Bij problemen met draadloze apparaten is het vaak moeilijk om precies de oorzaak aan te duiden. Een draadloze sniffer helpt daarbij. Het programma Wireshark kan standaard al wifi-verkeer afluisteren, maar met een nRF52840-dongel van Nordic Semiconductor en een plug-in kun je er ook bluetooth low-energy- en Zigbee-verkeer mee uit de lucht plukken.

Om netwerkverkeer te bekijken, heb je een zogenoemde packetsniffer nodig. Wireshark is een populaire opensource-packetsniffer die zowel op Windows, Linux als macOS draait. Het is een standaard hulpmiddel geworden in de gereedschapskist van netwerkbeheerders. Je onderzoekt er zowel wifi- als ethernetverkeer mee, bijvoorbeeld om netwerkproblemen te analyseren.

Maar steeds meer apparaten werken niet op je ip-gebaseerde thuisnetwerk, maar met een eigen draadloos netwerk. Denk daarbij aan bluetooth low-energy, dat voor domotica en allerlei sensoren populair is. Maar ook Zigbee is zo’n netwerk, populair gemaakt door Philips Hue en IKEA Trådfri. Standaard zijn deze niet zichtbaar voor Wireshark. Maar met een extra dongel en een plug-in voor Wireshark heeft ook dit verkeer geen geheimen meer voor je.

nRF52840 kopen

De nRF52840 van Nordic Semiconductor is een populaire chip die draadloze netwerken op een frequentie van 2,4 GHz ondersteunt, waaronder bluetooth, Zigbee en Thread. De chipfabrikant heeft er ook een ontwikkelbordje mee gemaakt in de vorm van een usb-stick: de nRF52840 Dongle (PCA10059). Dit is een kaal printplaatje, maar andere fabrikanten verkopen ook versies met een behuizing.

Twee toegankelijke versies zijn de April USB Dongle 52840 van April Brother en de nRF52840 MDK USB Dongle van makerdiary. Ze zijn allebei voor rond de 20-25 euro te vinden. Een voordeel ten opzichte van het kale printplaatje van Nordic Semiconductor is dat ze standaard geleverd worden met de Adafruit nRF52 Bootloader. Daardoor doet het bordje zich in uploadmodus aan je computer voor als een usb-stick en kun je eenvoudig nieuwe firmware installeren door het firmwarebestand naar de virtuele schijf te kopiëren. We gaan er in dit artikel van uit dat je een van deze twee dongels hebt.

Firmware voor BLE-sniffer

Download de nieuwste versie van de firmware nRF Sniffer for Bluetooth LE van de website van Nordic Semiconductor. Pak het zip-bestand uit in een nieuwe map. In de map hex vind je het firmwarebestand sniffer_nrf52840dongle_nrf52840_7cc811f.hex voor de dongel. Is er ondertussen een nieuwere versie uit, dan zullen de hexadecimale cijfers op het einde van het bestand verschillen. Maar controleer dat je het bestand met dongle in de naam kiest.

Deze hex-bestanden zijn gemaakt voor de standaard bootloader van Nordic Semiconductor. Om ze met de bootloader van Adafruit te installeren, moet je ze nog omzetten naar het juiste formaat, namelijk UF2. Dat staat voor USB Flashing Format en is ontwikkeld door Microsoft. Op de GitHub-pagina van het project staat ook een Python-script uf2conv.py om hex-bestanden naar uf2 om te zetten. Download het door op de GitHub-pagina van het script op Raw te klikken en dan het bestand op te slaan, bijvoorbeeld in dezelfde map als de hex-bestanden.

©PXimport

UF2-firmware

Zorg dat je eerst Python op je besturingssysteem hebt geïnstalleerd. Vink in Windows de optie Add Python to environment variables aan. Ga daarna in een opdrachtregelvenster (in Windows de Opdrachtprompt) naar de map van Nordic Semiconductors nRF Sniffer en daarin naar de map hex waar de firmwarebestanden staan. Zet het juiste hex-bestand nu met het Python-script van Microsoft om naar een uf2-bestand met het commando:

python3 uf2conv.py sniffer_nrf52840dongle_nrf52840_7cc811f.hex -c -f 0xada52840

Dit gaat ervan uit dat het script uf2conv.py zich in dezelfde directory als het hex-bestand bevindt, pas het pad indien nodig aan. Met de optie -c converteert het script het bestand en met de optie -f geven we de microcontrollerfamilie aan (nRF52840). Na het uitvoeren van dat commando bevindt zich in de map een bestand flash.uf2 met de UF2-versie van de firmware.

Firmware installeren

Om de firmware nu te installeren, dien je de dongel eerst in DFU-modus (Device Firmware Update) te zetten. Bij de dongel van April Brother doe je dat door het pinnetje van een mannelijke jumperwire in het gaatje in de behuizing ingedrukt te houden, dan de dongel in de usb-poort van je computer te schuiven en het pinnetje los te laten. Met de dongel van makerdiary gaat het vergelijkbaar: houd de knop bovenaan ingedrukt, schuif de dongel in de usb-poort van je computer en laat de knop los.

Daarna verbindt de dongel zich als een usb-stick op je computer. Bij de April Brother heet die NRF52BOOT, bij makerdiary is dat MDK-DONGLE. Versleep dan het bestand flash.uf2 naar het usb-opslagapparaat van de dongel. Als je het apparaat daarna uit de usb-connector van je computer verwijdert en weer insteekt, heb je een BLE-sniffer.

Plug-in voor Wireshark

Nu de sniffer-firmware op de dongel staat, moeten we alleen Wireshark nog duidelijk maken hoe het deze kan gebruiken om bluetooth-verkeer af te luisteren. De plug-in daarvoor vind je in de map extcap van de nRF-sniffer. Ga op het opdrachtregelvenster naar die map en installeer de benodigdheden met:

pip3 install -r requirements.txt

Open dan in Wireshark het menu Help / About Wireshark en dan het tabblad Folders. Dubbelklik op Personal Extcap path en bevestig dat je deze map wilt aanmaken. Kopieer nu de hele inhoud van de map extcap van de nRF-sniffer naar die map. Open daarna een opdrachtregel in die map en kijk of het script een extcap-interface vindt. Op Windows doe je dat met het volgende commando:

rf_sniffer_ble.bat --extcap-interfaces

En op Linux en macOS met:

./rf_sniffer_ble.sh --extcap-interfaces

Druk in Wireshark op F5 om de interface te verversen en vink in het menu View / Interface Toolbars het onderdeel nRF Sniffer for Bluetooth LE aan.

©PXimport

Als Wireshark je dongel niet herkent of als je geen bluetooth-pakketten te zien krijgt, controleer dan eerst of je wel alle stappen in dit artikel gevolgd hebt. Bekijk daarna de pagina Troubleshooting in het infocenter van Nordic Semiconductor, waar de oplossingen voor enkele veel voorkomende problemen staan uitgelegd (de uitleg over J-Link mag je negeren omdat je de UF2-bootloader gebruikt).

Met de makerdiary-dongel zijn we zelf nog een ander probleem tegengekomen, waarbij Wireshark eerst de dongel herkende, maar bij het starten van het sniffen hem plots niet meer herkende. De oplossing vonden we op het forum van Nordic Semiconductor: start Wireshark, steek de dongel in een usb-poort, druk op F5, waarna Wireshark de dongel herkent. Druk dan op de resetknop van de dongel en dubbelklik dan, zonder op F5 te drukken, onmiddellijk op nRF Sniffer for Bluetooth LE, waarna het sniffen start. Lukt het nog niet, haal de dongel dan uit de usb-poort en steek die er weer in.

Bluetooth-profiel installeren

Je zou nu al bluetooth-verkeer moeten kunnen sniffen. De nRF-sniffer bevat ook een profiel voor bluetooth low-energy waardoor Wireshark meer kolommen met informatie toont. Open daarvoor weer Help / About Wireshark en dubbelklik in het tabblad Folders op Personal configuration. Kopieer de map Profile_nRF_Sniffer_Bluetooth_LE van de nRF-sniffer naar de map Profiles van de map met je persoonlijke Wireshark-configuratie. Open daarna in Wireshark het menu Edit / Configuration Profiles, selecteer Profile_nRF_Sniffer_Bluetooth_LE en klik op OK.

Advertisements bekijken

Wireshark is nu klaar voor gebruik met je nRF-sniffer. Steek de dongel in een usb-poort, druk in Wireshark op F5 om de interface te verversen en dubbelklik op nRF Sniffer for Bluetooth LE. Daarna start Wireshark met sniffen. 

Standaard toont Wireshark alle advertisements van BLE-apparaten: dat zijn pakketjes die de apparaten broadcasten zodat ze gevonden kunnen worden. Sommige apparaten, zoals temperatuursensoren, sturen ook informatie rond in zogenoemde manufacturer data in de advertisements. Die krijg je te zien als je in Wireshark op een pakketje klikt en dan Bluetooth Low Energy Link Layer / Advertising Data / Manufacturer Specific / Data openklapt.

©PXimport

Pakketten filteren

Als je meer dan een handvol BLE-apparaten hebt, zul je continu uitgezonden pakketjes te zien krijgen. In de kolom Info vind je het type Protocol Data Unit (PDU), meestal ADV_IND (waarmee apparaten aangeven dat je ermee kunt verbinden) of ADV_NONCONN_IND (waarmee ze aangeven dat je er niet mee kunt verbinden). Maar wanneer je verbindingsproblemen wilt onderzoeken, zijn enkele andere PDU’s interessant: SCAN_REQ (een scan), SCAN_RSP (een antwoord op een scan) en CONNECT_REQ (een verbindingsaanvraag).

Stel dat je wilt weten welke bluetooth-apparaten op een scan reageren, wacht dan tot er een pakket met PDU SCAN_RSP voorbijkomt en selecteer dit. Klap dan in het middelste deelvenster Bluetooth Low Energy Link Layer / Packet Header uit en klik met rechts op 0100 = PDU Type: SCAN_RSP (0x04). Kies dan Apply as Filter / Selected. Bovenaan verschijnt dan de weergavefilter btle.advertising_header.pdu_type == 0x4 en je krijgt nu alleen de antwoorden op scans te zien.

Verbindingen bekijken

Wil je problemen met een specifieke verbinding bekijken, dan kun je Wireshark instrueren om je tot pakketten van of naar een specifiek adres te beperken. Klik daarvoor boven op het uitklapmenu naast Device en kies je apparaat. Naast de advertisements kan Wireshark dan ook pakketjes binnen een verbinding onderscheppen, tenminste als het niet om een beveiligde verbinding gaat of als je in het veld ernaast de passkey- of out-of-band-sleutel invult.

Begin daarvoor het netwerkverkeer van het apparaat te sniffen en laat dan een apparaat hiermee verbinden. Je zult onmiddellijk allerlei pakketjes voorbij zien komen, en in de detailweergaven van het geselecteerde pakketje vind je nu ook informatie over de hogere lagen van BLE, inclusief L2CAP en het Attribute Protocol (ATT). Je kunt nu ook zien welke waardes er via het protocol doorgegeven worden als de client een bluetooth-karakteristiek leest of schrijft.

©PXimport

Firmware voor 802.15.4

Nordic Semiconductor heeft ook firmware die van de nRF52840 een sniffer maakt voor IEEE 802.15.4, het onderliggende netwerkprotocol in de fysieke laag en MAC-laag van Zigbee en Thread. Dit is dus ideaal om bijvoorbeeld verbindingsproblemen met je Philips Hue-lampen te analyseren.

Download nRF Sniffer for 802.15.4 van GitHub, bijvoorbeeld door op het groene knopje Code te klikken en dan op Download ZIP. Navigeer dan naar de map nrf802154_sniffer. De firmware voor de dongel vind je in het bestand nrf802154_sniffer_dongle.hex. Zet dit om naar het UF2-formaat met het Python-script uf2conv.py dat je hiervoor al gebruikte (pas het pad naar uf2conv.py aan):

python3 uf2conv.py nrf802154_sniffer_dongle.hex -c -f 0xada52840

Steek nu je nRF52840-dongel in je computer en druk snel twee keer op de resetknop binnen een halve seconde om de DFU-modus op te starten. Nadat het opslagapparaat is gekoppeld, kopieer je het bestand flash.uf2 naar de schijf. Daarna werkt je dongel als 802.15.4-sniffer.

Plug-in installeren

Open nu weer in Wireshark de map met extcap-plug-ins door het menu Help / About Wireshark te doorlopen, het tabblad Folders te openen en dan te dubbelklikken op Personal Extcap path. Kopieer daarnaar het bestand nrf802154_sniffer.py en onder Windows het bestand nrf802154_sniffer.bat.

Installeer daarna de Python-module pySerial:

pip3 install pyserial

Open daarna een opdrachtregel in de map waarnaar je de bestanden hebt gekopieerd en kijk of het script een extcap-interface vindt. Op Windows doe je dat met het commando:

nrf802154_sniffer.bat --extcap-interfaces

En op Linux en macOS met:

python3 nrf802154_sniffer.py --extcap-interfaces

©PXimport

Zigbee-verkeer sniffen

Druk in Wireshark op F5 om de interface te verversen en vink in het menu View / Interface Toolbars het onderdeel nRF Sniffer for 802.15.4 aan. Die voor Bluetooth LE kun je uitvinken als je die niet meer nodig hebt. Open ook het menu Edit / Configuration Profiles, selecteer het profiel Default en klik op OK om dit te activeren.

In de lijst met interfaces verschijnt nu nRF Sniffer for 802.15.4 en dan je interface-apparaat (COM-poort op Windows en /dev/ttyACM0 op Linux). Klik op het icoontje van een tandwiel en stel het kanaal in op het kanaal van je Zigbee-netwerk (standaard 11). Kies bij Out-Of-Band meta-data voor IEEE 802.15.4 TAP. Klik daarna op Start om het sniffen te starten.

©PXimport

Encryptiesleutels

Als je de detailweergave van je Zigbee-pakketjes bekijkt, zie je normaal in het onderdeel Zigbee Network Layer Data als je Frame Control Field uitklapt dat de flag Security op True staat. Dat betekent dat de applicatielaag die eronder wordt getoond, versleuteld is. Je krijgt dus wel te zien dat er Zigbee-pakketjes verstuurd worden, maar niet wat er in staat.

Om de applicatielaag van de pakketjes in Wireshark te kunnen bekijken, heb je de netwerksleutel nodig. Gebruik je Zigbee2MQTT, dan vind je die in het bestand configuration.yaml onder advanced. Daar staat de netwerksleutel in deze vorm:

[225, 167, 199, 215, 99, 234, 178, 75, 98, 151, 167, 200, 155, 149, 50, 85]

Dat zijn 16 bytes in decimale waardes. Wireshark heeft de sleutel nodig in hexadecimale vorm. Open een Python-shell met de opdracht python3 en voer de volgende opdracht uit om de sleutel in de juiste vorm voor Wireshark te zetten:

':'.join(["{0:0{1}x}".format(i, 2) for i in [225, 167, 199, 215, 99, 234, 178, 75, 98, 151, 167, 200, 155, 149, 50, 85]])

Als je na dit commando op Enter drukt, geeft Python onderstaande regel als resultaat:

'e1:a7:c7:d7:63:ea:b2:4b:62:97:a7:c8:9b:95:32:55'

Open vervolgens de instellingen van Wireshark in Edit / Preferences, open Protocols / Zigbee, klik bij Pre-configured Keys op Edit en voeg je netwerksleutel toe. Dat kan met een klik op het groene plusteken en door je sleutel in de vorm e1:a7:c7:d7:63:ea:b2:4b:62:97:a7:c8:9b:95:32:55 (dus zonder de enkele aanhalingstekens eromheen die Python toonde) te plakken. Vul bij Label een naam in (zoals Zigbee Network Key) en klik op OK.

Vanaf nu kan Wireshark alle communicatie van je Zigbee-apparaten ontcijferen en toont het ook de applicatielaag. Zo krijg je nu in de detailweergave een onderdeel ZigBee Application Support Layer Data te zien, met bij Profile de waarde Home Automation. En bij een deurcontactsensor krijg je dan in het onderdeel ZigBee Cluster Library Frame een Attribute Field te zien met de waarde On of Off.

©PXimport

Netwerksleutel onderscheppen

Als laatste tonen we een zwakheid van veel Zigbee-netwerken. Verwijder de netwerksleutel uit Wireshark. De applicatielaag krijg je nu niet meer te zien. Voeg nu een nieuwe sleutel toe (5A:69:67:42:65:65:41:6C:6C:69:61:6E:63:65:30:39) met als label ZigBeeAlliance09. Dit is de ‘globale trust center link key’ van de Zigbee Alliance, die door de meeste Zigbee-apparaten wordt ondersteund als er geen andere sleutel ingesteld is.

Voeg nu een apparaat toe aan je Zigbee-netwerk. In Zigbee2MqttAssistant klik je daarvoor op de pagina Status op Allow new devices to join the network. Zoek daarna op de webpagina met ondersteunde apparaten naar je apparaat en kijk op de apparaatspecifieke pagina naar de instructies voor pairing. Meestal dien je een knop enkele seconden in te drukken.

Als dat is gebeurd, kijk dan naar de Zigbee-pakketjes die in Wireshark voorbij zijn gekomen. Zoek naar een pakketje met Device Announcement in de kolom Info. Klap in de detailweergave van het pakket ZigBee Network Layer Data uit en dan ZigBee Security Header. Achter Key vind je nu gewoon de netwerksleutel van je Zigbee-netwerk! Iedereen in je buurt kan die netwerksleutel onderscheppen op het moment dat je Zigbee-apparaten aan je netwerk toevoegt.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een fijne tablet waarmee je vlot kunt werken? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Apple iPad Air (2025)

In de zéér recent verschenen 2025-versie van de iPad Air zit Apples eigen M3-chip. Die telt acht rappe rekenkernen, zodat veeleisende apps vlot werken. Zo is het spelen van 3D-games geen enkel probleem. Volgens het Amerikaanse merk is de genoemde processor bijna twee keer zo snel als eerdere iPads met een M1-chip. Bovendien verbruikt deze chipset ook nog eens minder energie. Ondanks het ruime 11inch-scherm weegt de aluminium behuizing nog geen halve kilo. Ideaal voor wie een tablet graag meeneemt. De goedkoopste uitvoering heeft 128 GB interne opslagcapaciteit. Kies tussen de kleurstellingen grijs, beige, blauw en paars. Tegen een meerprijs kun je ook een exemplaar met 256 GB (grijs/paars), 512 GB (grijs/beige/blauw/paars) of 1 TB (grijs) opslag overwegen.

Met behulp van de geïntegreerde vingerafdrukscanner log je altijd en overal veilig in. Vanzelfsprekend is iPadOS 18 al op deze tablet aanwezig. Je hebt toegang tot allerlei AI-tools, waardoor je onder meer supersnel fotocorrecties toepast. Bovendien kun je vanuit de apps Siri en Schrijfhulp de bekende AI-dienst ChatGPT aanspreken. Het heldere 11inch-scherm leent zich met een respectabele resolutie van 2360 × 1640 pixels perfect voor het kijken van films, series en tv-programma's. Tot slot is er van de iPad Air ook een grotere versie met een 13inch-scherm te koop.

Apple iPad Pro (2024)

De 2024-versie van de iPad Pro is momenteel de snelste tablet van Apple. Dankzij de M4-chip voer je de meest complexe taken zonder enige vertraging uit, zoals AI-toepassingen en 3D-games. Deze processor bevat namelijk negen of tien (bij 1TB- en 2TB-uitvoering) vliegensvlugge rekenkernen. Verder zijn de beeldprestaties van het dubbellaagse 11inch-oledscherm indrukwekkend. Zowel foto's als video's ogen op een resolutie van 2420 × 1668 pixels haarscherp. Voor gamers en creatieve professionals komt de hoge vernieuwingsfrequentie van 120 hertz goed van pas. Bewegende beelden verschijnen vloeiend op het scherm. Daarnaast bedraagt de piekhelderheid maar liefst 1600 cd/m².

Naar eigen zeggen is deze iPad Pro tot dusver de dunste Apple-tablet (5,3 mm). De gerecyclede aluminium behuizing weegt bovendien maar 444 gram. Kortom, een handzame metgezel voor onderweg. Fijn is dat de selfiecamera Face ID ondersteunt. Hierdoor kun je via een gezichtsscan vlot inloggen. De betaalbaarste versie heeft 256 GB opslagruimte, waarbij je kunt kiezen tussen de kleurstellingen zwart en zilver. Als alternatief koop je deze tablet met 512 GB (zwart/zilver), 1 TB (zwart/zilver) of 2 TB (zwart/zilver) opslagcapaciteit. Verder is de iPad Pro ook met een groot 13inch-scherm te koop. Wil je meer weten? Lees dan deze uitgebreide review op ID.nl.

Samsung Galaxy Tab S10+

Zoek je een zéér rappe Android-tablet met een riant scherm? Kijk dan eens goed naar de eigenschappen van de Samsung Galaxy Tab S10+. Het 256 GB-model is in de kleurstellingen grijs en zilver beschikbaar. Vind je dat te krap, dan kies je voor 512 GB opslag (grijs/zilver). Overigens voeg je met een eigen microSD-kaart van maximaal 1,5 TB eenvoudig extra opslagruimte toe. Het ruime 12,4inch-amoledscherm telt 2800 × 1752 pixels, zodat je op een behoorlijke resolutie video's kunt streamen. Samsung heeft het scherm voorzien van een matte coating. Hierdoor kun je ook in sterk verlichte ruimtes comfortabel werken.

Voor de rekenprestaties is de MediaTek Dimensity 9300+-processor verantwoordelijk. Deze chipset heeft acht kernen, waarbij de rapste core goed is voor een kloksnelheid van 3,4 GHz. Voeg daar 12 GB werkgeheugen aan toe en je merkt nergens vertraging. Met behulp van een vingerafdrukscanner kun je veilig bij Android 14 inloggen. Nuttig om te weten is dat de fabrikant dit product tot 31 oktober 2031 ondersteunt. Je ontvangt dus voor de komende jaren volop (beveiligings)updates en upgrades van het besturingssysteem. Naast de besproken uitvoeringen is deze tablet ook met een 5G-simkaartslot verkrijgbaar. Samsung levert bij alle modellen een goede stylus mee.

Lees ook: Zo gaat je tablet (véél) langer mee!

Samsung Galaxy Tab S10 Ultra

Als je graag op een heel grote tablet werkt, is de Samsung Galaxy Tab S10 Ultra een logische keuze. Het amoledscherm heeft een indrukwekkend schermdiagonaal van 14,6 inch. Lees hierop bijvoorbeeld de digitale krant, speel 3D-videospelletjes of creëer eigen animaties. Dankzij een respectabele resolutie van 2960 × 1848 pixels verschijnen foto's, video's en webpagina's scherp in beeld. Ondanks de behoorlijke omvang valt het gewicht van 723 gram mee. De behuizing voldoet aan de IP68-norm en is dus waterdicht. Er is bij dit product een stylus inbegrepen.

De Galaxy Tab S10 Ultra heeft dezelfde processor als de eerder besproken Galaxy Tab S10+. Goed nieuws, want deze MediaTek Dimensity 9300+-chipset biedt prima prestaties. De versies met 256 GB (grijs/zilver) en 512 GB (grijs/zilver) opslag hebben 12 GB werkgeheugen. Doe je veel geavanceerde taken tegelijkertijd, dan haal je met het 1 TB-model (grijs) een tablet met 16 GB RAM in huis. De Galaxy Tab S10 Ultra is eventueel ook inclusief 5G-simkaartslot te koop. Lees hier een uitgebreide review op ID.nl.

Lenovo Idea Tab Pro (ZAE40020SE)

Voor alledaags gebruik is deze recent verschenen tablet prima geschikt. De scherp geprijsde Lenovo Idea Tab Pro heeft een groot 12,7inch-scherm met 2944 × 1840 pixels. Dat is een prettig formaat voor taken als webwinkelen, bankieren, video's streamen en natuurlijk internetten. Bovendien zijn de acht rekenkernen van de MediaTek Dimensity 8300-processor snel genoeg om spelletjes uit de Play Store soepel te verwerken. De snelste core is afgeregeld op een respectabele kloksnelheid van 3,35 GHz. Verder heeft de tablet 8 GB werkgeheugen.

Onder de motorkap bevindt zich een opslagdrager van 256 GB. Hierop is Android 14 voorgeïnstalleerd. Wil je meer lokale opslag, dan prik je een microSD-kaart van maximaal 1 TB in de behuizing. Ten opzichte van diverse andere tablets in deze prijsklasse onderscheidt de Idea Tab Pro zich met een behoorlijk geluid. Hiervoor zijn er vier speakers van de bekende audiofabrikant JBL ingebouwd. Lenovo levert bij dit product een stylus mee.

Steeds meer draadloze in-ears en koptelefoons bieden in hun app een test die de weergave aanpast aan je gehoor. "Maar ik ben helemaal niet slechthorend," denk je misschien. Toch is zo'n functie best handig. Waarom, dat lees je hier.

Ook interessant: Welke draadloze oortjes passen bij mij?

Als je bij een gehoortest (formeel: een audiogram) denkt aan een bezoek aan de audioloog of gespecialiseerde arts, dan heb je natuurlijk niet ongelijk. Bij acute hoorschade of een sterke terugval van wat je kunt horen, kom je bij zo'n specialist terecht.

Het doel van zo'n onderzoek is bepalen welke frequenties iemand nog hoort. Het normale 'bereik' van een mens wordt vaak omschreven als lopende van 20 Hz (een zeer lage bastoon) tot een hele hoge 20.000 Hz of 20 kHz. Dit bereik is wel heel theoretisch. Er bestaan grote fysieke verschillen tussen mensen en hierdoor bestaat er een enorme variatie in wat iemand kan horen. 

©Denon

Grafische voorstelling van een gehoorcurve in de Denon-app.

Waarom je gehoor toch niet zo goed is

Bovendien is 20 tot 20.000 kHz het meestal optimale scenario. Volwassenen halen het bijna nooit, want al vanaf een jonge leeftijd neemt het gehoor af. Volgens sommige bronnen begin je zelfs vanaf 18-20 jaar frequenties te 'verliezen'. Het is een natuurlijk proces, dat vooral de hoogste en laagste frequenties aantast. Wel is die terugval aanvankelijk heel beperkt en subtiel.  

Het woord 'verliezen' is dus eigenlijk niet zo geschikt, want eerst word je minder gevoelig voor een bepaalde toon.  Je kunt die frequentie dus nog wel horen, als het maar luid genoeg weerklinkt. Maar omdat dit terugval meestal geleidelijk is, valt het minder op. Je beluistert ook zelden één geïsoleerde toon, maar complexer geluid, zoals muziek met veel instrumenten en gezang. Dan merk je niet op dat de hi-hat van de drum iets minder uit de mix springt.  

Als het gehoorverlies iets toeneemt, kan het wel zijn dat muziek minder ruimtelijk of driedimensionaal overkomt. Dat komt omdat heel hoge tonen geluidsinformatie bevatten die ons brein iets vertelt over de ruimte waarin gespeeld wordt. Wanneer je bassen minder goed hoort, kunnen stemmen of muziek dun klinken.

Wat doet een gehoorfunctie in een app?

Het geleidelijk minder gevoelig worden voor bepaalde frequenties is wat functies zoals Personi-Fi bij JBL of Geluidspersonalisatie van Teufel proberen aan te pakken. Via een test in een app wordt achterhaald welke frequenties je minder goed hoort. Veel fabrikanten vertrouwen hiervoor op een test afkomstig van een gespecialiseerd bedrijf, zoals AudioDo of Mimi. Dit Duits technologiebedrijf biedt ook een eigen app aan (enkel iOS) waarmee je jouw gehoor kunt testen. Bij Sennheiser vind je er eentje voor zowel iPhones als Android-apparaten.

©Jamie Biesemans

The Personi-Fi-test, in de JBL Headphones-app, neemt wat tijd in beslag.

Niet elke test is hetzelfde, maar meestal moet je in de app aangeven of je biepjes nog hoort die steeds stiller worden. Dat gebeurt bij sommige tests tegen een achtergrond van ruis. Dat maakt het net wat moeilijker, maar meet wel realistisch of je een bepaalde frequentie hoort als er ook ander geluid is.

Op basis van de testresultaten wordt een geluidspreset gecreëerd die de frequenties die je minder goed hoort versterkt. Het doel is te zorgen dat je alle frequenties op hetzelfde niveau waarneemt. Na de test kun je meestal de preset in- en uitschakelen terwijl een track speelt. Dan pas hoor je goed wat je mist.

Welke merken bieden het aan?

Steeds meer merken bieden een soort gehoortest aan in hun app. JBL is er duidelijk een grote fan van, want JBL's eigen Personi-Fi en Personi-Fi 2 vind je op heel wat apparaten. Naast Teufel bieden onder meer Beyerdynamic, Creative, Focal, Nothing, Skullcandy een test van Mimi aan. Het 'personal sound' van AudioDo vind je onder meer bij de Clam Elite van Fresh 'n Rebel en bij PSB.

©Fresh 'n Rebel

De Audiodo-test helpt je een betere geluid te krijgen bij een Fresh 'n Rebel-hoofdtelefoon.

In de Sound Connect-app van Sony vind je een iets andere aanpak. Je speelt een lied naar keuze, waarbij je in de app vijf opties krijgt die een iets andere klank bieden. Kies je een van de vijf, dan krijg je opnieuw vijf opties om de weergave fijn af te regelen. Dit mag dan wel niet een echte gehoortest zijn, het brengt je wel bij een klankweergave die je misschien beter ligt. De Sound Connect-app gebruik je met bijna alle Sony-hoofdtelefoons en -oordoppen, waaronder de populaire WH-1000XM5 en WF-1000XM5.

Een andere aanpak: meten

Bij de tests waar het hierboven over ging, moet je zelf aangeven of je een bepaalde toon hoort. Er is echter ook een andere methode. Sommige fabrikanten hebben in hun oordoppen of koptelefoons een soort automatisch meetsysteem ingebouwd dat bepaalde zaken van het gehoor zelf kan meten. 

Bose bijvoorbeeld biedt de CustomTune-functie aan bij zijn draadloze oordoppen. Doe je de Bose-oortjes in, dan klinkt er heel even een geluid dat doet denken aan een krekel. Microfoons in de oordoppen meten de minireflecties in je oor, wat informatie geeft over hoe jouw fysieke gehooreigenschappen (zoals de grootte en lengte van de gehoorgang) bepalen wat je juist hoort. 

©Denon

De Denon Headphones-app creëert via een meting persoonlijk geluid.

Bij Denon's PerL-oordoppen wordt technologie van Nura ingezet om je oren aan een uitgebreide meting te onderwerpen. Dit is een test waarbij je gewoon moet luisteren. Net zoals bij Bose meten de oortjes zelf en wordt er een aangepaste geluidspreset gebouwd. Het interessante aan deze techniek is dat het niet enkel frequenties meet die je minder goed hoort, maar ook kan bepalen of je sommige tonen net te hard binnenkrijgt. 

Welke techniek er precies toegepast wordt is minder belangrijk. Wel loont het de moeite om een functie die je gehoor test uit te proberen, zelfs al denk je niet echt last te hebben van gehoorschade of -verlies. Onvermijdelijk mis je toch iets, al valt het misschien niet op. Een persoonlijk geluidsfunctie kan je echt helpen om een betere klankkwaliteit en ruimtelijkheid te ervaren.