Optimaal je surround sound-speakers plaatsen doe je zo
Voordat je naar de winkel stapt en lukraak een surround-set aanschaft, is het slim je eens te verdiepen in surround-systemen en hoe je je je kamer het best inricht om het maximale uit een nieuwe audioset-up te halen. Je surround sound-speakers plaatsen doe je op deze manier het beste.
Een surround-set is geweldig; vooral bij het kijken naar een film op je hd-televisie komt het verhaal pas echt tot leven met bioscoopgeluid door meerdere luidsprekers. Vroeger kostte zo’n systeem zomaar een paar duizend euro, maar tegenwoordig kun je veel voordeliger genieten van driedimensionaal geluid.
Het is wel aan te raden om even in de materie te duiken, want het verschil tussen leuk geluid en supergeluid is vaak zelf makkelijk te realiseren door de juiste apparatuur aan te schaffen en de luidsprekers op de juiste plek in je woonkamer te plaatsen.
Waarom surround?
Laten we bij het begin beginnen: wat is een surround-set nu eigenlijk? In principe hebben we het bij een surround-set over meerdere luidsprekers die over je woonkamer zijn verdeeld. Dit in tegenstelling tot een stereo-set, die maar uit twee luidsprekers bestaat: één kanaal voor links en één kanaal voor rechts.
Een van de luidsprekers in een surround-systeem is de subwoofer. Deze grote luidspreker geeft alleen lage frequenties weer en zorgt daarom voor de zogenaamde ‘oomph’ in het geluid. Grote explosie in een film? De subwoofer zorgt ervoor dat je buren mee kunnen genieten. Nou ja, theoretisch dan, want als je de subwoofer goed instelt en positioneert, kun je de komende jaren nog prima overweg met je buren.
Naast luidsprekers hoort bij een surround-set ook een surround-receiver. Dat is het apparaat waar je alle luidsprekers op aansluit. Hier sluit je tevens de bronnen op aan; dat kan bijvoorbeeld een hd-televisie zijn, maar ook een spelcomputer, een cd-speler of blu-ray-apparaat. Je kunt alle onderdelen los kopen en merken met elkaar combineren, maar het is ook mogelijk om een alles-in-é én-oplossing aan te schaffen.
©PXimport
Receiver
De av-receiver, voluit ook wel audio-video-receiver genoemd, is het centrale punt van je surround-systeem. Het is belangrijk dat je een goede receiver voor je set-up kiest, want als de receiver te weinig vermogen heeft kan die je luidsprekers niet optimaal aansturen. Omgekeerd is het ook niet handig om een enorm krachtige receiver te kopen als je luidsprekers dat vermogen helemaal niet aankunnen.
Bij het kiezen van een receiver moet je altijd naar het totaalplaatje kijken: wat voor luidsprekers heb ik, wat wil ik uitgeven aan het hele systeem, wat wil ik er allemaal op kunnen aansluiten et cetera.
Een receiver wordt ten onrechte ook weleens versterker genoemd, maar dat is slechts gedeeltelijk juist. Een receiver is altijd een versterker, maar een versterker is niet altijd een receiver. Een receiver is namelijk meer dan alleen een versterker van de audiosignalen die er binnenkomen; een receiver kan namelijk ook overweg met digitale aansluitingen, zoals hdmi-signalen van je televisie, of geïntegreerde streaming-opties bieden.
©PXimport
Vooral dat laatste is interessant als je bijvoorbeeld een Spotify-abonnement hebt. Het vermogen van de versterker-onderdeel is van belang als je wilt weten hoe ‘hard’ het geluid kan worden weergegeven. Dat even tussen aanhalingstekens, want net als bij megapixels op een camera is het vermogen van de ene versterker niet een-op-een te vergelijken met dat van de andere versterker. Veel belangrijker is de kwaliteit van de componenten.
Daarom is het slimmer om een receiver te testen in een hifi-winkel dan alleen maar afgaan op de droge specificaties van een apparaat. Voor een surround-opstelling heb je overigens een speciale surround-receiver nodig. Er zijn ook normale stereo-receivers op de markt, maar die zijn alleen geschikt om twee luidsprekers op aan te sluiten: links en rechts.
Luidsprekers
Dan door naar de luidsprekers. Voor een surround-opstelling heb je meer dan twee luidsprekers nodig. Hoeveel? Dat verschilt. Het meest traditionele surround-systeem heet 5.1, waarbij de 5 staat voor vijf luidsprekers, de .1 betekent dat het systeem één subwoofer heeft. In totaal heeft een 5.1-setup dus zes luidsprekers en praten we over een zeskanaals-systeem. Een subwoofer wordt overigens ook wel aangeduid als LFE-luidspreker, wat staat voor Low Frequency Effects. De normale luidsprekers worden in dat geval Full Range Channels genoemd.
Er bestaan veel meer surround-setups. Een bekend ander systeem is 7.1, zeven luidsprekers en één subwoofer dus. Duurdere systemen kunnen zelfs meerdere subwoofers hebben; er bestaan 10.2-systemen en zelfs 22.2-systemen. Dat soort systemen zijn overigens overkill voor de standaard woonkamer, maar als je een aparte kamer wilt ombouwen tot thuisbioscoop kun je uiteraard een systeem met 24 luidsprekers overwegen. In een standaard 5.1-systeem hebben alle luidsprekers een eigen naam en kleurcodering op de receiver. De meeste fabrikanten houden zich aan dat kleurenschema, maar niet allemaal.
©PXimport
De twee luidsprekers die je traditiegetrouw naast de televisie ziet, worden aangeduid als Front Left (wit) en Front Right (rood). In een 5.1-setup heb je bovendien een luidspreker in het midden onder de televisie; deze heet Center en heeft een groene connector op de receiver. Het kanaal van de subwoofer wordt met de kleur paars aangegeven. De laatste twee luidsprekers in een 5.1-setup zijn de Rear Left (blauw) en Rear Right (grijs). Dat zijn kleinere luidsprekers en worden ook wel de surround-luidsprekers genoemd.
Plaatsing van de luidsprekers
Een van de belangrijkste elementen van een surround-set opzetten is dat je goed nadenkt over de plaatsing van de luidsprekers. Laten we ervan uitgaan dat je je surround-set voornamelijk gebruikt als je tv kijkt. Het eerste wat je moet doen, is zorgen voor een optimale positie ten opzichte van je televisie. De televisie moet in elk geval op ooghoogte worden geplaatst, de afstand is een beetje lastiger. De optimale afstand hangt af van de grootte van je televisie. De Consumentenbond heeft een test gedaan en geeft aan dat de ideale kijkafstand zo’n 2,4 keer de beelddiagonaal van je televisie bedraagt. Voor een 50 inch-tv is dat dus 120 inch (grofweg 3 meter). Dat is geen exacte waarde, dus experimenteer vooral zelf wat voor je het best werkt.
Als je weet waar je zit en waar je tv staat, is het tijd voor de Front Left- en Front Right-luidsprekers. De twee luidsprekers en jij moeten een driehoek vormen. Als je op je luisterpositie recht voor de tv zit en je met je hoofd naar links kijkt, moet je precies in de luidspreker kunnen kijken. Niet letterlijk natuurlijk, maar draai de luidspreker een beetje zodat het geluid direct naar je hoofd gestuurd wordt, en niet naar de muur naast je.
©PXimport
De Center-luidspreker is makkelijk; deze zet je midden onder je televisie. De achterste luidsprekers zet je het liefst iets verder uit elkaar dan de voorste luidsprekers. Een positie zo’n 20 tot 50 centimeter achter je hoofd is aan te raden. Als het mogelijk is, zet dan de achterste luidsprekers ook iets hoger dan de voorste luidsprekers.
Het lastigst is de subwoofer. In tegenstelling tot hogere frequenties zijn lage frequenties uit een subwoofer niet te lokaliseren. Het maakt dan dus niet uit waar je de subwoofer neerzet, zul je denken. Niets is minder waar, helaas. Het grote probleem met een subwoofer zijn de staande golven die het apparaat creëert. Dat komt doordat het geluid van muur tot muur ketst en zo op verschillende plekken in je woonkamer veel meer bastonen genereert dan op andere plekken. Je moet goed luisteren op welke plek je subwoofer het best klinkt.
Over het algemeen geldt: zet de subwoofer niet te dicht op een muur, zet hem relatief dicht bij een van de voorste luidspreker en probeer ‘m niet recht voor je te zetten.
Aansluiten en instellen
Je sluit de luidsprekers meestal middels een analoge luidsprekerkabel op de receiver aan. Let er op dat je de kabels correct aansluit. Elke luidsprekerkabel heeft altijd een plus- en een minpool. Het is essentieel dat je de plus van de receiver op de plus van de luidspreker aansluit. Doe je dat niet, dan staat de luidspreker ‘uit fase’. Je luidspreker gaat er niet kapot van, maar het geluid klinkt slechter, zonder dat je dat misschien in eerste instantie kunt waarnemen. Er komt weliswaar geluid uit de luidspreker, maar als je er goed naar luistert, hoor je dat het geluid niet echt een richting heeft, dat lage frequenties vaak ontbreken en dat bepaalde geluiden wegvallen.
De subwoofer sluit je meestal aan op de uitgang genaamd ‘subwoofer’ of ‘lfe’. In de meeste gevallen is dat een tulp-uitgang. Koop je een 5.1-set, dan wordt een subwooferkabel vrijwel altijd meegeleverd. Deze aansluiting geldt overigens voor actieve subwoofers, oftewel modellen met een geïntegreerde versterker. Deze vind je in vrijwel alle high-end 5.1-luidsprekersystemen die zonder receiver worden verkocht.
Heb je een passieve subwoofer, dan moet die met normale luidsprekerkabels worden aangesloten op de receiver en regelt de receiver de versterking. Je moet dan wel een receiver hebben die overweg kan met een subwoofer.
©PXimport
Andere apparaten
Een goede surround-set bestaat natuurlijk niet alleen uit een tv en luidsprekers. Wil je af en toe een film kunnen kijken of cd kunnen afspelen, dan is bijvoorbeeld een blu-ray-speler noodzakelijk. Met dit apparaat kun je namelijk niet alleen blu-ray-schijfjes afspelen, maar ook dvd’s en cd’s. Denk eraan dat de blu-ray-speler wel geschikt moet zijn om ultra hd (ook wel bekend als 4K) af te kunnen spelen via de hdmi-verbinding. Het zou toch jammer zijn dat een nieuwe 4K-bluray slechts op normale hd-kwaliteit wordt doorgestuurd naar je ultra-hd-televisie.
Een ander apparaat wat je op een receiver kunt aansluiten is bijvoorbeeld een spelcomputer. Een moderne spelcomputer als de PlayStation 4 of de Xbox One verbind je via een digitale audiokabel aan je receiver. De uitgang op de spelcomputer wordt vaak aangegeven als Digital Out en de aansluiting op je receiver heet meestal Digital In of Optical In.
Als laatste wil je misschien inhoud van je smartphone direct over de luidsprekers afspelen. Is dat het geval, dan is het handig als je receiver een wifi-module aan boord heeft, zodat je audio vanaf je telefoon direct kunt streamen.
