Handelen in bitcoins en andere altcoins is voor steeds meer mensen een hobby. Maar waar bewaar je cryptomunten eigenlijk? Er komt veel bij kijken, van veiligheid tot gebruiksvriendelijkheid. In deze test vergelijken we de beste cryptowallets met elkaar.

Om digitale munten te bewaren heb je een portemonnee nodig, in vaktermen een ‘wallet’. Er zijn drie varianten. De eerste variant vinden we op internet waar verschillende diensten bestaan om cryptomunten op te slaan. Het bekendste voorbeeld is Coinbase. Het gebruiksgemak is groot, want alle techniek wordt afgehandeld door de site. Helaas is het gebruik van een online wallet in praktijk niet zo veilig. In het verleden zijn dit soort sites slachtoffer geworden van hacks waarbij voor miljoenen euro’s is buitgemaakt.

Het is veiliger om zelf een portemonnee te beheren. Dat kan een programma op een computer of een app op een smartphone zijn. Dat is alvast een stuk veiliger dan een online dienst. Je kunt zelf zorgen voor het afschermen van de sleutels en ervoor zorgen dat de machine niet in handen komt van criminelen. Nog iets veiliger is een usb-wallet. Dit wordt gezien als de veiligste methode, omdat er geen verbinding is met internet en ze worden beschermd met een extra beveiligingssleutel. Helaas worden de usb-wallets steeds duurder. Bedragen ver boven de honderd euro zijn al lang gewoon.

We houden het in deze groepstest laagdrempelig en gaan aan de slag met software en apps. Deze softwarematige wallets zijn prima geschikt voor kleinere bedragen. Wie op termijn over grotere aantallen cryptomunten beschikt, kan altijd nog overwegen over te stappen op een hardwarewallet.

Hieronder de algemene scores en vergeleken functionaliteiten. Onder de tabel gaan we op iedere cryptowallet wat dieper in.

©PXimport

BreadWallet

©PXimport

BreadWallet is verkrijgbaar voor iOS en Android en ziet er strak uit. Met het gebruiksgemak zit het ook goed en ook minder ervaren gebruikers kunnen snel aan de slag. BreadWallet (ook wel ‘BRD’ genoemd) kan overweg met Bitcoin en Bitcoin Cash. De app kun je beveiligen met een 6-cijferige pincode of met een vingerafdrukscanner (op alle apparaten die dat hebben). Het is verplicht om een wachtzin van twaalf woorden aan te maken. Daarmee kan toegang tot de bitcoins hersteld worden. Handig bij verlies van telefoon of overstappen op ander toestel. Zonder de wachtzin kan een wallet niet meer hersteld worden.

Met BreadWallet kun je digitale munten ontvangen, versturen en kopen. In het scherm Ontvangen staat een qr-code in beeld, maar er is ook een knop om het ontvangstadres te delen via sms of mail. Bij het versturen is er de mogelijkheid een qr-code te scannen, maar handmatig het adres invoeren kan ook. Het kopen van bitcoins verloopt via creditcard (Visa en Mastercard). Hiervoor rekent BreadWallet 5 procent (met een minimum van 10 dollar) plus 2,9 procent. Het geld staat binnen een dag op de rekening. Het is alleen mogelijk bitcoins te kopen. Via de instellingen kun je een maximum bestedingslimiet instellen bij gebruik van alleen vingerafdruk. BreadWallet kent weinig extra’s, maar is een doeltreffende wallet.

Mycelium

©PXimport

Mycelium heeft een opvallende start, want de app vraagt je de eerste keer het toestel een tijdje heen en weer te schudden. Dat genereert informatie om een totaal willekeurige beveiligingssleutel aan te maken. Vervolgens maak je een wachtzin van twaalf woorden zodat de wallet hersteld kan worden, mocht er iets misgaan. Zonder deze wachtzin kun je bij verlies van de telefoon niet meer bij je geld. Toegang wordt beveiligd via een pincode.

Op dit moment kan Mycelium alleen gebruikt worden om bitcoins op te slaan. Handig is de mogelijkheid om meerdere accounts aan te maken. Zo krijg je binnen een en dezelfde app toegang tot meerdere bitcoin-rekeningen. Je kunt met de app geld ontvangen en verzenden, maar ook bitcoins kopen. Dit verloopt via de marktplaatsen Simplex of Glidera. Dat is wel vrij duur. Voor aankoop van 120 dollar aan bitcoins betaal je bij Simplex 16 dollar. Ook het wisselen van andere digitale munten naar bitcoin kan in de app.

Mycelium ontwikkelt niet alleen een wallet, maar ook andere hard- en software rond bitcoin-diensten. Mycelium kan worden geïnstalleerd op Android- en iOS-toestellen. De app is gratis, maar er wordt een bedrag verrekend bij transacties. Mycelium werkt samen met verschillende diensten van derden. Zo is het mogelijk om te koppelen met hardwarewallets Trezor en Ledger. Mycelium kan ook dienst doen als ‘cold storage wallet’.

Jaxx

©PXimport

Opvallend aan Jaxx is dat het veel cryptovaluta ondersteunt. De ontwikkelaars wilden een programma maken om digitale munten eenvoudig te beheren en daarin zijn ze geslaagd. Het ontvangen en verzenden van cryptomunten gaat vlot. Ook dit programma werkt met een wachtzin om bij problemen de portemonnee te herstellen. Bijzonder is de mogelijkheid de software te koppelen aan de gelijknamige app op smartphone of tablet, via een qr-code.

Je kunt instellen hoeveel je betaalt voor transacties: er is keuze tussen een hoog, gemiddeld of laag bedrag. Bij hoge kosten wordt een transactie snel verwerkt. Een laag bedrag raadt Jaxx niet aan: de transactie kan soms dagen nodig hebben. Handig is de ingebouwde exchange. Daarmee kun je cryptomunten omwisselen naar ander digitaal geld. Hiervoor wordt de Zwitserse dienst ShapeShift gebruikt. Nadeel is dat Jaxx niet opensource is. Toch is de broncode grotendeels beschikbaar om in te zien, zodat er controle is op de veiligheid. Alleen de code voor de gebruikersinterface is niet beschikbaar gesteld.

Jaxx bewaart de sleutels voor de cryptomunten op het toestel zelf waardoor de kans op hacks kleiner is, mits je de computer of smartphone goed beveiligd. Punt van zorg: volgens onderzoekers van beveiligingsbedrijf Cheetah Mobile is het voor hackers relatief makkelijk om de wachtzin te achterhalen. Jaxx zegt dat het risico meevalt en wijst erop dat gebruikers hun toestel goed moeten beveiligen met een wachtwoord of pincode. Daarnaast benadrukt het bedrijf dat de wallet slechts is bedoeld voor kleinere bedragen, vergelijkbaar met een portemonnee in het echte leven.

Electrum

©PXimport

Deze wallet is een oudgediende in de bitcoin-wereld. In 2011 kwam de eerste versie uit. Met de wallet kun je alleen bitcoins bewaren. De software is gericht op veiligheid en dat staat het gebruiksgemak soms iets in de weg. Het gebruik van een wachtzin is verplicht. Naast een standaard wallet kun je ook kiezen voor een multi-signature-wallet. Een transactie moet dan door meerdere personen worden goedgekeurd.

Ook is het mogelijk om Bitcoin-adressen en privésleutels te importeren. Privésleutels staan lokaal opgeslagen. Electrum is beschikbaar voor Windows, macOS, Linux en Android. Een versie voor iOS ontbreekt. Handig is de mogelijkheid om de mobiele app te koppelen aan de software op de computer. Zo heb je zowel thuis op de desktop als onderweg toegang tot de wallet.

Electrum zoekt verbinding met externe servers om de wallet vlot te laten werken, maar dit houdt volgens de makers geen risico in omdat er geen privéinformatie wordt verzonden. Electrum kan samenwerken met hardwarewallets zoals Trezor en Ledger. Electrum ziet er op het eerste gezicht wat ingewikkeld uit.

Exodus

©PXimport

De prijs voor de fraaist ogende wallet gaat naar Exodus. Dat komt vooral door de weergave van gekochte munten. In een mooi taartdiagram staan percentages om aan te geven hoeveel procent bitcoins, litecoins of andere cryptovaluta er in de portemonnee staan. Exodus kan overweg met een meerdere cryptomunten en heeft goede veiligheidsmaatregelen. Exodus is alleen beschikbaar voor de computer (Windows, macOS en Linux). Aan een mobiele versie wordt wel gewerkt, maar wanneer die komt is onduidelijk.

Handig is de ingebouwde exchangemogelijkheid. Daarmee kun je cryptovaluta wisselen naar andere muntsoorten. Hiervoor gebruikt Excodus de dienst ShapeShift. Bij het wisselen van munten gaat er een klein bedrag naar de makers van Exodus. De cryptomunten worden versleuteld op de computer zelf opgeslagen. Net als de andere programma’s is het mogelijk een wachtzin aan te maken om een wallet te herstellen. Het is daarnaast mogelijk om een back-uplink van de portemonnee per mail te ontvangen. De software is niet opensource, al zijn delen wel vrijgegeven.

Bitcoin Armory

©PXimport

Deze wallet legt sterk de nadruk op veiligheid, ten koste van het gebruiksgemak. Bij het instellen wordt meteen om een sterk wachtwoord gevraagd en een wachtzin. Het programma raadt in grote letters aan om een papieren back-up te maken van die wachtzin en biedt handige hulp bij het maken ervan. Het is ook mogelijk om een digitale back-up te maken of de individuele sleutels te exporteren. Optioneel legt Bitcoin Armory uit wat de voor- en nadelen zijn.

De nadruk op veiligheid wordt ook duidelijk bij het werken met de bitcoin wallet. Zo is er de optie van ‘cold storage’. In tegenstelling tot een ‘hot wallet’ is er daarbij geen sprake van internetverbinding. Bitcoin Armory kan dus werken op een computer zonder internet, waardoor de kans op hackers klein is. Om toch transacties te kunnen doen, kan een zogeheten ‘watching-only copy’ worden gemaakt die draait op een computer met internet. Op die computer wordt een transactie gemaakt, deze wordt ondertekend op de offline computer waarna hij op de online computer wordt verzonden.

Bitcoin Armory ondersteunt ook multi-signature, waarbij er meerdere sleutels nodig zijn om een transactie goed te keuren. Nadeel van Bitcoin Armory is dat het Bitcoin Core vergt om te werken (zie ook het kader ‘Bitcoin Core’ op pagina ##). Het downloaden van deze software kan via Bitcoin Armory zelf. Voor wie relatief weinig ervaring heeft met Bitcoin is Bitcoin Armory een ingewikkelde wallet en misschien niet aan te raden. Wie echter al wat langer bezig is en veel munten bezit, doet er goed aan Bitcoin Armory uit te proberen.

GreenAddress

©PXimport

Ook dit is een zeer geschikte wallet voor wie ervaring heeft met cryptomunten. Met GreenAddress kun je alleen bitcoins opslaan. De software is opensource en werkt zowel op de mobiel als desktop. Op de desktop werkt GreenAddress in de browser dankzij een Chrome-plug-in. De wallet verschijnt dus in een browservenster, maar het programma draait lokaal op de computer. De sleutels gaan niet het internet op. Voor Android en iOS zijn er apps beschikbaar.

GreenAddress is gratis, maar brengt bij het doen van transacties worden wel kosten in rekening. De installatie van de software is bijzonder eenvoudig. Op de website van GreenAddress volstaat een eenvoudige klik op de knop Maak uw portemonnee. Direct verschijnt er een wachtzin bestaande uit 24 woorden. Die moet je eerst opschrijven voordat je verder kunt. Die code is ook nodig om later de app in gebruik te kunnen nemen.

Er is sterke nadruk op veiligheid, bijvoorbeeld door dubbele authenticatie. Een belangrijk nadeel van GreenAddress dat de dienst transacties pas uitvoert nadat ze die zelf goedkeuren.

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.