Op zoek naar een uitgebreide fotobewerker om foto’s nog mooier te maken en prachtige collages te creëren? En wil je ook fraaie teksten, kaders en stickers kunnen toevoegen? Photoshop Express kan het allemaal. De app is beschikbaar voor iPhone, iPad en Android en draait net zo makkelijk op een Windows-computer.

Vandaag de dag bestaan er nogal wat fotobewerkers. Wat Photoshop Express extra aantrekkelijk maakt, is dat het beschikbaar is voor meerdere soorten apparaten. Ben je eenmaal bekend met de app voor Windows of iPad, dan ben je er meteen in thuis op een iPhone of Android-smartphone. Er zijn binnen de diverse platformen wel wat verschillen in uiterlijk en functionaliteit, maar de werking is goed vergelijkbaar.

Photoshop Express downloaden en installeren

Photoshop Express installeer je vanuit de App Store (iPhone en iPad), Google Play (Android) of Microsoft Store (laptop of desktop met Windows). Als je de app voor het eerst start, moet je je aanmelden. Dat kan met een Google-account, Facebook-account of met een Adobe ID. De laatste kun je rechtstreeks aanmaken vanuit het aanmeldscherm en kost niets.

Op Android en Windows is de app volledig gratis te gebruiken. Op Apple-apparaten is de app in eerste instantie gratis. Hier moet na een proefperiode wel voor een aantal duidelijk gemarkeerde functies worden betaald.

Eenmaal aangemeld zie je op een smartphone of tablet een overzichtsscherm van waaruit je een foto selecteert om te bewerken. Wat ook kan is de camera opstarten om een nieuwe foto te maken. Op een Windows-computer kies je voor Fotobibliotheek en blader je naar een map waarin foto’s staan. Of kies voor Camera om de ingebouwde webcam te activeren.

©PXimport

Experimenteren

Zodra de foto is ingeladen zijn er diverse manieren om deze te verbeteren. Om te beginnen kun je de app automatisch een poging laten doen, door bovenin op het toverstafje te tikken of te klikken. Houd je smartphone rechtop als je het balkje met pictogrammen niet ziet.

Mocht het toverstafje niet het gewenste resultaat geven, tik of klik dan op de gebogen pijl die naar links wijst. Hiermee wordt de bewerking weer ongedaan gemaakt. Ook alle bewerkingen die wij straks bespreken, kun je met dit pictogram stap voor stap ongedaan maken. Desnoods net zolang tot je weer bij de originele onbewerkte foto bent aanbeland.

De gebogen pijl die de andere kant op wijst, gebruik je om een bewerking die je ongedaan hebt gemaakt, alsnog opnieuw aan te brengen. Wil je snel het verschil zien tussen de originele en de bewerkte foto? Schakel dan tussen de twee versies via het pictogram van een vierkantje dat door een verticale lijn in tweeën is gesplitst.

Gereedschappen vinden

Helemaal onderaan (smartphone of tablet) of uiterst links (Windows) bevinden zich de verschillende bewerkingsmogelijkheden van Photoshop Express. Gaf de toverstaf daarnet niet het gewenste resultaat of sleutel je liever zelf aan het beeld? Tik of klik dan op het pictogram van de schuifregelaars.

Je ziet erboven of ernaast een reeks gereedschappen verschijnen. Hiermee kun je alles regelen op het gebied van belichting, kleur, detaillering en scherpte. Het lijkt misschien overweldigend, maar in de meeste gevallen volstaat een handvol gereedschappen. De rest gebruik je hooguit af en toe voor specifieke aanpassingen. Op een Windows-computer zijn de gereedschappen gegroepeerd. Elk groepje kun je openen of sluiten. Op zowel smartphone als tablet bestaan ook groepjes, maar staan de gereedschappen alsnog in een lange strip.

Belichting aanpassen

Met Belichting maak je een foto lichter of donkerder. Alles wordt hierbij evenveel veranderd. Stel dat een landschapsfoto te donker is, dan maak je hem lichter door de schuifbalk naar rechts te bewegen. Hierbij kan het gebeuren dat de lucht ineens overbelicht raakt. Want de lucht is vaak helderder dan het landschap eronder en in dat geval gaat het mis als je ze evenveel verandert.

©PXimport

Dit los je op door de foto zo aan te passen dat de lucht nog net goed herkenbaar blijft. Het landschap zal nu wel iets te donker blijven. Daarom gebruik je daarna Schaduwen en eventueel Zwarte tinten om alleen wat donker is in de foto lichter te maken. De lichte lucht blijft ditmaal nagenoeg hetzelfde. Je kunt Markeringen en Witte tinten gebruiken om de lichte delen te veranderen. De donkere delen worden dan met rust gelaten.

Verder kun je de balans tussen licht en donker bijstellen met Contrast. Op sommige dagen is het licht nogal vlak en ziet alles er wat futloos uit. Op andere momenten zijn er minder grote verschillen tussen licht en donker. Met Contrast kun je het verschil dat er is, vergroten of verkleinen voor een betere balans.

Kleurweergave instellen

Om de kleuren te verbeteren is het gereedschap Levendigheid een goede keuze. Beweeg de schuif naar rechts om de kleuren extra te benadrukken. Met de schuif naar links neemt de kleurverzadiging af. Dit kan zelfs tot de foto geheel zwart-wit is. Dit gereedschap is een subtielere versie van Verzadiging die al snel te sterk werkt.

Gebruik Temperatuur om een kleurzweem weg te werken. Een sneeuwfoto kan bijvoorbeeld te blauw zijn en een foto gemaakt in een kroeg of restaurant te geel. Dat los je hiermee op. Een lichte kleurzweem kan sfeerverhogend werken en hoeft dus niet altijd een probleem te zijn. Een foto bij kaarslicht is bijvoorbeeld sfeervoller als het licht iets gelig blijft.

©PXimport

Foto's scherper maken

Door een foto te bewerken met Verscherpen worden randen en contouren benadrukt. Daardoor oogt het beeld scherper. Daarnaast kun je met Helderheid het zogeheten microcontrast aanpassen. Dit houdt in dat nu ook alle fijne details worden benadrukt, zodat ze er ineens veel beter uitspringen. Tenzij je deze schuifregelaar naar links beweegt, dan oogt een foto juist zachter en dromeriger, omdat het (micro)contrast hiermee wordt verlaagd. Beide bewerkingen hebben een sterke invloed op de uitstraling van een foto.

Aanvullend komt Nevel reduceren goed van pas als het buiten heiig is. Zoiets als een nevelig (berg)landschap klaart dan alsnog op. Tot slot gebruik je Helderheidsruis reduceren en/of Kleurruis reduceren om storende pixels uit foto’s weg te poetsen. Dit heb je eigenlijk alleen nodig bij foto’s die in slechte lichtomstandigheden zijn gemaakt.

©PXimport

Uitsnede en perspectief

Ook wat er in beeld is te zien, kun je achteraf aanpassen. Eerst klik je op het Uitsnijden-pictogram. Dat ziet eruit als twee winkelhaken die samen een soort vierkant vormen. Met dit gereedschap kun je veel handige dingen doen.

Allereerst kun je met één klik de beeldverhouding veranderen. Naast de standaardverhoudingen voor de diverse socialemedia-platforms, kun je ook zelf voor een verhouding van bijvoorbeeld 16:9 of 1:1 (vierkant) kiezen. Kies Vrije grootte en sleep met de hoekpunten of de zijden om helemaal zelf te bepalen hoe je het beeld bijsnijdt.

Staat de foto scheef? Dan zet je het beeld netjes recht door bij Uitsnijden naar de groep Roteren te gaan. Kies op je smartphone of tablet Rechttrekken en tik op Auto om het euvel automatisch op te lossen. Gebruik daarna de schuifregelaar om dit eventueel nog te finetunen of om het meteen helemaal zelf te doen. Op een Windows-computer zie je alleen een schuifregelaar bij Zet recht.

Verder kun je de foto nog roteren of spiegelen. Ook weer alleen op een smartphone of tablet gebruik je de groep Transformeren om het perspectief te corrigeren. Tik bijvoorbeeld op Volledig automatisch of Automatische balans om horizontale en verticale lijnen in een gebouw of interieur die per abuis schuin door het beeld lopen, netjes waterpas te zetten.

Teksten en stickers toevoegen

Je kunt je foto op diverse manieren verfraaien. Tik maar eens op het pictogram dat lijkt op een hoofdletter T. Hiermee voeg je teksten toe, al dan niet voorzien van een kader.

In het onderdeel Stijlen kies je een lay-out die je wel wat lijkt. Vervolgens kun je de tekst op de gewenste plek in de foto plaatsen, de grootte ervan aanpassen en het geheel eventueel in een bepaalde hoek zetten (schuin). Tik op de standaardtekst om het te vervangen door een eigen tekst of titel.

©PXimport

Wat opmaak betreft gebruik je Lettertype, Kleur en Uitlijning om de tekst op smaak te brengen. Op een iPhone en iPad is ook nog Lijn aanwezig, waarmee je tekstranden een andere kleur geeft. Tik ergens naast de verfraaiing om het selectiekader te laten verdwijnen, waarna je eventueel nog meer exemplaren kunt toevoegen.

Alleen op een smartphone (of tablet) vind je de mogelijkheid om leuke stickers toe te voegen. Daarvoor moet je zijn bij het pictogram van een cirkel met een hartje erin en waarvan een hoekje is omgevouwen. Ook stickers zet je neer waar je ze wilt hebben, kun je ze groter of kleiner maken en eventueel schuin zetten. Tik ernaast (zodat het selectiekader verdwijnt) om eventueel nog meer stickers neer te zetten. Tik op een bestaande sticker om hem opnieuw aan te passen.

Special effects

Op de smartphone of tablet kent de app ook een hele reeks special effects. Hiervoor moet je zijn bij het pictogram van twee elkaar overlappende bolletjes. Er zijn diverse effectgroepen, waaronder licht- en druppeleffecten. Met een schuifregelaar stel je de sterkte van het optische effect in. Probeer ze gerust op je gemak uit, want er zitten heel leuke en goed bruikbare effecten tussen.

De mogelijkheid om randen, kaders en reguliere filtereffecten toe te voegen, zijn gelukkig wel beschikbaar op alle apparaten en dus ook op een Windows-computer. De kaders staan gegroepeerd onder een pictogram van een stapeltje rechthoeken (Android heeft een afwijkend pictogram), de groepen met standaardfiltereffecten vind je bij de drie overlappende bolletjes.

Fotocollage maken

Vanaf het beginscherm van de app (het foto-overzicht) kun je een fotocollage in elkaar sleutelen. Op een Android-apparaat tik je rechts onderin op het Collage-pictogram. Op een iPhone of iPad schakel je over van de tab Bewerken naar de tab Collage. Selecteer vervolgens enkele foto’s, die daarna in een collage worden geplaatst. Je kunt daarna zelf een andere lay-out uitkiezen.

Tik je onderin het scherm op het pennetje en daarna op een van de vakjes, dan kun je die foto eventueel vervangen door een ander exemplaar of hem weer verwijderen. Wat ook kan is ervoor kiezen deze foto met Photoshop Express te bewerken. Na het bewerken keer je met een tik op Collage vanzelf weer terug naar het ontwerpscherm van je fotocollage.

©PXimport

Resultaat opslaan

Zodra je klaar bent met bewerken, is het op een smartphone of tablet voldoende om naar het beginscherm van Photoshop Express terug te gaan om het eindresultaat op te slaan. Er wordt dan gevraagd of je de foto wilt opslaan. In dat geval wordt automatisch een nieuwe foto aangemaakt. Daardoor blijft de originele foto altijd intact.

Bewerkte foto’s staan in een apart fotoalbum. Dus heb je daarnet een specifieke map aangewezen, dan zie je de bewerkte beelden misschien niet meteen terug. Op een Windows-computer klik je bovenin op Opslaan/Delen om het eindresultaat te bewaren.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.