Geen Surface Pro 5, maar gewoon Surface Pro. Microsoft laat voor de onduidelijkheid de versienummers maar vallen voor z’n eigenzinnige werktablet. Op wat verbeteringen in Windows 10 en de specificaties is er weinig veranderd, is het genoeg om de hoge prijs van de Surface te rechtvaardigen?

De marketingafdeling van Microsoft positioneert de Surface steevast als een tablet die je laptop vervangt. Daar doe je het apparaat zwaar tekort mee, want als tablet is hij ongeschikt omdat hij simpelweg te zwaar is om langere tijd vast te houden en Windows 10 niet zo touchvriendelijk is als iOS en Android, bovendien is het aanbod touch-geoptimaliseerde apps in de Store ondermaats. Als laptop komt de Surface ook niet lekker uit de verf. Het toetsenbord tikt niet zo comfortabel weg en het apparaat staat door zijn standaardje aan de achterkant niet zo stabiel op iedere ondergrond als een laptop. Zelf ben ik bijvoorbeeld geneigd altijd de laptop op m’n schoot te zetten, wat helaas toch een beetje als koorddansen voelt met de Surface op z’n standaardje. Wat dat betreft biedt de Surface Book wat mij betreft een betere combinatie van beide werelden.

Eigen categorie

Toch is de Surface Pro een uniek apparaat, dat je gewoonweg niet als laptop of tablet moet zien. Vooral als flexibel werkpaardje is het apparaat uitermate geschikt. Ieder vlak oppervlak kan in feite als werkplek dienen. Door gewoon mijn dagelijkse werkzaamheden erop uit te voeren heb ik de Surface Pro echt kunnen ervaren voor deze review. En dat beviel me, na wat gewenning (en getweak) uitstekend.

Maar om meteen maar met de deur in huis te vallen, ondanks dat ik de Surface Pro na z’n testperiode ga missen, overweeg ik absoluut niet om ‘m aan te schaffen. Simpelweg door zijn prijs. De goedkoopste variant met 128GB SSD, energiezuinige Core M3-processor en 4GB werkgeheugen kost je al 949 euro. De variant die ik te testen kreeg heeft specificaties om je vingers bij af te likken: 512GB SSD, Core i7-processor en 16GB werkgeheugen. Het prijskaartje van 2500 euro liet me echter verslikken in m’n koffie. Vooral omdat het toetsenbord er niet bij inbegrepen is, de Type Cover die Microsoft heeft ontwikkeld voor bij de Surface Pro kost 180 euro. Laat dat even bezinken. 180 euro. Voor een simpel toetsenbordje van een soort kunstsuede, dat je magnetisch aan de Surface klikt. Vanwege het gebruikte materiaal voelde Microsoft blijkbaar de noodzaak om de (al waanzinnig hoge) prijs verder op te krikken.

Het is iets persoonlijks en als je de kosten Surface Pro zakelijk kunt aftrekken, dan houd je wellicht minder rekening met de prijs. Maar zelf zou ik dit bedrag bij lange na niet overhebben voor zowel de Surface als z’n accessoires.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Mooi van binnen én buiten

Voor dat geld krijg je natuurlijk wel wat. De bouwkwaliteit van de Surface is een verhaal op zich. Geen metaal, zoals de iPad, maar een magnesium-behuizing, dat hoogwaardig aanvoelt en wat lichter is. Dat mag ook wel, want ten opzichte van de Apple-tablet zitten er serieuze, krachtige componenten in. Hiervoor is koeling nodig, die subtiel langs de boven- en zijkant blaast. Deze krachtige componenten kunnen best warm worden wanneer je ze zwaar belast. De keuze voor magnesium, en geen metaal, is daarom de juiste.

Het 12,3-inch scherm (30,5 cm) heeft een prachtige kleurweergave en helder scherm, waardoor je overal kunt werk kunt doen, zelfs in fel zonlicht. Ook de messcherpe resolutie van 2764 bij 1824 maken de beeldkwaliteit om je vingers bij af te likken. Zelf heb ik er vooral van genoten met het kijken van een filmpje op Netflix en met gamen. Want alhoewel de Surface Pro natuurlijk niet in de eerste plaats ontwikkeld is voor games, kan het aardig wat nieuwere games prima aan.

Weinig vernieuwing

De verschillen met de Surface Pro 4 zijn echter minimaal. De processor in het apparaat zijn van de nieuwste Intel Kaby Lake-generatie. In praktijk moet je dat aan de prestaties en de accuduur merken, maar heel veel verschil maakt het niet. De accuduur is natuurlijk afhankelijk van de energiemodus in Windows, maar zelfs als je behoorlijk veeleisend bezig bent kun je rustig een werkdag door. Ga je op de zuinige tour, dan lukte het me een uurtje of elf.

De ontwikkelaars hebben verder veel tijd gestoken in de stylus, die uiteraard ook als veel te dure losse accessoire gekocht kan worden. En het mag gezegd worden, de pen is een stukje geavanceerde techniek, die heel nauwkeurig werkt. Maar hoewel touchscreen bijvoorbeeld een mooie aanvulling is op toetsenbord en muis/touchpad in Windows 10, moest ik mezelf er echt toe aanzetten de stylus te gebruiken. Tekenen en schrijven op een tablet, om eerlijk te zijn vind ik het een beetje een gimmick. Ongeacht welke zeer geavanceerde techniek er ook in het pennetje zit en ongeacht je nu een Surface, Galaxy Note of iPad Pro gebruikt. Naar mijn mening kun je jezelf de meerprijs van 110 euro beter besparen, of kiezen voor een Surface Dial.

Gebrek aan lef

Van een bedrijf als Microsoft mag je een iets innovatievere houding verwachten met de Surface-lijn. Niet alleen omdat deze Surface Pro maar weinig vernieuwing kent ten opzichte van de Surface Pro 4, maar ook omdat een usb-c-poort ontbreekt. Volgens een woordvoerder omdat er ‘nog geen standaarden zijn’ voor deze nieuwe usb-aansluiting. Hier zou Microsoft dan juist het voortouw in moeten nemen, vooral omdat je bij de aanschaf van zo’n dure Surface Pro een apparaat wil dat klaar is voor de toekomst. De mini-displayport of de oplaadpoort hadden bijvoorbeeld prima plaats kunnen maken voor een usb-c-poort, omdat deze aansluiting (onder andere) de functionaliteit van beide poorten vervangt. Sterker nog, dat gedoe met opladers die alleen met specifieke tablets en laptops werken is niet meer van deze tijd en buitengewoon onpraktisch.

Verder is de Surface Pro gewoon uitgerust met een usb 3.0-poort (in het adapterblok zit overigens ook een usb-poort waar je je oplaadkabeltje voor je telefoon in kunt prikken. Handig!) en een micro-sd-kaartlezer achter de standaard.

©CIDimport

Windows 10

Omdat Microsoft Windows nu continue doorontwikkelt, zit daar natuurlijk wel veel vernieuwing in. Onlangs nog, met de Creators Update bijvoorbeeld. Deze hardwarecombinatie met Windows 10 werkt natuurlijk uitstekend, alhoewel ik nog altijd wel ClassicShell en Chrome nodig heb om Windows 10 'af' te maken. In praktijk merkte ik dat ik het prettigste werkte met het toetsenbordje en een (bedrade) muis aangesloten, het touchscreen is een fijne aanvulling daarop. In de tabletmodus, waarbij je alleen touchscreen gebruikt, is het allemaal een stuk minder efficiënt en priegelig. De applicatiewinkel schiet ook nog ernstig tekort in apps die geschikt zijn voor touchscreen. Maar wie zijn apparaat graag inzet voor werkdoeleinden of grote games, komt goed uit bij Windows 10 - en de mobiliteit van de Surface.

De frontcamera van de Surface werkt ook met Windows Hello, de gezichtsherkenningsfunctionaliteit die Microsoft in Windows 10 heeft ingebouwd. Deze kun je gebruiken om bijvoorbeeld aan te melden, of (veiliger) de gebruiker te herkennen die vervolgens alleen een pincode of wachtwoord hoeft in te voeren om aan te melden.

Conclusie

De Surface Pro moet je niet zien als laptop of tablet, maar echt een uniek apparaat dat in feite je werkplek extreem draagbaar maakt. Maar daarbij boet je wel een beetje in qua werkcomfort, alhoewel het standaardje behoorlijk stevig en verstelbaar is. Het apparaat is krachtig en de bouwkwaliteit indrukwekkend. De prijs van het apparaat is echter alle perken te buiten en het is niet alleen suf dat de accessoires los gekocht moeten worden, ook deze prijzen zijn buitensporig hoog. Voor dit geld wil je op z’n minst een apparaat dat toekomstbestendig is, het gebrek aan usb-c-poort spreekt dit echter wel een beetje tegen.

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.