U kunt uw mooiste foto's online zetten, maar een papieren fotoboek blijft toch iets van een andere, zeg maar superieure orde. Een vakantie, een huwelijk of een geboorte verdient een duurzaam boek dat u in uw handen kunt houden. We laten zien waar u op moet letten wanneer u een professioneel afgewerkt fotoboek bij een afdrukdienst samenstelt.

We beginnen dit artikel met de voorbereiding. We gebruiken hierbij een los fotobeheerprogramma, omdat u hierin thuis bent en de meeste albumsoftware hiervoor te weinig mogelijkheden heeft. Na de voorbereidingen gaan we aan de slag in de albumsoftware en vertellen we u hoe u een professioneel ogend fotoboek in elkaar zet. In het derde deel bespreken we een aantal aanbieders. Hierbij gaan we vooral in op de software, en niet op de afdrukkwaliteit van de fotoboeken. We tonen in een tabel welke mogelijkheden u bij iedere aanbieder hebt.

Deel 1: Voorbereiding

1. Voldoende resolutie

Resolutie is een term die aangeeft hoeveel pixels er binnen een bepaalde ruimte (een inch of een centimeter) passen. De meeste fotografen stellen hun camera's in op de hoogste resolutie. Hoe meer pixels in de foto, hoe beter hij er gedrukt zal uitzien, denken ze. Dat is slechts deels waar. Ideaal voor een afdruk van goede kwaliteit is een resolutie van 300 beeldpuntjes per inch (2,54 cm). Omgerekend geeft dat per centimeter (300 : 2,54 =) 118 pixels. Voor een foto van 10 bij 15 cm hebben we dus (118 x 10 x 118 x 15 =) 2.088.600 pixels nodig. Een afbeelding van 2 megapixel bevat bijgevolg voldoende beeldpuntjes voor een haarscherpe afdruk van dit formaat. Theoretisch gezien is een te hoge resolutie overkill. U houdt er nodeloos zware bestanden aan over. U merkt geen verschil tussen 4 en 10 megapixel op een 10 x 15-afdruk. Het verschil wordt echter wel zichtbaar bij vergrotingen. Om een A4-pagina te vullen, hebt u ruim voldoende aan een resolutie van 6 tot 8 megapixel. Wilt u meer foto's op een pagina plaatsen, dan mag de resolutie best lager zijn.

©PXimport

Het programma van TNT Post waarschuwt duidelijk dat de achtergrond een te lage resolutie heeft.

2. Grootte aanpassen aan de resolutie

Terwijl u fotografeert weet u natuurlijk nog niet welke opname u eventueel wilt uitvergroten. Daarom houdt u het veiligheidshalve bij de beste / grootste instelling. Bij het maken van een fotoboek hoeft u de afbeeldingen niet te verkleinen in aparte fotobewerkingssoftware. Het programma van de afdrukcentrale zal deze foto's automatisch aanpassen en ervoor zorgen dat u de beste kwaliteit krijgt. De meeste software waarschuwt u trouwens wanneer een foto te weinig beeldinformatie bevat voor de gekozen grootte op de pagina. In plaats van de foto te spreiden over twee pagina's, kunt u hem dan beter op één enkele pagina afdrukken. Bovendien beschikken alle afdrukdiensten over technologie die kwaliteit van de beelden optimaliseert. Het afgeleverde resultaat is in regel beter dan hetgeen u zelf uit de eigen (eenvoudige) printer kunt halen.

©PXimport

Wanneer u niet weet of u de foto later nog wilt vergroten, behoudt u best gewoon alle pixels.

Compositie

Zorg dat er in de collectie voldoende eenvoudige doch krachtige foto's zitten. De kracht van de foto zit hem vaak in de compositie. Over compositie circuleren er een aantal vuistregels. De meest bekende is de regel van derden, waarbij het onderwerp op eenderde of tweederde van foto is geplaatst. Het menselijk oog ervaart zo'n verdeling als een natuurlijk evenwicht.

©PXimport

Door het belangrijkste element op eenderde van de foto te plaatsen wordt de compositie sterker.

3. Eerste selectie in fotomanager

De belangrijkste taak bij het maken van een fotoboek is de selectie. Natuurlijk heeft het programma van de afdrukdienst een navigatievak om selecties te maken. Toch raden we aan om de eerste selectie te maken in uw vertrouwde fotobeheerprogramma. Dat kan bijvoorbeeld de fotomanager zijn van Adobe Photoshop Elements, Bridge, Picasa of Lightroom. In al deze programma's kunt u door middel van sterwaarderingen uw allerbeste materiaal voor het fotoboek markeren. Zorg dat u inhoudelijk bij het thema blijft. Een fotoboek bundelt letterlijk herinneringen van één onderwerp. U verknoeit het concept wanneer u aan de verleiding toegeeft om er toch mooie kiekjes bij te slepen die niets met het thema te maken hebben.

©PXimport

Maak de eerste selectie niet in het fotoboekprogramma maar in uw vertrouwde fotomanager.

4. Scherpte beoordelen

In geen enkel fotoboekprogramma kunt u op het scherm vertrouwen om te oordelen of een foto scherp genoeg is. Voor een scherpe afdruk is immers een hogere resolutie nodig dan hetgeen u op het beeldscherm ziet. Met uw vertrouwde fotobeheerprogramma kunt u dat wel controleren. Met één klik kunt u de foto vergroten tot 100%, of 1 op 1. Dat wil zeggen dat iedere pixel van het beeldbestand overeenkomt met een pixel van het beeldscherm. Alleen in deze instelling kunt u oordelen of de foto perfect scherp is. Is de foto niet helemaal scherp in deze weergave, maar wilt u de foto toch graag afdrukken? Vaak is het resultaat op papier nog wel goed genoeg als u de afdruk klein houdt. Om de kleuren of de helderheid aan te passen gebruikt u veiligheidshalve uw fotomanager, de bewerkingsmogelijkheden van fotoboeksoftware zijn erg beperkt.

©PXimport

Linksonder geeft Photoshop Elements aan dat de foto getoond wordt op 100%.

Kill your darlings

Wees kritisch tijdens de selectie van de foto's. Laat u leiden door de kwaliteit en het verhaal dat u wilt brengen. Is hij niet scherp, zit de belichting niet goed, is hij wel heel mooi maar past hij niet bij het thema, haal de opname er dan uit. Het is daarom vaak verstandig om niet onmiddellijk na de reis of het evenement aan de slag te gaan met het fotoboek, maar er eest even afstand van te nemen. Wacht ook weer niet te lang, dan komt het er vaak niet meer van.

5. Volgorde

We zijn nog steeds in uw fotobeheerprogramma. Nadat u de selectie hebt gemaakt, kunt u straks veel tijd winnen door nu al de volgorde van de foto's vast te leggen, en de afbeeldingen automatisch te laten nummeren. Sleep de foto's eerst in uw programma in de gewenste volgorde. Hebt u een Adobe-programma, dan doet u het volgende: selecteer de gesorteerde foto's, en exporteer de selectie naar de map die u zult gebruiken om de foto's te uploaden naar de online dienst. Bij het exporteren laat u het fotobeheerprogramma de bestanden automatisch van een volgnummer voorzien. Gebruikt u Picasa dan gaat u iets anders te werk. Plaats eerst weer de foto's in de gewenste volgorde en selecteer ze. Kies vervolgens Afbeelding / Meerdere bewerken / Naam wijzigen. Dan past u de -1000-truc toe: geef als naam bijvoorbeeld Bali-1000 op, zorg dat u het koppelteken niet vergeet! De twee vinkjes voor datum en afbeeldingsresolutie opnemen laat u uit staan. Nu hernoemt Picasa uw afbeeldingen naar Bali-1000, Bali-1001 enzovoort. Nu kunt u de hele selectie foto's nog exporteren naar een aparte map (via de knop Exporteren onderin, of Bestand / Afbeelding naar map exporteren).

©PXimport

Laat uw fotobestanden nummeren.

Deel 2: In het fotoboekprogramma

6. Formaten

Waarschijnlijk hebt u een goede reden om een bepaalde albumgrootte te kiezen. Een broekzakformaat is charmant als leuke attentie en voor uw prachtige reisherinneringen wenst u wellicht een luxueus breed formaat. Wilt u foto's goed kunnen bekijken dan moeten ze natuurlijk groot genoeg worden afgedrukt. Op een vel van 21 bij 21 cm plaatst u bijvoorbeeld niet meer dan drie of vier foto's, op een A4-vel kunt u tussen de vier en zes foto's kwijt. Het goedkoopst zijn de fotoschriftjes, die kosten nog geen tien euro.

©PXimport

Albelli heeft zelfs een pocketformaat van 8 bij 10,5 cm.

7. Automatische indelingen

Uiteraard wilt u creatief met de indelingen omgaan, toch raden we aan om eerst de automatische indeling te proberen en die nadien handmatig aan te passen. Dit scheelt u namelijk veel tijd, en de indelingen zien er vaak goed uit. Iedere software werkt met een wizard waarbij u eerst de gewenste foto's selecteert, vervolgens de gewenste stijl en achtergrond kiest, om daarna het boek automatisch te laten opbouwen. U kunt daarna de uw boek pagina voor pagina doorlopen, en aan de hand van de bijgeleverde sjablonen de inhoud aanpassen.

©PXimport

Het fotoboekprogramma stelt eerst zelf een indeling voor.

8. Fotovakken

Opdat u geen rommeltje van de lay-out zou maken, presenteert de software zorgvuldig op elkaar afgestemde fotovakken. Hierbij houdt het programma geen rekening met de gebruikelijke 3x2-beeldverhouding van een camera. Dat is de reden dat er delen van de foto worden weggesneden. Wenst u dat niet, dan kunt u de sjablonen aanpassen of inzoomen op de foto. In dat geval moet u natuurlijk wel uitkijken dat de resolutie hoog genoeg blijft. Goede software werkt met magnetische hulplijnen die het makkelijk maken om een consistente lay-out te handhaven. Probeer te vermijden dat belangrijke delen van de foto aan de binnenkant, tegen de vouw van het album aan worden geplaatst. Sleep ook niet te veel foto's op één pagina want dit kan erg onrustig ogen.

©PXimport

Gebruik de zoomregelaar om een interessant deel van de foto in beeld te brengen.

Vakken verdelen

U hebt in alle software de keuze uit sjablonen die ruimte bieden aan horizontale of verticale afbeeldingen. Daarnaast zijn er ook sjablonen die foto's combineren tot een soort collage. Een leuke vondst is een foto verdelen over een aantal vakken waartussen steeds een bepaalde ruimte zit. Hiervoor sleept u enkele fotovlakken op de pagina die u telkens vult met dezelfde afbeelding. Daarna maakt u de vlakken op maat en verschuift u de inhoud zodat ze een samenstelling over de volledige lengte vormen.

©PXimport

Door één foto verspreid over verschillende vakken te plaatsen, krijgt u een interessant effect.

9. Achtergrond

Alle fotoboeksoftware laat toe om achtergronden toe te voegen. Die achtergronden zijn meestal blits en mooi, totdat u er foto's op plaatst. Zulke grafische hoogstandjes leiden de aandacht van het andere beeld op de pagina af. Wilt u uw fotoboek er een beetje professioneel uit laten zien, dan bereikt u het mooiste resultaat met een egale achtergrond. Een sobere witte of zwarte achtergrond is tijdloos mooi. Dan nog kunt u hier en daar een bloedrode pagina stoppen als contrast. Wilt u toch een van de voorgemaakte achtergronden gebruiken, kies dan voor een egale structuur.

©PXimport

U kunt de achtergrond meteen op alle, op de even of de oneven pagina's plaatsen.

Illustraties en clipart

In de software zit altijd een functie om clipart in te voegen. Bekijk deze collectie kritisch. In de meeste gevallen voegt het weinig moois toe. Het kan wel inspiratie zijn om andere interessante illustraties toe te voegen aan een fotopagina. We denken aan toegangstickets, een landkaart, een vlag, een menu of een kattenbelletje. Scan deze documenten in en plaats ze bij de foto's. Op die manier maakt u er een uniek document van. Overdrijf niet met zulke vondsten.

©PXimport

Clipart is in de meeste gevallen geen toegevoegde waarde voor uw fotoboek.

10. Panoramafoto's

Een liggend fotoboek is uitermate geschikt om panoramafoto's in volle glorie te tonen. Zo'n breedbeeldfoto breekt het ritme en u kunt er twee volledige pagina's mee vullen. Wanneer u een langer (in de breedte) panorama hebt, kunt u dit bijvoorbeeld aan de boven- of onderzijde van de pagina plaatsen, met een klein aantal sfeerfoto's erbij. Ook voor de foto op de kaft komt een beeldvullend panorama trouwens uitstekend van pas.

©PXimport

Laat panorama's tot hun recht komen op een hele spread (dubbele paginabreedte).

11. Tekst

Uiteraard wilt u het fotoboek van een titel voorzien. Daarvoor gebruikt u het tekstgereedschap. Bovendien is de teksttool het gereedschap om fotobijschriften, een streepje poëzie,

of zelfs een reisverhaal te plaatsen. Schrijf teksten liever

niet direct in de albumsoftware maar gebruik uw vertrouwde tekstverwerkingsprogramma met spellingscontrole. Daarna kopieert en plakt u de tekst op de juiste plaats in het album. Wel zo veilig ook, dan hebt u uw tekst nog als de fotoboekensoftware crasht, wat gelukkig niet meer al te vaak gebeurt. Gebruik een sober, stijlvol lettertype en een duidelijke (doch niet te grote) lettergrootte. Vermijd schreeuwende tekstkleuren of opzichtige lettertypes.

©PXimport

Zorg dat de tekst niet stoort op de montage.

12. Double check

Wanneer het album gevuld is met tekst en foto's, doorloopt u het resultaat. U gebruikt de voorvertoningfunctie om het hele album te bekijken. Leg een blocnote klaar zodat u streng alle opmerkingen kunt noteren. Controleer of het paginaritme klopt, met andere woorden: of er niet te veel identiek opgemaakte pagina's achter elkaar zitten. Zorg dus dat er veel afwisseling is met grote en kleine foto's. Ook een pagina met een stukje tekst kan voor variatie zorgen. Toon de opzet van het fotoboek ten slotte nog aan iemand anders. U zit namelijk al de hele tijd met uw neus op het ontwerp en vaak merkt een kritische huisgenoot andere dingen op die u als maker over het hoofd zou kunnen hebben gezien.

©PXimport

Controleer het boek nog even pagina per pagina.

Deel 3: Enkele hoofdrolspelers

Let op de acties

Het aanbod afdrukcentrales is kleiner dan wat u zou kunnen afleiden uit het aantal websites dat fotoboeken aanbiedt. Een aantal centrales brengt de producten onder verschillende labels op de markt. Toch woedt de concurrentieslag nog steeds hevig en daar profiteert de consument van. Daarom raden we aan om de aanbiedingen van de grote merken in de gaten te houden. Iedere week is er wel ergens een actie.

13. CeWe

De Duitse fotocentrale CeWe is bijzonder populair in Nederland. Wanneer u de software wilt downloaden, wordt u doorverwezen naar een van de vijf online partners: bol.com, Fotoalbum.nl, Fotosuper, Post.nl en Vakantiefoto.nl. CeWe Color produceert CeWe-fotoboeken voor onder andere Albert Heijn, TNT Post, MediaMarkt, Bol.com, Fotoalbum.nl en de fotovakhandel. Dat leidt tot verwarrende situaties in de prijszetting. Op de homepage van CeWe Nederland leest u dat de basisprijs (26 pagina's) voor fotoboek XL (30 x 30 cm) 44,95 euro bedraagt voor hardcover en kunstleer, en 44,95 euro voor de luxe linnen versie. Wanneer u de software gebruikt van Fotoalbum.nl kost een hardcover 43,95 euro, kunstleer 44,95 euro en linnen 34,95 euro (op moment van schrijven).

©PXimport

Voor het fotoboekprogramma verwijst CeWe naar zijn partners.

14. Fotoalbum.nl

De software van Fotoalbum.nl herkent zelf foto's die met flits zijn gefotografeerd en vraagt of het de rode ogen moet corrigeren. Het programma gebruikt automatische fotocorrectie, die u uiteraard kunt uitschakelen. Een interessante optie is de functie Gelijke foto's zoeken. Hiermee laat u foto's opsnorren die bij dezelfde gelegenheid zijn gemaakt en die er vrijwel hetzelfde uitzien. De tolerantie waarmee de software naar gelijkaardige foto's zoekt, stelt u in met een schuifregelaar. Ook de ingebouwde fotobewerking is veelzijdig. U kunt een uitsnede maken, de helderheid en kleuren aanpassen en het is mogelijk om allerlei effecten toe te passen. Het programma werkt echter niet met hulplijnen maar met een uitlijnraster. Helaas zijn die rastervakjes zo klein dat het onmogelijk is om op basis van dit rooster afbeeldingen op dezelfde hoogte te positioneren. Wij zien liever een 'magnetische' hulp.

©PXimport

Ook bij de Fotoalbum-assistent bepaalt u het gemiddelde aantal foto's per pagina.

15. TNT POST fotoservice

Ook de fotoboek-assistent van PostNL doet uitstekend werk. Hij begeleidt de bezoeker door vier stappen bij de samenstelling: foto's selecteren, stijl uitzoeken, omslag kiezen en daarna het eerste ontwerp aanpassen. Voordat u de assistent automatisch een album laat samenstellen, geeft u met twee schuifregelaars aan hoeveel pagina's u op het oog hebt en hoeveel foto's er gemiddeld op een pagina zullen komen. Het valt op hoe creatief de assistent te werk gaat. Hij creëert achtergronden van bepaalde afbeeldingen waarop hij dan dezelfde foto's in klein formaat plaatst. Naderhand corrigeert u het ontwerp terwijl u zicht houdt op de prijs, het papiersoort en het aantal pagina's. U hebt bovendien een uitvoerige collectie lettertypes ter beschikking. Hier vindt u ook passe-partouts, dat zijn digitale sjablonen die een deel van de foto aan de rand bedekken. PostNL gebruikt net als Fotoalbum.nl CeWe voor het afdrukken.

©PXimport

Ook TNT Post doet beroep op CeWe voor het afdrukken.

16. Vistaprint

Bij Vistaprint is er alleen de mogelijkheid om het fotoboek online samen te stellen. U downloadt dus geen software. Volgens de producent heeft dit het voordeel dat u zelfs vanaf uw vakantieadres een album kunt samenstellen. De waarheid is dat het verwerken veel trager en stugger gaat. Echt mooie passe-partouts zijn er niet en er is geen mogelijkheid om foto's te bewerken. De meeste clipart-afbeeldingen lijken afkomstig van een vergeten Office-programma. Wanneer u tekst plaatst, kunt u slechts kiezen uit zes lettertypes. Bovendien is het razend moeilijk om de dienst te contacteren. Een voordeel van Vistaprint is dat u inderdaad vanaf elke locatie verder kunt werken, en dat u foto's rechtstreeks kunt importeren uit Picasa en Flickr.

©PXimport

Vistaprint heeft geen software die u kunt downloaden.

17. Albelli

De software én de website van Albelli zijn erg helder en gebruiksvriendelijk. Soms moet u even zoeken naar de verschillende functies maar eigenlijk is het pakket bijzonder compleet. Zo zijn er de magnetische hulplijnen waarmee u het ontwerp netjes binnen de lijnen houdt. U wordt tijdens de productie prima begeleid door het programma. De toepassing ondersteunt zelfs plug-ins zodat u externe filters kunt laden. U kunt kaders downloaden en toepassen die misschien opzichtig zijn, maar wel stijlvol. Bij kleurkaders kunt u een tint uit de afbeelding selecteren om die te gebruiken voor het kader. Op die manier sluit het frame beter aan bij de inhoud. Ook de achtergronden zijn pittig en leuk. Terwijl u het album samenstelt, volgt u voortdurend de prijs in de statusbalk.

©PXimport

Met een passe-partout bedekt u de randen van een afbeelding.

18. Hema

Hema heeft als eerste in de Benelux het gedrukt vlakliggend fotoalbum geïntroduceerd. Door de inbindmethode blijven de pagina's vlakker liggen dan bij andere albums. Hierdoor blijft de foto zichtbaar tot in de binding wanneer de pagina's volledig zijn opengeslagen. Dit is bijvoorbeeld interessant bij panoramafoto's die u verdeelt over twee pagina's. De software heeft een uitstekende auto-opmaakfunctie. Bovendien is er een erg uitgebreide set opmaaksjablonen. Vreemd genoeg zitten die sjablonen verstopt in het tabblad Filter. Zoals bij veel afdrukdiensten is de clipart niet geschikt voor een professioneel ogend boek. Het programma werkt gebruiksvriendelijk, zo kunt u voor het aanpassen van een fotokader of de inhoud ofwel het vak slepen, ofwel gebruikmaken van een set handige knoppen.

©PXimport

De fotoalbum-wizard plaatst in sneltempo onze 175 afbeeldingen en rekent zelf uit hoeveel pagina's er nodig zijn.

19. Blurb

Blurb verschilt van de andere aanbieders die we hier bespreken. Bij Blurb kunt u namelijk niet alleen een fotoboek voor uzelf maken, u kunt het ook direct te koop aanbieden. Hierbij kunt u zelf de verkoopprijs vaststellen, de opbrengst gaat na aftrek van bepaalde kosten naar u. U hoeft uw boek natuurlijk niet te koop aan te bieden, met Blurb kunt u ook prima een boek voor alleen uzelf maken. De instellingen voor het openbaar maken van het boek staan standaard op privé, waardoor alleen mensen met een uitnodiging het boek kunnen bestellen. Stuurt u geen uitnodiging, dan bent u ook de enige die het boek in bezit kunt krijgen.

Er zijn bij blurb drie manieren om een fotoboek te maken.

De eerste manier is met Bookify Online. Hierbij hoeft u geen software te downloaden. U zet het boek snel en simpel in elkaar, maar hebt weinig mogelijkheden. De online software werkt wel redelijk snel. De tweede manier is met de software Blurb BookSmart. Deze software is een stuk uitgebreider en gebruiksvriendelijker. U kunt desgewenst gebruikmaken van verschillende voorinstellingen. Foto's importeert u bij zowel Bookify Online als bij BookSmart vanaf uw computer, of van onder andere Flickr en Picasa. Er is ook een plug-in voor Adobe Lightroom om vanuit daar een fotoboek te maken. Tot slot is er een optie voor echte professionals. U kunt dan pdf-bestanden (vanuit bijvoorbeeld InDesign) uploaden. Ook kunt u de foto's uploaden in sRGB en CMYK-kleurenmodus, waardoor u meer controle hebt over de kleuren. Dit zijn wel functies die alleen de meer professionele fotografen zullen gebruiken.

©PXimport

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.

Vandaag zijn het vooral Odido-abonnees die te kampen hebben met storing, maar ook als je klant bent bij bijvoorbeeld KPN, VodafoneZiggo, Ben, Simpel of Delta komt het voor: je kunt niet bellen en/of internetten. Als zo'n storing wat langer duurt, kun je recht hebben op compensatie. In dit artikel lees je wanneer je waar recht op hebt en hoe je die compensatie kunt aanvragen.

Een landelijke storing bij je internet, tv of telefoon is niet alleen vervelend, maar kan ook financiële gevolgen hebben. Gelukkig is in Nederland wettelijk vastgelegd dat je in sommige gevallen recht hebt op een vergoeding. Maar hoe werkt dat precies? Wanneer heb je recht op compensatie, hoe hoog is die vergoeding en waar kun je terecht bij jouw provider?

Volgens de Telecommunicatiewet heb je als consument of kleinzakelijke gebruiker recht op compensatie als er sprake is van een volledige netwerkstoring die twaalf uur of langer duurt. Dat betekent dat alle onderdelen van je abonnement uitvallen: dus bijvoorbeeld zowel internet als televisie en telefonie. Regionale storingen vallen ook onder deze regeling, zolang je binnen het getroffen gebied woont of werkt. Sommige providers hanteren uit zichzelf een iets soepelere norm en keren al bij acht uur storing een vergoeding uit, maar dat is niet verplicht. De wettelijke grens ligt op twaalf uur.

De hoogte van de vergoeding is gekoppeld aan de maandelijkse kosten van je abonnement. Bij een storing van twaalf tot vierentwintig uur ontvang je één dertigste van je maandbedrag. Duurt de storing langer, dan loopt het bedrag op met telkens nog een dertigste per extra dag. Voor prepaid-gebruikers geldt een vergoeding van vijftig cent per dag. De vergoeding wordt meestal verrekend op je volgende factuur. Je hoeft er als klant wel iets voor te doen: in de meeste gevallen moet je zelf een aanvraag indienen via de website of app van je provider.

Verzamel bewijs

Heb je last gehad van een storing, controleer dan altijd eerst hoe lang die precies heeft geduurd. De meeste providers publiceren actuele storingsmeldingen op hun website. Noteer de begindatum en -tijd en maak eventueel een screenshot als bewijs. Zodra de storing voorbij is, kun je je aanvraag indienen. Meestal kan dat nog tot enkele maanden na de storing, maar wacht niet te lang. Het aanvragen van compensatie gaat soms via een speciale pagina, in andere gevallen moet je daarvoor contact opnemen met de klantenservice. Hieronder staan handige links naar de grootste providers om je verder te helpen.

©Website Odido

Bron: Odido

Compensatie aanvragen doe je zo:

Bij KPN kun je een compensatieverzoek indienen via je persoonlijke KPN-pagina, waar je moet inloggen met je KPN ID.
👉 Meer lezen/aanvragen compensatie KPN

Vodafone-klanten kunnen hun aanvraag doen via de Vodafone-app of de klantenservice.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Vodafone

Ziggo heeft een aparte compensatiepagina, waar je een storing kunt melden en direct je vergoeding kunt aanvragen. Die staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ziggo

Ook bij Odido geldt de wettelijke grens van twaalf uur. Op de veelgestelde vragen-pagina lees je hoe je een claim kunt indienen. Odido zegt zelf een formulier online te zetten wanneer een storing langer dan twaalf uur geduurd heeft.

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Odido

Ben, dat gebruikmaakt van het netwerk van Odido, heeft dezelfde regeling. Informatie over compensatie vind je op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Ben

Simpel, dat ook gebruikmaakt van het Odido-netwerk, verwijst je naar je persoonlijke accountomgeving voor het melden van een storing. De klantenservicepagina staat hier:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Simpel

Bij Delta kun je compensatie aanvragen via MijnDELTA of per brief. Uitleg staat op:

👉 Meer lezen/aanvragen compensatie Delta

Dus: meer dan twaalf uur storing? Compensatie!

Samengevat: bij een volledige uitval van je netwerk van twaalf uur of meer heb je recht op een vergoeding van minimaal één dertigste van je maandbedrag. Bij sommige providers kun je al eerder compensatie krijgen, maar dat is geen wettelijke verplichting. De meeste providers maken het aanvragen makkelijk via hun eigen omgeving of app. Heb je geen toegang tot je account, dan kun je altijd contact opnemen met de klantenservice. De verwerking duurt meestal een paar weken. Laat je niet afschepen als je recht hebt op compensatie. De regeling is wettelijk vastgelegd!