Als er Oscars uitgereikt zouden worden voor games, dan zou Mass Effect ongetwijfeld in de prijzen vallen. Deze reeks weet als geen ander de speler een binding op te laten bouwen met de verschillende personages in de game. Eindelijk is het derde, en laatste, deel uitgekomen van de Mass Effect trilogie. Voor de laatste keer nemen we de rol van Shepard aan om het universum van totale vernietiging te behoeden.

Mass Effect 3 is een science fiction rpg en een direct vervolg op deel 2. Mass Effect 3 speelt zich 6 maanden na ‘Arrival’ af, de laatste DLC die uitgekomen is voor Mass Effect 2. Om optimaal van het verhaal te genieten raden we je met klem aan om de trilogie vanaf het eerste deel te spelen. Vanaf het tweede deel is ook mogelijk als je niet zo van de hardcore rpg’s bent, maar deel 3 spelen zonder kennis en savegame van het vorige deel is echt dood en doodzonde. Het bijzondere van deze reeks is namelijk dat je een savegame van het vorige deel kan importen in Mass Effect 3 zodat het complete verhaal – met jouw acties en keuzes – wordt meegenomen in het nieuwe deel. Begin je Mass Effect 3 zonder savegame van deel 2, dan wordt er uitgegaan van een standaardset keuzes die hoofdrolspeler Shepard gemaakt heeft in de vorige delen.

Balans gevonden

De eerste Mass Effect game was een hardcore rpg met realtime shooter gevechten en een compleet universum wat te verkennen viel. Bij Mass Effect 2 had Bioware het gevechtsysteem behoorlijk geoptimaliseerd waardoor de actie veel beter tot zijn recht kwam. Echter ging dit wel ten koste van de rpg-elementen en Mass Effect 2 was dan ook meer een shooter met lichte rpg-elementen. Bij Mass Effect 3 ligt de nadruk ook op actie, maar toch vinden we in dit deel meer rpg-elementen terug. Zo hebben de karakters weer iets meer statistieken, is er XP te verdienen, zijn wapens te modificeren en beslaan de missies nu grotere gebieden waar meer in verkend kan worden. Bioware lijkt wat dat betreft nu eindelijk de balans gevonden te hebben tussen shooter en rpg.

Indrukwekkend

Mass Effect 3 begint bijzonder indrukwekkend. De spanning die in de vorige twee delen is opgebouwd, komt in de intro tot een climax waarbij het duidelijk is dat hoofdpersoon Shepard – die zowel mannelijk als vrouwelijk kan zijn – de enige persoon is die het universum kan redden. Grafisch is de game geweldig, maar ook de achtergrondmuziek brengt je onmiddellijk in de juiste stemming. Complimenten moeten we geven aan de voice actors die echt duidelijk hun hele hart en ziel in de verschillende karakters gestopt hebben. De personages komen geloofwaardig over en hebben allemaal een bijzondere persoonlijkheid. Daarnaast is dit de afsluiting van het verhaal en zullen sommige karakters, waarmee een behoorlijke binding is opgebouwd, de strijd wellicht niet overleven. Het is bijzonder knap hoe Bioware het voor elkaar heeft gekregen om spelers zo te kunnen betrekken in een game.

Ieder zijn eigen verhaal

Doordat door de gehele reeks heel veel (morele) keuzes gemaakt moeten worden (ook deel drie bevat dilemma’s met verstrekkende gevolgen), kan het verhaal voor iedereen anders lopen. Op de redactie hebben we drie Mass Effect 3 spelers en bij ieder van ons is dezelfde missie anders verlopen. Bij de één is een hoofdpersonage om het leven gekomen en kon een belangrijk persoon niet gered worden, bij de ander was de belangrijke persoon ook niet gered, maar overleed er geen hoofdpersonage en bij ondergetekende was er niemand gestorven (behalve de slechterik) en was de belangrijke persoon gered. Hier is ook duidelijk merkbaar dat keuzes die gemaakt zijn in vorige delen grote invloed hebben op het verhaal. aangezien ik de enige was die een savegame van de vorige twee delen had geïmporteerd.

Lekker veel missies

Mass Effect 3 kent net als zijn voorgangers heel veel missies. De voornaamste missies zijn de zogenaamde ‘priority missions’ en deze missies bepalen de rode lijn van het verhaal. De andere missies zijn niet verplicht, maar helpen wel om sterker te worden. Behalve je groepje helden, waarvan je er per missie 2 kan meenemen, moet je in Mass Effect 3 een compleet leger op de been zetten. De ‘combat readiness’ zoals dit heet moet opgebouwd en hooggehouden worden. Dit doe je door zoveel mogelijk missies uit te voeren waarmee je zoveel mogelijk reputatie opbouwt. Serieus strategisch onderhoud is niet nodig. Mass Effect 3 blijft een shooter-rpg. Missies zijn er in alle soorten, maten en lengtes. De kortste missies zijn de zogenaamde verzamelmissies. Deze missies kun je opdoen door in de Citadel (een grote intergalactische ruimtestad) te luistervinken bij de verschillende inwoners. Je vangt gesprekken op en daaruit blijkt wat je nodig hebt om die persoon te helpen. De nodige items zijn te vinden door met je ruimteschip, de Normandy SR-2, door de verschillende melkwegstelsels te zwerven en een scan uit te voeren. Echter moet je hierbij wel voorzichtig zijn dat je niet door de vijand wordt opgemerkt. Zodra dat het geval is moet je vluchten, want een direct conflict overleef je niet.

iPhone/iPad integratie

Grappig is dat EA een app heeft ontwikkeld voor de iPhone en iPad: de ME3 Datapad. Met deze app, die overigens niet verplicht is, kun je de combat readiness van de diverse ruimtestelsels verhogen door delen van je leger op missie te sturen. Per stelsel zijn er 3 verschillende missies die ieder een bepaalde hoeveelheid geld en readiness-punten opleveren. De opzet is simpel, maar het is wel leuk om buiten de game-uren toch nog bezig te zijn met Mass Effect. De behaalde resultaten worden via Origin, EA’s online dienst, verwerkt in Mass Effect 3. Een andere leuke feature is dat je e-mails kan ontvangen van belangrijke personages naarmate je verder komt in het spel. Dit zijn geen belangrijke e-mails, maar voegen wel extra diepgang aan de personages toe. Als laatst zit ook de complete Codex verwerkt in de app. Deze codex, die ook in het spel zelf aanwezig is, is een complete encyclopedie waarin zo goed als alles van het Mass Effect universum wordt uitgelegd en uitgediept. 

Verboden voor gamepads

Bioware heeft er heel bewust voor gekozen om de pc-versie alleen van een muis en toetsenbord besturing te voorzien. Spelen met de gamepad is vanuit de game zelf niet mogelijk. Op zich apart aangezien de game ook is uitgekomen voor de Xbox 360 en Playstation 3. Daarnaast had deze besturing gemakkelijk geïmplementeerd kunnen worden. Wel moeten we zeggen dat deze game bijzonder prettig speelt met muis en toetsenbord. Deze besturing leent zich ook iets meer voor strategische gameplay. Bij de consoleversies is dat op zich ook mogelijk, maar daar verloopt dat toch iets minder soepel en ben je meer geneigd voor het schieten te gaan. Opvallend is dat je bij de pc-versie heel duidelijk de vraag krijgt wat voor soort spel je wil spelen: shooter, interactief verhaal of hardcore rpg? Deze vraag wordt bij de consoleversie niet gesteld. Daar krijg je standaard de 'roleplay' optie die je overigens later in het spel kan aanpassen, net als bij de pc-versie.

Controversieel einde

Het einde van het verhaal heeft voor nogal wat controverse gezorgd en er zijn gamers die erg ontevreden zijn over dit einde. Eén van onze Mass Effect spelers heeft het spel uitgespeeld en vindt de klachten erg overdreven. Wel is het zo dat het einde voor iedereen ongeveer hetzelfde zal zijn, maar dat is op zich niet raar. In een verhaal van deze grootte en kwaliteit kan het uiteindelijk maar één kant opgaan. Om maar een  cliché aan te halen: het gaat niet om de bestemming, maar om de reis en die is voor iedereen weer anders. Wanneer we het spel hebben uitgespeeld, zullen we deze review updaten met onze mening over het einde (zonder het verhaal te verklappen natuurlijk).

Update:
We hebben het spel inmiddels uitgespeeld en  we kunnen ons niet vinden in de klachtenstroom die vele ontevreden 'fans' teweeg hebben gebracht. Er zijn wel degelijk verschillende eindes, hoewel ze wel veel overeenkomsten hebben. Voor de duidelijkheid: ondergetekende heeft Mass Effect vanaf het eerste deel helemaal gespeeld en is zich dus volledig bewust van de totale verhaallijn. Het spel wordt op passende wijze afgerond waarbij tot nadenken wordt aangezet en een hoop ruimte is voor eigen intepretatie. De enige kritiek die we op de eindfilmpjes kunnen geven is dat je in deze filmpjes iets te weinig terugziet van alle bondgenoten die je tijdens het spel aan je kant gekregen hebt.

DRM-beleid

Om Mass Effect 3 te kunnen spelen is de installatie van EA’s Origin noodzakelijk. Vervolgens kun je wel de game op elke pc spelen waar je ingelogd bent met EA’s Origin.

UitgeverEA GamesOntwikkelaarBiowareBesturingssysteem (min. benodigd)Windows XP SP3Processor snelheid (min. benodigd)1.8 GHz Intel Core 2 Duo of AMD equavilentHoeveelheid RAM (min. benodigd)1 GBGrafische kaart (minimaal benodigd)vanaf nVidia GeForce 7900 of AMD Radeon X1800Benodigde hardeschijfruimte (GB)15Online gamingjaGamepad ondersteuningnee

Denk je net goed bezig te zijn met een A+++-wasdroger, blijkt die vanaf juli 2025 opeens een magere C te scoren. Wat is hier aan de hand? Geen paniek: je apparaat is niet plotseling minder efficiënt geworden, het energielabel wordt een stuk strenger. In dit artikel lees je waarom de regels zijn veranderd, wat het nieuwe label precies meet en hoe je wél de juiste conclusies trekt bij je volgende aankoop.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bemmel & Kroon

Vanaf 1 juli 2025 – morgen dus! – verandert het energielabel van wasdrogers in heel Europa. De bekende klassen als A+, A++ en A+++ verdwijnen en maken plaats voor een overzichtelijker schaal van A tot en met G. Hierdoor krijgen veel huidige A+++-drogers voortaan een label C. Niet omdat ze slechter presteren, maar omdat de normering strenger en toekomstbestendiger wordt.

Waarom een nieuw energielabel nodig was

Het oude systeem was zijn doel voorbijgeschoten. Doordat fabrikanten steeds energiezuinigere apparaten ontwikkelden, werden er voortdurend plussen aan de A-klasse toegevoegd. Daardoor ontstond een wildgroei aan energielabels die de consument eerder in verwarring bracht dan hielp. Met het nieuwe label keert de rust terug: één heldere schaal die opnieuw ruimte laat aan de top. De zuinigste klasse A blijft voorlopig zelfs leeg, zodat alleen uitzonderlijk efficiënte apparaten die plek mogen innemen.

©Bemmel & Kroon

Wat je ziet op het nieuwe label

Het nieuwe energielabel bevat veel meer informatie dan alleen een letter. Naast de energieklasse geeft het label nu ook inzicht in het verbruik per honderd droogbeurten, gemeten volgens een gestandaardiseerd Eco-programma. Ook de programmaduur, het maximale vulgewicht van de trommel, het geluidsniveau in decibel en de condensatie-efficiëntie staan erop vermeld. Via een QR-code kun je bovendien extra technische details opzoeken in de Europese EPREL-database. Deze toevoegingen zorgen ervoor dat je als consument beter kunt inschatten welk apparaat past bij jouw huishouden en gebruik. Meer informatie vind je op deze pagina.

©Bemmel & Kroon

1. QR-code met link naar de EU database
2. Energie-efficiëntieklasse
3. Energieverbruik in kWh/100 droogcycli*
4. Condensatie-efficiëntieklasse en -percentage

5. Geluidklasse en geluidemissie in dB(A)**
6. Maximale laadcapaciteit (nominale capaciteit in kg)**
7. Duur in uren en minuten**

* Waarden gelden voor een gewogen gemiddelde van halve en volle ladingen met een verhouding van 0,62 (24x volle lading, 76x halve lading).
** Droogcyclus van katoen eco-programma bij volle lading.

Het lastige van vergelijken

Oude en nieuwe energielabels kun je niet zomaar naast elkaar leggen. Een A+++-droger uit 2024 kan volgens de nieuwe testmethodes een label C krijgen, terwijl het apparaat in de praktijk nog steeds even zuinig is. Dat verschil komt puur door de aangescherpte meetnormen, en niet door een verandering in prestaties. Laat je dus niet misleiden door een ogenschijnlijke 'verslechtering' van het label, maar kijk naar de echte verbruiksgegevens en technische kenmerken van jouw wasdroger.

Wat dit voor jouw keuze betekent

Bij het kopen van een nieuwe droger is het dus belangrijk om verder te kijken dan alleen de letter op het label. De vermelding van het energieverbruik per honderd droogcycli geeft je een veel concreter beeld van de stroomkosten op jaarbasis. Ook het geluidsniveau, de capaciteit van de trommel en de duur van het droogprogramma bepalen in sterke mate hoe comfortabel en efficiënt het apparaat in de praktijk is. Dankzij de QR-code kun je bovendien snel en eenvoudig controleren of de technische gegevens aansluiten bij je verwachtingen.

©Viktoria

Slim kiezen met het nieuwe label

De vernieuwde energielabels maken het makkelijker om een slimme, bewuste keuze te maken. Niet alleen zie je in één oogopslag hoe energiezuinig een apparaat is volgens de nieuwste normen, je hebt ook toegang tot de details die er écht toe doen. Zo kun je jouw keuze afstemmen op wat je belangrijk vindt: lage kosten, weinig geluid, korte droogtijd of een groot vulgewicht. Door te letten op de werkelijke prestaties in plaats van alleen op een letter, maak je een duurzame keuze die ook op de lange termijn rendeert.

Wil je hulp bij het kiezen van een energiezuinige droger of persoonlijk advies over welk type het best bij jouw huishouden past? Laat je dan informeren door een specialist, zodat je met vertrouwen de juiste keuze maakt voor nu én de toekomst.

Een nieuwe oven, koelkast of vaatwasser kiezen begint niet bij het design of de functies – het begint met een meetlint. Want hoe mooi of geavanceerd een apparaat ook is, als het nét niet past, zit je met een kostbare misser. Een paar millimeter speling kan het verschil maken tussen een perfect passende keuken en een frustrerende inbouwervaring. Met deze meetinstructies weet je zeker dat je straks niet voor verrassingen komt te staan.

Goed meten is het halve werk

Voordat je aan de slag gaat met meten, is het slim om een paar basisregels aan te houden. Gebruik altijd een betrouwbare rolmaat en eventueel een digitale schuifmaat voor extra precisie. Meet de binnenafmetingen van de nis (dus niet de buitenkant van je keukenkast) en noteer breedte, hoogte én diepte.

Houd daarnaast rekening met de ventilatieruimte: meestal is 2 tot 5 cm aan de achterkant en zijkanten nodig. En check of er ruimte is voor stopcontacten, wateraansluitingen en kabeldoorvoeren – die bepalen vaak óók of het apparaat goed kan worden geplaatst.

©Andrey Sinenkiy

Waar moet je op letten per apparaat?

Elk soort inbouwapparaat heeft zijn eigen eisen en aandachtspunten. Hieronder lees je per type waar je bij het opmeten en installeren specifiek op moet letten. Zo kom je niet voor verrassingen te staan.

Inbouwkoelkast of -vriezer

De hoogte van de nis is hier allesbepalend. Veelvoorkomende maten voor inbouwkoelkasten en -vriezers zijn 88, 140 en 178 cm, maar afwijkingen komen vaak voor. Let op het deursysteem: een sleepdeurmechanisme vraagt meestal om iets meer ruimte in de breedte. Diepte is vaak 55 cm, maar modellen met een ventilator achterop kunnen richting de 60 cm gaan.

Inbouwoven of -magnetron

Standaard? Niet helemaal. De nisbreedte is meestal 56 cm, terwijl het frontpaneel iets breder is (ca. 59,5 cm) voor een nette aansluiting. Hoogtes verschillen: compacte ovens zijn 45 cm hoog, standaardmodellen 60 cm. Magnetrons vragen soms extra ruimte aan de bovenkant voor uitstekende bedieningspanelen.

Inbouwvaatwasser

Hier draait het vooral om hoogte. Die varieert tussen 81,5 en 87 cm, met verstelbare poten voor wat speling. Meet ook de plinthoogte (van vloer tot onderkant kast), en vergeet de watertoevoer niet – reken op zo’n 5 cm extra ruimte in de diepte voor de slang.

Inbouw-espressomachine

Kleiner apparaat, maar niettemin precisiewerk. De breedte is vaak rond de 56 cm, maar de diepte varieert sterk. Let vooral op het waterreservoir (dat tot 55 cm diep kan zijn) en op kleppen of deurtjes die naar voren openen: die hebben extra werkruimte nodig.

©Cristina Villar Martin | Ladanifer

Veelgemaakte fouten die je makkelijk voorkomt

Zelfs met zorgvuldige metingen kan het misgaan, vaak doordat kleine details worden vergeten. Denk aan ventilatieruimte, uitstekende stekkers of leidingen die net in de weg zitten. Een handige tip: plak een strook tape op de vloer op de plek waar de achterkant van het apparaat komt, en markeer waar stekkers en leidingen zitten. Zo zie je snel of er iets in de weg zit.

Ook niet onbelangrijk: controleer of de nis waterpas is! Zeker bij koelkasten met uitschuiflades kan een scheve ondergrond voor problemen zorgen. Pas waar nodig je kast of ondervloer aan voordat je installeert.

Bij renovaties gelden vaak afwijkende maten. Oudere keukens hebben soms dikkere wanden of ongebruikelijke dieptes. Meet dus altijd de huidige situatie én de specificaties van je nieuwe apparaat. Twijfel je? Schakel een keukenexpert in, zeker bij combinaties zoals een oven met magnetron, waarbij elk detail telt.

En tot slot: de allerbelangrijkste stap

Het klinkt als een open deur, maar het voorkomt de meeste problemen: meet altijd twee keer! Schrijf je maten op en leg ze naast de officiële productspecificaties. Let daarbij op details als verstelbare voetjes, uitsparingen voor de deur of een uitschuifbaar bedieningspaneel. Zo weet je zeker dat jouw nieuwe inbouwapparaat niet alleen technisch past, maar ook mooi aansluit bij de rest van je keuken. Want uiteindelijk draait het om één ding: alles moet kloppen – tot op de millimeter.