Apple is niet bang om het gebruik van technologie te herbedenken, om alles vanuit een ietwat onconventionele kant te bekijken. De afgelopen jaren heeft die innovatie die zich veelal geconcentreerd op de iPhone, de iPad en iOS. Maar de MacBook Pro met Retina Display, zopas gelanceerd op de WWDC, stelt de Mac nu weer in het middelpunt van de aandacht. De Retina MacBook Pro is niet alleen een grensverleggende release met haar combinatie van onnavolgbare prestaties en portabiliteit in een 15-inch Mac-laptop, het model zal je de manier waarop je omgaat met je laptop ook doen herzien. Van een revisie van de wijze waarop je informatie bekijkt en met informatie werkt tot de manier waarop je laptop omgaat met externe apparaten en verbindingen: Apple is niet bang om zijn klanten in nieuwe richtingen te duwen. En de Retina MacBook Pro Retina Display is zéker meer dan gewoon een vriendelijk zetje.

Looking good: het Retina Display

De belangrijkste eigenschap van de laptop staat reeds vervat in haar naam - het Retina Display. Het Retina Display kwam voor het eerst voor in de iPhone 4, gevolg door de derde generatie iPad. Nu is het ook eindelijk doorgedrongen tot de Mac. Je kan het Retina Display bekijken als een volgende stap in de iOS-ificatie van de Mac, of je kan het zien zoals ik het zie - als simpelweg nog een manier om je eraan te herinneren dat al deze producten deel uitmaken van één grote, blije Apple-familie.

©PXimport

De statistieken van het Retina Display zijn duizelingwekkend: 2880 op 1800 pixels, dat is 220 pixels per inch - of een totaal van 15,8 miljoen pixels op een 15,4-inch scherm. Als de Retina Display MacBook Pro ingesteld staat op zijn beste (Retina) instelling, is het spectaculair om zien - de details in de foto's zijn prachtig, en de tekst is verzorgder dan ooit. In de eerste paar uren dat ik met de Retina Display MacBook Pro werkte vond ik het zelfs leuk om system alerts te lezen! De Retina Display MacBook Pro zorgde ervoor dat ik mijn appreciatie voor de kleine details van Mac OS X die ik na een tijdje als vanzelfsprekend beschouwde, weer terugvond. Er waren ook geen dode pixels o.i.d. in de twee Retina MacBook Pro's die ik gebruikt heb, en vergeleken met mijn MacBook Pro 17-inch waren de kleuren ongelofelijk levendig.

Met zoveel pixels is het makkelijk om de talloze details waar te nemen die je kan zien in hogeresolutiefoto's, maar het benadrukt ook de lage kwaliteit van veel foto's op een website. Het gebruik van Safari zorgt er dan wel voor dat de tekst redelijk goed wordt weergegeven, maar afbeeldingen zien er desalniettemin wat ruw uit. Voor iedereen met oog voor zulke nuances kan dit wel vervelend zijn, maar leg de schuld niet bij de laptop. Het initiatief ligt nu bij de webdesigners om hun resolutie aan te passen aan het Retina Display. Door de populariteit van van de iPhone en de iPad, en nu ook de Retina-laptop, zal het slechts een kwestie van tijd zijn voordat ook het web zich aanpast.

Video's op de MacBook Pro Retina Display zien er geweldig uit. Om een 1080p-video weer te geven wordt de video vergroot naar fullscreen, aangezien deze MacBook Pro's reeds meer pixels hebben dan een HDTV. De videokaart leek hier alvast geen problemen mee te hebben.

De Retina MacBook Pro heeft eigenlijk twee videokaarten - één geïntegreerd, de andere discreet. De geïntegreerde videokaart (die geheugen deelt met het computergeheugen, en eigenlijk onderdeel is van de processor) is de HD Graphics 4000 van Intel, die gebruikt wordt om de batterijduur te kunnen behouden. De discrete videokaart (een apart onderdeel met haar eigen geheugen) is Nvidia's GeForce GT 650M, met 1 GB videogeheugen. Het systeem verwisselt automatisch van processor naargelang de de activiteit die je uitvoert, opdat je prestaties niet zouden verminderen tijdens, bijvoorbeeld, het gamen. Je kan optioneel ook instellen dat de Retina MacBook Pro altijd automatisch haar discrete videokaart gebruikt.

©PXimport

Met de 2880 op 1800 pixels-resolutie zou je veronderstellen dat de lijst van mogelijke resoluties bij systeemvoorkeuren ondraaglijk lang zou zijn - er zijn bijvoorbeeld 19 verschillende resolutie-instellingen voor mijn MacBook Pro van 17-inch - maar dat is niet het geval. In zijn poging om keuzes te vergemakkelijken biedt de Display-optie van systeemvoorkeuren slechts vijf keuzes aan, die het veel gemakkelijker (lees: gebruiksvriendelijker) maken een juiste resolutie-instelling te vinden voor je laptop.

Aan de linkerkant van de schaal bevinden zich de instellingen voor 'Larger text', aan de rechterkant de instellingen voor 'More space', en in het midden bevindt zich 'Best' (Retina). Als je echt de pixelaantallen van elke instelling wil weten: ze verschijnen wanneer je over elke instelling scrollt.

Wanneer een tweede scherm aangesloten wordt om uitbreiding te bieden aan de desktop, verschijnt deze resolutielijst specifiek voor het externe beeld. Toen ik mijn Retina Display MacBook Pro aansloot op mijn 42-inch HDTV herkende het ogenblikkelijk het scherm, en toen ik "mirroring" uitschakelde kon ik één van de vier resoluties kiezen voor de HDTV (zie hierboven) en de Retina MacBook Pro instellen op basis van één van de vijf mogelijkheden die hierboven reeds vermeld werden.

Ook heb ik succesvol geprobeerd Windows 7 op fullscreen te gebruiken op de laptop. Ik heb deze zelfs ingesteld op 2880 op 1800 pixels, en het systeem werkte zonder enige haperingen. PC World plant over het gebruik van Windows 7 op een Retina MacBook Pro nog een uitgebreid verslag, dus kijk daar zeker naar uit.

Het Retina Display ondersteunt ook In-Plane-Switching (IPS).

De reflectie van de Apple-schermen is sinds jaar en dag het zorgenkind, maar in de Retina MacBook Pro wordt dit probleem subtiel weggewerkt doordat er niet langer een glazen bedekking gebruikt wordt voor het scherm. Apple zegt dat de reflectie verminderd is met 75 procent; dat kan ik natuurlijk niet wetenschappelijk aantonen, maar ik kan wel zien dat de vermindering zeker zichtbaar is. Ik moet zeker niet zo hard mijn best doen om de weerspiegeling te negeren als bij mijn vorige MacBook Pro's.

Kort nadat Apple de Retina MacBook Pro aankondigde, zette het de productie van de 17-inch MacBook Pro stop. Met zijn ondersteuning van 1920 x 1200 - resolutie, de normale resolutie voor een 17-inch MacBook Pro, dient de Retina MacBook Pro als een meer dan waardige vervanger.

Wat vanbinnen zit blijft vanbinnen

Apple biedt twee modellen aan van de Retina MacBook Pro. Het model van € 2.279,00 heeft een 2,3 GHz quad-core Intel i7-processor, 6 MB gedeelde L3-cache, 8 GB 1600 MHz-geheugen en 256 GB flashgeheugen. (De meeste mensen noemt het SSD of Solid State-geheugen, maar Apple noemt het flashopslag of flashgeheugen.) Het model van € 2.899,00 heeft een 2,6 GHz quad-core Intel i7-processor, 6 MB gedeelde L3-cache, 8 GB 1600 MHz-geheugen en 512 GB flashgeheugen.

©PXimport

De Retina MacBook Pro-processors maken deel uit van de Ivy Bridge-processortechnologie van Intel, die kleiner en efficiënter zijn dan de vorige generatie Sandy Bridge-processors. Ivy Bridge-processors werden in het leven geroepen door het 22nm 3D Tri-Gate-process van Intel, terwijl de Sandy Bridge-variant 32nm-processors zijn. Ivy Bridge ondersteunt ook meerdere onderdelen die meer efficiënt omspringen met de prestaties. In de essentie belooft het eigenlijk betere prestaties uit een chip die minder kracht vereist.

De processors ondersteunen Intel's hyper-threading, die twee virtuele kernen creëert voor iedere fysieke kern in de processor. Met de quad-core i7-processor zijn er dus acht virtuele kernen. Ook beschikken de processors over TurboBoost, waardoor de processor automatisch zijn snelheid aanpast zodra hij voelt dat hij meer aankan wat prestaties en/of hitte betreft. De 2,3 GHz-processor in het model van 2299 euro kan zijn snelheid boosten tot 3,3 GHz, terwijl de 2,6 GHz-processor in het model van 2929 euro zijn snelheid kan boosten tot 3,7 GHz.

©PXimport

Voor de World Wide Developers Conference waren er geruchten hoorbaar dat er een 15-inch MacBook Air zou komen. Ook al is de Retina MacBook Pro onderdeel van de MacBook Pro-lijn, en benadrukte Apple dat de Retina MacBook Pro een échte Pro-machine is, toch heeft de Retina MacBook Pro wat trekjes van haar lichtere kleine broertje. Een duidelijke aanwijzing is haar design: het is dunner en lichter dan haar 15-inch tegenhangers in de Pro-serie. Minder duidelijke aanwijzingen zijn de RAM- en de flashgeheugenimplementaties, die sommige gebruikers wel eens zouden kunnen afschrikken.

In de Retina MacBook Pro is het RAM-geheugen deel van het moederbord: er zijn geen extra inputgleufjes, noch RAM-sticks, en op het moment van de aankoop moet je beslissen of je een upgrade wil uitvoeren van de standaard 8 GB werkgeheugen naar een eventuele 16 GB. Het is niet mogelijk het RAM-geheugen nog te upgraden na de aankoop.

Een gelijkaardige situatie doet zich voor bij het flashgeheugen: het zit niet helemaal aan het moederbord vast - zoals bij de MacBook Air - maar wordt eveneens beschouwd als een onderdeel dat na aankoop niet meer in aanmerking komt voor updates. Bedrijven zoals OWC bieden upgradepakketten aan voor de MacBook Air, en de kans mag dan wel bestaan dat zij op termijn hetzelfde zullen doen voor de Retina MacBook Pro, dan nog zal Apple niet blij zijn met dergelijke aftermarket hardware en zal je als klant hiermee waarschijnlijk je garantie ongeldig verklaard zien worden. Als jouw idee van een "pro"-machine je toelaat dit apparaat te upgraden en te customizen zal de Retina MacBook Pro een teleurstelling zijn. Dit model is echter hoe dan ook niet nieuw: denk maar aan de unibody Macs die in 2008 het daglicht zagen, of aan recenter (2010), de MacBook Air, of zelfs de iPhone en de iPad. Wat de "normale" 13- en 15-inch MacBook Pro's betreft heeft Apple niet echt veel wijziging doorgevoerd, wat erop neerkomt dat je bij deze laptops wél het RAM- en het HDD-geheugen steeds kan updaten. Een update naar 16 GB werkgeheugen voor een Retina MacBook Pro kost 200 euro extra. Jammer genoeg biedt het model van 2299 euro geen mogelijkheid om het flashgeheugen van 256 GB te updaten, terwijl het model van 2929 euro zelfs kan geüpgradet worden naar 768 GB flashgeheugen voor 500 euro extra.

Snellere verbinding: USB 3.0 en Thunderbolt

Aan de ene kant van de Retina MacBook Pro zal je een MagSafe 2-connector, twee Thunderbolt-poorten, een USB 3.0-poort en een aansluiting voor je koptelefoon terugvinden. Aan de andere kant is er nog een USB 3.0-poort, een HDMI-poort, en ten slotte een gleufje voor een SDXC-kaart.

USB 3.0 is al geruime tijd een onderdeel van gewone computers, en maakt nu ook eindelijk zijn intrede op de Mac. Mac-gebruikers zullen nu ook eindelijk gebruik kunnen maken van de snelheidsvoordelen van de USB 3.0, gezien het grote aantal externe harde schijven dat hiervoor reeds voorhanden is. De USB-poorten zijn compatibel met USB 2.0, zodat je deze ook kan gebruiken voor externe opslagruimtes die nog op USB 2.0 draaien. Vanzelfsprekend krijg je dan wel geen snelheidsboost.

©PXimport

Thunderbolt is eigenlijk dé hogesnelheidsinput bij uitstek, met haar overdrachtssnelheid van 10 gigabyte per seconde - al hangt de overdrachtssnelheid eveneens af van de aangesloten Thunderbolt-opslagruimte. Thunderbolt wordt ook gebruikt om beeldschermen zoals de Thunderbolt Display van Apple, of een MiniDisplay Port-beeldscherm (zoals de 27-inch LED Cinema Display van Apple) op aan te sluiten. De Retina MacBook Pro kan twee externe beeldschermen gelijktijdig besturen: je kan twee Thunderbolt Displays tegelijkertijd aansluiten, of een Thunderbolt Display én een Cinema Display, of zelfs een beeldscherm dat aangesloten wordt door de Thunderbolt-input en een beeldscherm dat verbonden is met de HDMI-input. En ook met twee aangesloten beeldschermen is het scherm van de laptop nog altijd vrij beschikbaar.

Ontbrekende onderdelen

Wat mist er? Ethernet-de Retina MacBook Pro heeft 802.11n, en Apple verkoopt een Thunderbolt naar Gigabit Ethernet Adapter voor 29 euro. (Een andere mogelijkheid is een USB naar Ethernet-adapter gebruiken, al heb ik dit nog niet uitgeprobeerd.) Er is geen FireWire 800, wat ik toch wel als een groter gemis inschat dan het gebrek aan ethernet, gezien FireWire-apparaten nog steeds gemeengoed zijn tussen de Mac-gebruikers. Apple zal waarschijnlijk een niet gering aantal van zijn nieuwe Thunderbolt naar FireWire 800-adapters verkopen wanneer deze voor verkoop beschikbaar worden. Jammer genoeg is dit geen inbegrepen accessoire. Ook is er geen Kensington lock slot, dus je zal andere manieren moeten zoeken om je Retina MacBook Pro aan je bureau vast te maken.

Ook ontbreekt er SuperDrive (de cd-romlezer van Apple), wat natuurlijk niet helemaal als een verrassing komt. Zelf gebruik ik de SuperDrive enkel om kopies te maken van de DVD's die mijn kinderen als cadeau krijgen, misschien vijf à zes cd's per jaar. Ik kan me de laatste keer dat ik data op een optische schijf heb gebrand niet eens meer herinneren; ik heb al te veel slechte ervaringen met slecht gebrande back-up DVD's, en ik heb een externe harde schijf die ik kan gebruiken als ik data niet via het netwerk of het internet kan transfereren. Als je SuperDrive nodig hebt zal je Apple's USB SuperDrive (t.w.v. 79 euro) moeten aanschaffen.

Een niet zo opvallend gemis is een Express Card/34-input, die enkel beschikbaar was op de inmiddels niet meer geproduceerde 17-inch MacBook Pro. De Retina MacBook Pro heeft dit niet, dus hiervoor zal je alternatieven moeten zoeken. Hierbij kan 3G-connectiviteit wel handig zijn; je kan een USB 3G-modem gebruiken, of je kan van de voordelen van tethering genieten met je iPhone.

©PXimport

De Retina MacBook Pro gebruikt een MagSafe 2-connector die eerder ook al gebruikt werd voor de MacBook Air, terwijl de normale MacBook Pro's hebben nog steeds dezelfde oude MagSafe-connector hebben. Jammer genoeg kan je een MagSafe 2-adapter niet inpluggen in een MagSafe-input, of omgekeerd. Dit houdt in dat je, als je een MagSafe-adapter wil gebruiken voor de Retina MacBook Pro, je een converter (t.w.v. 10 euro) zal moeten kopen (enkel van MagSafe naar MagSafe 2, omgekeerd gaat niet).

Dunner design

Op het eerste zicht lijkt de Retina MacBook Pro veel op de normale 15-inch MacBook Pro en is het aluminium design in grote lijnen hetzelfde. Het grote verschil is echter de dikte. Gesloten meet de Retina MacBook Pro 0,71 inch, tegenover 1 inch voor de normale MacBook Pro. Dit zorgt voor een optimale draagbaarheid, en verlicht ineens de pijn die je voelt wanneer de rand van de laptop in je pols snijdt bij het typen (zoals in mijn geval nu). De hoek is niet zo steil als die van de normale MacBook Pro, maar het lijkt ook weer niet op de spits uitlopende MacBook Air. Me dunkt dat Apple de spits uitlopende rand van de MacBook Air niet geïnstalleerd heeft op de Retina MacBook Pro omdat men een zo groot mogelijke opslagruimte voor de batterij wilde voorzien.

©PXimport

De Retina MacBook Pro weegt 2 kilo, wat een halve kilo lichter is dan de MacBook Pro van dezelfde afmeting (15-inch). Lichter is beter - dat is al langer bekend - maar wat des te meer indrukwekkend is aan het gewicht van de Retina MacBook Pro is dat het gewicht aanvoelt alsof het gelijk verdeeld is. Het is natuurlijk een beetje zwaarder aan de kant van het scherm, maar het is ook niet te licht in het gebied van het trackpad - dus als je de laptop draagt als deze open is (geef het maar toe, je hebt dat al meer gedaan dan je zou willen toegeven), zal de laptop niet plots overhellen.

Nog een kleine opmerking wat het uiterlijk betreft: als je de Retina MacBook Pro opent zal je meteen merken dat het MacBook Pro-logo zich niet langer onderaan je scherm bevindt, het bevindt zich onderaan je laptop. Apple gebruikt niet langer haar glazen hoes voor over het beeldscherm, en dat logo was onderdeel van de glazen hoes.

Twee andere veranderingen: de aan- en uit-knop staat nu op de plaats van de uitwerp-knop van de optische schijf op het toetsenbord, en er is niet langer een indicator van de batterijduur aangebracht op de hardware.

Benchmarks: hoe verhoudt de Retina MacBook Pro zich tot andere modellen?

Om de prestaties van de twee nieuwe Retina MacBook Pro's te kunnen inschatten heeft ons lab de twee modellen getest.

©PXimport

Indrukwekkend genoeg is de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro niet enkel de snelste laptop die we testten, maar zelfs ook de snelste Mac die we getest hebben, met een score van 330. De 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro ligt echter niet ver achter met 319 op de snelheidsmeter. De vorige snelste laptop was de 15-inch MacBook Pro i7 2,4 GHz van eind 2011, en de snelste desktop Mac van de peilingen was de BTO 27-inch 2,93 GHz Core i7 iMac met SSD van midden 2010. In vergelijking met de nieuwste 15-inch MacBook Pro (de normale versie, dus) met een 2,6 GHz Core i7-processor, 8 GB RAM-geheugen en een 5400-rpm 750 GB HDD is de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro 38 procent sneller, de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro 33 procent.

Tegenover de MacBook Pro's van vorig jaar betekent de snelheidstoename van de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro een verbetering van maar liefst 51 procent, terwijl de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro nauwelijks moet onderdoen met een verbetering van 46 procent.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Het is het flashgeheugen dat deze boost in snelheid teweegbrengt voor de Retina MacBook Pro. Zowel wat CD-Rom- (zie hierboven de Duplicate 2GB Folder test) als geheugenactiviteiten (zie hierboven Import iMovie Archive, Aperture Import, iPhoto Import) betreft hebben de Retina MacBook Pro's een significant snelheidsvoordeel ten opzichte van de gewone MacBook Pro's.

In andere tests die meer op de processor zelf focusten lagen de verschillen tussen de Retina MacBook Pro en de gewone MacBook Pro niet zo ver uit elkaar, zoals in onze Handbrake Encode Test, de Pages Import Test, MathematicaMark en de Cinebench CPU Test.

Er was ook een test waarbij de gewone MacBook Pro's duidelijk de overhand hadden op de Retina MacBook Pro's. In de Portal 2 Frame Ratetest was de gewone 2,6 GHz Core i7 MacBook Pro negen procent sneller dan haar Retina-tegenhanger met dezelfde processor. De gewone 2,3 GHz Core i7 MacBook Pro was vier procent sneller dan de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro, maar ook zeventien procent sneller dan de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro. Zelfs al hebben de Retina-laptops en de gewone MacBook Pro's dezelfde grafische kaart (de GeForce GT 650M van de gewone 2,3 GHz MacBook Pro heeft 512 MB aan geheugen, tegenover 1 GB voor de andere laptops), dan nog hebben de Retina displays zo"n groot aantal pixels dat ze zelfs de frame rate van games kunnen beïnvloeden.

©PXimport

Hitte en geluid

Over bovenstaande titel heb ik geen resultaten uit het lab, maar ik zal mijn subjectieve observaties geven. De Retina MacBook Pro werd warmer tijdens de installatie van de game Diablo III, maar niet in die mate dat het me ongerust maakte. De hitte concentreerde zich veelal op het centrum van de onderkant van de laptop, en leek zich verder niet al te ver te verspreiden. De ventilatoren lieten alles op hun beloop.

Ook merkwaardig ten overstaan van de normale MacBook Pro zijn de luchtgaten, die zich aan de voorkant van het scherm bevinden. Nadat de installatie van Diablo III voltooid was kon ik het spel spelen in 2880 x 1800 -resolutie en tijdens de gameplay is de ventilatie zeker merkbaar actief. De temperatuur van de laptop nam gevoelig toe in het voorste stuk van de onderkant van de laptop, onder het toetsenbord op de plaats waar de processors zich bevinden. De toename in temperatuur was voor mij zelf hoog genoeg om de laptop hierop naar een bureau te verplaatsen.

Ik heb meerdere Youtube-filmpjes en iTunes-filmtrailers gestreamd (allen 720 of 1080p). De laptop werd wel een beetje warmer dan toen ik Diablo III installeerde, maar niet te heet om de Retina MacBook Pro van mijn schoot af te halen. Ook het ventilatiesysteem trad niet in werking, en de video's speelden vlotjes af.

Een andere toepassing die ik gebruikt heb is het programma 'Handbrake' om een filmbestand te converteren voor mijn iPhone (de Retina MacBook Pro heeft geen optische schijf en ik heb niet geprobeerd een CD/DVD te rippen via een externe harde schijf). De conversie duurde nog geen vijf minuten, en gedurende die tijd raakte de laptop niet merkbaar verhit noch werd het ventilatiesysteem geactiveerd.

Batterijduur

Het Retina Display dorst naar kracht; je hebt een hoop spierballen nodig om al die pixels in beweging te krijgen. Haar ingebouwde batterij staat dan ook voor 95 watt-uren. Ter vergelijking, bij de gewone 15-inch MacBook Pro staat de ingebouwde batterij voor 77,5 watt-uren. De Retina MacBook Pro heeft een veel grotere batterij.

©PXimport

Apple schat de levensduur van al zijn 15-inch MacBook Pro's op zeven uur "draadloos internetten". Wanneer het lab van MacWorld de levensduur van een batterij test, gebruiken wij echter een iets meer rigoureuze test: we laten een filmbestand op full screen-modus lopen in het programma QuickTime Pro totdat de batterij helemaal leeg is. Dit zorgt ervoor dat de batterij sneller leeg is dan bij normaal gebruik van de laptop, zoals onder meer het geval is bij internetten.

Allebei de Retina-laptops hielden het vijf uur vol in onze test. Zelfs met hun grotere batterijen deden ze het nog niet zo goed als de normale 15-inch MacBook Pro's, die het een aanzienlijk aantal minuten langer volhielden. Opvallend is ook dat de MacBook Pro's van vorig jaar een batterijduur hebben die veruit beter is dan die van de huidige generatie MacBook Pro's.

©PXimport

De nieuwe definitie van 'Pro'

Apple's idee van 'pro' - tenminste, wat laptops betreft - heeft geen plaats voor hardware die vrij aan te passen is naargelang de wensen van de gebruiker. Dit betekent dat een aantal hardcore fans op een kruispunt zijn gekomen. Je kan nog altijd de normale MacBook Pro kopen, hem openen, en je gang ermee gaan, maar ik gok dat het niet te lang meer zal duren vooraleer ook dit design het voorbeeld van de 17-inch MacBook Pro zal volgen en op termijn niet langer geproduceerd zal worden.

Wat is het idee van een 'pro'-laptop dan wel? Nu is het de Retina MacBook Pro, die qua filosofie erg dicht tegen de MacBook Air aanleunt. Het is een lichte laptop, kleiner ook dan voorheen, en de ontbrekende onderdelen zorgen ervoor dat je je wel moét aanpassen, net zoals bij de MacBook Air. Het 'pro'-aspect refereert in dit geval naar de prestaties; de algemene processorsnelheden komen min of meer overeen met die van de normale MacBook Pro (wanneer je het flashgeheugen in rekening brengt schiet de Retina MacBook Pro echter ver voorbij zijn 'gewone' broertje), maar doordat de Retina-laptop prestatiegewijs de MacBook Air simpelweg overklast is er niet echt sprake van een compromis. De Retina MacBook Pro combineert dus de voordelen van de gewone MacBook Pro (prestaties door een snelle processor) met die van de MacBook Air (flashgeheugen).

Macworld's koopadvies

Met de Retina MacBook Pro bewijst Apple nog maar eens dat het een bedrijf is dat niet stil staat. Het gaf de draagbare laptop een nieuwe betekenis met de MacBook Air, en heeft nu ook het concept 'pro'-laptop een nieuwe invulling gegeven. De switch naar een lichter en dunner design was te verwachten, maar de veranderingen in hard- en software zal de eigenaars van een MacBook Pro van de huidige generatie laten nadenken over wat ze precies met hun laptop kunnen en willen doen.

Er is wel nog één bemerking: klanten hebben meer alternatieven wat betreft de keuze van laptop nu dan bij het overlijden van de MacBook. Je kan tussen drie verschillende types kiezen: de MacBook Air, de gewone MacBook Pro en de Retina MacBook Pro. Dit geeft een diversiteit aan laptops die variëren in prijs van 1079 tot 2929 euro, build-to-order-opties terzijde.

De Retina MacBook Pro is hoe dan ook de toekomst van de laptoplijn van Apple - een symbool van vakmanschap. Het Retina Display is een beeldscherm dat een welkome verwondering opwekt, en het lichte, dunne design beantwoordt aan onze vraag naar draagbare apparaten. Je zal enkele toegevingen moeten doen, maar gelukkig zullen je prestaties hiervoor nooit het gelag betalen. De Retina MacBook Pro is een behoorlijk geweldige laptop.

Geschreven door Roman Loyola, senior editor bij MacWorld.com.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.

Philips introduceert met de PerfectCare 8000 een nieuwe stoomgenerator die het strijken grotendeels automatiseert. Dankzij een ingebouwde bewegingssensor die jouw strijkbewegingen detecteert en de stoomtoevoer daarop aanpast, hoef je minder na te denken over instellingen en gaat het strijken sneller en makkelijker.

De Philips PerfectCare 8000 (PSG8300/80) levert een continue stoomproductie van maximaal 210 g/min en een stoomstoot tot 850 g. Daarmee verdwijnen zelfs kreukels in dikke stoffen zoals katoen of linnen heel snel. De ingebouwde AI-bewegingssensor herkent hoe snel je strijkt en past daar automatisch de hoeveelheid stoom op aan. Deze sensor herkent ook de richting waarin je strijkt: wil je liever verticaal stomen, bijvoorbeeld bij gordijnen of een overhemd aan de hanger, dan hoef je daar zelf dus niet allerlei instellingen voor aan te passen.

©Philips

De bekende OptimalTEMP-technologie zorgt ervoor dat je de temperatuur niet meer zelf hoeft in te stellen. Welke stof je ook wilt strijken: schroeiplekken zijn verleden tijd. En: je kunt de PerfectCare 8000 dus gewoon veilig op de strijkplank laten staan.

Het apparaat heeft een waterreservoir van 1,4 liter, goed voor ongeveer een uur onafgebroken stomen. Dankzij het Easy De-Calc-systeem wordt kalkaanslag automatisch verzameld, wat de levensduur van het apparaat verlengt. De SteamGlide Elite-zoolplaat met nano-titaniumcoating glijdt soepel over stoffen en is krasbestendig.

©Philips

Philips heeft ook aan gebruiksgemak gedacht: de inklapbare draaghendel maakt het verplaatsen en opbergen eenvoudiger, terwijl de ECO-modus tot 50 procent minder energie verbruikt. De stoom doodt volgens Philips tot 99,9 procent van bacteriën, zonder gebruik van chemicaliën.

De Philips PerfectCare 8000 is verkrijgbaar bij verschillende (online) retailers voor een adviesprijs van 449,99 euro.

©Philips