakeld worden, zodat alleen nog sterk versleutelde communicatie mogelijk is.

Het basisstation koppel je via poorten op de achterzijde naar keuze aan een kantoortelefoon, een headset en/of een computer (via usb) voor gebruik met een softphone of een uc-oplossing. Via oplichtende tiptoetsen vooraan op de basis kies je het communicatiekanaal. Uiteraard kun je gesprekken ook aannemen of starten via de drukknop op de zijkant van de oorschelp. In de microfoonbeugel is een bezet-led geïntegreerd. Optioneel koppel je een groter Sennheiser UI 10 BL ‘Busy Light’ aan de basis via een 2,5mm-jackplug op de achterkant. Het ledlicht toont in een gemeenschappelijk kantoor op grotere afstand jouw status: rood wanneer je in gesprek bent, geel bij afwezigheid en groen wanneer je beschikbaar bent.

Je draagt de headset links of rechts, naar keuze direct aan het oor, of bevestigd aan een hoofd- of nekbeugel. De gevoeligheid van de microfoons kun je aanpassen via een draaiknop aan de onderkant van het basisstation. De magnetische uitstulping waarmee je de headset in de basis hangt om hem op te laden heeft een uitsparing waarin je een identificatieplaatje schuift dat je zelf kunt printen. Zo blijft de juiste headset altijd bij zijn gebruiker.

Deze headset ondersteunt naast breedband- ook superbreedbandaudio tot 11,5 kHz. Dat verbetert de verstaanbaarheid van gesprekken merkbaar, vooral in een drukke omgeving. De website van de fabrikant bevat enkele demobestanden die dit treffend illustreren. Daarnaast is er nog een ‘fullband’-stand tot 16 kHz voor het beluisteren van muziek. Echter, de beloofde tien uur spreektijd is wel berekend op het gebruik van ‘narrowband’-telefonieaudio tot 3,5 KHz. ‘Ultra wideband’ en fullband verminderen de gebruikstijd tot zes à zeven uur. Wel is de headset in een uur tijd volledig en in een half uur tijd voor de helft opgeladen.

Sennheiser SDW 5016

8Score80

Conclusie

De Plantronics Voyager 6200 UC is een ideale kantoorheadset die ook onderweg comfortabel werkt. Dit model verdient het keurmerk Best Getest. Verkies je een headset die over het oor valt dan leggen de andere geteste modellen van Plantronics en Sennheiser verschillende accenten, maar ze werken even goed. Gezien de relatief lage prijs is de Sennheiser MB Pro 2 UC ML dan een verdiende Slimme Koop. Om af en toe thuis te gebruiken is de veel goedkopere Logitech H800 ook het overwegen waard.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!