Processor overklokken: Tips voordat je er aan begint

Slim overklokken vergt de nodige voorbereiding en een stapsgewijze aanpak, waarbij tools voor zowel informatiegaring, meting, stresstesting als benchmarking behulpzaam kunnen zijn. Zulke tools kunnen trouwens ook nuttig zijn bij troubleshooting of als je wilt uitzoeken hoe krachtig je cpu of systeem is.

Er zijn in feite twee manieren om te overklokken: automatisch en handmatig. De eerste methode is de eenvoudigste, maar dan moet je moederbord wel over zo’n optie beschikken. Je hebt dan ook geen extra software nodig.

Deze methode biedt helaas minder controle en verfijning dan handmatig overklokken. In dit laatste geval moet je bij moderne cpu’s zelf de klokmultiplicator verhogen, telkens met één stapje. Eventueel moet je ook de cpu core voltage (vcore) verhogen, met maximaal 0,03 volt per keer, maar dat is niet zonder risico op oververhitting. 

Je dient wel voor een krachtige cpu-koeler te zorgen. Besef ook dat mogelijk de garantie vervalt bij het overklokken en dat niet alle cpu’s zomaar overklokbaar zijn; goede kandidaten zijn de Intel K-reeks en AMD Ryzen.

Degelijke overkloktools zijn bijvoorbeeld Intel Extreme Tuning Utility en AMD Ryzen Master. Verder kun je voor uitgebreide informatie terecht op de forums van extremeoverclocking.com, overclockers.com en tomshardware.com.

Cpu-throttling

Sommige laptopfabrikanten, waaronder Dell, knijpen overigens automatisch de cpu-prestaties af als de voedingsadapter niet wordt herkend (lees: wellicht van een andere fabrikant afkomst is). Je kunt dit indien gewenst voorkomen met de gratis tool Throttlestop voor Windows.

De tool kan inmiddels overweg met verschillende throttling-methodes en heeft zelfs heuse overklokfuncties ingebouwd. Kort door de bocht wordt je cpu daadwerkelijk afgeknepen als je bij Clock Modulation of Chipset Modulation waarden beneden 100% ziet verschijnen. Met de knop TS Bench kun je hiervoor ook een eenvoudige benchmarker opstarten, bij voorkeur nadat je een vinkje hebt geplaatst bij Log File (de locatie van het logbestand lees je af bij Options). Ga na of de kolommen CKMOD en CHIPM waarden lager dan 100% bevatten. 

Hier vind je een uitgebreide Throttlestop guide. We raden je ten strengste af hier zomaar wat mee te experimenteren, dus lees die goed door.

Informatie over je processor verzamelen

Voordat je ook maar denkt aan overklokken, moet je natuurlijk weten over welke processor en moederbord je systeem precies beschikt. Het opdrachtregelcommando msinfo32 geeft je hierover wat statische informatie, maar een populaire tool als CPU-Z geeft je op het tabblad CPU veel meer details, waaronder de realtime waarden van kloksnelheid, voltage en multiplier. 

Via Tools kun je bovendien de realtime kloksnelheden en multipliers van de cpu-kernen opvragen. Met Save Report leg je al deze informatie vast in een txt- of html-bestand.

Je wilt natuurlijk ook de cpu-temperatuur meten, omdat die tijdens het overklokken ongetwijfeld stijgt. Twee handige tools hiervoor zijn Core Temp en CPUID HWMonitor. Beide geven in realtime de temperatuur weer van elke processorkern op basis van de DTS (Digital Thermal Sensor) die zich in elk kern bevindt en veel nauwkeuriger metingen mogelijk maakt dan externe circuits en warmtesensoren op het moederbord.

Normaliter deelt Core Temp ook de TjMax-waarde mee (Tjunction Max): dat is de maximale temperatuur die de processor volgens de fabrikant mag bereiken. Je doet er goed aan tijdens je overklok-experimenten de temperatuur minstens 15 tot 20 graden onder deze TjMax te houden. Vind je de TjMax niet terug, houd de temperatuur dan veiligheidshalve onder 75 tot 80 graden Celsius.

CPU stresstest

Voor je met overklokken start, voer je een cpu-stresstest uit. Zo check je of je cpu stabiel genoeg is om te overklokken. Zorg dat de ventilatoren schoon zijn voor je met zo’n stresstest begint, zodat de pc optimaal wordt geventileerd.

Crasht je systeem al tijdens zo’n test, dan is er blijkbaar een hardwareprobleem en dien je dat eerst op te lossen voor je het met het overklokken begint. Prima tools voor stresstests zijn Prime95, (de nog veeleisender) IntelBurnTest en het veelzijdige OCCT (gratis voor persoonlijk gebruik).

We bekijken Prime95 even van dichtbij. De tool maakt omstandig gebruik van integer- en floating point-instructies van de cpu en gebruikt een consistente en verifieerbare workload, waarbij alle cpu-kernen kunnen worden ingezet.

Bij de eerste start van Prime95 kies je Just Stress Testing. Om alle logische processors te testen kun je normaliter het reeds ingevulde aantal ongemoeid laten. Verder kun je hier Small FFTs selecteren (Fast Fourier Transform, hier gebruikt om kwadraten van grote getallen te berekenen). Kies je voor Large FFTs of Blend, dan wordt indirect ook de cpu/ram-interface mee getest. 

Bevestig met OK om de test te starten en laat die 6 uur non-stop draaien (het liefst zelfs 24 uur). Stopzetten kan via Test / Stop / OK. Houd tijdens zo’n stresstest ook goed de cpu-temperaturen in de gaten.

Benchmarking

Het is geen slecht idee om voor en na het overklokken ook een (multi-threaded) cpu-benchmark uit te voeren, zodat je ziet wat het overklokken heeft opgeleverd. Daar kijken we dus nog even naar. Zo’n benchmarktool kan ook nuttig zijn met het oog op bepaalde hardware-upgrades.

Een eenvoudige cpu-benchmarking zit in het al vermelde CPU-Z, op het tabblad Bench. Met Bench CPU start je de test en even later verschijnt het resultaat in getalvorm, zowel bij Single Thread als bij Multi Thread – bij deze laatste stel je zelf het aantal simultane threads in (lees: inzetbare logische processors). 

De relatieve waarde van dit getal wordt duidelijker wanneer je bij Reference een andere cpu selecteert uit een modellenlijst: je merkt dan hoe goed je eigen cpu boert. Overigens kun je nog meer cpu’s vergelijken via https://valid.x86.fr/bench/<n>, waarbij je <n> vervangt door het aantal te vergelijken threads, bijvoorbeeld https://valid.x86.fr/bench/16.

Enigszins vergelijkbaar hiermee is Geekbench. Ook hier krijg je via de knop Run CPU Benchmark een score die wordt afgezet tegen een basisscore van 1000 (de standaardscore van een Intel Core i3-8100), op basis van uiteenlopende, gesimuleerde real-world-taken. De gratis versie uploadt je resultaten wel naar een online server.

Een andere benchmarker tot slot is CineBench. Deze is gebaseerd op de Cinema 4D-animatiesoftware en tijdens de test wordt er een flinke afbeelding gerenderd. Ook hier beslis je zelf hoeveel threads je gelijktijdig wilt aanspreken. Na afloop krijg je een rangschikking te zien met andere cpu’s.