Begin dit jaar kwam Intel met zijn nieuwe Kaby Lake-processors en kortgeleden introduceerde AMD eindelijk zijn Ryzen-CPU's. In dit artikel over Ryzen versus Intel leggen we deze twee nieuwe chipgeneraties naast elkaar en bekijken we hun sterke en zwakke punten.

Al enige tijd tonen processors nauwelijks verbetering bij nieuwe generaties. Waar een nieuwe architectuur vroeger vaak behoorlijk sneller was, is de snelheidswinst nu heel erg beperkt en neemt deze elke generatie weer verder af. Dit heeft meerdere redenen: allereerst is het ‘laaghangend fruit’ door Intel al geplukt, oftewel de manieren waarop er relatief eenvoudig (en zonder al te grote concessies) een prestatiewinst te realiseren is.

De tweede reden is de ongekende monopoliepositie die Intel op dit moment heeft. Het bedrijf heeft momenteel op de desktopmarkt nauwelijks iets te vrezen, dus het hoeft niet zijn best te doen of risico’s te nemen. Sterker nog, Intel concurreert op dit moment voornamelijk met ARM, de architectuur die wordt gebruikt in smartphones, en richt zich daarom meer op stroomverbruik en niet echt op prestaties. Desktops worden zo het kind van de rekening.

Tot slot wordt het steeds moeilijker en daarmee duurder om steeds weer kleinere transistorstructuren te gebruiken. Hiermee wordt het mogelijk om minder silicium te gebruiken voor het produceren van chips, wat kostenvoordelen met zich meebrengt voor de fabrikanten.

Met de relatief dure procedés wordt dit kostenvoordeel grotendeels tenietgedaan en is er voor Intel weinig reden meer om snel over te willen gaan naar een nieuw procedé. Dit is uiteraard ook nadelig voor consumenten, omdat die dan niet kunnen profiteren van de grotere transistordichtheid en het lagere stroomverbruik van een kleiner procedé.

Dit klinkt weinig hoopvol over de toekomst van desktop-processors. Er is echter licht aan het einde van de tunnel. De grote concurrent van Intel, AMD, lanceert namelijk een nieuwe generatie waarmee het eindelijk weer hoopt te concurreren met het aanbod van Intel.

AMD Ryzen

Met de geheel nieuwe Zen-architectuur hoopt AMD uit het diepe dal te klimmen waarin het is beland door de desastreuze Bulldozer-generatie. Deze kwam in 2011 uit en hierbij gokte AMD erop dat software snel processors met meerdere cores zou ondersteunen. Bulldozers hadden relatief veel langzame cores. Ook waren ze onzuinig en hadden ze lage per clock-prestaties, maar hier stond een relatief hoge kloksnelheid tegenover. In deze opzichten leek het heel erg op de Pentium 4 van Intel.

Bulldozer werd een fiasco, en was zelfs langzamer dan zijn Phenom-voorganger, omdat er heel veel software is die gebruik maakt van een of twee cores. Hierin had het een achterstand vergeleken met de Intel-processors, die een kleiner aantal snellere cores hadden.

©PXimport

Al voor Bulldozer had AMD moeite om Intel bij te houden, maar de kloof tussen de twee fabrikanten was nooit zo groot als nu. Dit is bedroevend, gezien de geschiedenis van AMD en hoe het als underdog met veel minder omzet tussen 1999 en 2006 toch producten wist te maken die superieur waren aan die van Intel.

Zover zal het niet komen met Zen, maar er zijn indicaties dat AMD op het punt staat weer een serieuze speler te worden op de markt voor desktop-processors. Allereerst gaat AMD over van het 28nm- naar het 14nm-procedé naar, wat een significant voordeel moet opleveren voor het stroomverbruik en de transistordichtheid. Architecturaal wordt er op vrijwel alle vlakken afscheid genomen van het eigenaardige Bulldozer-ontwerp en kopieert het technieken van Intel die bewezen hebben dat ze resulteren in betere prestaties.

De belangrijkste verandering is dat ‘clustered multithreading’ (CMT) wordt ingeruild voor ‘simultaneous multithreading’ (SMT, waarvan de Intel-variant HyperThreading heet). Bij clustered multithreading heeft iedere module twee cores die bepaalde bronnen van elkaar moeten delen – bij Bulldozer was dit de floating-point-unit, die berekeningen met breuken voor zijn rekening neemt. Het aantal cores kan zo worden verminderd, maar dit gaat wel ten koste van de prestaties van de individuele cores.

Bij SMT is er sprake van twee threads per core en wordt er niets gedeeld. Deze technologie levert daarom ook vrijwel nooit prestatieverlies op. Wel kunnen de cores door de twee threads beter verzadigd worden, wat een prestatiewinst van ongeveer 30 procent oplevert bij multithreading.

Een interessante vernieuwing in Zen is de aanwezigheid van chipset-mogelijkheden op de processor, waaronder M.2, usb3.0-poorten en hd-audio. Heel zuinige, low-end chips waren vaak al ‘systems on a chip’, maar dit is voor het eerst dat een processor van dit kaliber deze mogelijkheden krijgt. Wederom zet AMD de eerste stappen bij de integratie van meer en meer functionaliteit op de processor, zoals we eerder zagen met de Northbridge (geheugencontroller) en de eerste geïntegreerde gpu’s.

In combinatie met heel wat andere verbeteringen hoopt AMD significant betere prestaties te bieden dan Bulldozer. Dat is nodig ook om een serieuze speler te zijn, want de Bulldozer-cores zijn ongeveer half zo snel als die van Intel. AMD beweert op zijn beurt het ‘per clock’-prestatieniveau van Broadwell-E bereikt te hebben, waarmee Zen maar een kleine stap achter zou lopen op de courante Skylake/Kaby Lake-generatie.

Intel Kaby Lake

Kaby Lake is een zogenoemde ‘optimalisatie’ van Skylake, gebakken op hetzelfde 14nm-procedé en met exact dezelfde architectuur, ruim een jaar na de lancering hiervan. Dit vindt plaats op een moment dat Intel zich op een ongekend hoogtepunt bevindt. Hoewel de markt voor desktop-pc’s steeds kleiner wordt, heeft Intel nog nooit financieel betere jaren gehad. Dit is kennelijk reden genoeg om wat minder gas te geven.

Jarenlang heeft Intel zich gehouden aan het zogenaamde ‘tick-tock-model’, waarbij het bedrijf elk jaar ofwel een nieuwe architectuur uitbracht, ofwel overging op een nieuw procedé. Daar is het nu van afgestapt: in plaats daarvan is er officieel sprake van een ‘tick-tock-optimalisatie’ model.

©PXimport

Er verandert ook het een en ander aan het productaanbod. De goedkope Pentium-modellen hebben nu ook HyperThreading, waarmee Intel zijn i3-processors overigens bijna geheel uit de markt prijst. Daarnaast komt er een overklokbare i3-processor op de markt, die leuk kan zijn voor hobbyisten.

Met Kaby Lake heeft Intel ook de chipsets vernieuwd. Hoewel Kaby Lake-processors (uiteraard) gewoon gebruikt kunnen worden op moederborden met de serie-100-chipset, zijn er nu ook serie-200-modellen. Deze zijn op twee vlakken veranderd: vier extra pci-express 3.0-lanes en ondersteuning voor Intel Optane-geheugen.

In beide gevallen niet wereldschokkend. Wel is het raadzaam om de nieuwere moederborden te overwegen, omdat fabrikanten flink hun best hebben gedaan om chipset-onafhankelijke verbeteringen aan te brengen.

Het is natuurlijk altijd mooi om meer prestaties te krijgen voor exact dezelfde prijs, maar indrukwekkend is het niet voor één jaar en vier maanden aan ‘innovatie’. Intel moest zelf tijdens zijn presentaties Kaby Lake vergelijken met jaren oude processors om een respectabele prestatiewinst te kunnen presenteren.

Overigens is ook bekend geworden dat er na Kaby Lake nòg een generatie zal komen op het 14nm-procedé, namelijk Coffee Lake. 10 nm zal dus nog langer op zich laten wachten. Er is echter ook een reden om verheugd te zijn over Coffee Lake, omdat er naar verluidt eindelijk 6-core-processors naar het mainstreamplatform komen.

Verschil AMD en Intel-cpu's

Zoals aangegeven komt Zen alleen maar uit voor de mid-range- en high-end-markt, terwijl Kaby Lake de low-end- tot mid-range-markt moet bedienen. Een verder verschil is dat Kaby Lake is uitgerust met een geïntegreerde grafische processor, waar dit niet het geval zal zijn voor de Zen-processors die initieel uitkomen. Hiervoor zal een losse videokaart dus nodig zijn.

Verdere verschillen zijn de hogere kloksnelheid en ipc (prestaties op dezelfde kloksnelheid) van Kaby Lake, maar dit wordt deels goedgemaakt door het grotere aantal cores van sommige Zens. Welke processor sneller is zal sterk afhangen van de toepassing waar hij voor wordt ingezet.

Sommige programma’s maken goed gebruik van meerdere cores, terwijl dit bij andere weer niet het geval is. Zo is het 3D-ontwerpprogramma AutoCAD volledig single-threaded, hierbij heb je dus baat bij een zo hoog mogelijke ipc en kloksnelheid – Kaby Lake dus. Ook veel bewerkingen in Adobe Photoshop kunnen maar een enkele thread aan, waardoor Kaby Lake hier weer sneller is.

Aan de andere kant zijn er ook programma’s die heel erg goed meerdere threads aankunnen, zoals het renderen van een beeld, of het encoderen van een video. Hier zal Zen veel sneller zijn.

Voor gaming is het beeld een beetje ingewikkeld. Over het algemeen hebben spellen bij moderne processors geen tekort aan cpu-rekenkracht. Waar er wel verschillen zijn, is dit vrijwel altijd in het voordeel van snellere cpu’s en maakt het aantal cores boven vier weer veel minder uit.

Aan de andere kant kan dit mogelijk veranderen met de opkomst van DirectX 12. Ook het streamen tijdens het gamen vergt veel extra processorkracht, en daar komt een processor met veel cores zoals Zen goed van pas.

Zowel Kaby Lake als Zen is gebaseerd op x86, een set instructies die teruggaat tot een van de eerste processors die Intel eind jaren zeventig uitbracht, te weten de 8086. Het fundament hiervan is terugwaartse compatibiliteit. Zo kan er op moderne processors nog altijd software draaien die bedoeld is voor de 8086 (wat overigens niet betekent dat deze programma’s op elk besturingssysteem uit te voeren zijn), en zijn ook x86-instructies die decennia niet zijn gebruikt nog steeds aanwezig.

Rond de millenniumwisseling probeerde Intel een volledig nieuwe 64-bit instructieset te ontwerpen voor de moderne tijd, namelijk Itanium of IA-64, maar dit werd geen succes. In plaats daarvan werd de 64-bit standaard AMD64, die de compatibiliteit met de oude x86-instructies behield.

Conclusie

Na een lange periode van stagnatie op de processormarkt komt er dankzij Zen weer een tijdperk waarin er weer wat vooruitgang is. De stagnatie op de processormarkt wordt door niets duidelijker gemaakt dan het verschijnen van Kaby Lake, waar qua architectuur en procedé niets aan vernieuwd is.

Waar Kaby Lake niets meer is dan een opgevoerde Skylake, is Zen een volledig nieuwe architectuur die een gigantische prestatieverbetering moet teweegbrengen ten opzichte van zijn rampzalige Bulldozer-voorganger. Zen zal het beste wat Intel te bieden heeft niet kunnen overtreffen, maar het feit dat de architectuur in de buurt weet te komen is al heel erg indrukwekkend.

Door Zen zullen er eindelijk processors verschijnen met meer wat meer cores voor de mainstream desktop-markt, waar vier cores al tijden het maximum is, van AMD en later ook van Intel. Ook de prijzen zullen onder druk gezet worden, omdat AMD eindelijk weer eens in een positie zal zijn om serieus te concurreren met Intel. Dit zal tevens wat meer druk zetten op Intel om zich wat meer aandacht te besteden aan desktops, die de afgelopen jaren vrijwel helemaal genegeerd zijn door het bedrijf ten faveure van mobiele apparaten.

Tekst: Farzin Parham

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een groot computerscherm? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Iiyama ProLite XCB3494WQSN-B5

In plaats van twee schermen kun je natuurlijk ook gewoon één grote pc-monitor aansluiten. Met een riante beelddiagonaal van 34 inch open je op de Iiyama ProLite XCB3494WQSN-B5 moeiteloos twee programmavensters naast elkaar. Het licht gebogen scherm telt 3440 × 1440 pixels, zodat je in een hoge resolutie video's kunt streamen. Bovendien leent dit model zich wegens de snelle reactietijd van slechts 0,4 milliseconde goed voor games. Dankzij ondersteuning voor FreeSync werkt de monitor naadloos met de betere videokaarten samen.

Er is een zogeheten KVM-switch ingebakken. Hierdoor schakel je soepel tussen verschillende aangesloten pc's. Net zoals de meeste hedendaagse monitors heeft dit exemplaar een DisplayPort-, HDMI- en usb-c-ingang. Via de drie reguliere usb-poorten sluit je eventueel diverse randapparaten aan. Daarnaast is er een ethernetpoort beschikbaar. Kortom, de ProLite XCB3494WQSN-B5 is in feite een volwaardig dockingstation waarop je een laptop met een enkele kabel kunt aansluiten. De fabrikant besteedt ook aandacht aan een goede ergonomie, want het scherm is in hoogte verstelbaar.

LG 34WQ75C-B

Zoek je een betaalbare pc-monitor met een gebogen ips-paneel, dan is de LG 34WQ75C-B een goede keuze. Dit paneeltype staat garant voor levendige kleuren en goede kijkhoeken. Het 34inch-scherm heeft 3440 × 1440 pixels en is dus ideaal voor videostreaming. De ondersteuning voor HDR10 komt hierbij goed van pas. Films en series van de betere streamingdiensten hebben hierdoor een realistischer kleurverloop. Zet deze LG-monitor gerust in een (thuis)kantoor met veel licht, want het scherm heeft een anti-reflecterende coating.

Aan aansluitopties geen gebrek! Zo kies je voor de beeldoverdracht tussen usb-c, DisplayPort en tweemaal HDMI. Daarnaast zijn er ook nog eens vier usb-poorten en een ethernetaansluiting voorhanden. Nuttig voor wie zijn of haar laptop snel op de monitor inclusief alle randapparaten wil aansluiten. Denk onder meer aan een muis, toetsenbord en externe harde schijf. Via een enkele usb-c-kabel bereiken data en stroom de laptop, terwijl het beeldsignaal in tegengestelde richting naar het scherm wordt verzonden. Overige pluspunten zijn de geïntegreerde speakers en in hoogte verstelbare standaard.

Samsung LC32R500FHPXEN

De Samsung LC32R500FHPXEN is op het moment van schrijven een van de goedkoopste pc-monitors van 32 inch die je kunt kopen. Net zoals veel andere schermen van dit formaat heeft ook dit model een lichte kromming van 1500R. Het gebogen scherm verhoogt het kijkcomfort. De maximale resolutie bedraagt 1920 × 1080 pixels, zodat je films, series en/of tv-programma's in Full-HD-kwaliteit kunt streamen. Ondanks de relatief lage prijs heeft de LC32R500FHPXEN zeer dunne schermranden.

Een voordeel is dat je via de zogeheten Eye Saver Mode het blauwe licht kunt minimaliseren. Zo verklein je de kans op vermoeide ogen. Voor liefhebbers van videospellen is er een gamemodus ingebakken. Sluit via de HDMI-ingang dus gerust een game-pc aan. Bij aanwezigheid van een videokaart met FreeSync-ondersteuning wordt de vernieuwingsfrequentie geoptimaliseerd. Dat voorkomt haperende beelden. Je kunt na aanschaf van deze monitor trouwens meteen aan de slag, want er is een HDMI-kabel inbegrepen.

Lees ook: 🖥️ Nieuwe monitor kopen? 5 fouten die je niet moet maken

Samsung Odyssey G5 LC34G55TWWPXEN

Deze 34inch-monitor van Samsung is uitermate geschikt voor fanatieke gamers. Zo presteert het paneel op een maximale vernieuwingsfrequentie van 165 hertz. Hierdoor ervaar je uiterst vloeiende gameplay. Als je een pc met een geschikte grafische kaart aansluit, wordt de vernieuwingsfrequentie continu geoptimaliseerd. Dat werkt via de techniek FreeSync. Voor het spelen van multiplayergames is de rappe reactietijd van één milliseconde een groot voordeel. Zo reageer je razendsnel op (online) tegenstanders. Met een resolutie van 3440 × 1440 pixels verschijnen de animatiebeelden ook nog eens scherp in beeld.

Deze luxe monitor kan uit de voeten met HDR10, waardoor de beelden van games, films en series zeer realistisch ogen. Je sluit een computer of laptop op twee manieren aan, namelijk via DisplayPort of HDMI. Dankzij de lichte kromming neem je moeiteloos pal voor het scherm plaats. Het beeld sluit goed aan bij je gezichtsveld, waardoor je de monitor ook voor regulier kantoorwerk kunt gebruiken. Daarnaast leent de Odyssey G5 LC34G55TWWPXEN zich goed voor beeldbewerking. Het scherm is trouwens niet in hoogte verstelbaar; er is alleen een kantelfunctie beschikbaar.

Philips Evnia 34M2C6500/00

Voor oled-begrippen valt de vraagprijs van de Philips Evnia 34M2C6500/00 alleszins mee. Dit model bevat om precies te zijn een hoogwaardig qd-oled-paneel. Deze schermtechniek staat bekend om zijn inktzwarte contrasten, hoge helderheid en natuurgetrouwe kleuren. Aangezien iedere pixel individueel wordt aangestuurd, zie je volop details. Deze pc-monitor is geschikt voor wie games, video's en foto's in een hoge kwaliteit wil bewonderen. Voor nog fraaiere beelden schakel je tussen verschillende HDRI-modi. Je sluit met behulp van DisplayPort en HDMI (2×) één of meerdere computers aan. Verder telt de onderzijde van het scherm twee usb-poorten.

De Evnia 34M2C6500/00 ondersteunt een respectabele resolutie van 3440 × 1440 pixels. Daarnaast valt de riante vernieuwingsfrequentie van 175 hertz op. Snel bewegende beelden verschijnen dus scherp op het qd-oled-paneel. Dankzij het gebogen ontwerp volg je vanuit jouw zitpositie  alle activiteiten op het scherm. Gamers slaan hun persoonlijke voorkeuren optioneel in eigen profielen op. Switch zo bij ieder spel naar de juiste beeldinstellingen. Voor schiet-, race- en strategiegames zijn er overigens voorgekauwde instellingen beschikbaar. Tot slot heeft Philips ook aan een goede ergonomie gedacht. Je kunt de Evnia 34M2C6500/00 kantelen, zwenken én in hoogte verstellen.

Steeds meer mensen verlaten het socialemediaplatform X, veelal uit onvrede over de koers van eigenaar Elon Musk. In Nederland zijn er vorig jaar bijna een half miljoen gebruikers vertrokken. Veel van hen ruilen het voormalige Twitter daarom in voor een soortgelijk alternatief. In dit artikel bespreken we de drie populairste X-concurrenten.

Lees ook: Van Facebook tot TikTok: welk van deze acht diensten past bij jou?

Threads

Threads is momenteel het populairste X-alternatief, met dagelijks meer dan 100 miljoen actieve gebruikers, iets wat Bluesky en Mastodon verre van halen. Met naar schatting meer dan 1 miljoen Nederlandse gebruikers (waarvan 500.000 dagelijks actief) is het platform hier ook aardig populair. Overigens is X met zijn circa 240 miljoen dagelijkse gebruikers (waarvan 1,4 miljoen Nederlands) nog steeds groter dan alle concurrenten bij elkaar.

Deze populariteit heeft Threads hoogstwaarschijnlijk te danken aan de lage instapdrempel, mits je al gebruikmaakt van Instagram. Beide platformen zijn onderdeel van moederbedrijf Meta en diep met elkaar verbonden. Door met je Instagram-account in te loggen op de X-concurrent heb je meteen een Threads-account (inclusief je Instagram-profielfoto en -bio) en volg je automatisch dezelfde accounts als op de foto-app. Zo heb je al meteen een goedgevulde tijdlijn.

Aan de andere kant zijn Threads en Instagram misschien wat té verbonden. Je kunt namelijk alléén inloggen op Threads met een Instagram-account, waardoor je de foto-app verplicht moet downloaden. Ook is het niet mogelijk om privéberichten te sturen via Threads – Meta wil dat je daarvoor Instagram blijft gebruiken.

Er zijn nog geen advertenties, maar Meta heeft al wel laten weten die op korte termijn te willen invoeren (in de VS worden reclames al getest). Voor het tonen van gepersonaliseerde advertenties gebruikt het bedrijf zowel je Threads- als Instagram-activiteit.

Een DM sturen om te vragen waar je pakketje blijft is helaas niet mogelijk op Threads.

Bluesky

Bluesky lijkt als twee druppels water op X. Of eigenlijk: X voordat het X heette. De tekenlimiet is met 300 tekens ongeveer gelijk aan de originele limiet van Twitter (voordat dat werd opgehoogd naar 4000 voor betalende gebruikers) en Bluesky heeft ook een soort Tweetdeck. Dat was een populaire functie op het vroegere Twitter, waarmee je meerdere tijdlijnen schermvullend kunt weergeven. Musk heeft Tweetdeck (nu X Pro genoemd) achter een betaalmuur gezet, maar op Bluesky is deze functie nog gratis.

Er zijn wel een paar unieke opties aanwezig, zoals de mogelijkheid om je tijdlijnen naar smaak aan te passen. Als je net nieuw bent, begin je met twee feeds: een met posts van gevolgde accounts en een met aanbevolen posts op basis van je activiteit op het platform, zoals de berichten die je liket. Je kunt ze echter vervangen door tijdlijnen die door andere gebruikers zijn samengesteld, zoals een trendingfeed, een tijdlijn met alleen maar kattenfoto's of een met louter Nederlandstalige berichten. Een andere onderscheidende functie is Starter Packs. Daarmee kun je met één klik groepen gebruikers volgen die aansluiten bij je interesses, zoals Nederlandse politici, techjournalisten of voetbalvolgers.

Tegelijkertijd ontbreken er nog verschillende functies die al enige tijd een vaste waarde zijn op X. Zo kun je je accounts en posts niet op privé zetten, kun je maar één afbeelding of video aan een post toevoegen en is het ook niet mogelijk om groeps-chats te organiseren. Ook advertenties ontbreken, maar die zul je vast niet missen. Het platform werkt wel aan een betaald abonnement om de gemiste reclame-inkomsten op te vangen.

Op Bluesky kun je je eigen feeds samenstellen.

Mastodon

Mastodon is eigenlijk geen opzichzelfstaand platform. Het bestaat namelijk uit allerlei losstaande servers, die je een beetje kunt zien als losse e-maildiensten (zoals Gmail en Outlook). Je kunt zelf een server opstellen, maar je kunt je ook aansluiten bij een bestaande open server, waarvan mastodon.social het populairst is. Voor de meeste gebruikers maakt het weinig uit welke server je kiest. Je kunt namelijk ook posts zien en reacties ontvangen van gebruikers op andere servers. Wel is er een aparte tijdlijn waarop je alleen berichten ziet van gebruikers die op dezelfde server zitten. Goed om te weten: als je je account om welke reden dan ook naar een andere server wilt verhuizen, worden je posts níét overgedragen.

Voor een socialmediaplatform is de opzet vrij complex. Het is dan ook niet verrassend dat Mastodon van de drie X-alternatieven het minst populair is. In Nederland zijn er 'slechts' naar schatting 200.000 gebruikers actief.

Toch zitten er ook voordelen aan zo'n open, decentrale aanpak. Er is daardoor bijvoorbeeld niet één bedrijf of miljardair 'de baas' die kan bepalen wat er met het platform gebeurt en gegevens van gebruikers kan verzamelen voor zaken als gepersonaliseerde advertenties (sterker nog: er is helemaal geen algoritme aanwezig om posts aan te raden op basis van je activiteiten). Voor mensen die met lede ogen hebben aangezien hoe Elon Musk Twitter eigenhandig een richting op stuurde waar ze het stellig mee oneens waren, is dat een geruststellende gedachte.

Mastodon heeft geen aanbevelingsalgoritme; de feeds geven enkel de recentste posts weer.