Staat er nog een computer te verstoffen op zolder? Reden genoeg om deze weer eens te gaan gebruiken. We bespreken namelijk een aantal zogenaamde diskimages: complete combinaties van besturingssystemen en programmatuur, die uw oude hardware in no-time omtoveren tot een telefooncentrale, alles-in-één-server of robuuste firewall.

Computers verouderen snel. Er is zelfs een wetmatigheid, de wet van Moore, die zegt dat de hoeveelheid transistors op een chip ongeveer elke twee jaar verdubbelt. Dat brengt met zich mee dat ook de capaciteit van geheugenchips en de snelheid van processors alsmaar toenemen. Voor veel computergebruikers een prima reden om regelmatig te investeren in een nieuwe computer met een snellere processor en meer geheugen. Na vervanging blijft de oude computer vaak ergens ongebruikt staan. En dat is zonde. Heel veel toepassingen draaien nog uitstekend op wat verouderde hardware en hebben helemaal niet zulke moderne specificaties nodig. De diskimages die we hier bespreken kunt u eenvoudig installeren om uw oude computer terug in gebruik te nemen, bijvoorbeeld als telefooncentrale of firewall.

Diskimages

De door ons besproken images zijn allemaal gratis te downloaden en relatief eenvoudig uit te proberen, al zult u voor geavanceerde functies wellicht wat meer kennis nodig hebben. Om gebruik te maken van de software, moet u net wat meer doen dan het uitvoeren van een installatiebestand. De software wordt namelijk als een compleet diskimage aangeboden: een cd-rom die u zo van internet kunt downloaden. Na het downloaden moet u deze eerst op een cd of dvd branden, voordat u aan de slag kunt. Diskimages worden daarom ook wel iso-images genoemd. De meeste brandprogramma's kennen een ingebouwde optie om een iso-bestand te branden naar cd, waarna u met de cd in de cd-rom-drive kunt opstarten. Sommige computers hebben nog een instelling nodig in het BIOS voordat ze kunnen opstarten vanaf een cd-rom. Wij bespreken hier drie eenvoudig te verkrijgen diskimages, maar even rondsurfen leert dat er veel meer vrij verkrijgbare diskimages zijn.

Trixbox

Trixbox tovert uw pc om tot een volwaardige telefooncentrale. Geen telefooncentrale die uitsluitend op het ouderwetse telefoonnet aangesloten is, maar een centrale die gebruikmaakt van VoIP (Voice Over IP): bellen via het internet. Onder de motorkap maakt de trixbox-distributie gebruik van Asterisk, een van de meest populaire en uitgebreide telefooncentrales. Het belangrijkste nadeel van Asterisk is de lastige bediening, maar juist daarvoor is trixbox in het leven geroepen.

Zoals veel opensource-projecten heeft trixbox een commerciële en een gratis versie. De commerciële versie is eigenlijk een complete computer met voorgeïnstalleerde Asterisk-software, maar wij hebben ons oog laten vallen op de gratis variant: trixbox Community Edition (CE).

Trixbox - Voorbereiding

Om te kunnen bellen via internet hebt u een aanbieder van internettelefonie nodig. Sommige providers in Nederland bieden dit standaard aan, maar u bent hier niet aan gebonden: elke leverancier van VoIP-diensten kan aangesloten worden op trixbox. Sterker nog: het is prima mogelijk (en in veel gevallen zelfs handig) om meerdere leveranciers te kiezen voor de afhandeling van telefoongesprekken. De gedachte hierachter is dat gesprekken naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten makkelijker afgewerkt kunnen worden door een provider in de Verenigde Staten, terwijl Nederlands telefoonverkeer weer handiger te verwerken is door een Nederlandse aanbieder. Al met al kunt u zelf uw keuzes maken op basis van uw belgedrag en - niet onbelangrijk - de prijs die u moet betalen per gesprek.

De kosten van de verschillende aanbieders zijn afhankelijk van het belgedrag. Doorgaans wordt een bedrag per seconde of minuut gerekend voor alle gesprekken die vanaf het internet naar een ouderwetse telefoonlijn verlopen, maar zijn de gesprekken op internet gratis. Dit is dus een beetje te vergelijken met een toepassing als Skype, maar met trixbox kunt u meerdere toestellen aansluiten en hebt u ook nog eens een volledige telefooncentrale tot uw beschikking.

Om trixbox te kunnen installeren is een computer met harde schijf nodig. Het is dus niet mogelijk om het complete besturingssysteem en de toepassingen altijd vanaf de cd-rom op te starten. De specificaties van de gebruikte computer hoeven overigens niet spectaculair te zijn: een Pentium III met 256 MB geheugen is zo'n beetje het minimumniveau, wat betekent dat de meeste computers van de afgelopen jaren prima geschikt zijn voor trixbox.

©PXimport

Niets in het opstartscherm van trixbox verraadt dat het hier gaat om een telefooncentrale.

Trixbox - Installatie

Om trixbox te installeren moet u eerst het iso-bestand downloaden van de site van Fonality, de club die trixbox onderhoudt en complete VoIP-systemen levert op basis van Asterisk. Het te downloaden iso-bestand bevat alle onderdelen die nodig zijn, en moet op een cd-rom gebrand worden. Start de computer op om het installatieproces te beginnen. Tijdens de installatie worden eventuele harde schijven opnieuw geformatteerd, dus wees ervan verzekerd dat er geen data meer opgeslagen is die bewaard moet blijven.

De installatie van trixbox bestaat uit de installatie van CentOS met alle hulpprogramma's voor het draaien van een Asterisk-server. Na het ingeven van een hoofdwachtwoord en het instellen van de tijdszone, worden de aanwezige schijven geformatteerd en voorzien van het nieuwe besturingssysteem. Zodra alle bestanden zijn overgezet, start de computer automatisch opnieuw op en is trixbox bijna klaar voor het eerste gebruik. U dient eerst nog even in te loggen met het hoofdwachtwoord dat u eerder hebt opgegeven en een wachtwoord in te stellen voor de webinterface.

©PXimport

Tijdens de installatie wordt duidelijk weergegeven dat alle gegevens op de harde schijf verloren gaan.

Trixbox - Configuratie

Na deze eerste installatie kunt u trixbox verder aanpassen via een webbrowser. Hier kunt u het besturingssysteem beheren, maar ook de telefonie-toepassingen die noodzakelijk zijn om te kunnen bellen. Bovendien maakt u hier de gebruikers aan die via uw telefooncentrale kunnen bellen.

De eerste stap van het in gebruik nemen van de centrale, is het configureren van een zogenaamde SIP-trunk. Dit is de manier waarop u uw telefoongesprekken wenst af te leveren aan het telefoonnetwerk. Voor de meeste VoIP-providers zijn op internet vrij uitgebreide installatiehandleidingen te vinden voor het verbinden via trixbox. Voor inkomende gesprekken hebt u overigens een telefoonnummer nodig. Dit kunt u meestal voor enkele euro's kopen bij een provider van VoIP-diensten.

Om te kunnen bellen met trixbox is een programma of telefoontoestel nodig dat met VoIP kan werken. De belangrijkste protocollen zijn SIP en IAX, trixbox ondersteunt deze allebei. Via internet kunt u allerlei verschillende programma's downloaden die uw computer omtoveren tot telefoon en aansluiten op trixbox. Vindt u bellen via een computer niet handig, dan is er altijd nog een uitgebreide selectie VoIP-telefoontoestellen die te gebruiken zijn in combinatie met trixbox.

©PXimport

In de browser is te zien wat de status van de telefooncentrale is.

Bellen en gebeld worden

Als u echt aan de slag gaat met trixbox is het bellen naar een gewoon telefoonnummer natuurlijk hartstikke leuk, maar zolang u niet gebeld kunt worden is de functionaliteit wat aan de beperkte kant. Voor inkomende gesprekken hebt u een telefoonnummer nodig, dat door diverse bedrijven graag aan u wordt geleverd. De kosten bedragen meestal slechts een paar euro per jaar en u kunt zelf kiezen hoeveel telefoonnummers u wilt koppen en in welk land deze nummers geregistreerd moeten worden. Het is dus mogelijk om een telefoonnummer uit de Verenigde Staten uit te laten komen bij uw toestel thuis.

NAT

Het door trixbox gebruikte protocol voor uitwisseling van spraak, SIP, is nogal gevoelig voor internetrouters voor thuisgebruik. Met name de adrestranslatie die goedkope routers uitvoeren, kan rampzalig zijn voor een fatsoenlijk gesprek over internet. In sommige gevallen komt een gesprek wel tot stand, maar hoort u of uw gesprekspartner helemaal niets. Gelukkig zijn er voor bijna alle modems en routers wel oplossingen bedacht om het zogenaamde NAT Traversal-probleem op te lossen. Als u tegen NAT-problemen aanloopt, is het dus verstandig om op internet te zoeken naar mogelijke oplossingen.

ClearOS

Terwijl trixbox zich vooral richt op telefonie en m0n0wall (volgende diskimage) gepresenteerd wordt als firewall, profileert ClearOS zich als complete alles-in-één-oplossing voor uiteenlopende toepassingen. Vroeger heette het product anders, namelijk ClarkConnect, maar de functionaliteit komt overeen. Het is een zogenaamde small-business-server die de belangrijkste kantoortoepassingen combineert in één distributie. In de praktijk komt het erop neer dat ClearOS zowel mailserver als webserver is, maar ook kan dienen als DHCP-server, DNS-server, VPN-endpoint, database en firewall. En dan slaan we mogelijk nog een hoop functies over.

Ook hier is er weer een gratis en betaalde variant. Het verschil zit hem bij ClearOS in de updates: door te betalen ontvangt u regelmatig updates van de software en de filters die gebruikt worden.

ClearOS - Voorbereiding

Om met ClearOS aan de slag te gaan is de eerste vereiste natuurlijk het downloaden van het iso-bestand. ClearOS heeft overigens niet alleen een image gemaakt voor het opstarten met een cd-rom-speler, maar óók een variant voor gebruik met een usb-stick. Dit image, slechts 20 MB groot, installeert alleen de meest noodzakelijke software en haalt vervolgens de gehele ClearOS-installatie van internet. Een netwerkaansluiting is in zo'n geval natuurlijk wel vereist.

Om ClearOS fatsoenlijk te kunnen draaien raden de makers een pc aan met minimaal 512 MB werkgeheugen en een harde schijf van minimaal 2 GB. De diskruimte wordt vooral in gebruik genomen door logbestanden, die nodig zijn om de filters goed af te stellen op uw gebruik. Gaan er meer dan vijf mensen tegelijkertijd gebruikmaken van een ClearOS-installatie, dan zult u rekening moeten houden met iets zwaardere specificaties, hoewel dit natuurlijk ook afhankelijk is van wat die vijf gebruikers doen.

ClearOS wordt - net als trixbox - geïnstalleerd op de in het systeem aanwezige harde schijven. Dat betekent dat alle geïnstalleerde data op de schijven verloren gaat tijdens de installatieprocedure, dus verzeker uzelf van goede back-ups.

©PXimport

Het opstartscherm van ClearOS.

ClearOS - Installatie

De installatie van ClearOS verloopt grotendeels hetzelfde als de installatie van trixbox: na het opstarten met de cd-rom wordt een aantal vragen gesteld voordat alle bestanden worden gekopieerd. Het ziet er allemaal wat ouderwets uit, maar de simpelheid zorgt er wel voor dat het op heel veel systemen werkt.

Tijdens de installatie geeft u aan op welke manier ClearOS moet gaan werken. Een systeem met twee netwerkkaarten kan geconfigureerd worden als gateway, waardoor ClearOS tegelijkertijd firewall en server kan zijn. Beschikt het systeem over één netwerkkaart, dan is de Standalone-modus de beste optie, waarbij ClearOS alleen de serverfunctionaliteit installeert.

Als de installatiesoftware helemaal klaar is met het formatteren en kopiëren van bestanden, is ClearOS bijna gereed voor gebruik. Na een herstart van het systeem moet u inloggen met een zelfgekozen wachtwoord en dient u met een paar klikken de installatie af te maken. Tijdens deze laatste stappen wordt bijvoorbeeld weergegeven hoe het systeem via de browser te benaderen is en welke taalinstellingen gebruikt dienen te worden. U beheert het hele systeem met uw browser, net als trixbox. Mocht u het IP-adres van de ClearOS-installatie vergeten zijn, geen zorgen: het wordt afgebeeld in het menu Network, direct na het inloggen. Standaard maakt ClearOS gebruik van poort 81 voor de webinterface, dus let erop dat u in uw browser het IP-adres laat volgen door een dubbele punt met het poortnummer daarachter.

©PXimport

De webinterface van ClearOS draait niet op een standaardpoort, dus het adres in uw adresbalk ziet er iets anders uit dan u misschien gewend bent.

©PXimport

Tijdens de installatie kunt u de netwerkgegevens nog aanpassen. =

ClearOS - Configuratie

De configuratie van ClearOS is net zo eenvoudig als de toepassingen die u wilt gebruiken. Zo is voor het instellen van een VPN best wat kennis nodig over de encryptiesleutels en de manier waarop de VPN-verbinding precies opgezet wordt. Maar ieder product dat dezelfde functionaliteit biedt, heeft hetzelfde manco.

Veel toepassingen zijn via de webinterface echter eenvoudig te beheren. Binnen een handomdraai tovert u een oude computer om tot mailserver, inclusief toegang tot webmail of automatische archieffunctie voor alle in- en uitgaande e-mail. In de mailserver zitten tevens een anti-malware- en anti-virusscanner en een anti-spamfilter ingebouwd. De configuratiemogelijkheden van deze drie pakketten zijn zeer uitgebreid in de webinterface.

Een andere veelgevraagde toepassing is het delen van bestanden en printers via een Windows-netwerk. Met een paar klikken activeert u Samba binnen ClearOS, waardoor u vanaf elke Windows-computer de aangesloten schijven kunt benaderen. Handig, voor het geval u de server wilt gebruiken als firewall én als bestandsserver thuis.

In de webinterface zien we niet alleen configuratie voor ClearOS als server terug, maar ook als gateway. Zo kan ClearOS worden ingesteld als 'filtering proxy', zodat voorkomen wordt dat bepaalde websites worden bekeken.

Als alles eenmaal is geconfigureerd zult u weinig omkijken meer hebben naar de ClearOS-server. Via de webinterface kunt u nog wel uitgebreide statistieken en rapportages opvragen, waarmee de werking van de server precies te controleren is.

©PXimport

Eenmaal geïnstalleerd wordt ClearOS volledig via een browser aangestuurd.

©PXimport

Voor e-mail is een uitgebreide selectie aan antivirus en antispam-maatregelen aanwezig. Voor het updaten van de filters dient een abonnement worden afgesloten

M0n0wall

M0n0wall is een bijzonder type diskimage. Het bevat een compleet besturingssysteem én alle software die nodig is voor een robuuste firewall, inclusief VPN-server en ondersteuning voor IPv6. Dit alles past eenvoudig op een usb-stick: de complete distributie neemt nog geen 12 MB in beslag. Heel veel computers zijn zo geschikt voor een tweede leven als firewall. De beknoptheid is overigens niet ten koste gegaan van de performance en functionaliteit: de hele firewall is via een webbrowser te bedienen en haalt volgens opgaaf van m0n0wall een doorvoersnelheid van meer dan 100 Megabit per seconde.

M0n0wall - Voorbereiding

Via de website van m0n0wall worden diverse vormen van de firewall aangeboden. Zo kunt u de software installeren op een mini-computer zoals die van Soekris, maar uw oude pc kan ook prima dienen als firewall. U hebt wel een computer nodig met twee netwerk­kaarten: eentje voor het koppelen met het internet en eentje voor het koppelen met uw eigen netwerk.

U kunt zelf bepalen hoe u uw oude computer inzet: de m0n0wall-software kan geïnstalleerd worden op een harde schijf, maar ook rechtstreeks draaien vanaf een cd-rom. Voor alle systeemwijzigingen (die natuurlijk ergens opgeslagen moeten worden) kunt u gebruik maken van een usb-stick of zelfs van een ouderwetse floppy.

Qua geheugen is m0n0wall tevreden met weinig: met 64 MB RAM hebt u al de minimaal aanbevolen hoeveelheid. Onder de motorkap maakt m0n0wall gebruik van FreeBSD en dat is slecht nieuws voor draadloze netwerken: FreeBSD ondersteunt slechts een beperkt aantal draadloze netwerkkaarten. U hebt dus kans dat de door u gebruikte draadloze netwerkkaart niet geschikt is voor m0n0wall. Op de site van m0n0wall treft u een lijst aan van netwerkkaarten die wél geschikt zijn.

©PXimport

M0n0wall is te installeren op een oude pc, maar nog leuker wordt het natuurlijk als u een mini-pc van Soekris omtovert tot volwaardige firewall.

M0n0wall - Installatie

De installatie van m0n0wall stelt erg weinig voor. Het enige dat wat moeilijkheden kan opleveren is het plaatsen van de m0n0wall-software op de flashkaart van bijvoorbeeld een Soekris-computer. Maar we verwachten dat de meeste mensen de software op hun oude pc installeren. In dat geval is de installatie niet meer dan het plaatsen van de cd-rom en het doorlopen van wat configuratiestappen. Als u hebt gekozen voor het image dat vanaf cd-rom gedraaid kan worden, dan verloopt de installatie zelfs zonder enige vraag en is opstarten voldoende om het m0n0wall-systeem te benaderen.

M0n0wall - Configuratie

Na de eerste installatie volgt het configureren van de webinterface. Hiervoor moet het netwerk natuurlijk eerst operationeel zijn, dus na de eerste keer opstarten verschijnt een console-menu, waarmee de instellingen voor het netwerk aangepast kunnen worden. Is het netwerk eenmaal operationeel, dan kunt u m0n0wall benaderen via uw webbrowser.

In de webbrowser ziet u pas hoeveel functionaliteit m0n0wall te bieden heeft. Het is een vrij complete firewall, inclusief VPN-mogelijkheden en geavanceerde firewalltoepassingen. Er is bewust gekozen om bepaalde functies niet op te nemen in m0n0wall. Zo is er geen proxy aanwezig en is het niet mogelijk om uw eigen webpagina's te plaatsen op de ingebouwde webserver, ook contentfiltering is niet ingebouwd. Allemaal omdat deze functies het onmogelijk zouden maken om m0n0wall in een zeer klein bestand aan te bieden.

De hoeveelheid functionaliteit is te uitgebreid om op deze plaats te bespreken, maar een aantal functies verdienen toch wel bijzondere aandacht. Zo is de traffic-shaping-functie van m0n0wall bijzonder krachtig, maar is deze niet eenvoudig in te stellen: er is echt wat netwerkkennis nodig om deze goed te kunnen gebruiken. Een andere krachtige functie is de VPN-functionaliteit. Zonder al te veel moeite kan m0n0wall dienen als VPN-server, bijvoorbeeld als u uw computer thuis wil benaderen via een VPN. De ingebouwde PPTP-server is in theorie niet de allerveiligste variant, maar Windows kan zonder al te veel gezeur verbinding maken met een PPTP-server en dat is natuurlijk ook wat waard.

©PXimport

Bij het opstarten vanaf cd-rom verschijnt het console-menu, waarmee u m0n0wall op uw harde schijf kunt installeren.

©PXimport

Na de installatie moet u kiezen welke netwerkkaarten verbonden worden met het internet (WAN) en welke met uw eigen netwerk (LAN).

Uw eigen firewall

Een oude pc is natuurlijk prima geschikt om te fungeren als firewall, maar het is ook mogelijk om de m0n0wall-software te installeren op een zogenaamd 'embedded device'. Dat zijn kleine computers die een eenvoudige processor en wat geheugen aan boord hebben, maar bovenal zeer stil zijn omdat ze geen bewegende onderdelen bevatten.

Deze embedded devices zijn op diverse plaatsen te koop in allerlei soorten en maten. Soms willen ze ook nog wel eens tweedehands aangeboden worden op Marktplaats of eBay. Twee belangrijke leveranciers zijn Soekris en ALIX.

Conclusie

Oude computers zijn vaak nog prima bruikbaar voor allerhande toepassingen die niet zo heel veel geheugen of processorkracht vereisen. De diskimages die wij hier bespraken, hebben met elkaar gemeen dat ze allemaal niet al te kieskeurig zijn in de hardware die ze krijgen voorgeschoteld. Dat maakt het erg leuk om eens te experimenten met de verschillende distributies en diskimages die anderen hebben samengesteld. Vergis u overigens niet in het karakter van deze producten: trixbox is een zeer populair product en wordt op vele plaatsen commercieel ingezet, net zoals m0n0wall en ClearOS.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.