Om cryptovaluta als bitcoin te delven heb je de juiste mining-hardware nodig. In een vorig artikel vertelden we je over de basics. In dit vervolg gaan we het een en ander tweaken voor de beste resultaten, op gebied van hard- en software.

Door: Stephan Overbeeke en Nada Overbeeke

lees eerst: Mining-hardware: De basics

De eerste fracties van bitcoins lopen na het lezen van het vorige artikel binnen, vermoedelijk een paar euro per dag met een enkele grafische kaart. Vervolgens is het tijd om te optimaliseren. Open de eerder genoemde MSI Afterburner-applicatie en bekijk de temperatuurgrafiek. Hoeveel graden acceptabel is wisselt per kaart, maar maximaal 80 graden Celsius is een goed uitgangspunt. Je kunt dit direct als limiet instellen zodat deze niet wordt overschreden.

Optimaliseren is ook eenvoudig: verlaag de powerlimit-instelling stapsgewijs terwijl je in de mining-software de hashrate in de gaten houdt, en haal de limiet omlaag totdat de hashrate significant vermindert. Normaliter zul je tussen de 65% en 80% powerlimit uitkomen, waar je met een beetje geluk tientallen watt minder verbruikt terwijl je nauwelijks opbrengst verliest. Ook kun je stevige procentuele winsten boeken door het geheugen van je grafische kaart te overklokken, ook iets waar de serieuzere miner zich in zal willen verdiepen.

Meerdere videokaarten

Mocht je geen vaste computer hebben en wil je toch minen, of wil je meer dan minen met die enkele grafische kaart? Dan zullen we de juiste, specifieke hardware erbij moeten halen. In de eerste plaats zo veel mogelijk grafische kaarten, waarbij je AMD en Nvidia vrij kan combineren, plus een voeding met voldoende capaciteit. Een hele grove vuistregel is een basis van 200 watt, plus circa 200 watt per AMD RX 400 of 500-serie kaart of Nvidia GTX 1070 of 1080, dan wel 300 watt per GTX 1080 Ti of RX Vega, voorafgaand aan enige optimalisatie.

Met onze capabele Seasonic Prime Platinum 850 W meten we nog geen 600 watt verbruik voor het complete systeem met een combinatie van drie GTX 1080-, GTX 1070- en RX 580-kaarten. Het is dus geen grote uitdaging om een voeding te vinden die een kleine mining-opstelling aankan.

In een beetje behuizing zal een tweede grafische kaart nog wel passen, of misschien een derde ook nog net, maar dan bereiken we de limieten van wat binnen zeer een stevige pc thuis mogelijk is. En mocht het op één of andere manier fysiek al passen, dan is de kans nog groot dat je niet voldoende aansluitingen hebt op je moederbord. En zo lopen we wederom vrij snel tegen wat beperkingen aan. Oftewel tijd om het grof geschut in stelling te brengen, plus wellicht een energieverbruiksmeter, brandblusser en ventilatoren.

Mining-moederbord en toebehoren

Om echt te groeien is het dus tijd om de home-hardware achter ons te laten. Voor onze rig pakken we het moederbord ASRock H110 Pro BTC+. Je kunt daar namelijk maar liefst dertien grafische kaarten op kwijt. Daarbij is het bord ook duidelijk gericht op miners, met extra stroomvoorzieningen, handige fysieke knoppen op het bord om hem in- en uit te schakelen en zo min mogelijk aan overbodige features.

Vervolgens pakken wij een Intel Pentium G4560, 2x 8 GB geheugen, en een Samsung 850 Evo ssd. Meer dan noodzakelijk, maar mocht het minen niet rendabel blijven dan houden we er nog een capabele home-pc aan over.

©PXimport

Moderne videokaarten zijn breed, en om er daadwerkelijk dertien aan te sluiten op ons moederbord hebben we zogeheten pci-express-risers nodig. Deze riser-modules zelf zijn geen significante investering, voor een paar euro per stuk haal je ze al in huis via bijvoorbeeld dx.com. Let op dat je modellen gebruikt met een extra stroomvoorziening, bijvoorbeeld via een sata- of een molex-aansluiting, nog goedkopere ‘unpowered’ modellen zijn de besparing niet waard.

De computerbehuizing moet dus ook aan de kant, en ook de test-benches die overclockers en reviewers voor tal van doeleinden gebruiken voldoen niet langer: op onze Streamcom BC1 kregen we er nipt drie. Een korte zoektocht naar een specifieke ‘mining rig case’ geeft echter tal van resultaten van veelal eenvoudige metalen frames waarin je de grafische kaarten door middel van de risers op kunt hangen.

Wederom wordt de voeding het focuspunt. Voedingen voor consumenten-computers met meer dan 1200 watt zijn zeldzaam en voor dertien kaarten heb je al snel het dubbele nodig. Het voornaamste probleem is dat consumentenvoedingen nimmer voldoende aansluitingen bieden voor zo veel kaarten. Gelukkig is het niet heel lastig om een tweede voeding toe te voegen aan je rig. Dit kan met beleid en zonder hulpmiddelen, of je kunt het makkelijker maken door een module zoals de Add2PSU te gebruiken.

Installeer Windows of Linux, beide kunnen al deze kaarten aansturen. Wel kun je voor Windows niet meer dan acht kaarten met dezelfde chipset gebruiken, dus je zult dan AMD- en Nvidia-kaarten moeten combineren. Installeer de chipset-drivers van het moederbord, de grafische drivers van de AMD- en/of Nvidia-website, MSI Afterburner, en de mining-applicatie, zij het Nicehash of je specifieke coin-mining-tool. Presto: je eigen mining-rig!

Uitbouwen

Met één grafische kaart of met dertien, het minen zelf blijft onveranderd ongecompliceerd: software uitvoeren en vooral veel wachten. Wel is de kans groot dat je inmiddels voldoende kennis van de verschillende cryptovaluta hebt vergaard dat je zelf de mining-applicaties uit gaat wilt kiezen, en dat je de powerlimits en geheugen-overkloks nauwlettend hebt afgesteld. Serieuze technische hordes of uitdagingen zijn we feitelijk niet tegengekomen in het opbouwen van onze redelijk pittige mining-rig voor thuisgebruik.

Verder uitbreiden van onze rig zit er echter niet in. Je mining-capaciteit significant laten groeien doe je simpelweg door het opbouwen van meer rigs. Vanaf daar moet je ook gaan kijken naar de elektrische installatie in het pand om dergelijk verbruik te ondersteunen, want zelfs met optimalisaties is het niet vreemd om voorbij de 2000 watt te komen met een rig met dertien kaarten. Voor een grotere mining-capaciteit zul je aan het werk moeten in je groepenkast. Wij trekken hier dan ook de streep, de volgende stap maakt je feitelijk tot een professionele miner.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!

Warm! Dorst! Hoog tijd dus voor ijskoffie en ijsthee. Je hoeft er niet eens voor naar de winkel: je kunt het binnen een paar minuten zelf maken, vaak gewoon met wat je al in huis hebt. Lekker verfrissend, en meestal ook gezonder én goedkoper dan wat je in de supermarkt vindt. In dit artikel lees je precies hoe je dat doet. Proost!

Lees ook: Geen ijsmachine, toch zelf ijs maken? Natuurlijk kan dat! 

Wie van koffie houdt, kan met ijskoffie alle kanten op. Je kunt koffie koud zetten (cold brew), of juist warme koffie gebruiken en die laten afkoelen.

In beide gevallen begint het met sterke koffie. Hoe sterker, hoe beter, want ijsblokjes verdunnen de smaak. Zet bijvoorbeeld een dubbele espresso of gebruik een koffiemachine op de hoogste intensiteit. Laat de koffie afkoelen, giet 'm over een glas vol ijsblokjes en voeg melk of plantaardige drink (haver, amandel of soja) toe als je dat lekker vindt.

Liever iets milders? Dan is cold brew een goed alternatief. Meng grofgemalen koffie met koud water in een kan of fles. Je moet er wel de tijd voor nemen, want je moet het daarna zo'n twaalf uur in de koelkast laten trekken. Daarna filter je het koffiedik eruit met een zeef of koffiefilter. Het resultaat is een zachte, cafeïnerijke drank die minder bitter is dan je zou verwachten – ideaal voor wie gewone zwarte koffie te scherp vindt. Verdun het naar smaak met melk, water of siroop, bijvoorbeeld vanillesiroop of hazelnootsiroop. Tip: je kunt ook wat meer maken dan je nodig hebt en dat in de koelkast bewaren (maximaal drie dagen). Heb je op een later tijdstip dan trek in ijskoffie, dan hoef je niet eerst twaalf uur te wachten.

Gebruik je een espressomachine, dan heb je meer controle over de smaak. Voor een krachtige ijskoffie kies een Arabica/Robusta-blend. Door de Robusta-bonen in deze melanges krijg je een pittige smaak en een stevige crèmelaag – ook lekker in ijskoffie.

Liever iets zachters of fruitigers? Ga dan voor 100% Arabica-bonen. Die zijn milder en hebben vaak meer nuance. Zulke bonen geven je ijskoffie een verfijnde smaak, soms met citrus- of bloemtonen.

Ook decafé werkt prima, bijvoorbeeld als je 's avonds nog iets kouds wilt drinken zonder daarna klaarwakker te liggen.

©annapustynnikova

IJsthee: verkoelende dorstlesser

Ook ijsthee maak je in een paar simpele stappen. Gebruik losse thee of gewone theezakjes, maar zet het sterker dan je normaal zou doen. De thee wordt namelijk verdund zodra je er ijs aan toevoegt. Zwarte thee is een klassieker, maar groene thee, kruidenmengsels of gearomatiseerde soorten werken net zo goed. Let wel op: groene thee en kruideninfusies zijn gevoeliger voor een bittere nasmaak als je ze te lang laat trekken. Hou de trektijd dus korter dan bij zwarte thee. Hieronder lees je welke watertemperatuur je moet gebruiken en hoe lang je het mengsel moet laten trekken.

– Zwarte thee: 95–100 °C, 4–5 minuten
– Groene thee: 70–80 °C, 2–3 minuten
– Kruideninfusies/rooibos: 95–100 °C, 5–6 minuten

©shersor

Laat de thee eerst een beetje afkoelen, of gebruik niet te veel ijs in één keer. Zo blijft de smaak in balans en voorkom je dat je thee bitter of waterig wordt. Je kunt de thee ook helemaal laten afkoelen op het aanrecht en daarna in de koelkast zetten – dan krijg je een heldere, frisse ijsthee zonder smaakverlies.

Voeg daarna eventueel smaakmakers toe zoals schijfjes citroen, munt of een beetje honing. Suiker los je het best op in de thee als die nog warm is, anders blijft het onder in je glas liggen. Houd je liever van minder zoet, dan kun je het ook bij een paar druppels citroen of een scheutje appelsap houden. Gebruik je verse vruchten zoals perzik of sinaasappel, snijd die dan in dunne plakjes en laat ze even meetrekken.

Gooi je ijsthee niet direct vol ijs, zeker niet als je hem lang wilt bewaren. Door de ijsklontjes vlak voor het serveren toe te voegen, blijft de smaak beter behouden. En als je slim bent, vries je wat van de thee zelf in als ijsklontjes. Zo wordt je drankje koud, zonder dat het verwatert.

Tot slot: experimenteren en bewaren

Het fijne aan zelf ijskoffie of ijsthee maken, is dat je eindeloos kunt variëren. Wissel af met kruiden, citrus, melksoorten of zoetmakers. Probeer eens een koude espresso met gecondenseerde melk of een groene ijsthee met gember en limoen. Hieronder hebben we zowel voor ijskoffie als ijsthee vijf smaakvariaties voor je verzameld.

Maak in één keer een grotere hoeveelheid en bewaar die in een afsluitbare fles in de koelkast. Zo heb je altijd iets klaarstaan als je behoefte hebt aan iets verfrissends én lekkers te drinken. Let er wel op dat vers gemaakte ijsthee en cold brew koffie maar een paar dagen houdbaar zijn. Drink het binnen drie dagen op, dan is de smaak op z'n best.  

©vikakurylo81 - stock.adobe.com

5 bijzondere ijskoffievariaties

– Kokos-kardemom: kokosmelk, gemalen kardemom, honing
– Sinaasappel-kaneel: geraspte sinaasappelschil, kaneelpoeder, ahornsiroop
– Hazelnoot-salted caramel: hazelnotenmelk, karamelsiroop, snufje zeezout
– Chocolade-chili: cacaopoeder, cayennepeper, bruine suiker
– Rozemarijn-citroen: verse rozemarijn, citroensap, agavesiroop

5 bijzondere ijstheevariaties

– Watermeloen-munt: watermeloensap, verse munt, limoen
– Perzik-basilicum: verse perzik, basilicumblaadjes, honing
– Hibiscus-granaatappel: hibiscusbloemen, granaatappelsap, stevia
– Komkommer-dille: komkommer, verse dille, snufje zeezout
– Ananas-tijm: ananasblokjes, tijmblaadjes, kokoswater

Smaakvariaties: hoe & wat

Tijdens het trekken (in de hete koffie/thee):

• Kruiden zoals kardemom, kaneel, rozemarijn, basilicum, dille, tijm
• Citrusschil (sinaasappel)
• Hibiscusbloemen

Na het afkoelen toevoegen:

• Verse sappen (watermeloen, granaatappel, citroensap)
• Verse stukjes fruit (perzik, ananas, komkommer)
• Melksoorten (kokosmelk, hazelnotenmelk, amandelmelk)
• Zoetmakers (honing, stroop, stevia)
• Verse kruiden die snel bitter worden (munt)

Extra smaakmakers:

• Cacaopoeder: eerst mengen met beetje heet water, dan toevoegen
• Zeezout: altijd op het laatst, naar smaak