De PlayStation 5 is inmiddels pakweg een jaar ‘verkrijgbaar’. Een jaar waarin de console bovenal uitverkocht was, maar waarin ook een behoorlijk aantal goede games verscheen voor degenen die het apparaat wél op de kop wisten te tikken. Sony heeft wel nog werk aan de winkel wil het evenveel gebruiksvriendelijke opties en net zo duidelijke communicatie als concurrent Microsoft aanbieden. Dit is een analyse van het eerste jaar van de PS5.

De PlayStation 5 lanceerde op de meeste plekken ter wereld op 19 november, al kwam hij een week eerder al in specifieke regio’s als Noord-Amerika uit. De console is qua verkoop duidelijk een succesverhaal: in de eerste twee weken werden er al meer exemplaren van verkocht dan van de vorige recordhouder in dezelfde periode, de PlayStation 4. Inmiddels zijn er (tot 30 september) 13,4 miljoen exemplaren van het apparaat verkocht.

Het lijkt er dan ook op dat het succes van Sony als consoleleverancier deze generatie niet ophoudt of zelfs maar enigszins afneemt. Het bedrijf heeft de afgelopen vier generaties een ijzersterke reputatie opgebouwd als dé plek om zowel alle grote third party-toppers als diens eigen filmische games te spelen. Die reputatie blijft het constant waarmaken, waardoor vele miljoenen fans geen reden zien om hun favoriete platform in de steek te laten.

©PXimport

Tekorten

Ondanks dat de verkoopcijfers er niet om liegen, werd het eerste levensjaar van de PlayStation 5 gekenmerkt door de bizarre tekorten. Het is zelfs een jaar na lancering nagenoeg onmogelijk een willekeurige winkel binnen te lopen en een PlayStation 5 aan te schaffen. Winkels ontvangen zo nu en dan een nieuwe voorraad, maar gaan daar ook weer vliegensvlug doorheen. Sommige winkelketens houden loterijen, anderen bieden ze juist plotsklaps aan in buitensporig dure bundels, waardoor voorraadcheckers voor de console erg populair zijn onder gewillige consumenten.

De tekorten zijn deels te wijten aan de enorme populariteit van de PS5, maar ook voor een groot deel aan het tekort aan halfgeleiders waarmee chips in onder andere spelcomputers worden gemaakt. Dat werd weer ingezet door de stijging in verkoop van apparatuur in verband met de coronacrisis. Het zou dan ook niet logisch zijn om Sony hier de schuld van te geven: ook Microsoft en Nintendo (en vele andere bedrijven buiten de game-industrie) ondervinden soortgelijke problemen. Sony toont in ieder geval dat het in de toekomst dit soort situaties zoveel mogelijk wil vermijden, door onder andere een eigen chipfabriek te bouwen.

©PXimport

De games tot nu toe

De PlayStation 5 had een sterke line-up tijdens de lancering – des te meer vergeleken met die van de Xbox Series X en S. Bij verschijning waren logischerwijs dezelfde gebruikelijke third party-games als op het concurrerende platform beschikbaar, waaronder een nieuwe Assassin’s Creed en Call of Duty, maar ook enkele indrukwekkende exclusives, waaronder twee die alléén op de PS5 (en dus niet op de PS4) speelbaar zijn.

Elke PlayStation 5 wordt sowieso met Astro’s Playroom geleverd. In essentie is dat een veredelde techdemo waarmee vooral de functies van de DualSense-controller worden gedemonstreerd, maar ook betreft de game een prettige kennismaking met de console vanwege de ijzersterke gameplay en de intens vrolijke vormgeving. De andere exclusive die verscheen was de remake van Demon’s Souls, met gameplay die uitermate geschikt is voor fanatieke gamers, gecombineerd met adembenemende graphics die toonbeeld voor de console zijn. De cross-gen games Spider-Man: Miles Morales en Sackboy: A Big Adventure vulden de line-up bij lancering prima aan: het zijn immers games die alleen op een PlayStation-console gespeeld kunnen worden en net zo goed van een hoge kwaliteit zijn.

©PXimport

Sinds die lancering bestaat de line-up van de PlayStation 5 vooral uit twee typen spellen: relatieve high-budget-games die verrassend experimenteel zijn en PS5-versies van eerder verschenen toppers. Wat eerstgenoemde categorie betreft zijn Returnal, Deathloop en Kena: Bridge of Spirits de meest voor de hand liggende voorbeelden. Het zijn spellen die dankzij hun unieke gameplaymechanismen niet per se het grote publiek aanspreken, maar de line-up van de console wel de nodige diepgang geven voor de fanatieke gamer die iets nieuws aandurft.

De laatste categorie spreekt voor zich: games als Ghost of Tsushima, Death Stranding en Final Fantasy 7 Remake ontvingen allen een PS5-versie, vaak bestaande uit toegevoegde content, verbeterde prestaties en ondersteuning voor DualSense-functies. Omdat het om games gaat die vrij recentelijk nog op de PS4 zijn uitgekomen, zijn deze titels bovenal interessant voor mensen die de oorspronkelijke versies hebben gemist. Ze voelen dan ook een beetje aan als opvulling van de line-up, al doet dat weinig af aan de algehele kwaliteit van de spellen.

©PXimport

Twee games die niet binnen bovenstaande categorieën vallen, zijn alsnog het vermelden waard. De eerste is Ratchet & Clank: Rift Apart, een gloednieuwe platformer van Insomniac Games die zowel qua gameplay als graphics een hoogtepunt vormt. De tweede is Resident Evil Village – ook beschikbaar op andere platforms – waarin de first-person horror uit Resident Evil 7 op kundige wijze gecombineerd wordt met de actie uit deel 4 en 5. Die games maakten het voorjaar en de zomer voor vroege PS5-eigenaren behoorlijk interessant.

Het eerste levensjaar van een console is zelden om over naar huis te schrijven. Dat werd dit jaar nog eens versterkt door het feit dat ontwikkelaars moesten leren omgaan met aangepaste werkstructuur in verband met het coronavirus. Met dat in het achterhoofd verdient de line-up van de PS5 het afgelopen jaar ruimschoots een voldoende. Er is variatie in beschikbare genres, zowel oud als nieuw materiaal, behoorlijk wat games die een 8 of hoger hebben gescoord en dat alles werd ook nog eens netjes verspreid over het gehele jaar. Het is duidelijk dat Sony na al die jaren precies weet wat het doet, al gooide uitstel van grote games roet in het eten.

©PXimport

Design van de console en controller

Het eerste jaar van een console is het perfecte moment om er achter te komen of het design je aanspreekt, zowel qua uiterlijk als functionaliteit. Het uiterlijk van de PlayStation 5 valt niet bij iedereen in de smaak, maar daarover valt niet te twisten. Vervelender is dat het ontwerp op sommige vlakken wat klungelig aanvoelt. Zo is de standaard waarop de PS5 moet liggen wanneer hij horizontaal geplaatst wordt niet erg stevig en schuift de console er bij een lichte duw er deels vanaf. Het grote formaat maakt hem daarnaast ongeschikt voor sommige tv-kasten.

Ook opvallend is dat de console bij sommige eigenaren – zeker in de eerste paar minuten na het opstarten – behoorlijk wat lawaai maakt, vooral in vergelijking met de muisstille Xbox Series-consoles. Sinds lancering hebben diverse eigenaren daarnaast melding gemaakt van een irritant gezoem, zogeheten ‘coil wine’, al is het onduidelijk hoe wijdverspreid dit probleem is. Sommige mensen die door dit geluid geplaagd werden, hebben de witte ‘kappen’ op de console eraf gehaald en steviger bevestigd en het probleem daarmee verholpen.

Het hoofdmenu van de PlayStation 5 is op geen manier bijzonder. Sony heeft ervoor gekozen een nieuw besturingssysteem te leveren bij de console. Daardoor komt vooral de term ‘uitgekleed’ in ons op, maar het stoort nergens. De ‘Activity Cards’ zijn voor de meeste gebruikers vrij nutteloos gebleken – ontwikkelaars gaan er vaak allesbehalve creatief mee om en games tonen uit zichzelf meestal al vrij duidelijk wat voor activiteiten er nog op stapel staan. Er ontstond rond lancering wel wat verwarring over wanneer spelers een PS4- of PS5-versie van een game downloadden via de PlayStation Store, maar dat is inmiddels verduidelijkt en kunnen we toeschrijven aan kinderziektes.

De paniek over backward compatibility vlak voor lancering bleek grotendeels ongegrond: haast alle PlayStation 4-games kunnen afgespeeld worden op PlayStation 5. Dat is echter nog altijd minder uitgebreid dan wat concurrent Microsoft aanbiedt op Xbox Series X en S, maar Sony heeft nooit gecommuniceerd dat het meer dan dat zou doen. Al bij al voelt het spelen van oude games op Xbox Series X en S meer alsof het onderdeel is van het ecosysteem – toch zeker dankzij diverse gratis upgrades en bonussen als Auto HDR. Sony zou hier in de toekomst nog winst kunne behalen, al verwachten we dat het bedrijf andere prioriteiten heeft.

De DualSense-controller ligt bij de meeste spelers fijn in de hand en is een goede evolutie van de DualShock. De haptische feedback maakte vooral in Astro’s Playroom veel indruk, maar eerlijkheid gebiedt te zeggen dat veel games sindsdien niet de potentie ervan benutten. In shooters is het zelfs aan te raden de weerstand op de triggers uit te zetten, omdat er anders een handicap in de multiplayer ontstaat ten opzichte van spelers die het niet gebruiken. Ook de batterijduur van de controller valt wat tegen. In sommige games gaat hij tot wel zestien uur mee, maar bij regelmatig gebruik van de haptische feedback kan dat ook zomaar vier uur zijn. Over de duurbaarheid van de DualSense valt nog weinig te zeggen – er zijn op internet enkele verhalen te vinden over kapotte controllers, maar dat is te sporadisch om van een wijdverspreid probleem te spreken.

©PXimport

Tot slot zijn de pijlsnelle laadtijden het vermelden waard: de snelheid van de SSD in de console bleek geen opgeklopte hype en is inderdaad een game-changer. Net als op de Xbox-consoles is het enorm fijn om – bij de meeste games – zonder noemenswaardige laadtijden meteen aan de slag te kunnen. Het feit dat de console nog altijd slechts rond de 600 GB aan opslagruimte biedt werd daarbij enigszins verholpen door de optie om de interne opslagruimte uit te breiden met een SSD.

De PS5 mist wel de Quick Resume-optie van de Xbox Series X en S, waarmee in een razend tempo tussen games gewisseld kan worden. Het ligt geheel aan het type gamer in hoeverre dit als een gemis voelt, maar Quick Resume went wel érg snel op Xbox. Hopelijk kan Sony deze optie later softwarematig toevoegen. 

Overige opmerkingen

Het is de moeite waard om het kort over Sony’s communicatie naar de consument te hebben. Die is – zeker in vergelijking met Microsoft – niet opperbest. Voor de lancering van de console werd bijvoorbeeld gehamerd op het feit dat PlayStation 5-games alleen op PlayStation 5 mogelijk zouden zijn – dat dit de kernervaring van een nieuwe console omvatte – maar van die filosofie blijft een jaar na dato nog maar weinig heel. Grote aankomende exclusives als God of War: Ragnarok, Horizon Forbidden West en Gran Turismo 7 komen zowel naar PlayStation 4 als PlayStation 5. Daar is op zichzelf niets mis mee, maar het bedrijf had op voorhand duidelijker kunnen communiceren, zoals Microsoft.

©PXimport

PlayStation Now is daarnaast een alleraardigste dienst, maar kan niet opboksen tegen Game Pass qua relevante en nieuwe content. Sony’s gebrek aan een goede concurrent voor Xbox Game Pass stoort nog niet enorm. Microsoft en Sony hebben duidelijk andere strategieën, dat weet je als consument wanneer je voor één van de twee consoles kiest. Sony moet echter oppassen dat het Microsoft geen vrij spel geeft om een populaire ‘Netflix voor games’ op te bouwen – zonder geduchte concurrentie is dat een denkbaar scenario.

Conclusie

Het eerste jaar van de PlayStation 5 was ruimschoots in orde. Vooral de line-up aan games heeft aangetoond dat de console een logische keuze is voor veel consumenten. Vanaf de lancering tot een jaar na dato zijn er regelmatig nieuwe spellen uitgekomen in uiteenlopende genres. Vergeleken met de debuutjaren van andere consoles – waaronder die van concurrent Xbox Series X en S – hebben spelers weinig te klagen dankzij een gezonde mix van exclusieve titels en third party-blockbusters.

De console zelf is duidelijk krachtig en snel genoeg om de komende jaren indrukwekkend vermaak te bieden, al kijken we wel voorzichtig uit naar een nieuw ontwerp dat wat robuuster en compacter aanvoelt, en meer systeemupdates om het besturingssysteem omvangrijker te maken. 

©PXimport

Kijkend naar de nabije toekomst is er in ieder geval weinig reden voor PS5-eigenaren om zich zorgen te maken. 2022 heeft – als alles volgens plan verloopt – met Horizon Forbidden West, God of War Ragnarok en Gran Turismo 7 een drietal ijzersterke exclusives in handen. Gecombineerd met Square Enix’ Forspoken en Final Fantasy 16 is er genoeg reden om een PS5 boven de concurrentie te kiezen. Als Sony niet vergeet waar het bedrijf het allemaal voor doet – de consument – dan kan er weinig misgaan.

Lees ook onze analyse van Xbox Series X en S een jaar na release.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.

Bij veel moderne stofzuigers kom je de term HEPA-filter tegen. Dat is niet voor niets: het speelt een grote rol in het filteren van kleine, schadelijke deeltjes uit de lucht. Maar wat doet zo'n uitblaasfilter precies, waar moet je op letten en is zo'n filter echt nodig?

Wat is een HEPA-filter?

HEPA staat voor High-Efficiency Particulate Air. Het is een type luchtfilter dat extreem kleine deeltjes uit de lucht kan halen. Deze filters werden in de jaren veertig ontwikkeld voor laboratoria en militaire toepassingen, oorspronkelijk om de verspreiding van radioactieve verontreinigingen via de lucht te voorkomen. Tegenwoordig worden ze vooral gebruikt voor het filteren van pollen, fijnstof, schimmelsporen, huisstofmijt, bacteriën en in sommige gevallen zelfs virussen.

Een filter krijgt het label HEPA alleen als het voldoet aan de Europese norm EN 1822. Die schrijft voor dat het filter minimaal 99,95% van alle deeltjes van 0,3 micrometer moet tegenhouden. Filters die daaraan voldoen, krijgen een H-waarde: hoe hoger deze waarde (bijvoorbeeld H13 of H14), hoe fijner het filter werkt.

Waarom is een HEPA-filter belangrijk in een stofzuiger?

Bij het stofzuigen komt onvermijdelijk lucht vrij. Zonder goed filter worden kleine stofdeeltjes en allergenen weer terug de kamer in geblazen. Met een HEPA-filter in je stofzuiger wordt juist die uitblaaslucht gezuiverd. Zo blijft het stof in de opvangbak, en adem je tijdens het schoonmaken geen ongezonde deeltjes in.

Voor mensen met astma, allergieën of hooikoorts is dat een groot voordeel. Maar ook wie geen klachten heeft, profiteert van schonere lucht in huis. Vooral in goed geïsoleerde woningen, waar lucht minder makkelijk circuleert, kan zo'n filter verschil maken.

Waar moet je op letten bij aankoop?

Bij stofzuigers is het niet alleen belangrijk dat er een HEPA-filter in zit, maar dat het ook goed geïntegreerd is in het ontwerp. Bij oudere of goedkope modellen lekt er soms nog lucht weg langs het filter, waardoor de werking niet optimaal is. Kies liever voor een model dat volledig luchtdicht is gebouwd en waarin het filter daadwerkelijk de volledige luchtstroom zuivert.

Let op de H-waarde van het filter. H13 is meestal de standaard bij huishoudelijke toepassingen. H14 biedt nog meer filtering, maar is vaak prijziger. In praktijk merk je het verschil vooral als je erg gevoelig bent voor allergenen.

Controleer of het filter wasbaar is . Kan dat niet, dan zul je om de zoveel tijd een nieuw filter moeten kopen ter vervanging. Spoel wasbare filters minstens één keer per maand schoon onder de kraan, met koud water. Laat ze daarna goed drogen (minstens 24 uur) voordat je ze terugplaatst. Niet-wasbare filters moet je meestal elke zes tot twaalf maanden vervangen, afhankelijk van hoe vaak je de stofzuiger gebruikt.

Hoe zit het met onderhoud?

Als het filter vol zit, kan de lucht minder goed doorstromen en neemt de zuigkracht af. Ook houdt het filter dan minder stofdeeltjes tegen. Controleer het daarom regelmatig. Zie je dat het vies is, verstopt raakt of merk je dat de stofzuiger minder goed werkt? Spoel het dan schoon of vervang het als dat nodig is.

©M. Shamil

Wanneer is een HEPA-filter écht nodig?

Voor mensen met een allergie, luchtwegproblemen of een gevoeligheid voor stof heeft een HEPA-filter echt nut. Het helpt klachten te verminderen en zorgt voor een merkbaar frissere lucht in huis. Maar ook zonder medische noodzaak kan het bijdragen aan een gezonder binnenklimaat. Zeker als je in een drukke stad woont of een huisdier hebt, loont het om te kiezen voor een apparaat met HEPA-filter.

Tot slot

Een HEPA-filter is geen luxe, maar een slimme manier om je leefomgeving schoner en gezonder te maken. Kies wel het juiste type, let op de inbouw en vergeet het onderhoud niet. Bij de meeste stofzuigerverkopers kun je bij de specificaties selecteren op de aanwezigheid van een HEPA-filter.