Hoe langer je je computer gebruikt, hoe meer tijdelijke bestanden zich de status van ‘permanent’ toe-eigenen. Voor je het goed en wel beseft, zit je systeem vol nutteloze bestanden. Dan wordt het tijd voor stoffer en blik. We gaan de pc opschonen met de gratis tool PrivaZer.

Het zal je verbazen hoeveel applicaties sporen nalaten op je systeem. Sommige blijven weliswaar lokaal, maar anderen, zoals (super)cookies, reizen vaak ongemerkt mee op je surftochten en kunnen zomaar ook aan derden privacygevoelige gegevens doorspelen.

De gratis tool PrivaZer is bedoeld om zulke gegevens grondig op te schonen en je systeem en schijf ook van allerlei andere ballast te bevrijden. Dowload PrivaZer hier en let tijdens de installatie op het volgende. Als je de Donateur-versie wilt, dan moet je wel de portemonnee trekken en dan komen er een paar extra’s bij. Zoals het automatisch kunnen downloaden van PrivaZer-updates.

Een belangrijke keuze is daarnaast Pas PrivaZer aan uw behoeften aan versus Ga naar hoofdmenu. De eerste optie leid je door zestien vensters waarin u telkens voor een ander onderdeel van de opschoonoperatie vragen moet beantwoorden. Op basis hiervan stelt PrivaZer een opschoonprofiel op en beland je in het hoofdmenu - waar je de gemaakte keuzes alsnog kunt aanpassen.

De tweede optie brengt je meteen bij dat hoofdmenu waar je zelf de gewenste opties moet instellen, zonder de hulp van gerichte vragen. Allemaal een beetje verwarrend, maar hoe dan ook kom je wel bij je einddoel: het gericht laten opschonen van ongewenste onderdelen.

©PXimport

De wizard volgen

Wij kiezen voor de eerste optie. Selecteer Pas PrivaZer aan uw behoeften aan en klik op Volgende. De tool vraag je hoe je je eigen ervaring als computergebruiker inschat: ben je een Basisgebruiker of eerder een Geavanceerde gebruiker? Maak een keuze en het eerste venster van de zestien duikt nu op.

De meeste vragen en mogelijke keuzes spreken gelukkig voor zich, zodat we ons hier tot een paar wat lastiger onderdelen kunnen beperken. Zo duiken onder meer vragen over het weghalen van ongeldige snelkoppelingen op het Bureaublad, het automatisch en onomkeerbaar leegmaken van de Prullenbak, en het verwijderen van de lijst met recente geopende documenten op.

©PXimport

Een van de vragen betreft het verwijderen van ‘thumbnail caches’, zie bovenstaande afbeelding. Die bevatten de miniaturen van je afbeeldingsbestanden, wat maakt dat je die in de Verkenner sneller te zien krijgt. Maak je die caches leeg, dan maakt Windows die de eerstvolgende keer automatisch weer aan, en worden miniaturen van niet langer bestaande afbeeldingen verwijderd. Niet meteen een halszaak dus.

De wizard geef je ook nog de gelegenheid de formuliergegevens voor automatisch aanvullen in je browsers te laten verwijderen. Uit oogpunt van privacy is dat wellicht een goede zet, maar weet wel dat je dan bepaalde gegevens in je browser(s) opnieuw moet invoeren als je die sites bezoekt.

Met een eenvoudig Ja kun je verder nog de websiteminiaturen en de geopende pagina’s (tabbladen) van je laatste surfsessies automatisch laten verwijderen. Ook hier moet je zelf de afweging maken tussen privacy en comfort.

©PXimport

Het onderdeel cookies verwijderen is wel iets delicater. Dat kun je geheel aan PrivaZer overlaten (Ja, automatisch) die in dat geval alleen ‘nuttige cookies’ zal behouden, zodat je voor sites als Google, Facebook, Twitter enzovoort niet opnieuw je wachtwoord moet intikken. Of je laat simpelweg alle cookies weghalen (Neen, Verwijder alle cookies), of je kiest ervoor zelf te beslissen welke cookies je liever kwijt wilt (Neen, handmatige modus).

Verder kun je ook de webcache laten opschonen. Dat is een tijdelijke opslagruimte die ervoor zorgt dat eerder bezochte webpagina’s sneller inladen.

Register, geschiedenis en Prefetch

We zijn inmiddels bij wizardscherm 11 beland en daar gaat het over het reinigen van shellbags, oftewel registersleutels die gegevens bijhouden over mappen die je eerder in de Verkenner had geopend. Op deze site vind je meer uitleg over de mogelijke consequenties van deze informatie.

Verder kun je de geschiedenis van je gamingsessies laten weghalen en kan PrivaZer ruimte vrijmaken indien de schijf nog restanten van een vorige Windows-installatie heeft. Ongeveer hetzelfde geldt voor eerder gedownloade Windows-updates: ook die kun je laten opruimen.

©PXimport

Iets technischer wordt het met Windows Prefetch, een map die de belangrijkste bestanden bevat van toepassingen die je vaak gebruikt. Je kunt ervoor kiezen om de complete inhoud te laten weghalen, maar dan starten die programma’s de eerstvolgende keer iets trager op. Daarom lijkt het ons beter te kiezen voor de optie die alleen ongeldige of oude items uit de Prefetch weghaalt.

Het laatste scherm raad je aan de ‘hibernatie’ van je pc te deactiveren. Dat doe je alleen als je zelden of nooit voor Slaapstand kiest bij het afsluiten van Windows. Bevestig je keuzes met Opslaan.

In het volgende venster kun je al meteen je eerste, vaak langdurige scan laten uitvoeren of je kiest ervoor naar het hoofdmenu te gaan (en later te scannen). Wij kiezen deze laatste optie.

Voorkeuren instellen

In het hoofdvenster tref je onder meer het item Opties aan, waarmee je alsnog – of nogmaals - de zestien stappen van de wizard kunt volgen. Je zult ook merken dat PrivaZer je eerdere keuzes netjes heeft bewaard. Je doet er nu goed aan eerst Geavanceerde opties te selecteren, aangezien je hier een aantal interessante voorkeuren kunt vastleggen.

We raden je aan bij Algemeen ook een vinkje te plaatsen bij Sla registeraanpassingen op bij volgende opschoning. PrivaZer maakt dan een registerback-up zodat je iets hebt om naar terug te keren als PrivaZer iets te grondig het register heeft opgeruimd. Om dezelfde reden plaats je op het tabblad Opschonen het best ook een vinkje bij Altijd een herstelpunt maken. Loop er onverhoopt iets fout, dan kun je het systeem naar zo’n snapshot laten terugkeren.

Tip: Hieraan gerelateerd raden we je de cursus back-up en herstel aan.

©PXimport

Het tabblad Internetbrowsen is vooral handig wanneer je met portable browserversies werkt: je kunt hier dan aangeven waar PrivaZer de browserprofielen kan vinden voor Chrome, Firefox en Opera.

De tabbladen Omvatten en (het wat misleidende) Sluiten zijn elkaars tegenpool. Op het eerste tabblad kun je zelfs mappen of bestanden toevoegen die PrivaZer bij het opschonen eveneens grondig moet leegmaken, bij Sluiten geef je de mappen of bestanden op die je juist buiten het bereik van die opschoningen wil houden.

Scanopties

Heb je alle wizardstappen doorlopen, dan kun je in het hoofdvenster eventueel meteen klikken op Diepgaande scan in 1 klik! of op Schoon op, internetsporen verwijderen met 1 klik! In beide gevallen houdt PrivaZer rekening met de eerder door jou ingestelde opties. Ben je meteen doorgegaan naar dit hoofdvenster, dan klik je eerst op Diepgaande scan, maar zelfs voor wie de wizard heeft doorlopen lijkt ons dit geen slechte keuze: je kunt dan een en ander nog controleren en finetunen.

Wanneer u op Diepgaande scan hebt geklikt, dan maak je PrivaZer eerst duidelijk welk apparaat je wilt laten scannen. Wij gaan hier voor Computer, zodat standaard (alleen) de systeemschijf (doorgaans is dat C:) wordt geselecteerd. In het volgende venster kun je eventueel andere schijven selecteren.

©PXimport

Hier krijg je meteen een goed beeld van welke onderdelen PrivaZer zoal kan controleren, zo’n twintig. Lijk je dit iets te complex, klik dan bovenaan op Geavanceerde gebruiker zodat je de wat vereenvoudigde lijst van de Basisgebruiker te zien krijgt.

Je hoeft alleen een vinkje te verwijderen als je een onderdeel buiten de scan wil houden. We kunnen ons voorstellen dat je bij een aantal onderdelen meer uitleg nodig hebt. Het volstaat dan dat onderdeel te selecteren en op (een van) de links te klikken, zoals Leer meer of Opties.

Scanselecties

We tonen je aan de hand van twee uiteenlopende voorbeelden hoe je te werk kunt gaat bij je scanselecties. Klik alvast op Systeem en vervolgens op Opties. Je krijgt nu een lijst te zien van alle onderdelen waarop je kunt laten scannen met het oog op opschoning. Die zijn opgedeeld in twee subrubrieken (Systeem en Thumbnails), en samen bevatten die selecteerbare 23 items.

Plaats een vinkje bij de items die je wil laten checken. Mocht je niet precies weten waarover het gaat, dan zit er jammer genoeg weinig anders op dan (bijvoorbeeld) bij Dokter Google aan te kloppen, een echte helpfunctie zit niet in PrivaZer.

Over naar de rubriek Cookies, Super/Evercookies. Wanneer je vervolgens op Toon cookies klikt, krijg je drie opties te zien bij Cookies Selectie: Intelligente, Manueel en Verwijder alles.

©PXimport

Kies je Intelligente, dan zie je in het linkerkolom de domeinen waarvan de cookies bewaard blijven. Je kunt ook eigen hostnamen invullen en aan de lijst Toevoegen. Kies je voor Manueel, dan moet je zelf beslissen welke (sub)domeinen je via de pijlknoppen wilt verhuizen naar de kolom Om te behouden of naar Om te verwijderen.

Scanronde

Heb je, al dan niet met hulp van de wizard, alles naar wens ingesteld, dan ben je klaar voor je eerste scan. Dat doe je vanuit het venster met Geavanceerde opties. Controleer of er een vinkje staat bij zowel Maak een herstelpunt als bij Register opslaan. Het vinkje bij Start met opschonen laat je best weg. Je krijgt dan bij de scanresultaten nog de kans om ‘neen’ te zeggen tegen de opschoning.

Sluit bij voorkeur je browser af en klik op de Scan-knop. Na de scanronde krijg je een overzicht dat aangeeft hoeveel ‘sporen’ bij elke rubriek werden gevonden.

Klik zo’n rubriek aan en klik vervolgens op (een van) de links in de rubriek Resultaten. Je ziet nu een gedetailleerde sporenlijst. Standaard worden alle sporen van die rubriek getoond, maar als je bij sommige rubrieken onderaan links op Toon alle klikt, verschijnt een keuzemenu dat als filter werkt. Bij Cookies bijvoorbeeld kun je de gewenste browser selecteren of aangeven dat je Supercookies, Flashcookies of HTML5-cookies van naderbij wilt bekijken.

Opschonen maar!

Haal de vinkjes weg naast de rubrieken die je uiteindelijk toch niet mee wil laten opschonen en start de eigenlijke opschoonoperatie met Schoon op. Er duikt nu een laatste keuzemenu op: Normale opschoning, Snelle opschoning en Turbo opruimen, telkens met een ruw ingeschatte duurtijd.

©PXimport

Bij de eerste en vaak langdurige opschoning wordt ook nog eens alle vrije schijfruimte grondig overschreven. Tenzij je dat echt nodig acht, kies je beter voor een van beide andere, snellere opties.

Is er onverhoopt iets fout gelopen dan kun je, zoals al aangegeven, nog het een en ander terugdraaien. In het hoofdvenster klik je hiervoor op Herstelpunten waarna je kiest voor Register (PrivaZer) of voor Systeem (Windows), het gewenste herstelpunt selecteert en bevestigt met Herstel en de verdere instructies volgt.

Tot slot goed om weten: via de optie Gepland kun je PrivaZer zo instellen dat die op gezette tijden (Maandelijks, Wekelijks of Dagelijks) een of meer stations opschoont. Bij elk geselecteerd station verschijnt dan de link Setup, waarmee je de gewenste operaties selecteert.

De laatste dagen van het jaar brengen vaak dezelfde vraag met zich mee: bakken we zelf oliebollen of halen we ze bij de kraam? Voor veel mensen is het bakken van oliebollen een gezellige traditie. Het huis ruikt heerlijk en zelf maken is vaak een stuk voordeliger. Maar hoeveel bespaar je eigenlijk als je zelf 40 oliebollen bakt in plaats van ze te kopen?

Lees ook: Oliebollen in de airfryer: ja of nee?

Wat betaal je bij de kraam?

Oliebollen van een kraam kosten doorgaans tussen de 1,25 euro en 1,50 euro per stuk. Voor 40 stuks betekent dat een bedrag tussen de 50 euro en 60 euro.

Zelf bakken: wat kost dat?

Zelf bakken brengt drie kostenposten met zich mee: de ingrediënten, olie en elektriciteit. Zo ziet dat eruit:

Ingrediënten

• Oliebollenmix: Eén pak kost gemiddeld 1,85 euro en levert ongeveer 20 oliebollen. Voor 40 stuks heb je twee pakken nodig, samen goed voor 3,70 euro.

• Rozijnen: 500 gram rozijnen is ruim voldoende en kost je 2,00 euro.

• Zonnebloemolie: Een frituurpan van normaal formaat gebruikt ongeveer 4 liter olie, wat je rond de 6,00 euro kost.

Elektriciteit

De frituurpan speelt ook een rol in de kosten. Een pan met een vermogen van 2.500 watt verbruikt per uur 2,5 kWh aan stroom. Het bakken van 40 oliebollen duurt ongeveer een uur. Met een gemiddelde stroomprijs van 0,30 euro per kWh (bron: ANWB) komt dit uit op 0,75 euro.

Totaal betaal je dus 3,70 euro + 2,00 euro + 6,00 euro + 0,75 euro = 12,45 euro voor 40 zelfgebakken oliebollen.

Hoeveel bespaar je?

Vergelijk je dit met de kraam, dan bespaar je dus ongeveer tussen de 37 en 47 euro euro. Naast de lagere kosten heb je ook controle over wat je in je oliebollen stopt: meer of minder rozijnen, of misschien iets heel anders (zie kader).

Wat als de stroomprijs hoger ligt?

De kosten voor elektriciteit kunnen verschillen per contract en leverancier. Stel, de stroomprijs ligt hoger dan 0,30 euro per kWh. Dit zijn de mogelijke kosten bij verschillende prijzen:

Stroomprijs per kWh Kosten voor 1 uur (2,5 kWh)

Zelfs met een hogere stroomprijs blijven de totale kosten voor zelf bakken aanzienlijk lager dan bij de kraam.

Of toch naar de kraam?

Oliebollen halen bij een kraam heeft natuurlijk ook zo zijn voordelen. Je hoeft zelf niet in de keuken te staan, geen beslag te maken of met hete olie te werken. Het is simpelweg een kwestie van bestellen en genieten. Bovendien biedt de kraam vaak meer variatie qua vullingen en kun je er ook appelflappen of berlinerbollen halen. Helemaal als iedereen thuis een andere smaak heeft (5 met krenten, 5 zonder, 5 met dit, 5 met dat) is kopen in plaats van zelf bakken makkelijker. Ook als je maar een paar oliebollen nodig hebt, is naar de kraam gaan vaak handiger. En niet onbelangrijk: je huis blijft vrij van vetlucht.

©PixelBiss - stock.adobe.com

Vergelijking: kraam versus zelf bakken

De moeite waard?

Zelf bakken vergt iets meer tijd en voorbereiding, maar het levert een flinke besparing op. Bovendien kun je zelf bepalen wat je erin stopt: meer rozijnen, stukjes appel of een vleugje kaneel? Het enige wat je nodig hebt is een frituurpan, een beetje geduld en een goed recept. En met de besparing op 40 oliebollen houd je misschien nog wel genoeg over voor een fles champagne om het nieuwe jaar in te luiden!

Microsoft bracht samen met Qualcomm de zogeheten Copilot+-pc’s op de markt. Deze vallen vooral op door het gebruik van een Qualcomm ARM-processor. HP heeft ons voorzien van een Copilot+-pc, in de vorm van de Omnibook X.

Een Copilot+-pc is een laptop die voldoet aan specifieke hardware-eisen om AI-mogelijkheden in Windows 11 te gebruiken. Van HP ontvingen we hun eerste Copilot+-pc in de vorm van de HP Omnibook X.

De HP OmniBook X is qua behuizing om te beginnen een van een van de fraaiste laptops die we de afgelopen twee jaar getest hebben. De grijs afgewerkte aluminium behuizing is stevig, dun en ziet er modern uit. Het enige smetje dat we konden ontdekken is dat het scherm wat lastig opengaat. HP heeft hiervoor op de voorkant wel een inkeping gemaakt, maar die is wat ons betreft net te smal, waardoor het openklappen alsnog moeilijk gaat.

De HP Omnibook X heeft een fraaie vormgeving.

Dun met usb

De Omnibook X heeft twee usb-c-poorten die allebei geschikt zijn voor data, opladen en het aansluiten van een beeldscherm. Wel zit er snelheidsverschil tussen de poorten: ze kunnen 10 en 40 Gbit/s verwerken. Aan de andere zijde vinden we een usb-a-poort met een maximale snelheid van 10 Gbit/s, die vanwege de geringe dikte van de laptop is uitgevoerd met een klepje dat je omlaag moet klappen. Aanvankelijk waren we sceptisch, maar het klepje blijkt bijzonder handig te zijn ontworpen. Aan de onderkant van het klepje steekt een randje uit dat je met de usb-stekker naar beneden duwt waarna je de usb-stekker direct de usb-poort in kunt steken. Deze inklapbare usb-poort is daarmee vrijwel net zo handig als een normale usb-poort en HP bewijst dat een normale usb-poort op een heel dunne laptop toch prima mogelijk is. Tot slot bevat de laptop nog een 3,5mm-headsetaansluiting; een kaartlezer ontbreekt.

Fijn toetsenbord

Het gedeelte van de behuizing met daarin het toetsenbord heeft een donkergrijze kleur, maar is wel naadloos onderdeel van de behuizing. Het toetsenbord zelf is grotendeel uitgevoerd in een donkergrijze kleur. De functietoetsen zijn lichtgrijs terwijl de aan-uittoets blauw is. HP heeft een mooie grote letter gebruikt die precies in het midden van de toetsen geplaatst is. Het geheel ziet er overzichtelijk en opgeruimd uit.

Het enige minpuntje zou kunnen zijn dat er geen rechter Ctrl-toets is, doordat HP aan de rechterkant de Copilot-toets geplaatst heeft en relatief grote cursortoetsen gebruikt. Het toetsenbord tikt lekker en heeft een duidelijke aanslag. Zoals we van een dure laptop verwachten, is er toetsverlichting die je kunt instellen op twee standen. Onder het toetsenbord vinden we een groot touchpad met een enigszins luide geïntegreerde knop. Deze touchpad werkt uitstekend en ondersteunt multi-touch-gebaren met twee, drie en vier vingers.

Het toetsenbord is netjes ingedeeld en heeft een mooie grote letter.

Prima scherm

Het 14inch-scherm heeft een resolutie van 2240 × 1400 pixels en daarmee een prettige beeldverhouding van 16:10. Het gebruikte ips-paneel heeft een goede kleurweergave. Vergeleken met andere duurdere laptops valt op dat de maximale helderheid niet heel hoog is. Het scherm is afgewerkt met spiegelend Gorilla Glass, omdat het een aanraakscherm betreft.

Boven het scherm heeft HP een 5megapixel-webcam geplaatst met een uitstekende beeldkwaliteit. Ook in minder goede lichtomstandigheden ben je duidelijk zichtbaar. Handig is dat de camera een fysiek schuifje heeft om de lens te bedekken als je de camera niet gebruikt. De camera ondersteunt gezichtsherkenning en is hiermee geschikt voor inloggen op je laptop met Windows Hello.

Goede prestaties

De Qualcomm Snapdragon X Elite met 12 cores valt vooral op doordat het een ARM-processor is. De HP OmniBook X bevat de X1E-78-100, de simpelste variant die een turbosnelheid mist in combinatie met 16 GB RAM. Qualcomm vergelijkt de prestaties zelf graag met Apples M3, al is dat een chip met 8 cores en zou de M3 Pro met 12 cores wellicht logischer zijn. Die vind je in alleen significant duurdere laptops.

In de benchmarks Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 zien we dat de multicoreprestaties met een score van respectievelijk 836 en 13250 punten beter zijn dan Apples M3. Apples M3 biedt dan wel weer een stuk betere singlecoreprestaties, die in Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 respectievelijk 101 en 2353 punten bedragen. De prestaties van de Snapdragon in deze laptop zijn daarmee vergelijkbaar met de wat snellere processors uit Intels Core Ultra-reeks, bijvoorbeeld de Core Ultra 9 185H. Voor een volledig nieuwe processor is dat uitstekend. Helaas werkt de benchmark in PCMark 10, die we doorgaans op Windows-laptops gebruiken, niet met de ARM-architectuur.

Een volledig passieve koeling zoals op de MacBook Air krijg je helaas niet, maar de koeling is wel een stuk stiller dan de doorsnee-Windows-laptop.

De Kioxia BG5-ssd met 1 TB opslagcapaciteit behoort met een snelheid van 293,84 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark niet tot de top, maar is op zich snel genoeg is voor een moderne laptop. Dat zie je ook terug in de maximale lees- en schrijfsnelheden van 3425,13 en 1196,60 MB/s.

De normaal door ons gebruikte accuduurtest in PCMark 10 werkt zoals hiervoor gemeld niet. In plaats daarvan hebben we een vergelijkbare accuduurtest op basis van Microsoft Office gebruikt. Hierin houdt de laptop het 13 uur en 33 minuten uit en dat is voor deze test een uitstekend resultaat. Als je zelf op de laptop werkt, haal je zeker 15 uur.

Niet alle programma’s

De Omnibook valt op doordat hij een ARM-processor bevat, maar de meeste x86-64-programma’s zullen gewoon werken dankzij emulatielaag Prism. Ten opzichte van ARM-software lever je met emulatie wel tussen de 20 en 40 procent aan prestaties in, maar de Snapdragon X Elite is alsnog snel genoeg, zodat dat voor veel software niet veel uitmaakt.

Als software niet start, kun je via de compatibiliteitsinstellingen nog instellingen aanpassen om te proberen of software dan wel draait. Dit hebben we zelf bijvoorbeeld gebruikt voor de Epic Games Launcher, die pas wilde starten nadat we ervoor kozen om het programma op één core uit te voeren. Het geeft aan dat de emulatie niet altijd perfect is.

Dat lijkt vergelijkbaar met Apple, waarbij emulatielaag Rosetta 2 gebruikt wordt om x86-64-software te draaien op Macs met een ARM-processor, maar er is toch een groot verschil. Apple schakelde in korte tijd volledig over naar de ARM-architectuur, waardoor ontwikkelaars gedwongen worden hun software daarvoor geschikt te maken. Dat is bij Windows uiteraard niet het geval. Ontwikkelaars worden dus veel minder gedwongen om een ARM-variant van hun applicatie te maken en ook grote ontwikkelaars doen dat lang niet altijd. Zo is Chrome er wel in een ARM-versie, maar Google Drive voor desktop, dat de clouddienst in de verkenner integreert, werkt dan weer niet. Google zegt daar ook geen plannen voor te hebben. Ondanks Prism moet je dus toch controleren of je software werkt in combinatie met een ARM-processor.

Als een x86-64-programma niet direct werkt, kun je proberen om de emulatie-instellingen aan te passen.

Niet optimaal voor casual gamen

Aanvankelijk zette Qualcomm ook in op de prestaties van de Snapdragon Elite X in games, maar daar lijkt het bedrijf een beetje op teruggekomen te zijn. Microsoft zelf vindt de processor in ieder geval duidelijk nog niet geschikt voor games, want vanuit de Xbox-app kunnen we geen games installeren. Via bijvoorbeeld Steam of Epic kun je wel spellen installeren. Veel spellen zijn voor een x86-64-processor gemaakt en draaien dus via Prism, en we merken dat niet ieder spel werkt. Op de website www.worksonwoa.com vind je een database waarin je kunt opzoeken of een spel werkt.

Als een spel ondersteund wordt, is het relatief ingewikkeld om hem optimaal te draaien. Dat komt doordat Microsoft met Automatic super resolution (Auto SR) nu een in Windows ingebakken oplossing biedt om spellen met behulp van AI op te schalen, vergelijkbaar met Nvidia’s DLSS, AMD’s FSR of Intels XeSS.

Waar je de andere opschalingstechnieken via de grafische instellingen van een spel activeert, schakel je Auto SR via de gpu-instellingen van Windows in. De werking is vervolgens anders dan we gewend zijn. Een spel wordt namelijk geheel uitgevoerd in een resolutie die dicht bij 800 verticale pixels ligt, zoals 1280 × 768 pixels. Dat werkt niet helemaal lekker op het 16:10-scherm van de HP OmniBook X, want de te kiezen resoluties in een 16:9-beeldverhouding worden met wat lichte vertekening naar het volledige scherm uitgerekt.

De prestaties lijken wel in orde. Wanneer we Shadow of the Tomb Raider draaien met de voorinstelling ‘lowest’ op 1920 × 1080 pixels, dan halen we 38 fps. Dat is ondanks de emulatie vergelijkbaar met bijvoorbeeld Intels Core Ultra-processors. Met Auto SR halen we vervolgens een veel beter speelbare 52 fps zonder al te veel in te boeten op beeldkwaliteit. Toch is een Qualcomm-processor dankzij de beperkte compatibiliteit en de wat vreemde implementatie van Auto SR zelfs voor casual gamers geen aanrader.

Meerwaarde npu

Door de ingebouwde npu, waarmee AI-taken lokaal afgehandeld kunnen worden, valt deze laptop met een Qualcomm Snapdragon X Elite onder de noemer Copilot+-pc. Zo’n npu met in dit geval een rekenkracht van 45 TOPS is niet bedoeld voor het lokaal draaien van bijvoorbeeld een taalmodel als ChatGPT. Dat soort toepassingen blijft lokaal het domein van snelle videokaarten met genoeg VRAM van bijvoorbeeld Nvidia. De npu is vooral bedoeld voor relatief simpele AI-taken als kleinere taalmodellen (slm), het onderdrukken van omgevingsgeluid of het verbergen van de achtergrond tijdens een videogesprek. De kans is groot dat je huidige laptop of pc dat ook allemaal kan. De kracht van de npu is dat deze chip is ontworpen om deze taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hierdoor zou je accu langer mee moeten gaan, zeker als je bijvoorbeeld veel videomeetings hebt. Microsoft heeft op Copilot+-pc’s een aantal toepassingen ingebouwd die de npu gebruiken, in de vorm van Paint Cocreator, Liveondertitels en Studio-effecten. We zullen deze toepassingen hierna kort bespreken.

Verwarrend is dat Microsoft al zijn AI-diensten op de een of andere manier Copilot noemt. Copilot+ heeft dus niks te maken met de gratis virtuele assistent Copilot of het betaalde Copilot Pro, dat slimme functies in Office-applicaties ontgrendelt. Copilot+-pc’s versnellen de functionaliteit van Copilot of Copilot Pro ook niet; die AI-toepassingen draaien volledig in de cloud. Uiteraard zijn de Copilot+-pc’s wel voorzien van een Copilot-toets op het toetsenbord waarmee Copilot wordt geopend, dus de op GPT gebaseerde virtuele assistent.

Beeld creëren

Paint Cocreator gebruikt de npu voor het genereren van simpele plaatjes op basis van wat je tekent in combinatie met een prompt. Je kunt met een slider de mate van creativiteit aanpassen en aangeven in wat voor stijl de afbeelding gemaakt moet worden. Soms gaat het goed, maar vaak lijkt er niet echt naar je bronafbeelding gekeken te worden. De maximale afmeting die je kunt maken is 2000 × 2000 pixels. Het is leuk speelgoed, maar wat ons betreft nog niet meer dan dat. Gespecialiseerde clouddiensten als Dall-E of Midjourney maken veel betere afbeeldingen.

De met Windows meegeleverde applicatie Foto’s bevat overigens vrijwel dezelfde functionaliteit. De Restyle Image genereert een afbeelding op basis van een bestaande foto. Ook bevat Foto’s de Image Creator, om een simpele afbeelding op basis van een prompt te genereren.

Opvallend is dat hoewel de afbeeldingen lokaal gegenereerd worden, er wel door een achterliggende clouddienst gecontroleerd wordt of je afbeeldingen aan de voorwaarden voldoen. Zonder actieve internetverbinding werken deze functies dus niet. Zo lijkt de lokale AI voor Microsoft vooral een manier om de eigen clouddiensten te ontlasten.

Cocreator in Paint is grappig, maar wat ons betreft ook niet meer dan dat.

Liveondertitels

Bij liveondertitels wordt de npu gebruikt voor een AI-model dat gesproken tekst live van ondertiteling kan voorzien. Er worden veel talen waaronder Nederlands herkend, maar de ondertitels zelf worden alleen in een paar talen waaronder Engels getoond. De liveondertiteling werkt volledig lokaal zonder internetverbinding en kun je voor zowel streamingdiensten als lokale video’s gebruiken. Je schakelt liveondertitels in via de snelle instellingen in het systeemvak. De functie werkt op zich wel, maar is als je een film kijkt eigenlijk net iets te traag. Ook worden er in ieder geval vanuit het Nederlands best veel vertaalfouten gemaakt, waardoor dialogen niet meer te begrijpen zijn.

De liveondertiteling werkt met allerlei diensten, waaronder YouTube.

Studio-effecten

In de snelle instellingen in het systeemvak vind je Studio-effecten, waarmee je filters over het beeld van de webcam heen legt om bijvoorbeeld de achtergrond te vervagen. Het handige hiervan is dat je het centraal instelt en dit vervolgens werkt in ieder programma dat de webcam gebruikt. Naast het vervagen van de achtergrond op twee manieren kun je ook drie creatieve filters toepassen waarmee het beeld op bijvoorbeeld een tekenfilm moet lijken. Heel fraai zijn die effecten niet.

Ook kun je instellen dat je oogcontact moet houden, maar ook dat werkte voor ons niet altijd overtuigend. Het automatisch framen, waarmee je in het midden van het beeld gehouden wordt, is wat ons betreft wat te subtiel. HP levert met Poly Camera Pro zelf ook een app mee waarmee je met behulp van AI effecten over de camera kunt leggen. Dat programma biedt uitgebreide mogelijkheden, zoals het vervangen van de achtergrond en tekst over het beeld heen te leggen.

Al met overtuigen de AI-mogelijkheden die Microsoft met Copilot+ biedt niet echt en zijn het in het gunstigste geval meer handige extraatjes die niet onmisbaar zijn.

Vanuit het systeemvak kun je snel de achtergrond van je webcambeeld vervagen.

Conclusie

Vooralsnog betekent het werken op een Copilot+-pc voorzien van een Qualcomm-processor geen revolutionair andere ervaring dan een laptop voorzien van een Intel- of AMD-processor biedt. Dat valt misschien wat tegen, maar tegelijkertijd lijken Intel en AMD er wel een serieuze concurrent bij te hebben. De gebruikservaring is over het algemeen namelijk wel goed en de HP Omnibook X is een prachtige ontworpen laptop die relatief stil zijn werk doet een erg goede accuduur heeft.

Zeker als je vooral je een laptop vooral voor alledaagse kantoorwerkzaamheden gebruikt, krijg je een heel fijne ervaring in handen. Gebruik je allerlei (exotische) software, dan moet je goed onderzoeken of de door jou gebruikte programma’s het wel gaan doen. Gamen op een compacte laptop met een geïntegreerde gpu biedt je nooit de beste ervaring, maar een laptop met een Snapdragon X Elite raden we voor dat doel nog sterker af. Daarvoor voelt bijvoorbeeld de ervaring die Automatic super resolution biedt nog net wat te experimenteel.

Pluspunten

Minpunten

Prijs

€ 1399,-

Processor

Qualcomm Snapdragon X Elite X1E-78-100 (12 cores)

RAM

16 GB

Opslag

1TB-ssd

Scherm

14inch-aanraakscherm, ips (2240 × 1400 pixels)

Aansluitingen

2x usb-c (opladen en beeld), usb 3.2, 3.5mm-headsetaansluiting

Webcam

5megapixel-camera met gezichtsherkenning

Draadloos

Wifi 6E (2x2), bluetooth 5.3

Afmetingen

31,3 × 22,4 × 1,4 cm

Gewicht

1,34 kg

Accu

59 Wh

Website

www.hp.com