Wasmachines hebben allerlei verschillende wasprogramma’s. De een is nog geavanceerder dan de ander. Waarschijnlijk gebruik je uit gemak vaak hetzelfde programma, omdat je niet weet welk programma nou precies wat doet. Maar vanaf vandaag mag je hier verandering in brengen. In dit artikel leggen we uit wat alle wasprogramma’s betekenen en wanneer je welk programma het beste aanzet.

Welke wasprogramma’s zitten er standaard op je machine?

Er zijn een aantal wasprogramma’s die op vrijwel elke wasmachine zitten en vaak worden gebruikt. Soms zijn er wel verschillende benamingen voor.

Katoen

Dit is het meest gebruikte wasprogramma voor vrijwel alle temperaturen. Je kunt het gebruiken voor alle temperaturen: van een koude was tot een was van 95°C. De naam zegt het al: dit programma is geschikt voor katoen - maar het is ook bruikbaar voor linnen en gemengde stoffen. Het programma duurt gemiddeld ruim 3 uur. Je kunt de trommel vullen met het maximaal aantal kilo’s en de wasmachine instellen op het hoogste toerental.

Gemengde was/ mix

Dit wasprogramma gebruik je voor wasgoed dat op max. 60°C gewassen hoeft te worden. Het programma centrifugeert iets minder hard en je vult de trommel voor de helft van het maximaal aantal kilo’s. Dit programma is geschikt voor een mix van linnen, katoen, synthetische of gemengde stoffen.

Synthetisch/ Antikreuk/ Kreukherstellend/ EasyCare

Heb je synthetische stoffen die je voorzichtiger moet wassen, zoals polyacryl, polyester en viscose? Dan gebruik je dit programma. Het wast je wasgoed met een lager maximum toerental tot 60°C. De trommel vul je voor de helft van het maximaal aantal kilo’s. Sommige wasmachines gebruiken bij dit programma stoom om kreukels te verminderen. Wat ook kan, is dat de trommel blijft bewegen tot je de was eruit haalt (want ook dat gaat kreukels tegen). Het programma duurt zo’n 2 uur.

Eco 40-60

Voor normaal vies geworden katoenen wasgoed waarbij het waslabel het advies geeft om het item op 40°C of 60°C te wassen, gebruik je dit programma. De temperatuur van deze stand kan niet aangepast worden. Het betekent dat je was nét zo schoon wordt als dat je het op een 40°- of 60°-programma zou draaien. Alle nieuwe wasmachines hebben in ieder geval dit programma, omdat het nieuwe energielabel dat in 2021 is geïntroduceerd hierop is gebaseerd.

Eco katoen

Voor katoen, linnen en gemengde stoffen die je op max. 60°C mag wassen, zet je dit programma aan. Veel ‘oudere’ wasmachines hebben dit programma, omdat het oude energielabel (voor 2021) hierop is gebaseerd.

Ook interessant voor jou: Energielabels lezen.

Delicaat/ Fijne was/ Zijde

Soms heb je een wasje van fijne stoffen, zoals viscose, zijde of andere synthetische stoffen. Bij dit programma draait de trommel minder hard en ook het centrifugeren gaat op een laag toerental. Het programma werkt alleen op lage temperaturen en je kunt het beste maar kleine hoeveelheden wasgoed in de trommel doen. Deze was wordt op het waslabel aangeduid met twee streepjes onder de wastobbe.

Centrifugeren/ Spoelen/ Zwieren/ Afpompen

Gebruik het programma spoelen als je wilt dat je wasgoed alleen met water wordt schoongemaakt. Bijvoorbeeld omdat je kleding alleen opgefrist moet worden. Op dit programma volgt altijd het centrifugeren en afpompen van water. Als je de was na een normaal programma ook nog extra wilt spoelen, kies je voor de extra optie water of spoelen.

Kies voor centrifugeren als je een handwas hebt gedaan die alleen nog gecentrifugeerd moet worden. Hierdoor wordt het overtollige water uit de kleding gedraaid, zodat het sneller droogt aan de waslijn. Dit programma wordt altijd gecombineerd met afpompen, zodat het overtollige water uit de wasmachine gaat. En afpompen gebruik je als er nog wat water in de wastrommel is achtergebleven, omdat je het programma tussentijds hebt gestopt.

©Viktoria - stock.adobe.com

Specifieke wasprogramma’s

Veel wasmachines hebben ook specifieke wasprogramma’s die gemaakt zijn voor een bepaald soort materiaal of wasgoed. Meestal mag je de trommel tijdens zo’n programma niet te vol doen.

Gordijnen

Gordijnen was je niet zo vaak, daardoor zijn ze op den duur erg stoffig. Dit wasprogramma wast de gordijnen eerst goed voor en spoelt ze ook grondig na.

Jeans en donkere was

Dit programma zet je aan voor een kleine hoeveelheid donkere was of jeans. Keer je jeans en donkere kleding wel eerst binnenstebuiten en gebruik het liefst vloeibaar wasmiddel dat geschikt is voor de donkere was.

Overhemden

Een programma voor overhemden werkt meestal op een lager toerental. Hierdoor komen je overhemden minder gekreukt uit de trommel, wat je weer een lange strijksessie bespaart.

©StockPhotoPro - stock.adobe.com

De extra wasprogramma’s

Op je wasmachine zitten niet alleen standaard programma’s, maar ook extra wasprogramma’s. Dit zijn een aantal die je op veel wasmachines ziet.

Stoom

Voor stoom zijn er soms aparte wasprogramma’s en soms is het een extra optie voor bij een wasprogramma. Dit programma is beter voor het wasgoed dan wanneer je een wasprogramma kiest met water en wasmiddel. Stoom frist het wasgoed op, zodat geurtjes verdwijnen. Dat is handig voor als je kleding wat muf ruikt, maar nog wel schoon is. Dankzij stoom kreukt je wasgoed ook minder, zodat je niet zo lang hoeft te strijken. Haal het wasgoed wel meteen uit de trommel zodra de wasmachine klaar is. De stoom zorgt er ook voor dat bacteriën worden gedood, zelfs als je deze extra functie aanzet bij een wasprogramma op een lage temperatuur. Ook verwijdert stoom hardnekkige vlekken uit je wasgoed. Vul de trommel met maar een paar kledingstukken, tot maximaal 2 kilo, om het programma goed te laten werken.

Voorwas

Een voorwas is handig om veel stof of zand weg te spoelen voordat het echte programma aan gaat. Zoals bij kleding van je kinderen die in de zandbak hebben gespeeld. Dit programma is niet nodig voor kleding met veel vlekken; daarvoor kun je beter een behandeling met speciaal vlekkenmiddel gebruiken.

Kort programma/ Speed/ Quick/ Express

Heb je een paar kilo wasgoed dat niet zo vuil is? Dan gebruik je een kort wasprogramma. Hierbij wordt het wasgoed minder goed schoongewassen dan een compleet wasprogramma: het spoelt het wasmiddel minder uit en centrifugeert minder. Sommige korte programma’s duren maar 15 minuten, sommige wel een uur. Dit programma is echt bedoeld om wasgoed op te frissen.

Impregneren/ Outdoor

Voor jassen die je waterbestendig wilt maken, gebruik je het programma Impregneren of Outdoor. Zorg dat je nooit wasverzachter gebruikt tijdens dit programma. Dit tast namelijk de impregneerlaag van je jas aan.

Allergie/ Hygiëne

Dit extra programma wast voor een langere periode op een hogere temperatuur, om zo alle allergenen te verwijderen. Het wast met meer water om ervoor te zorgen dat er geen wasmiddel in het wasgoed achterblijft.

Machinereiniging/ Trommelreiniging

Om je wasmachine in goede staat te houden, draai je af en toe het programma Machinereiniging of Trommelreiniging. Doe dit vooral als je vaak wasjes doet op lage temperaturen. Tijdens dit programma doe je geen wasgoed in de trommel, maar wel een oude doek. In de handleiding van je wasmachine staat beschreven of er wasmiddel nodig is of een wasmachinereiniger voor dit programma.

Lees ook: Betekenis wassymbolen: wat zijn die wasvoorschriften?

©Krakenimages.com - stock.adobe.com

De opties om je wasprogramma aan te passen

Een wasprogramma heeft standaard al bepaalde instellingen voor het verloop van temperatuur, de trommelbeweging, de hoeveelheid water dat gebruikt wordt, het toerental en de duur van het programma. Dit kun je aanpassen met verschillende opties.

Extra behoedzaam

Voor kwetsbare kleding is deze extra optie ontwikkeld. Deze optie zorgt ervoor dat de trommel minder bewegingen maakt en het programma korter duurt dan normaal.

Extra stil

Ideaal voor ’s nachts of als je kleine kinderen hebt die overdag nog een dutje doen, is de optie Extra stil. Dankzij deze optie centrifugeert je wasmachine minder hard en is je wasmachine dus stiller. Het programma duurt vaak wel langer vanwege deze optie.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.