Apple is niet bang om het gebruik van technologie te herbedenken, om alles vanuit een ietwat onconventionele kant te bekijken. De afgelopen jaren heeft die innovatie die zich veelal geconcentreerd op de iPhone, de iPad en iOS. Maar de MacBook Pro met Retina Display, zopas gelanceerd op de WWDC, stelt de Mac nu weer in het middelpunt van de aandacht. De Retina MacBook Pro is niet alleen een grensverleggende release met haar combinatie van onnavolgbare prestaties en portabiliteit in een 15-inch Mac-laptop, het model zal je de manier waarop je omgaat met je laptop ook doen herzien. Van een revisie van de wijze waarop je informatie bekijkt en met informatie werkt tot de manier waarop je laptop omgaat met externe apparaten en verbindingen: Apple is niet bang om zijn klanten in nieuwe richtingen te duwen. En de Retina MacBook Pro Retina Display is zéker meer dan gewoon een vriendelijk zetje.

Looking good: het Retina Display

De belangrijkste eigenschap van de laptop staat reeds vervat in haar naam - het Retina Display. Het Retina Display kwam voor het eerst voor in de iPhone 4, gevolg door de derde generatie iPad. Nu is het ook eindelijk doorgedrongen tot de Mac. Je kan het Retina Display bekijken als een volgende stap in de iOS-ificatie van de Mac, of je kan het zien zoals ik het zie - als simpelweg nog een manier om je eraan te herinneren dat al deze producten deel uitmaken van één grote, blije Apple-familie.

©PXimport

De statistieken van het Retina Display zijn duizelingwekkend: 2880 op 1800 pixels, dat is 220 pixels per inch - of een totaal van 15,8 miljoen pixels op een 15,4-inch scherm. Als de Retina Display MacBook Pro ingesteld staat op zijn beste (Retina) instelling, is het spectaculair om zien - de details in de foto's zijn prachtig, en de tekst is verzorgder dan ooit. In de eerste paar uren dat ik met de Retina Display MacBook Pro werkte vond ik het zelfs leuk om system alerts te lezen! De Retina Display MacBook Pro zorgde ervoor dat ik mijn appreciatie voor de kleine details van Mac OS X die ik na een tijdje als vanzelfsprekend beschouwde, weer terugvond. Er waren ook geen dode pixels o.i.d. in de twee Retina MacBook Pro's die ik gebruikt heb, en vergeleken met mijn MacBook Pro 17-inch waren de kleuren ongelofelijk levendig.

Met zoveel pixels is het makkelijk om de talloze details waar te nemen die je kan zien in hogeresolutiefoto's, maar het benadrukt ook de lage kwaliteit van veel foto's op een website. Het gebruik van Safari zorgt er dan wel voor dat de tekst redelijk goed wordt weergegeven, maar afbeeldingen zien er desalniettemin wat ruw uit. Voor iedereen met oog voor zulke nuances kan dit wel vervelend zijn, maar leg de schuld niet bij de laptop. Het initiatief ligt nu bij de webdesigners om hun resolutie aan te passen aan het Retina Display. Door de populariteit van van de iPhone en de iPad, en nu ook de Retina-laptop, zal het slechts een kwestie van tijd zijn voordat ook het web zich aanpast.

Video's op de MacBook Pro Retina Display zien er geweldig uit. Om een 1080p-video weer te geven wordt de video vergroot naar fullscreen, aangezien deze MacBook Pro's reeds meer pixels hebben dan een HDTV. De videokaart leek hier alvast geen problemen mee te hebben.

De Retina MacBook Pro heeft eigenlijk twee videokaarten - één geïntegreerd, de andere discreet. De geïntegreerde videokaart (die geheugen deelt met het computergeheugen, en eigenlijk onderdeel is van de processor) is de HD Graphics 4000 van Intel, die gebruikt wordt om de batterijduur te kunnen behouden. De discrete videokaart (een apart onderdeel met haar eigen geheugen) is Nvidia's GeForce GT 650M, met 1 GB videogeheugen. Het systeem verwisselt automatisch van processor naargelang de de activiteit die je uitvoert, opdat je prestaties niet zouden verminderen tijdens, bijvoorbeeld, het gamen. Je kan optioneel ook instellen dat de Retina MacBook Pro altijd automatisch haar discrete videokaart gebruikt.

©PXimport

Met de 2880 op 1800 pixels-resolutie zou je veronderstellen dat de lijst van mogelijke resoluties bij systeemvoorkeuren ondraaglijk lang zou zijn - er zijn bijvoorbeeld 19 verschillende resolutie-instellingen voor mijn MacBook Pro van 17-inch - maar dat is niet het geval. In zijn poging om keuzes te vergemakkelijken biedt de Display-optie van systeemvoorkeuren slechts vijf keuzes aan, die het veel gemakkelijker (lees: gebruiksvriendelijker) maken een juiste resolutie-instelling te vinden voor je laptop.

Aan de linkerkant van de schaal bevinden zich de instellingen voor 'Larger text', aan de rechterkant de instellingen voor 'More space', en in het midden bevindt zich 'Best' (Retina). Als je echt de pixelaantallen van elke instelling wil weten: ze verschijnen wanneer je over elke instelling scrollt.

Wanneer een tweede scherm aangesloten wordt om uitbreiding te bieden aan de desktop, verschijnt deze resolutielijst specifiek voor het externe beeld. Toen ik mijn Retina Display MacBook Pro aansloot op mijn 42-inch HDTV herkende het ogenblikkelijk het scherm, en toen ik "mirroring" uitschakelde kon ik één van de vier resoluties kiezen voor de HDTV (zie hierboven) en de Retina MacBook Pro instellen op basis van één van de vijf mogelijkheden die hierboven reeds vermeld werden.

Ook heb ik succesvol geprobeerd Windows 7 op fullscreen te gebruiken op de laptop. Ik heb deze zelfs ingesteld op 2880 op 1800 pixels, en het systeem werkte zonder enige haperingen. PC World plant over het gebruik van Windows 7 op een Retina MacBook Pro nog een uitgebreid verslag, dus kijk daar zeker naar uit.

Het Retina Display ondersteunt ook In-Plane-Switching (IPS).

De reflectie van de Apple-schermen is sinds jaar en dag het zorgenkind, maar in de Retina MacBook Pro wordt dit probleem subtiel weggewerkt doordat er niet langer een glazen bedekking gebruikt wordt voor het scherm. Apple zegt dat de reflectie verminderd is met 75 procent; dat kan ik natuurlijk niet wetenschappelijk aantonen, maar ik kan wel zien dat de vermindering zeker zichtbaar is. Ik moet zeker niet zo hard mijn best doen om de weerspiegeling te negeren als bij mijn vorige MacBook Pro's.

Kort nadat Apple de Retina MacBook Pro aankondigde, zette het de productie van de 17-inch MacBook Pro stop. Met zijn ondersteuning van 1920 x 1200 - resolutie, de normale resolutie voor een 17-inch MacBook Pro, dient de Retina MacBook Pro als een meer dan waardige vervanger.

Wat vanbinnen zit blijft vanbinnen

Apple biedt twee modellen aan van de Retina MacBook Pro. Het model van € 2.279,00 heeft een 2,3 GHz quad-core Intel i7-processor, 6 MB gedeelde L3-cache, 8 GB 1600 MHz-geheugen en 256 GB flashgeheugen. (De meeste mensen noemt het SSD of Solid State-geheugen, maar Apple noemt het flashopslag of flashgeheugen.) Het model van € 2.899,00 heeft een 2,6 GHz quad-core Intel i7-processor, 6 MB gedeelde L3-cache, 8 GB 1600 MHz-geheugen en 512 GB flashgeheugen.

©PXimport

De Retina MacBook Pro-processors maken deel uit van de Ivy Bridge-processortechnologie van Intel, die kleiner en efficiënter zijn dan de vorige generatie Sandy Bridge-processors. Ivy Bridge-processors werden in het leven geroepen door het 22nm 3D Tri-Gate-process van Intel, terwijl de Sandy Bridge-variant 32nm-processors zijn. Ivy Bridge ondersteunt ook meerdere onderdelen die meer efficiënt omspringen met de prestaties. In de essentie belooft het eigenlijk betere prestaties uit een chip die minder kracht vereist.

De processors ondersteunen Intel's hyper-threading, die twee virtuele kernen creëert voor iedere fysieke kern in de processor. Met de quad-core i7-processor zijn er dus acht virtuele kernen. Ook beschikken de processors over TurboBoost, waardoor de processor automatisch zijn snelheid aanpast zodra hij voelt dat hij meer aankan wat prestaties en/of hitte betreft. De 2,3 GHz-processor in het model van 2299 euro kan zijn snelheid boosten tot 3,3 GHz, terwijl de 2,6 GHz-processor in het model van 2929 euro zijn snelheid kan boosten tot 3,7 GHz.

©PXimport

Voor de World Wide Developers Conference waren er geruchten hoorbaar dat er een 15-inch MacBook Air zou komen. Ook al is de Retina MacBook Pro onderdeel van de MacBook Pro-lijn, en benadrukte Apple dat de Retina MacBook Pro een échte Pro-machine is, toch heeft de Retina MacBook Pro wat trekjes van haar lichtere kleine broertje. Een duidelijke aanwijzing is haar design: het is dunner en lichter dan haar 15-inch tegenhangers in de Pro-serie. Minder duidelijke aanwijzingen zijn de RAM- en de flashgeheugenimplementaties, die sommige gebruikers wel eens zouden kunnen afschrikken.

In de Retina MacBook Pro is het RAM-geheugen deel van het moederbord: er zijn geen extra inputgleufjes, noch RAM-sticks, en op het moment van de aankoop moet je beslissen of je een upgrade wil uitvoeren van de standaard 8 GB werkgeheugen naar een eventuele 16 GB. Het is niet mogelijk het RAM-geheugen nog te upgraden na de aankoop.

Een gelijkaardige situatie doet zich voor bij het flashgeheugen: het zit niet helemaal aan het moederbord vast - zoals bij de MacBook Air - maar wordt eveneens beschouwd als een onderdeel dat na aankoop niet meer in aanmerking komt voor updates. Bedrijven zoals OWC bieden upgradepakketten aan voor de MacBook Air, en de kans mag dan wel bestaan dat zij op termijn hetzelfde zullen doen voor de Retina MacBook Pro, dan nog zal Apple niet blij zijn met dergelijke aftermarket hardware en zal je als klant hiermee waarschijnlijk je garantie ongeldig verklaard zien worden. Als jouw idee van een "pro"-machine je toelaat dit apparaat te upgraden en te customizen zal de Retina MacBook Pro een teleurstelling zijn. Dit model is echter hoe dan ook niet nieuw: denk maar aan de unibody Macs die in 2008 het daglicht zagen, of aan recenter (2010), de MacBook Air, of zelfs de iPhone en de iPad. Wat de "normale" 13- en 15-inch MacBook Pro's betreft heeft Apple niet echt veel wijziging doorgevoerd, wat erop neerkomt dat je bij deze laptops wél het RAM- en het HDD-geheugen steeds kan updaten. Een update naar 16 GB werkgeheugen voor een Retina MacBook Pro kost 200 euro extra. Jammer genoeg biedt het model van 2299 euro geen mogelijkheid om het flashgeheugen van 256 GB te updaten, terwijl het model van 2929 euro zelfs kan geüpgradet worden naar 768 GB flashgeheugen voor 500 euro extra.

Snellere verbinding: USB 3.0 en Thunderbolt

Aan de ene kant van de Retina MacBook Pro zal je een MagSafe 2-connector, twee Thunderbolt-poorten, een USB 3.0-poort en een aansluiting voor je koptelefoon terugvinden. Aan de andere kant is er nog een USB 3.0-poort, een HDMI-poort, en ten slotte een gleufje voor een SDXC-kaart.

USB 3.0 is al geruime tijd een onderdeel van gewone computers, en maakt nu ook eindelijk zijn intrede op de Mac. Mac-gebruikers zullen nu ook eindelijk gebruik kunnen maken van de snelheidsvoordelen van de USB 3.0, gezien het grote aantal externe harde schijven dat hiervoor reeds voorhanden is. De USB-poorten zijn compatibel met USB 2.0, zodat je deze ook kan gebruiken voor externe opslagruimtes die nog op USB 2.0 draaien. Vanzelfsprekend krijg je dan wel geen snelheidsboost.

©PXimport

Thunderbolt is eigenlijk dé hogesnelheidsinput bij uitstek, met haar overdrachtssnelheid van 10 gigabyte per seconde - al hangt de overdrachtssnelheid eveneens af van de aangesloten Thunderbolt-opslagruimte. Thunderbolt wordt ook gebruikt om beeldschermen zoals de Thunderbolt Display van Apple, of een MiniDisplay Port-beeldscherm (zoals de 27-inch LED Cinema Display van Apple) op aan te sluiten. De Retina MacBook Pro kan twee externe beeldschermen gelijktijdig besturen: je kan twee Thunderbolt Displays tegelijkertijd aansluiten, of een Thunderbolt Display én een Cinema Display, of zelfs een beeldscherm dat aangesloten wordt door de Thunderbolt-input en een beeldscherm dat verbonden is met de HDMI-input. En ook met twee aangesloten beeldschermen is het scherm van de laptop nog altijd vrij beschikbaar.

Ontbrekende onderdelen

Wat mist er? Ethernet-de Retina MacBook Pro heeft 802.11n, en Apple verkoopt een Thunderbolt naar Gigabit Ethernet Adapter voor 29 euro. (Een andere mogelijkheid is een USB naar Ethernet-adapter gebruiken, al heb ik dit nog niet uitgeprobeerd.) Er is geen FireWire 800, wat ik toch wel als een groter gemis inschat dan het gebrek aan ethernet, gezien FireWire-apparaten nog steeds gemeengoed zijn tussen de Mac-gebruikers. Apple zal waarschijnlijk een niet gering aantal van zijn nieuwe Thunderbolt naar FireWire 800-adapters verkopen wanneer deze voor verkoop beschikbaar worden. Jammer genoeg is dit geen inbegrepen accessoire. Ook is er geen Kensington lock slot, dus je zal andere manieren moeten zoeken om je Retina MacBook Pro aan je bureau vast te maken.

Ook ontbreekt er SuperDrive (de cd-romlezer van Apple), wat natuurlijk niet helemaal als een verrassing komt. Zelf gebruik ik de SuperDrive enkel om kopies te maken van de DVD's die mijn kinderen als cadeau krijgen, misschien vijf à zes cd's per jaar. Ik kan me de laatste keer dat ik data op een optische schijf heb gebrand niet eens meer herinneren; ik heb al te veel slechte ervaringen met slecht gebrande back-up DVD's, en ik heb een externe harde schijf die ik kan gebruiken als ik data niet via het netwerk of het internet kan transfereren. Als je SuperDrive nodig hebt zal je Apple's USB SuperDrive (t.w.v. 79 euro) moeten aanschaffen.

Een niet zo opvallend gemis is een Express Card/34-input, die enkel beschikbaar was op de inmiddels niet meer geproduceerde 17-inch MacBook Pro. De Retina MacBook Pro heeft dit niet, dus hiervoor zal je alternatieven moeten zoeken. Hierbij kan 3G-connectiviteit wel handig zijn; je kan een USB 3G-modem gebruiken, of je kan van de voordelen van tethering genieten met je iPhone.

©PXimport

De Retina MacBook Pro gebruikt een MagSafe 2-connector die eerder ook al gebruikt werd voor de MacBook Air, terwijl de normale MacBook Pro's hebben nog steeds dezelfde oude MagSafe-connector hebben. Jammer genoeg kan je een MagSafe 2-adapter niet inpluggen in een MagSafe-input, of omgekeerd. Dit houdt in dat je, als je een MagSafe-adapter wil gebruiken voor de Retina MacBook Pro, je een converter (t.w.v. 10 euro) zal moeten kopen (enkel van MagSafe naar MagSafe 2, omgekeerd gaat niet).

Dunner design

Op het eerste zicht lijkt de Retina MacBook Pro veel op de normale 15-inch MacBook Pro en is het aluminium design in grote lijnen hetzelfde. Het grote verschil is echter de dikte. Gesloten meet de Retina MacBook Pro 0,71 inch, tegenover 1 inch voor de normale MacBook Pro. Dit zorgt voor een optimale draagbaarheid, en verlicht ineens de pijn die je voelt wanneer de rand van de laptop in je pols snijdt bij het typen (zoals in mijn geval nu). De hoek is niet zo steil als die van de normale MacBook Pro, maar het lijkt ook weer niet op de spits uitlopende MacBook Air. Me dunkt dat Apple de spits uitlopende rand van de MacBook Air niet geïnstalleerd heeft op de Retina MacBook Pro omdat men een zo groot mogelijke opslagruimte voor de batterij wilde voorzien.

©PXimport

De Retina MacBook Pro weegt 2 kilo, wat een halve kilo lichter is dan de MacBook Pro van dezelfde afmeting (15-inch). Lichter is beter - dat is al langer bekend - maar wat des te meer indrukwekkend is aan het gewicht van de Retina MacBook Pro is dat het gewicht aanvoelt alsof het gelijk verdeeld is. Het is natuurlijk een beetje zwaarder aan de kant van het scherm, maar het is ook niet te licht in het gebied van het trackpad - dus als je de laptop draagt als deze open is (geef het maar toe, je hebt dat al meer gedaan dan je zou willen toegeven), zal de laptop niet plots overhellen.

Nog een kleine opmerking wat het uiterlijk betreft: als je de Retina MacBook Pro opent zal je meteen merken dat het MacBook Pro-logo zich niet langer onderaan je scherm bevindt, het bevindt zich onderaan je laptop. Apple gebruikt niet langer haar glazen hoes voor over het beeldscherm, en dat logo was onderdeel van de glazen hoes.

Twee andere veranderingen: de aan- en uit-knop staat nu op de plaats van de uitwerp-knop van de optische schijf op het toetsenbord, en er is niet langer een indicator van de batterijduur aangebracht op de hardware.

Benchmarks: hoe verhoudt de Retina MacBook Pro zich tot andere modellen?

Om de prestaties van de twee nieuwe Retina MacBook Pro's te kunnen inschatten heeft ons lab de twee modellen getest.

©PXimport

Indrukwekkend genoeg is de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro niet enkel de snelste laptop die we testten, maar zelfs ook de snelste Mac die we getest hebben, met een score van 330. De 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro ligt echter niet ver achter met 319 op de snelheidsmeter. De vorige snelste laptop was de 15-inch MacBook Pro i7 2,4 GHz van eind 2011, en de snelste desktop Mac van de peilingen was de BTO 27-inch 2,93 GHz Core i7 iMac met SSD van midden 2010. In vergelijking met de nieuwste 15-inch MacBook Pro (de normale versie, dus) met een 2,6 GHz Core i7-processor, 8 GB RAM-geheugen en een 5400-rpm 750 GB HDD is de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro 38 procent sneller, de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro 33 procent.

Tegenover de MacBook Pro's van vorig jaar betekent de snelheidstoename van de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro een verbetering van maar liefst 51 procent, terwijl de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro nauwelijks moet onderdoen met een verbetering van 46 procent.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Het is het flashgeheugen dat deze boost in snelheid teweegbrengt voor de Retina MacBook Pro. Zowel wat CD-Rom- (zie hierboven de Duplicate 2GB Folder test) als geheugenactiviteiten (zie hierboven Import iMovie Archive, Aperture Import, iPhoto Import) betreft hebben de Retina MacBook Pro's een significant snelheidsvoordeel ten opzichte van de gewone MacBook Pro's.

In andere tests die meer op de processor zelf focusten lagen de verschillen tussen de Retina MacBook Pro en de gewone MacBook Pro niet zo ver uit elkaar, zoals in onze Handbrake Encode Test, de Pages Import Test, MathematicaMark en de Cinebench CPU Test.

Er was ook een test waarbij de gewone MacBook Pro's duidelijk de overhand hadden op de Retina MacBook Pro's. In de Portal 2 Frame Ratetest was de gewone 2,6 GHz Core i7 MacBook Pro negen procent sneller dan haar Retina-tegenhanger met dezelfde processor. De gewone 2,3 GHz Core i7 MacBook Pro was vier procent sneller dan de 2,6 GHz Core i7 Retina MacBook Pro, maar ook zeventien procent sneller dan de 2,3 GHz Core i7 Retina MacBook Pro. Zelfs al hebben de Retina-laptops en de gewone MacBook Pro's dezelfde grafische kaart (de GeForce GT 650M van de gewone 2,3 GHz MacBook Pro heeft 512 MB aan geheugen, tegenover 1 GB voor de andere laptops), dan nog hebben de Retina displays zo"n groot aantal pixels dat ze zelfs de frame rate van games kunnen beïnvloeden.

©PXimport

Hitte en geluid

Over bovenstaande titel heb ik geen resultaten uit het lab, maar ik zal mijn subjectieve observaties geven. De Retina MacBook Pro werd warmer tijdens de installatie van de game Diablo III, maar niet in die mate dat het me ongerust maakte. De hitte concentreerde zich veelal op het centrum van de onderkant van de laptop, en leek zich verder niet al te ver te verspreiden. De ventilatoren lieten alles op hun beloop.

Ook merkwaardig ten overstaan van de normale MacBook Pro zijn de luchtgaten, die zich aan de voorkant van het scherm bevinden. Nadat de installatie van Diablo III voltooid was kon ik het spel spelen in 2880 x 1800 -resolutie en tijdens de gameplay is de ventilatie zeker merkbaar actief. De temperatuur van de laptop nam gevoelig toe in het voorste stuk van de onderkant van de laptop, onder het toetsenbord op de plaats waar de processors zich bevinden. De toename in temperatuur was voor mij zelf hoog genoeg om de laptop hierop naar een bureau te verplaatsen.

Ik heb meerdere Youtube-filmpjes en iTunes-filmtrailers gestreamd (allen 720 of 1080p). De laptop werd wel een beetje warmer dan toen ik Diablo III installeerde, maar niet te heet om de Retina MacBook Pro van mijn schoot af te halen. Ook het ventilatiesysteem trad niet in werking, en de video's speelden vlotjes af.

Een andere toepassing die ik gebruikt heb is het programma 'Handbrake' om een filmbestand te converteren voor mijn iPhone (de Retina MacBook Pro heeft geen optische schijf en ik heb niet geprobeerd een CD/DVD te rippen via een externe harde schijf). De conversie duurde nog geen vijf minuten, en gedurende die tijd raakte de laptop niet merkbaar verhit noch werd het ventilatiesysteem geactiveerd.

Batterijduur

Het Retina Display dorst naar kracht; je hebt een hoop spierballen nodig om al die pixels in beweging te krijgen. Haar ingebouwde batterij staat dan ook voor 95 watt-uren. Ter vergelijking, bij de gewone 15-inch MacBook Pro staat de ingebouwde batterij voor 77,5 watt-uren. De Retina MacBook Pro heeft een veel grotere batterij.

©PXimport

Apple schat de levensduur van al zijn 15-inch MacBook Pro's op zeven uur "draadloos internetten". Wanneer het lab van MacWorld de levensduur van een batterij test, gebruiken wij echter een iets meer rigoureuze test: we laten een filmbestand op full screen-modus lopen in het programma QuickTime Pro totdat de batterij helemaal leeg is. Dit zorgt ervoor dat de batterij sneller leeg is dan bij normaal gebruik van de laptop, zoals onder meer het geval is bij internetten.

Allebei de Retina-laptops hielden het vijf uur vol in onze test. Zelfs met hun grotere batterijen deden ze het nog niet zo goed als de normale 15-inch MacBook Pro's, die het een aanzienlijk aantal minuten langer volhielden. Opvallend is ook dat de MacBook Pro's van vorig jaar een batterijduur hebben die veruit beter is dan die van de huidige generatie MacBook Pro's.

©PXimport

De nieuwe definitie van 'Pro'

Apple's idee van 'pro' - tenminste, wat laptops betreft - heeft geen plaats voor hardware die vrij aan te passen is naargelang de wensen van de gebruiker. Dit betekent dat een aantal hardcore fans op een kruispunt zijn gekomen. Je kan nog altijd de normale MacBook Pro kopen, hem openen, en je gang ermee gaan, maar ik gok dat het niet te lang meer zal duren vooraleer ook dit design het voorbeeld van de 17-inch MacBook Pro zal volgen en op termijn niet langer geproduceerd zal worden.

Wat is het idee van een 'pro'-laptop dan wel? Nu is het de Retina MacBook Pro, die qua filosofie erg dicht tegen de MacBook Air aanleunt. Het is een lichte laptop, kleiner ook dan voorheen, en de ontbrekende onderdelen zorgen ervoor dat je je wel moét aanpassen, net zoals bij de MacBook Air. Het 'pro'-aspect refereert in dit geval naar de prestaties; de algemene processorsnelheden komen min of meer overeen met die van de normale MacBook Pro (wanneer je het flashgeheugen in rekening brengt schiet de Retina MacBook Pro echter ver voorbij zijn 'gewone' broertje), maar doordat de Retina-laptop prestatiegewijs de MacBook Air simpelweg overklast is er niet echt sprake van een compromis. De Retina MacBook Pro combineert dus de voordelen van de gewone MacBook Pro (prestaties door een snelle processor) met die van de MacBook Air (flashgeheugen).

Macworld's koopadvies

Met de Retina MacBook Pro bewijst Apple nog maar eens dat het een bedrijf is dat niet stil staat. Het gaf de draagbare laptop een nieuwe betekenis met de MacBook Air, en heeft nu ook het concept 'pro'-laptop een nieuwe invulling gegeven. De switch naar een lichter en dunner design was te verwachten, maar de veranderingen in hard- en software zal de eigenaars van een MacBook Pro van de huidige generatie laten nadenken over wat ze precies met hun laptop kunnen en willen doen.

Er is wel nog één bemerking: klanten hebben meer alternatieven wat betreft de keuze van laptop nu dan bij het overlijden van de MacBook. Je kan tussen drie verschillende types kiezen: de MacBook Air, de gewone MacBook Pro en de Retina MacBook Pro. Dit geeft een diversiteit aan laptops die variëren in prijs van 1079 tot 2929 euro, build-to-order-opties terzijde.

De Retina MacBook Pro is hoe dan ook de toekomst van de laptoplijn van Apple - een symbool van vakmanschap. Het Retina Display is een beeldscherm dat een welkome verwondering opwekt, en het lichte, dunne design beantwoordt aan onze vraag naar draagbare apparaten. Je zal enkele toegevingen moeten doen, maar gelukkig zullen je prestaties hiervoor nooit het gelag betalen. De Retina MacBook Pro is een behoorlijk geweldige laptop.

Geschreven door Roman Loyola, senior editor bij MacWorld.com.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.