Frequent kijken we naar mechanische toetsenborden: toetsenborden waar computerfanaten, typisten en gamers het over eens zijn dat ze de beste ervaring bieden. Traditionele mechanische borden hebben echter vrij hoge toetsen, veelal een hoger frame om mee te beginnen en zijn zonder geoefende gebruiker vrij luid. Inmiddels hebben verschillende fabrikanten echter ook low-profile mechanische toetsenborden uitgebracht. De voordelen van de betere ervaring, maar dan lager en stiller. Wij zochten de negen beste modellen op.

Eerst één stap terug: waarom tientallen of zelfs honderden euro’s uitgeven aan een toetsenbord terwijl je er ook voor een paar euro een uit een budgetbak kunt vissen? Tik je slechts een incidenteel e-mailtje, dan voldoet alles wel. Maar als je de hele dag aan het werk of de hele avond aan het gamen bent, dan profiteer je zeker van wat beters. Mechanische switches hebben een betere aanslag, zijn duurzamer (de aanslag voelt jaren later nog hetzelfde) en ze reageren sneller. Als gamer krijg je een competitief voordeel en als typist haal je al snel een flink hoger tempo.

Mechanische switches zelf zijn al tientallen jaren oud, iconische mechanische borden van vorige eeuw zoals de IBM Model M kunnen zelfs honderden euro’s opleveren.

Voordelen van low-profile

Low-profile mechanische switches zijn echter een jonger fenomeen en fabrikanten hebben dus ruim tijd gehad om de schaven aan de nadelen van mechanische toetsenborden: primair de hoogte en de hogere geluidsproductie. De lagere toetsen leiden tot een iets kortere travel, maar het ‘echte mechanische gevoel’ blijft wel intact, net als de kwaliteit en de snelheid. De lagere toetsen maken deze toetsenborden echter wat toegankelijker voor nieuwe gebruikers, en het geluid van de knop tot de bodem indrukken is significant zachter. Niet onhoorbaar, maar zelfs de luidere ‘clicky’ switches zijn stiller dan traditionele mechanische borden en daarom ook prima bruikbaar in een omgeving met anderen om je heen.

Alle negen low-profile mechanische toetsenborden die we hebben uitgezocht zijn objectief goed, geen enkele is een miskoop. Wij vergelijken de belangrijkste aspecten, maar zoals met de meeste hardware tegenwoordig is het vooral zaak om je eigen wensen en eisen op een rijtje te zetten. Let daarbij vooral op de switches die de fabrikanten gebruiken, de toetsenlay-out (een compactere TKL-variant heeft bijvoorbeeld geen numeriek veld), eventuele draadloze functionaliteit, extra functies en uiteraard de prijs.

©PXimport

De Switch is leidend

Van al die punten om op te letten, is de switch leidend: het is tenslotte de ervaring onder je vingers waarvoor je besluit meer uit te geven. Je kunt kiezen uit drie verschillende soorten switches: lineair, clicky en tactile. Een lineaire switch heeft een soepele beweging van boven tot je de bodem raakt. Deze is er vooral voor gamers, zeker als je veel first-person shooters speelt; dit type switch is ongekend snel meermaals te gebruiken.

Voor typisten heeft een clicky switch de voorkeur, deze heeft een voelbaar en hoorbaar actuatiemoment, de consensus is dat dit de fijnste aanslag is. Hoewel de klik van de low-profile-switch minder luid is dan bij traditionele mechanische clicky borden, blijft het een overweging of je dit in een (drukke) werkomgeving wilt gebruiken.

Om die reden zijn borden met een tactile switch de veiligste aanbeveling als je niet honderd procent zeker bent wat bij jou past. Tactile switches hebben wel het voelbare actuatiemoment, maar zonder de klik. Het zijn de alleskunners en de logische eerste stap voor iedereen die z’n eerste mechanische bord koopt. Het is ook een veilige koop voor iedereen die zowel veel typt als veel games speelt.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Low-profile mechanische switches (hier van Kailh) zijn er net als normale varianten in lineair, tactile en clicky.

Corsair K70 RGB MK.2 Low Profile

Corsair blijft Cherry trouw met zijn K70 RGB MK.2 Low Profile, een low-profile-variant op één van de populairste mechanische borden van dit moment en de testwinnaar van onze laatste test van mechanische toetsenborden. Met ca. 159 euro is dit een van de drie duurste toetsenborden in de test, maar daar krijg je ook wat dingen voor terug. Zo is de K70 ontzettend stevig en luxe afgewerkt, plus je krijgt extra mediaknoppen en een fijn volumewiel op je bord. Ook zit een polssteun bij, als je een low-profile-toetsenbord overweegt omdat je vreest voor druk op je polsen is dat een fijne extra.

Corsair geeft je de optie uit Cherry MX Red, en Cherry MX Speed, waarbij de laatste vooralsnog exclusief is voor Corsair. Het verschil tussen de twee is echter klein, beide zijn lineaire switches en dus vooral op gamers gericht, alleen het actuatiemoment van een MX Speed-switch ligt wat hoger. Hierdoor is een lichte aanraking van de toetsen al genoeg om de switch te actueren, in theorie een voordeel als elke milliseconde telt, zoals in onlinegaming. Het nadeel is echter dat als je je vingers laat rusten, je de knop al kunt laten actueren; typisten blijven hier dus beter bij weg.

Het Duitse Cherry is altijd dé fabrikant geweest voor mechanische switches en daar zijn hun prijzen naar. De Cherry-meerprijs is hier dan ook onverminderd van toepassing, hierdoor betaal je dus flink extra voor betere bouw, of je moet veel meerwaarde zien in de net wat snellere MX Speed-switch.

©PXimport

Corsair K70 RGB MK.2 Low Profile

Prijs
€ 159,-
Websitewww.corsair.com9Score90

Cooler Master SK621, SK630, SK650

Met de SK-serie zet Cooler Master een wat eleganter ogend alternatief voor de veelal wat grove mechanische borden neer. Het frame is relatief compact en neemt dus geen onnodige ruimte in op je bureau, en het geborstelde aluminium toplaagje oogt netjes. Dit misstaat niet op een kantoor, noch in een gaming-setup. Je kunt de verlichting zo bescheiden wit of kleurrijk rgb maken als je wilt. Verder zijn het een relatief no-nonsense producten, van verdere noemenswaardige features is eigenlijk geen sprake.

Hoewel er veel switches op de markt zijn, geeft Cooler Master je op dat vlak weinig keuze; vooralsnog zien we enkel de lineaire switches van Cherry als optie in de verschillende SK-modellen. Prima als je dat graag wilt of primair gamer bent.

Aan de andere kant geeft Cooler Master liefhebbers van de lineaire switch ook wel weer veel opties. Zo kun je kiezen uit zwarte en zilvere kleurstellingen, heb je een model met numpad (SK650) voor Excel-werkers, of juist zonder numpad (SK630) als je liever een compacter bord hebt. Voor het prijsverschil hoef je het niet te doen, want ze kosten beide zo’n 110 a 120 euro.

©PXimport

Toch is de prijs, ook hier mede bepaald door de Cherry-switches een nadeeltje. Bij low-profile-switches vinden we de meerprijs boven de Chinese Kailh low-profile-switches lastig te begrijpen. We zien zowel objectief als subjectief geen voordelen en de Kailh-switch voelt even goed, zo niet beter. De op Kailh gebaseerde alternatieven zijn dus een stuk goedkoper en verder vergelijkbaar.

De draadloze, ultra-compacte SK621 is hierop een uitzondering, want het enige draadloze alternatief kost je dubbel zoveel. Deze SK621 is tevens het enige zeer kleine toetsenbord in deze test, met dezelfde toetsgrootte maar een efficiëntere lay-out.

©PXimport

Cooler Master SK621

Prijs
€ 135,-
Websitewww.coolermaster.com8Score80

Cooler Master SK630

Prijs
€ 119,-
Websitewww.coolermaster.com7Score70

Cooler Master SK650

Prijs
€ 115,-
Websitewww.coolermaster.com7Score70

Sharkoon PureWriter RGB (TKL)

Sharkoon staat bekend om ‘veel product voor een lage prijs’ en de PureWriter-serie is daar een uitstekend voorbeeld van. Met een prijskaartje rond de zeven tientjes zijn deze twee uit de PureWriter-serie de voordeligste low-profile-borden, en in eerste instantie merk je daar weinig van. De bouwkwaliteit is niet minder dan uitstekend, het design is chic, en de aanslag van de low-profile Kailh-switches is uitstekend. Hij mist iets van de luxe en flair van onder andere Corsair en Logitech, maar daar is het prijsverschil dan ook naar.

In kleine details merk je het verschil met de duurdere opties: die hebben een wat egalere verlichting van de switches, beter gepolijste software en de keycaps van Sharkoon hebben veel extra opdrukken wat een tikkeltje drukker oogt. Je moet echter stevig aan de weegschaal trekken om te stellen dat die minpuntjes in verhouding staan tot het prijsverschil.

Sharkoon geeft je de optie uit lineaire (rode) en clicky (blauwe) switches, en je hebt zowel een full-size-model als een TKL-versie (een versie zonder numeriek deel). De volledige versie heeft ook fysieke mediatoetsen, wat een fijne extra is. En bonuspunten voor Sharkoon voor een verwijderbare en dus vervangbare kabel. Ongeacht je voorkeur voor de lay-out en het type switch: voor ongeveer 70 tot 75 euro schaf je hiermee een heerlijk low-profile-toetsenbord aan.

©PXimport

Sharkoon PureWriter RGB

Prijs
€ 79,-
Websitewww.sharkoon.com8Score80

©PXimport

Sharkoon PureWriter RGB TKL

Prijs
€ 70,-
Websitewww.sharkoon.com8Score80

Logitech G815 & G915

Logitech brengt ons in een spagaat met de G815 en G915, omdat het aan de ene kant de fijnste, best uitgewerkte opties zijn in deze test en aan de andere kant extreem prijzige opties. Laten we beginnen met het positieve: de bouwkwaliteit is top, de borden zijn uitgerust met onder andere een volumewiel, mediaknoppen, profielen, usb-passthrough (G815) en extra macro-knoppen. Ook zijn ze nog een stuk lager dan de meeste alternatieven, zijn er voetjes aangebracht die de achterzijde in twee stappen kunnen verhogen, en de Logitech-software is ontzettend goed uitgewerkt. De keerzijde van de extra knoppen is wel dat het bord wat breder en hoger is, houd daar rekening mee op je bureau, maar dat is wederom subjectief. Objectief echter? Uitstekend.

Ook positief is dat Logitech de enige is die een tactile low-profile-switch aanbiedt, naast de eerder besproken clicky en lineaire Kailh-switches. Als je graag een tactile-switch wilt – en dat is begrijpelijk – dan heb je praktisch geen andere keuze dan de forse meerprijs ervoor te betalen. Maar fors is die meerprijs zeker, 185 tot 199 euro voor de bekabelde G815 is fors, zeker wanneer de switches uit dezelfde fabriek komen als die van de veel goedkopere Sharkoon en de MSI.

©CIDimport

249 euro voor de draadloze G915 lijkt vervolgens nog gekker, maar het feit dat er praktisch geen draadloze alternatieven zijn en dat de uitvoering zo’n beetje perfect is, compenseert wel veel. Z’n accuduur van 1000 uur zonder lichtjes is fijn, 30 uur met verlichting hakt er echter wel stevig in, maar je kunt wel meerdere apparaten aan je toetsenbord koppelen. Het meest indrukwekkende product in deze test is het sowieso, maar alleen voor typisten en gamers die niet wakker liggen van een honderdje meer of minder.

©CIDimport

Logitech G815

Prijs
€ 185,-
Websitewww.logitech.com9Score90

Logitech G915 (Best getest)

Prijs
€ 249,-
Websitewww.logitech.com10Score100

MSI Vigor GK50

Met een prijs van 75 euro zit MSI aan de onderkant van de prijsrange in deze test. Deze Vigor GK50 doet ons afvragen waarom meer betalen nu echt nodig is. De bouwkwaliteit is keurig en de Kailh-switches voelen (net als bij Sharkoon en bij de veel duurdere Logitechs) uitstekend. De verlichting heeft MSI hier iets beter uitgevoerd dan Sharkoon in zijn borden, maar je levert er wel de fysieke volumeknoppen en een vervangbare kabel voor in. De MSI is dus een redelijk no-nonsense toetsenbord: wel goed typen en gamen, niet veel meer.

Opvallend genoeg kiest MSI om de GK50 enkel met clicky switches te verkopen. Fijn gezien de meeste fabrikanten dat dus niet doen, jammer als je net deze uitstraling wilt maar lineaire switches. Uitgaande dat je de clicky switch wel ziet zitten en niet de hoofdprijs wilt betalen voor je mechanische toetsenbord is het een goede keuze.

©CIDimport

MSI Vigor GK50 (Redactietip)

Prijs
€ 75,-
Websitehttps://nl.msi.com8Score80

Conclusie

Slechte keuzes zijn er wederom niet. Maar zoals vaker vallen sommige producten meer op dan andere en vallen andere producten juist weer tussen wal en schip.

Het zijn de goedkoopste opties die in eerste instantie opvallen. De Sharkoon PureWriter RGB en MSI Vigor GK50 zijn qua technische eigenschappen wat basaal, maar ze doen in de type- en game-ervaring nauwelijks onder voor veel duurdere opties en zetten er een scherpe prijs tegenover.

Aan het andere uiteinde is de Logitech G915 met zijn draadloze functie en uitgebreide mogelijkheden indrukwekkend, zelfs als de prijs wel heel extreem is. De Cooler Master SK621 is ook een positieve opvaller omdat hij het enige betaalbare draadloze model is, en ook nog eens supercompact is.

Het is vooral switchfabrikant Cherry die op het achterhoofd dient te krabben, want de traditionele meerprijs voor ‘Duitse kwaliteit’ vinden we niet gerechtvaardigd in deze low-profile-borden: het zijn de Kailh-switches die de leiding pakken. Cherry moet dus of innoveren met nieuwe, indrukwekkendere low-profile-switches, of de prijzen van de Cherry-switches laten zakken, waardoor Cherry-gebaseerde borden (Cooler Master, Corsair) ook in prijs zakken.

©CIDimport

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.