De laptop is voor veel mensen de standaard computer. Toch kan het best lastig zijn om een nieuwe te kiezen, want het aanbod is enorm. Voor het eerst in jaren zien we bovendien echte vernieuwing met de komst van 'AI-laptops'. Waar moet je op letten bij het kiezen van een nieuwe laptop?

Het aanbod laptops is enorm en het vinden van de juiste begint vooral met het uitsluiten van wat níet bij je past. Maak daarom eerst een paar keuzes over bijvoorbeeld schermgrootte, resolutie en aansluitingen. Zo beperk je snel de mogelijkheden. Je houdt dan waarschijnlijk nog steeds een ruime selectie over, afhankelijk van hoeveel je wilt uitgeven.

Schermformaat

De eerste keuze draait om het schermformaat. Het scherm bepaalt immers grotendeels de afmetingen van je laptop en heeft veel invloed op het gebruiksgemak. Een 13- of 14inch-scherm biedt naar onze mening de beste balans tussen compactheid en draagbaarheid. Zo past een 14inch-laptop bijvoorbeeld gemakkelijk in bijna elke rugzak. Werk je echter vooral thuis en wil je geen vaste werkplek met een losse monitor, dan is een groter scherm praktischer. Laptops met een 15inch-scherm zijn misschien daarom nog altijd de populairste modellen. Groter kan natuurlijk ook, maar dan lever je echt in op draagbaarheid. Verder zijn sommige laptops uitgerust met een aanraakscherm; handig voor bepaalde toepassingen, maar deze schermen spiegelen vaak wel sterk.

©Dell

Schermresolutie

Waar het vroeger lastig was om een betaalbare laptop met Full HD-scherm te vinden, is dat tegenwoordig gelukkig de standaard. In het hogere segment vind je zelfs schermen met nog hogere resoluties, wat visueel indrukwekkend is. Windows kan deze hoge resoluties inmiddels prima verwerken, iets dat een paar jaar geleden nog weleens problemen gaf.

Een nadeel van 4K-schermen (3840 × 2160 pixels) en vergelijkbare resoluties zoals 3200 × 2000 pixels, is echter dat ze meer energie verbruiken, wat de accuduur verkort. Op kleinere schermen, tot zo'n 14 inch, is het effect van een hogere resolutie bovendien minder groot. Een tussenoplossing kan dan aantrekkelijk zijn: resoluties als 2880 × 1600 of 2560 × 1600 pixels bieden scherpere beelden zonder te veel in te leveren op de accuduur.

Kleurweergave

Hoewel de tijd van echt slechte schermen voorbij is, zijn er bij goedkopere laptops nog steeds schermen waar je liever niet op werkt. De eerste selectie maak je op basis van de gebruikte schermtechnologie. Het goedkoopste type is tn (twisted nematic), met als voordeel een snelle reactietijd. De nadelen zijn echter de beperkte inkijkhoeken en matige kleurweergave. Toch zijn niet alle tn-panelen slecht; voor gamelaptops kunnen de voordelen soms zelfs opwegen tegen de nadelen.

Voor algemeen gebruik hebben ips-panelen (in-plane switching) meestal de voorkeur. Ze bieden over het algemeen betere beeldkwaliteit, ruimere inkijkhoeken en levendigere kleuren. Let vooral op de kleurweergave, want slechte schermen vallen op door een beperkt kleurbereik. Fabrikanten geven dit kleurbereik soms aan in een percentage van het NTSC-spectrum. Vanaf 72 procent NTSC heb je een scherm dat het volledige sRGB-kleurbereik weergeeft, wat ideaal is voor computertoepassingen. Goedkopere laptops blijven vaak steken rond de 45 procent NTSC, waardoor kleuren soms flets of onnatuurlijk ogen. Bij een beperkt budget is een ips-scherm meestal een betere keuze.

Duurdere laptops bieden vaak niet alleen een breder kleurbereik, maar ook een hogere helderheid dan het minimale 250 nits (cd/m²). Een helderheid van 400 nits kan aangenaam zijn als je regelmatig in goed verlichte ruimtes werkt.

Oled in opkomst

Een andere schermtechnologie die steeds meer terrein wint, mede door de opkomst van smartphones, is oled. Het grote voordeel van oled ten opzichte van andere schermen is de uitstekende zwartweergave en het sterke contrast, dankzij de mogelijkheid om individuele pixels uit te schakelen. Je vindt oledschermen inmiddels in laptops vanaf zo'n 600 euro.

Toch heeft oled ook een nadeel. Bij een deel van de helderheid gebruikt het scherm namelijk pwm (pulse-width modulation) om de helderheid te regelen. Hierbij knipperen de pixels razendsnel aan en uit. Voor sommige mensen veroorzaakt dit hoofdpijn of vermoeide ogen – iets wat ook voorkomt bij smartphones met een oledscherm. Als je een oled-toestel hebt en geen klachten ervaart, is de kans groot dat dit ook bij een oled-laptop geen probleem zal vormen.

Bepaalde fabrikanten proberen dit effect te verminderen. ASUS biedt bijvoorbeeld een optie voor flikkervrij dimmen, waarbij het scherm constant op de laagste knippervrije helderheid blijft, en lagere helderheden softwarematig worden gesimuleerd. Dit heeft als nadeel een iets mindere kleurweergave en een hoger energieverbruik. pwm komt ook voor bij de achtergrondverlichting van sommige ips-schermen, maar met een veel hogere knipperfrequentie. Hierdoor ervaren nog minder mensen er hinder van.

©ASUS

Alles via usb-c

Een laptop kan niet zonder aansluitingen en vooral usb-c mag inmiddels niet meer ontbreken. De ene usb-c-poort is helaas de andere niet. Behalve dat usb-c-poorten er in verschillende snelheden zijn (5, 10, 20 of 40 Gbit/s), kunnen usb-c-poorten ook DisplayPort ondersteunen, voor het aansluiten en opladen van een beeldscherm. Die laatste twee eigenschappen zou een laptop vanaf 700 euro wel moeten bieden. Je kunt zo'n laptop dan met één kabel aansluiten op een dockingstation, zodat je in één keer je monitor, randapparatuur en lader kunt verbinden.

De nieuwste laptops bieden thunderbolt 4 of usb 4. Deze twee standaarden lijken veel op elkaar – usb 4 is dan ook gebaseerd op thunderbolt. Thunderbolt vind je echter alleen op laptops met een Intel-processor, terwijl usb 4 ook op laptops met een AMD-processor gebruikt wordt. Een thunderbolt4-aansluiting ondersteunt altijd laden en de doorgifte van een beeldsignaal, en in de praktijk geldt dat ook voor thunderbolt 3. Bij een usb4-aansluitingen hebben fabrikanten wat meer vrijheid, al zien we in de praktijk gelukkig dat laden en beelddoorgifte ook op usb 4 altijd aanwezig lijkt te zijn. Ook usb-c-poorten met usb 3.2 kunnen DisplayPort en laden ondersteunen. Wel is er iets waar je bij usb 3.2 extra op moet letten: als je een externe ssd wilt gebruiken, is het belangrijk dat de usb-poort een snelheid 10 Gbit/s ondersteunt.

Er zijn verschillen in het aantal schermen dat je via usb-c kunt aansluiten. Wil je meerdere schermen op je laptop kunnen aansluiten, dan moet je goed controleren of dat mogelijk is.

©cronislaw

Overige aansluitingen

Hoewel beeldweergave via usb-c steeds vaker voorkomt, blijft een HDMI-aansluiting nuttig, zeker als je je laptop vaak op verschillende locaties gebruikt. Voor volledige ondersteuning van 4K bij 60 Hz heb je minimaal HDMI 2.0 nodig. Met HDMI 1.4 werkt 4K ook, maar dan met een lagere verversingssnelheid van 30 Hz.

Verder zijn aansluitingen zoals usb-a, een headsetpoort, netwerkaansluiting en kaartlezer niet altijd standaard aanwezig. Controleer daarom goed of een laptop beschikt over alles wat jij nodig hebt. Let bij usb-a-poorten ook op de snelheid: zorg dat ze usb 3.2 (of 3.0/3.1) ondersteunen voor een snelheid van 5 Gbit/s. usb 2.0 komt nog weleens voor, maar is een stuk trager.

©Dan74 - stock.adobe.com

RAM en opslag

Hoewel Windows voor simpel kantoorwerk genoeg heeft aan 8 GB RAM, adviseren we je toch minimaal 16 GB RAM. Software wordt immers steeds zwaarder en je hoeft niet gek veel programma's open te hebben staan om 8 GB geheugengebruik te halen. Wat betreft opslag is een ssd van zo'n 256 GB het minimale dat we aanraden. Dit advies geldt voor heel goedkope laptops, onder de 500 euro. Ben je van plan meer uit te geven, dan is een capaciteit van zo'n 512 GB het minimale dat we verwachten. Weet je nu al dat je veel programma's installeert of gebruik je een laptop om te gamen, kies dan voor een ssd van minimaal 1 TB.

De mogelijkheid om het werkgeheugen van een laptop te upgraden, wordt steeds zeldzamer. Dit komt vooral doordat laptops steeds dunner worden, waardoor er simpelweg geen ruimte meer is voor losse geheugensloten. Bovendien worden de signaaleisen strikter door de toegenomen geheugensnelheden, en door het geheugen direct op het moederbord te solderen, kan aan deze eisen makkelijker worden voldaan.

Sommige dikkere budgetlaptops, gaminglaptops en workstations hebben nog wel geheugensloten, maar ook dat wordt schaarser. Bij de aankomende Intel-processors, onder de codenaam Lunar Lake, wordt het geheugen net als bij Apple-processors een vast onderdeel van de processor.

Opslag kun je vrijwel altijd nog vervangen of uitbreiden. De meeste laptops maken gebruik van een M.2 NVMe-ssd. Er zijn wel uitzonderingen waarvan de opslag niet te vervangen is, Apples MacBooks zijn hiervan het bekendste voorbeeld.

©Intel Corporation

Overweldigend veel processors

Ieder jaar verschijnen er nieuwe processors. Hierdoor zijn er veel laptops met processors van verschillende generaties te koop. Aanvankelijk lijkt de keuze simpel, want zowel Intel als AMD verdelen hun processors in verschillende klassen, waarbij Intel Core i3, i5, i7 en i9 voert, terwijl AMD daar Ryzen 3, 5, 7 en 9 tegenover zet. Een processor wordt in een van de klassen ingedeeld op basis van het aantal cores en de kloksnelheid. Uiteraard worden processors steeds sneller, dus een nieuwere Core i5 kan sneller zijn dan een oudere Core i7. Overigens hebben zowel Intel als AMD voor een deel hun naamgeving veranderd, je leest hier verderop meer over.

Het is lastig om iets te zeggen over het minimaal aantal benodigde cores. Processors krijgen steeds meer cores, en afhankelijk van de processor kunnen dat ook verschillende soorten cores zijn, onderverdeeld in normale en energiezuinige varianten. We adviseren minimaal processors die in de Core 5- of Ryzen 5-klasse vallen, zodat je de uitgeklede varianten automatisch ontwijkt.

Het is lastig dat er chips van verschillende generaties te koop zijn, maar eigenlijk is dat niet eens heel erg. Chips vanaf Intels twaalfde generatie Core of AMD's Ryzen 5000-reeks zijn namelijk nog steeds prima processors. Afhankelijk van je prijspunt kun je echter wel grote verschillen tegenkomen. Een laptop met een nieuwere en doorgaans snellere processor kan dan interessanter zijn dan een vergelijkbaar geprijsde laptop met een oudere processor.

©Intel

Vernieuwde naamgeving

Intel deelde zijn processors op in duidelijke klassen en aan het typenummer kon je snel de generatie herkennen. Zo was een Core i7-13700H een processor uit de dertiende generatie Core-processors. Intel is in 2024 echter overgestapt naar een nieuwe naamgeving met de lancering van Core- en Core Ultra-processors. Die zijn onderverdeeld in Core 3, 5, 7 en 9, terwijl Core Ultra er is in Core Ultra 5, 7 en 9. De typenummers zijn opgebouwd uit drie cijfers, waarvan het eerste cijfer de generatie aangeeft. Dat is bij deze eerste modellen dus een 1, bijvoorbeeld Core Ultra 5 125 UL.

Ook AMD stapt met zijn nieuwste serie laptopprocessors, de Ryzen AI 300-processors, over naar getallen bestaande uit drie cijfers, zoals de Ryzen AI 9 365.

©Intel

AMD goochelt met cijfers

Intels typenummers zijn al verwarrend, maar AMD maakt het nóg ingewikkelder: ook oudere generaties chips hebben een nieuw typenummer gekregen. Aanvankelijk lijken AMD's typenummers eenzelfde logica als Intel te volgen. AMD's nieuwste chips vallen volgens de oude naamgeving in de Ryzen 8000-serie met daarin modellen die te koop zijn als Ryzen 3, 5, 7 en 9. Toch is het wat ingewikkelder dan het lijkt, want bij AMD bepaalt niet het eerste getal de architectuur van de chip, maar het derde en vierde getal. Zo is een Ryzen 5 8540U een chip die voorzien is van AMD's Zen 4-kernen, te herkennen doordat het typenummer eindigt op 40. De Ryzen 5 7540U van een jaar eerder is dus ook een chip met Zen 4-kernen en hiermee is dit vrijwel dezelfde processor. In de 7000-serie vind je echter ook processors als de Ryzen 5 7530U met 30 als laatste cijfers. Deze chips gebruiken de Zen 3-architectuur, en dat zijn vergelijkbare chips als AMD eerder verkocht in de Ryzen 5000-reeks. De chips die eindigend op 35 maken gebruik van de Zen 3+-architectuur en vergelijkbare processors waren eerder onder de 6000-reeks te koop.

Soms is er dus weinig verschil tussen laptops met een Ryzen 5000- of 7000-processor, terwijl sommige 7000-processors vrijwel identiek zijn aan nieuwere 8000-processors. De processors in de nieuwste Ryzen AI 300-reeks maken allemaal gebruik van de Zen 5-architectuur.

©AMD

Grafische kaart

Iedere laptopprocessor is voorzien van een geïntegreerde grafische kaart en tegenwoordig zijn ze allemaal snel genoeg voor alledaags gebruik. Met nieuwere varianten kun je zelfs eenvoudige games spelen. Wil je echter serieus gamen of gebruik je een laptop voor grafische beeldbewerking, dan heb je al snel een losse grafische kaart nodig. In de praktijk is dat vooral een gpu van Nvidia, want de videokaarten van AMD zijn erg zeldzaam.

De GeForce RTX 4050 is het minimum voor gamen op Full HD. De oudere GeForce RTX 3060 is vergelijkbaar qua kracht. Wil je dat je games wat soepeler draaien, kijk dan naar een RTX 4060 of de oudere RTX 3070. De GeForce RTX 4070 en RTX 3080 maken gamen in hoge kwaliteitsinstellingen mogelijk, terwijl je voor 4K minimaal een RTX 4080 nodig hebt.

Heb je een gpu nodig voor lokale AI-toepassingen, dan is het videogeheugen belangrijk. De RTX 4080 met 12 GB videogeheugen is in dit geval het minimum, maar beter is de RTX 4090 met 16 GB videogeheugen. Ook de oudere RTX 3080 en RTX 3080 Ti zijn er in een variant met 16 GB videogeheugen.

©NVIDIA

Opkomst van de AI-laptop

We konden het afgelopen jaar niet om AI heen en ook de laptop moet eraan geloven. Maar wat is een AI-laptop? Microsoft heeft daar in de vorm van de Copilot+-pc zijn eigen definitie voor gemaakt en die zal vermoedelijk een steeds grotere rol gaan spelen in de marketing van laptopfabrikanten. Een Copilot+-pc moet minimaal 16 GB RAM hebben, 256 GB opslagruimte en een npu (neural processing unit) met minimaal 40 TOPS (trillions of operations per second). Qualcomm is het eerste bedrijf met processors die aan deze eisen voldoen. De npu is een chip die geoptimaliseerd is voor berekeningen die gebruikt worden tijdens typische AI-taken. Ook gpu's (met name die van Nvidia) zijn goed in dit soort berekeningen, maar een npu verbruikt minder energie en is hierdoor geschikter voor achtergrondtaken als het verwerken van beeld of geluid.

Een geïntegreerde npu is overigens niet nieuw: ook de huidige generatie Intel Core Ultra-processors, zoals de Intel Core Ultra 5 125H en sommige AMD Ryzen-processors uit de 7000- en 8000-serie zijn voorzien van een npu. Die npu's zijn met 10 (Intel) of 16 (AMD) TOPS niet krachtig genoeg voor de extra AI-mogelijkheden die Microsoft biedt in Windows 11 op een CoPilot+-pc. Intels nog te verschijnen Lunar Lake-processors krijgen een npu met 45 TOPS en worden eind dit jaar verwacht. AMD's Ryzen AI 300-processors hebben een npu van 50 TOPS. Het is de verwachting dat laptops die voorzien zijn van deze processors door Microsoft ook aangemerkt zullen worden als Copilot+-pc.

©Microsoft

Meerwaarde Copilot+ pc

We hebben tijdens het schrijven van dit artikel een Copilot+-pc in de vorm van de HP OmniBook X Laptop 14 kunnen uitproberen. Ten opzichte van een normale laptop heeft Windows 11 wat extra mogelijkheden. Handige functies zijn een live vertaler die video's uit iedere bron voorziet van een Engelse ondertiteling en digitale filters voor je webcam om bijvoorbeeld achtergronden te vervagen. Dat Paint op een Copilot+-pc je tekeningen kan omzetten in mooiere varianten is dan weer vooral grappig. De meest opzienbarende functie, Recall (Herinnering in het Nederlands), waarbij je systeem continu screenshots maakt en met AI omzet naar een doorzoekbaar archief, werkte tijdens onze test wegens privacyredenen niet.

Al met al zijn de functies die Copilot+ biedt handig, maar vooralsnog niet onmisbaar. De npu zelf is wel in steeds meer software van derde partijen voor bijvoorbeeld beeld- en geluidsbewerking te gebruiken. Het hangt van jouw toepassingen af in hoeverre je hier profijt van hebt.

Opkomst van ARM

De Qualcomm Snapdragon X Plus en Elite vallen vooral op door de ARM-architectuur. Het zijn zeker niet de eerste ARM-chips ontworpen voor Windows: zo draaide de Surface RT in 2013 al op een ARM-chip en nog niet zo heel lang geleden verschenen er laptops met de Qualcomm Snapdragon 8cx Gen 3. Die eerdere op ARM gebaseerde laptops konden qua prestaties simpelweg niet meekomen met 'normale' laptops. Dat een ARM-processor wel degelijk uitstekend kan presteren, werd ondertussen bewezen door Apple. Apples chips bleken niet alleen veel krachtiger dan vergelijkbare Intel-processors, maar maken met de MacBook Air zelfs laptops mogelijk die goed presteren zonder actieve koeling.

Met de nieuwe Snapdragon X-processors willen Qualcomm en Microsoft dit evenaren. Microsoft gebruikt de chips zelf voor nieuwe Surface-apparaten en ook alle andere bekende laptopfabrikanten brengen ARM-laptops uit. Qualcomm brengt aanvankelijk vier varianten van de Snapdragon X Elite uit die voorzien zijn van 12 cores, maar verschillen op het gebied van maximale kloksnelheid. Ook is er een variant van de Snapdragon X Plus met 10 cores.

©Qualcomm

Wij gingen aan de slag met een laptop voorzien van een Snapdragon X Elite X1E-78-100, de langzaamste Elite-variant met 12 cores. De chip presteert uitstekend en is in benchmarks net zo snel als de nieuwste Intel- en AMD-processors. Van de afwijkende architectuur merk je weinig, het is gewoon Windows. Microsoft werkt hier tenslotte al jaren aan en biedt al zijn software aan in een ARM-variant. Voor programma's die er alleen in een x86-variant zijn, is er de emulatielaag PRISM. Al blijven er wel programma's die niet goed werken. Vooral hardware die afhankelijk is van speciale stuurprogramma's kan problemen geven. Voor de doorsnee gebruiker is er echter geen verschil merkbaar met een x86-laptop. En dan biedt een laptop met een ARM-processor niet alleen een prima snelheid, maar ook een uitstekende accuduur.

©HP

Einde van x86?

Een Windows-laptop met ARM-processor werkt dus eindelijk goed genoeg voor vrijwel alle gebruikers en dat is een knappe prestatie. Betekent dat dan ook het einde van x86? De wow-factor die vooral Apples passief gekoelde MacBook Air je geeft, is er nog niet. Dat komt doordat de nieuwe Windows-laptops nog voorzien zijn van een actieve koeling die nodig is als je een wat veeleisendere taak uitvoert. De accuduur is dan wel een flink stuk beter in vergelijking met laptops met een Intel-processor, maar nog lang niet zo indrukwekkend als wat Apple daartegenover zet. En, afhankelijk van de software die je gebruikt, kan een x86-processor nog handig zijn.

Er lijkt in ieder geval wel een derde serieuze processorfabrikant opgestaan te zijn, en zowel Intel als AMD moeten aan het werk om relevant te blijven. Wel vind je deze nieuwe chips vooralsnog in de duurdere laptops, vanaf zo'n 1199 euro. Goedkopere laptops blijven vooralsnog het domein van Intel en AMD.

Pas op voor te goedkoop

We willen je tot slot nog één advies meegeven: geef niet te weinig uit. Een laptop van minder dan 500 euro kun je zeker vinden, en omdat de processors steeds sneller worden, kun voor veel taken prima met zo'n laptop uit de voeten. Maar in de praktijk is er dan altijd minimaal één concessie gedaan die het werken op een laptop veel minder fijn maakt. Denk aan een slechter scherm, een minder stevige behuizing of een onprettig toetsenbord. Ook handige opties als toetsverlichting of biometrisch inloggen via vinger- of gezichtsherkenning vind je alleen op de duurdere modellen. Dat is misschien minder erg als je een laptop incidenteel gebruikt, maar we raden je aan om toch minimaal 700 euro uit te trekken voor een nieuwe laptop als je hem regelmatig gebruikt. In de prijsklasse tussen de 700 en 800 euro krijg je namelijk behoorlijk wat laptop voor je geld. Hieronder zie je zes laptops die in deze prijscategorie vallen, maar er zijn er nog veel meer.

🤩 P.S. Fan van een bepaald merk?

Het kan zijn dat je, door eerdere ervaringen met een laptop, helemaal verknocht bent aan een bepaald merk. Als je hieronder op het merk in kwestie klikt, kom je op een handige overzichtspagina waarop alle laptops van dat merk staan.

AppleAcerASUSHPMSILenovoSamsungMEDIONMicrosoftDELLRazer

We vinden het intussen al bijna normaal dat generatieve AI-modellen leuke tekeningen kunnen maken en teksten kunnen schrijven. Maar de AI-evolutie staat niet stil: er verschijnen steeds krachtigere AI-agents op die zelfstandig ook diverse taken kunnen aanpakken. Hoe je ze zelf gebruikt of bouwt, lees je in dit artikel.

Het begrip 'AI-agent' komt misschien wat verwarrend over omdat 'agent' vaak met ordehandhaving of spionage wordt geassocieerd, maar hier betekent het iets heel anders. In de informatica verwijst de term naar een entiteit die namens iemand anders handelt, afgeleid van het Latijnse agere (handelen). Je kunt het vergelijken met een reisagent die taken uitvoert in opdracht van zijn klant.

Een agent is hier een systeem dat autonoom handelt, vaak in opdracht van een gebruiker, om bepaalde en soms complexe taken uit te voeren. Zo zou je een robotstofzuiger een fysieke agent kunnen noemen: hij ziet obstakels, beslist waar hij rijdt en voert deze actie uit. Een e-mailbot is een virtuele agent: hij leest je mails, classificeert ze en beantwoordt bepaalde mails automatisch.

Een AI-agent gaat nog een stap verder en gebruikt kunstmatige intelligentie om beslissingen te nemen – iets wat sommige robotstofzuigers of e-mailbots inmiddels trouwens ook wel doen. Hiervoor gebruikt men ook wel de term 'agentic AI'.

©iRobot

Werking

Voordat we een paar voorbeelden van een AI-agent bekijken en ook zelf samenstellen, leggen we kort uit hoe zo'n agent werkt. In een eerste fase neemt de agent zijn omgeving waar. Dat kan via visuele input van afbeeldingen of camera's, geluidsdata van een microfoon of spraakopname, numerieke data uit logs of sensors, of via tekst zoals prompts, mail- of chatberichten.

De agent probeert vervolgens deze ruwe invoer te interpreteren. Bij tekst bijvoorbeeld gebeurt dit doorgaans met een groot taalmodel (Large Language Model, kortweg LLM), een deep-learning-systeem dat natuurlijke taal begrijpt en genereert, zoals ChatGPT, Claude of Gemini. Dankzij zo'n LLM kan de agent doelen begrijpen en indien nodig ook opsplitsen in subtaken. Als een taak beperkt blijft tot tekstgeneratie, zoals het beantwoorden van een bericht, volstaat het LLM. Maar vaak zijn er ook externe tools nodig (zogeheten tool calling) om aanvullende of realtime gegevens op te halen of (sub)taken uit te voeren, bijvoorbeeld via API's, zoals voor weerinformatie, databases of andere AI-modellen.

Met een efficiënt geheugensysteem kan de agent tijdens het uitvoeren van taken de resultaten bijhouden, feedback verwerken en daaruit nieuwe subtaken afleiden. Hij kan deze informatie ook bewaren, wat ook bij latere interacties voor meer consistentie zorgt.

Voor- en nadelen

Geoptimaliseerde AI-agents bieden duidelijke voordelen. Ze verhogen vaak de productiviteit doordat ze repetitieve en tijdrovende taken kunnen overnemen. Daarnaast verwerken ze in korte tijd enorme hoeveelheden data en kunnen ze meerdere (sub)taken tegelijk uitvoeren. AI-agents leveren doorgaans nauwkeurige en consistente resultaten en zijn goed schaalbaar. Mits goed geïntegreerd in de workflow, kunnen ze dus flink wat tijd en kosten besparen.

Tegelijk zijn er wel wat dingen waar je op moet letten. AI-agents zijn namelijk vaak afhankelijk van grote hoeveelheden data, waaronder soms privacygevoelige of bedrijfsinformatie. Houd bijvoorbeeld in een bedrijfscontext dus rekening met richtlijnen als de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). En omdat veel agents werken met LLM's die getraind zijn op grote hoeveelheden tekst waarin ook vooroordelen en stereotypen voorkomen, kunnen zulke vertekeningen onbewust doorsijpelen in de resultaten en leiden tot discriminerende uitkomsten. Tot slot vraagt het ontwikkelen en trainen van zulke (bedrijfs)systemen de nodige tijd en rekenkracht.

Manus

AI-agents kunnen dus goed bruikbaar zijn in bedrijfsomgevingen, maar ook daarbuiten kun je er je voordeel mee doen. Ga bijvoorbeeld naar www.manus.im (van Chinese origine) en klik op Use cases voor een reeks praktijkvoorbeelden, ingedeeld in rubrieken als Life, Data Analysis en Education. Zo kan deze algemene AI-agent je bijvoorbeeld helpen bij het opstellen van een cursus of het plannen van een reis. Het voorbeeld Trip to Japan in april (in de rubriek Featured) laat dit duidelijk zien. Klik hierop om het volledige proces te kunnen volgen: links de uitvoer, rechts het scherm van de agent. Je kunt ook altijd klikken op Skip to results of Watch again.

Wil je Manus ook zelf proberen, dan kun je met een gratis proefversie met duizend credits aan de slag, na goedkeuring van je aanvraag (de betaalde versie start vanaf 19 dollar per maand, dat is ongeveer 20 euro inclusief btw). We merkten dat zo'n goedkeuring sneller verloopt via de mobiele Manus-app.

Voor de eindgebruiker is het hele proces vrij eenvoudig. Zoals bij een gewone AI-chatbot geef je eerst een uitgebreide prompt met je opdracht. Daarna gaat Manus aan de slag en zie je stap voor stap hoe de taak wordt aangepakt. Je kunt dit proces ook in realtime bijsturen met extra informatie of instructies. Is de hoofdtaak voltooid, dan krijg je een melding, tenzij je credits eerder op zijn of de agent vastloopt op bijvoorbeeld een niet-bereikbare webpagina.

AgentGPT

Ook met AgentGPT kun je op een toegankelijke manier toe, ook gratis, een AI-agent in je browser gebruiken. Het platform is een gebruiksvriendelijke webinterface (geïnspireerd op Auto-GPT), waarmee je een opdracht kunt lanceren voor een autonome agent die meerdere stappen zelf bedenkt en uitvoert.

Je hoeft enkel een naam voor je agent in te vullen en bij Doel een duidelijke opdracht te schrijven, zoals 'Plan een veertiendaagse rondreis met 4x4 in Namibië' of 'Voer een onderzoek uit naar de duurzaamste bouwmaterialen in Nederland'.

Controleer bij Tools of de benodigde functies zijn ingeschakeld: Image (voor AI-beelden), Search (voor online opzoekwerk), Code (voor scripting) en Connect Your Data. Deze laatste biedt via een account bij SID, een vorm van Retrieval Augmented Generation (RAG), waarbij eigen gegevens van bijvoorbeeld Google Drive of Gmail kunnen worden verwerkt en doorzocht.

Bevestig met de blauwe afspeelknop en de agent gaat meteen aan de slag. Je kunt de deeltaken volgen, pauzeren en via een prompt het proces bijsturen. De kans bestaat dat de agent niet alle stappen voltooit met een gratis account, maar via Summarize kun je wel alvast een tussentijds resultaat bekijken. Voor een uitgebreider abonnement betaal je 40 dollar per maand (ongeveer 43 euro inclusief btw). Bij Settings kun je eventueel ook een OpenAI API-sleutel invoeren als je er een hebt.

Agent-bibliotheken

Op de webpagina van het hierboven vermelde AgentGPT kun je ook uit twintig sjablonen kiezen. Dit zijn kant-en-klare agenten, met prompts gericht op een bepaald taaktype, zoals rapportanalyse, reisplanning of marketing strategieën. Maar er bestaan intussen ook diensten met een bibliotheek AI-agents, zoals Agent.AI. Je kunt zoeken op naam of op tags, binnen categorieën zoals Social, Customer Service, Image en Lifestyle. Filter je op Image, dan krijg je agents zoals Logo Creator, Youtube Thumbnail Generator en MindmapGenerator.

We nemen even Mindmap Generator als voorbeeld. Klik hier op Goagent en geef een geschikte prompt, bijvoorbeeld een onderwerp voor je mindmap. Bevestig met Go en de agent gaat aan de slag. Daarna kies je tussen Fully automatic (waarbij je alles aan de agent overlaat) of Interactive (waarbij je stap voor stap het voorlopige ontwerp kunt aanpassen of uitbreiden).

Ook bij MindStudio vind je een ruime collectie AI-agents, verdeeld in rubrieken zoals Research, Analyze Content, For Creators, For Students en YouTube. Na aanmelding kun je ze vanaf het platform uitvoeren via de knop Run (Pro Agents enkel na betaling) of via een Chromium-browserextensie, zodat de agent direct met een specifieke webpagina kan werken.

Houd er rekening mee dat het onderscheid tussen een slimme AI-assistent en een autonome AI-agent ook hier niet altijd duidelijk is.

Zelf bouwen met MindStudio

Zowel Agent.AI als MindStudio laten je niet alleen bestaande agents gebruiken, maar bieden ook tools om zelf een AI-agent te bouwen. We laten kort zien hoe je dit aanpakt in MindStudio, bijvoorbeeld voor een agent die een webpagina, pdf of YouTube-video samenvat (bij deze laatste door zelf het bijbehorende transcript op te halen).

Ga naar https://app.mindstudio.ai en open links het onderdeel Build. Klik rechtsboven op Create New Agent en zorg dat het tabblad Automations actief is. Klik op het blauwe Start-blok; rechts verschijnen dan enkele configuratie-opties. Wil je de agent beschikbaar maken in de browserextensie van Agent.AI, klik dan bij Run Mode op het pijlknopje en kies Browser Extension. Er verschijnen nu data zoals url, metadata en pageContent, die beschikbaar komen voor de agent.

Klik rechts van het Start-blok op de knop met het plusje om een AI-module toe te voegen. Voor ons voorbeeld kies je Generate Text, een van de meest gebruikte modules. Andere opties zijn Generate Image, User Input, Scrape URL of je klikt op View All Blocks voor alle beschikbare modules. Na selectie van Generate Text zie je rechts bij ModelSettings dat standaard Claude 3.5 Haiku gebruikt wordt. Je kunt ook kiezen uit andere ondersteunde LLM's, waaronder enkele gratis modellen.

Verder uitwerken

Met de LLM geselecteerd kun je rechts nog extra instellingen aanpassen via parameters als Temperature (hoe lager, hoe voorspelbaarder het antwoord), Max Response Size (hoe lager, hoe beknopter het antwoord) en andere. Bovenaan staat het promptvenster waar je een duidelijke instructie voor de LLM geeft, bijvoorbeeld: 'Vertel me alles wat ik moet weten over deze webpagina.'

Om de inhoud van de webpagina door te geven, gebruik je de eerder vermelde variabele pageContent (je kunt deze variabele eerst kopiëren naar het klembord) die je onder je prompt met {{pageContent}} aanroept.

Klik linksboven op Untitled AI Agent en geef je agent een naam. Je kunt ook een korte omschrijving toevoegen en een pictogram kiezen. Klik vervolgens rechtsboven op Preview / Open Draft Agent. Je test je agent door een url in te vullen, op Load Site te klikken en daarna op Run Agent.

Wil je de agent publiceren (en aan de browserextensie koppelen via het knopje met de drie puntjes), dan heb je wel een Pro-versie nodig. Deze kost 12 dollar per maand (ongeveer 13 euro inclusief btw) voor onbeperkte agents, exclusief eventuele kosten voor API-calls van betaalde AI-modellen.

Automatische prompt

Je kunt ook een bestaande agent dupliceren en deze via Edit snel aanpassen voor een ander doel. Daarnaast is het mogelijk om de prompt automatisch te laten genereren. Klik hiervoor rechtsonder het promptvenster op het bijbehorende knopje en kies Generate. Typ bijvoorbeeld 'Vat deze webpagina uitgebreid en overzichtelijk samen' of 'Analyseer deze X-berichtreeks' en klik opnieuw op Generate. Even later verschijnt een veel uitgebreidere (standaard Engelstalige) prompt, waarbij de opdracht wordt opgesplitst in subtaken, zodat je agent gestructureerder te werk kan gaan. Vergeet ook hier niet de variabele {{pageContent}} toe te voegen.

Op vergelijkbare manier kun je nog veel andere agents maken. Experimenteer gerust met alle beschikbare opties en mogelijkheden.

In onze rubriek Waar voor je geld helpen we je de slimste keuze te maken. Daarom gaan we een paar keer per week op zoek naar inteessante producten voor een prima prijsje. Dit keer kijken we naar powerbanks met een flinke accucapaciteit die geschikt zijn voor lange(re) reizen en meerdere apparaten tegelijk kunnen opladen.

Met een losse powerbank kun je al je mobiele apparaten op- of bijladen als je onderweg bent en geen andere usb-laders in de buurt hebt. Gelukkig komt dat steeds minder vaak voor, want bijna iedere auto, de meeste moderne treinen en vliegtuigen en ook bussne hebben vaak al een usb-aansluiting bij de stoelen zitten. Toch kan het voor sommige reizen handig zijn om extra stroom mee te kunnen nemen. Wij vonden een aantal mooie modellen voor je.

Mophie Powerstation Pro

Deze oplader beschikt over een USB-C poort die tot 45 W kan leveren via Power Delivery en twee USB-A poorten voor overige apparatuur. In totaal heb je dus vier uitgangen tot je beschikking. De interne batterij heeft een capaciteit van 20.000 mAh. Hiermee kun je niet alleen je mobiele apparaten, maar ook je laptop een aanzienlijke gebruiksduurverlenging geven. De USB-C poort functioneert zowel als in- als uitgang, waardoor je de powerbank zelf ook weer vlot kunt opladen met een geschikte adapter. Die wordt zelf niet meegeleverd, maar wel de benodigde kabel.

Sandberg All-in-1 Laptop Powerbank 24000

De Sandberg All-in-1 Laptop Powerbank 24000 is een universele energiebron voor al je mobiele apparaten, zelfs je laptop of Macbook. Met zijn krachtige 24.000 mAh accu is er genoeg stroom om een smartphone meerdere keren op te laden of meerdere extra uren werk op de laptop. De powerbank is eenvoudig op te laden in enkele uren met de meegeleverde netadapter of een USB-C-lader. Met de DC-uitgang en 12 verschillende adapters in de verpakking, evenals een USB-snellaadpoort en twee USB-C-poorten, kunnen veel en verschillende soorten apparaten worden opgeladen op maximale snelheid. Als extra functie is er zelfs een ingebouwde draadloze snellader bovenop de powerbank.

Siltcon Powerbank 30.000 mAh

Deze powerbank valt op door de mogelijkheden. Naast verschillende usb-poorten voor het opladen van je smartphone, e-reader, draadloze oortjes of tablet is deze powerbank ook geschikt voor snelladen met 22,5 Watt, waardoor je telefoon binnen een uur weer helemaal vol is.. De accucapaciteit van 30.000 mAh is ruim voldoende om apparaten maar liefst zeven keer op te laden, maar uiteraard niet allemaal tegelijk. De powerbank werkt met alle Apple- en Android-toestellen en kan tot 5 apparaten tegelijk van stroom voorzien.

iMoshion Powerbank 30.000 mAh 22.5W

Als een zo hoog mogelijke capaciteit voor jou de belangrijkste factor is, dan kun je dit model overwegen. Deze powerbank heeft een interne batterij van maar liefst 30.000 mAh. Dit vertaalt zich naar de mogelijkheid om je apparaten gedurende een langere periode, bijvoorbeeld tijdens een lang weekend weg, van stroom te voorzien zonder de powerbank zelf te hoeven opladen. En extra handig: hij kan ook via zonne-energie worden opgeladen. Je hebt de beschikking over vier uitgangen: één USB-C poort en drie USB-A poorten. Dit maakt het een handige keuze als je nog veel apparaten hebt die de USB-A standaard gebruiken. De poorten ondersteunen verschillende snellaadprotocollen, waaronder Power Delivery en Quick Charge, met een maximaal gecombineerd vermogen van 22.5W. Een LED-display toont de exacte batterijstatus, zodat je altijd weet hoeveel energie er nog over is.

BlueBuilt Powerbank 20.000 mAh 45W

Deze powerbank is ontworpen als een allround oplaadoplossing voor moderne apparaten. Met een capaciteit van 20.000 mAh heb je voldoende stroom bij de hand om je dag door te komen. Het apparaat beschikt over een gebalanceerde set van vier poorten: twee USB-C poorten en twee USB-A poorten. Dit maakt het mogelijk om een brede variëteit aan apparaten gelijktijdig aan te sluiten. Beide USB-C poorten ondersteunen Power Delivery, waarbij één poort een vermogen tot 45W kan leveren. Dit is genoeg om naast je telefoon en tablet ook een kleinere laptop, zoals een MacBook Air, op te laden. De USB-A poorten zijn voorzien van Quick Charge, voor het versneld opladen van compatibele apparaten. De powerbank is uitgerust met een pass-through functie, wat inhoudt dat je de powerbank zelf kunt opladen terwijl deze tegelijkertijd andere apparaten van stroom voorziet.