Digitaliseer al je foto's in 10 stappen
Foto's of dia's zijn kwetsbaar. De foto's uit je album in de kast, maar zeker ook al die foto's in de mapjes die je bij de fotograaf liet ontwikkelen, kunnen verkreukelen of nat worden. Ook kun je foto's veel makkelijker vinden én altijd laten zien als je ze digitaal hebt. Aan de slag dus!
Tip 01: Organiseer vooraf
Begin met het verzamelen van alle materialen die je wilt scannen en orden deze. Je gaat straks heel veel achter elkaar inscannen en door de kiekjes al op een logische volgorde te leggen, is het makkelijker om ze later in een digitale bibliotheek terug te vinden en te categoriseren. Een erg handige manier van organiseren is op jaartal. Zeker als je al een deel van je foto's in albums hebt zitten, is dit waarschijnlijk de meest voor de hand liggende methode. Lees ook: Al je foto's bewerken doe je gratis met deze 20 fotoprogramma's.
Tijdens het ordenen is het verstandig om ook een ruwe selectie te maken van de foto's die je absoluut digitaal wilt hebben. Wees hier niet té kritisch: als een foto 'mislukt' lijkt, digitale foto's zijn met wat bewerkingen vaak nog wat op te poetsen. Foto's met een stukje vinger voor de lens zijn bijvoorbeeld met wat snijwerk heel goed te redden.
Niet te kritisch zijn, wil ook niet zeggen dat je blind alles mee moet nemen. Heb je tien foto's van een verjaardag, kies er dan twee of drie uit en laat de rest in het album zitten. Zeker als je een heel familiearchief wilt overzetten naar je computer, kan het een helse klus worden als je álles wilt digitaliseren.
Hoe beter je het scannen voorbereidt, hoe makkelijker het later is om je foto's te ordenen.
Tip 02: Andere documenten
Als je toch bezig bent met uitzoeken, kan het leuk zijn om hier meteen relevante extra documenten bij te voegen om in te scannen: ansichtkaarten, landkaarten, toegangskaarten, vliegtickets ... Wellicht wil je uiteindelijk weer een fysiek fotoalbum laten drukken met al deze scans, en dan is het erg leuk om dit soort extra's eraan toe te voegen. Ook helpen dit soort documenten bij het organiseren van je digitale albums, omdat ze context geven aan je vakantiefoto's. Wees hierbij creatief en bedenk hoe je eventueel later je foto's tot een verhaal kunt smeden. Heb je stempels in je paspoort? Instapkaarten? Een suikerzakje van dat terrasje in Zuid-Frankrijk? Al dit soort kleine (platte) objecten zijn leuk om in te scannen voor eventueel later gebruik. Als je ze namelijk al hebt bewaard, betekenen ze waarschijnlijk al iets voor je, en dan is het wellicht de moeite waard om te digitaliseren.
Paspoortstempels maken een fotoreisverslag compleet.
Tip 03: Dia-scanner
Het is niet mogelijk om dia's met een gewone flatbedscanner te digitaliseren. Daarvoor heb je een speciaal apparaat nodig. Er zijn flatbedscanners te koop die wel de mogelijkheid hebben om een aantal dia's te scannen, maar het meest gangbaar is de echte diascanner. Eigenlijk is dit een omgebouwde digitale camera waar je dia's in stopt en ze vervolgens een voor een digitaliseert. Als je er een wilt kopen moet je rekenen op een aanschaf van vijftig tot honderd euro. Het is een goed idee om even in de kennissenkring rond te gaan of iemand al zo'n scanner in huis heeft, aangezien je hem waarschijnlijk niet heel vaak zult gebruiken.
Als je een goede digitale spiegelreflexcamera bezit, kun je hier ook een dia-duplicator aan koppelen. Dit is een adapter waar je dia's inschuift en die je vervolgens op de lens van de camera vastklikt. Vervolgens druk je af en heb je de dia gedigitaliseerd. Het voordeel van dit verlengstuk is dat je er ook negatieven mee kunt digitaliseren. Het nadeel is dat een dia-duplicator onhandig is voor het inscannen van grote hoeveelheden dia's, omdat je deze één voor één moet verwisselen. Met een dia-scanner kun je bakjes van vijf of tien dia's tegelijk inladen.
Voor gewone foto's is een flatbedscanner de beste optie. Dit zijn de traditionele scanners met een glasplaat waar je je foto's een voor een op legt. Sommige scanners hebben een zijlader, waar je een stapeltje foto's in legt die dan automatisch worden gescand, net als bij een kopieerapparaat. Het nadeel hiervan is dat foto's vast kunnen komen zitten, en het is ook lastiger om afwijkende formaten te scannen. De meeste scanners zijn in staat om met 300 dpi (dots per inch) te scannen, wat de aangeraden minimale resolutie is voor het vastleggen van foto's. Lager is geen goed idee, omdat details dan verloren gaan.
Probeer vooral niet om je hele fotocollectie te digitaliseren door je foto's te fotograferen met een digitale camera of smartphone. Dit levert geen mooi resultaat op en is veel meer werk. Als je het toch wil proberen, hebben we hier een handig stappenplan.
Een diascanner kost al snel meer dan honderd euro. Wie weet heeft de buurman er al een?
Tip 04: Scanner schoonmaken
Het is zonde als je er na het scannen bij het nabewerken achter komt dat er stofjes of andere storende deeltjes op je scanner of je foto's zaten. Hoewel je er met beeldbewerkingssoftware best nog wat aan kan doen, is voorkomen hier altijd beter.
Volg de instructies van de handleiding van je scanner om de glasplaat goed stof- en vlekvrij te maken. Check ook tijdens het scannen regelmatig of er geen stof of haartjes op de plaat terecht komen. Zeker als je oude albums uit de kast haalt is dit iets om op te letten. Hetzelfde geldt overigens ook voor de foto's die je scant. Neem deze af met een droge zachte doek, bijvoorbeeld een microvezeldoekje. Een busje met perslucht kan ook helpen. Druk vooral niet, het gaat er om dat je kleine haartjes en stofjes meeneemt zonder dat je de foto beschadigt. Gebruik geen water of schoonmaakmiddel want daarmee tast je de beschermlaag van de foto's aan.
De glasplaat van de scanner moet goed schoon zijn voor je begint. Check ook tussentijds op stofdeeltjes.
Wat is dpi?
Dpi staat voor dots per inch. Dit geeft aan hoeveel pixels er op een rij staan per 2,54 cm (1 inch). Dit heeft vooral invloed als je de foto weer wilt afdrukken. Een lage dpi betekent dat er minder pixelinformatie is. Als je een foto met een lage dpi op posterformaat afdrukt, zie je dus een korrelige afbeelding. Bij het printen van normale foto's tot ongeveer A4-formaat is 300 dpi meer dan voldoende. Een hogere dpi geeft je meer vrijheid bij het bewerken, omdat er meer informatie is om mee te werken. Je kunt dan bijvoorbeeld ook een kleiner stuk uit een foto snijden en dit alsnog op een redelijk formaat afdrukken zonder kwaliteitsverlies.
Tip 05: Test-scans
Voor je de hele verzameling verwerkt, is het verstandig om een aantal testscans te doen, om de optimale instellingen van de scansoftware te vinden. In de meeste gevallen heeft de software bij je scanner een aantal voorgeprogrammeerde instellingen die prima voldoen. Probeer deze presets even uit, en kijk wat op het oog het beste resultaat geeft.
In deze fase gaat het erom dat je de foto's (of dia's) met zo veel mogelijk details digitaliseert, zodat je deze later met een fotobewerker kunt optimaliseren.
Zorg ervoor dat je scant op minimaal 300 dpi (zie ook het kader). Een hogere dpi neemt meer opslagruimte in beslag en kan in sommige gevallen een beter resultaat geven. Experimenteer hier ook mee bij je testscans. Om het verschil goed te zien, is het verstandig om even in te zoomen op je gescande foto's. Dan pas zie je echt hoeveel details eventueel verloren gaan met een lagere dpi. De ervaring leert dat voor de meeste foto's een dpi van 300 tot 600 een uitstekend resultaat geeft.
Deze foto is gescand met een te lage dpi, waardoor de pixels duidelijk zichtbaar zijn.
Tip 06: Achteraf bewerken
Het is verleidelijk om foto's of dia's meteen op de computer te perfectioneren. Dit is echter zeker niet de meest efficiënte methode. Wel is het verstandig om bij het scannen alvast een grove indeling van de foto's te maken. Maak dus in elk geval per jaar een aparte map aan. Maak eventueel in deze map ook een Kladblok-bestandje aan waarin je notities maakt over de inhoud van een of meerdere foto's. Blijf hier niet te lang bij stilstaan. Zeker als het om grote aantallen gaat kan de klus eindeloos lijken als je het scannen te vaak onderbreekt.
Je hebt geen duur programma als Adobe Photoshop nodig om je collectie te optimaliseren. Er zijn heel wat gratis alternatieven beschikbaar die sneller en eenvoudiger werken. Sommige programma's werken vanuit je browser. Google Foto's biedt bijvoorbeeld een aantal opties om foto's snel te verbeteren op gebied van helderheid, kleur en contrast. Hetzelfde geldt voor PIXLR. PhotoFiltre 7 en IrfanView zijn gebruikersvriendelijke pakketten die je gratis kunt installeren op je computer. Ten slotte is GIMP een behoorlijk complex alternatief voor Photoshop, met ook veel meer mogelijkheden.
GIMP is een gratis alternatief voor Photoshop, en minstens zo complex.
Batch-bewerking
Als je veel foto's tegelijk wilt omzetten naar een nieuw formaat, dan is het slim om dit te doen met 'batch-bewerking'. Dat wil zeggen dat je een computerprogramma dezelfde handeling op meerdere foto's laat uitvoeren. IrfanView kan dit bijvoorbeeld voor je regelen. In het menu File selecteer je Batch conversion/rename. In de daarop volgende dialoogbox selecteer je het uitvoerformaat en de map waarin je de gewijzigde bestanden wilt opslaan. Eventueel kun je ook alle afbeeldingen van een universele naam voorzien (bijvoorbeeld vakantie 1998-xx, waarbij xx het nummer van de foto is). IrfanView is heel krachtig in het massaal omzetten van foto's. Zorg er wel voor dat je de originelen intact houdt, dan kun je terug naar de bronbestanden mochten de resultaten tegenvallen.
Tip 07: Vermijd filters
Instagram heeft filters erg populair gemaakt, maar bij het bewerken van je ingescande foto's is het beter ze niet te gebruiken. Filters vervormen de pixels, zodat informatie verloren gaat. Sommige effecten voegen ruis toe, waarmee nog meer details worden overschreven. Hoe 'schoner' je je grote collectie foto's opslaat, hoe beter. Als je een deel van je foto's online gaat delen, kun je altijd kopieën van de foto's nog verder bewerken en dan wel een filter toevoegen.
In de meeste gevallen zijn er maar drie correcties nodig om een foto te optimaliseren: kleur, helderheid en contrast. Veel bewerkingsapps hebben een 'automatische verbeterknop' die deze instellingen aanpast. Probeer deze even uit. Is het resultaat niet echt naar wens, dan loont het de moeite om kleur, helderheid en contrast handmatig aan te passen, zodat 'verborgen' details zichtbaar en kleuren levendiger worden. Hoeveel details worden gevangen met het inscannen hangt ook af van de kwaliteit van je scanner.
Filters geven een dramatisch effect, maar er gaan ook veel details verloren.
Tip 08: Opslagruimte
Een fotocollectie neemt veel ruimte in beslag op de harde schijf. Foto van 10 bij 15 cm, ingescand op 600 dpi neemt al snel 5 megabyte in beslag. Door foto's in jpg-formaat op te slaan, nemen ze minder ruimte in, maar er gaat dan wel wat informatie (en dus kwaliteit) verloren. In de meeste gevallen zal dat kwaliteitsverlies niet erg opvallen.
Hoe dan ook is het fijn om voldoende ruimte op je harde schijf te hebben voor de volledige ongecomprimeerde scans, zodat je daar de beste resultaten uit kunt halen. Opslagruimte is tegenwoordig niet duur meer. Een externe schijf van een terabyte koop je al voor iets meer dan zestig euro.
Een externe harde schijf is niet duur meer.
Tip 09: Cloudopslag
Ook een harde schijf kan crashen, zorg dus dat je een goede back-up maakt van je gedigitaliseerde beelden zodat niet al je werk verloren gaat. Dit kan naar een NAS, maar ook een clouddienst komt hiervoor in aanmerking. Niet alleen heb je hiermee een veiligheidskopie die niet afhankelijk is van je eigen apparatuur, ook maakt een dergelijke dienst het vaak eenvoudig om afbeeldingen en fotoalbums met anderen te delen. De bekendste clouddiensten zijn Dropbox, Google Drive en OneDrive. Apple-gebruikers kunnen hun afbeeldingen opslaan in iCloud.
Deze diensten hebben allemaal een gratis optie, waarbij de geboden ruimte enigszins beperkt is. Dropbox geeft 2 gigabyte gratis. OneDrive 5 gigabyte en Google Drive een zeer ruime 15 GB. iCloud start met 5 GB gratis, maar de meeste mensen hebben die ruimte al bijna vol met de back-ups van hun iOS-apparaten. Sla je je foto's met Google Foto's op met maximaal 16 megapixel per foto, dan krijg je gratis onbeperkte opslagcapaciteit.
Hoeveel ruimte je nodig hebt voor je back-up, hangt uiteraard helemaal af van de omvang van je collectie.
Dropbox is nog altijd de populairste clouddienst, met 2 gigabyte gratis opslagruimte.
Albums inscannen
Als je foto's hebt die erg oud en kwetsbaar zijn, is het te overwegen om ze niet uit hun album te halen, maar om de albumpagina's als geheel in te scannen. Als de flatbedscanner groot genoeg is, kun je zo ook meerdere afbeeldingen tegelijk digitaliseren. Met een fotobewerkingsprogramma zoals GIMP of Photoshop kun je dan de foto's 'uitknippen' en als losse afbeeldingen bewaren. Let er wel op dat je matte beschermbladzijden en dergelijke niet meescant, want dat zorgt voor een vermindering van de kwaliteit.
Let er ook op dat de bladzijden van het album goed plat op de scanner liggen. Als dit niet het geval is (omdat het album erg dik is bijvoorbeeld) kan er vertekening optreden, dit is lastig te herstellen.
Tip 10: Maak een fotoalbum
Dit lijkt zeer tegenstrijdig. We hebben net alle foto's gedigitaliseerd. Wat moeten we dan nog met een fysiek album? Maar juist fotoalbums blijven de ideale manier om herinneringen af en toe op te halen of met anderen te delen die bij je langskomen. En wat dacht je van een album met alle gescande dia's en foto's waar bijvoorbeeld je vader/moeder, broer/zus of die ene kennis op staat als cadeau?
Het voordeel van het maken van een nieuwe album op basis van al je gescande foto's is dat de kwaliteit zeer hoog kan zijn. Je hebt immers de beste versies van al je kiekjes paraat. Hema, Albelli en Lulu bieden sjablonen en opmaakprofielen waardoor het resultaat er heel professioneel uitziet. Een vakantiealbum met de beste foto's en scans van tickets en kaarten wordt zo een compleet reisverslag dat mooi in de kast kan staan.
Een fysiek fotoalbum blijft de mooiste manier om herinneringen te delen.