Met de meeste Linux- en Unix besturingssystemen wordt XScreenSaver meegeleverd, bestaande uit een grote verzameling grafische demo’s. Inmiddels is de hele verzameling ook alweer een tijd beschikbaar voor iOS en iPadOS, leuk om eens uit te proberen!

Eerst even het ‘slechte’ nieuws: zowel iPad als iPhone kennen geen screensaver-functie. Zou immers zonde van de batterijcapaciteit zijn! In plaats van een mooie animatie springen deze apparaten dus over naar slaapstand en bijbehorend zwart scherm. Geen nood: de grafische hoogstandjes uit de app XScreenSaver doen het er wel op, dus je kunt er zonder meer uren naar kijken. 

Wil je de ‘echte’ screensaverfunctionaliteit, dan moet je uitwijken naar een Linux- of Unix-systeem. Of installeer het ook beschikbare XScreenSaver voor macOS. In dit artikel focussen we ons echter op de iPad/iOs-app XScreenSaver (er is trouwens ook een versie voor Android!). Want ondanks het feit dat dit feitelijk meer een grafische demo is, valt er aan de meeste individueel beschikbare ‘screensavers’ nog aardig wat te tweaken. 

Ook toepassingen zijn er in deze meer gelimiteerde vorm te bedenken. Sluit je iPad of iPhone aan op een tv en zorg voor psychedelisch party-achtergrondbehang. Als straks iOS/iPadOS 16 verschijnt, word daarbij ook nog eens het volledige potentieel van het externe scherm gebruikt.

Alweer 30 jaar oud

XScreenSaver stamt uit 1992 – 30 jaar oud dus alweer - en is ontwikkeld door Jamie Zawinski. Sinds die tijd wordt het nog altijd door dezelfde maker actief onderhouden. Het is altijd open source en dus gratis gebleven, ook in app-vorm. 

Zawinski is trouwens min of meer een legende in het IT-wereldje. Hij werkte onder meer aan de Netscape browser en aanpalend mailprogramma. Ook heeft hij sinds 1999 een nachtclub in San Francisco. Al met al een van de meer kleurrijke figuren dus. Iets wat zich zonder meer weerspiegelt in XScreenSaver. 

Na installatie van de app krijg je een lange lijst met beschikbare screensavers te zien. Overal wordt het jaartal van uitgifte bij vermeld, waardoor je ook mooi kunt zien wanneer de eerste 3D-videokaarten op de markt verschenen. Creatief programmeren zorgde er echter van het allereerste begin voor dat ook 2D-screensavers heerlijk zijn om naar te kijken.

Technisch-wetenschappelijk kijkgenot

Moderne hardware – inclusief tablets en smartphones – draaien meestal hun hand niet om voor het achterliggende rekenwerk, wat boterzachte animaties tot gevolg heeft. Je start een screensaver door simpelweg op de naam te tikken. Wil je eerst de instellingsmogelijkheden bekijken, dan tik je op de omcirkelde i. Per screensaver valt er van alles in te stellen. 

Veel van de screensavers hebben bovendien een wetenschappelijk achtergrond. Denk aan fractals, tandwielstelsels, zwaartekrachtvelden en meer. Verder geldt dat voor de meeste beschikbare screensavers een link naar meer uitleg en de achtergrond ervan beschikbaar. Kortom: als je wilt kun je er ook nog iets van leren.

©PXimport

Voor de computernerd is bijvoorbeeld de screensaver m6502 alleraardigst. Deze emuleert een 6502 cpu, een roemruchte 8-bitter die z’n hoogtijdagen in het homecomputertijdperk beleefde. Aardig detail: hij wordt nog steeds geproduceerd en gebruikt in bijvoorbeeld speelgoed. Hoe dan ook, de screensaver-versie is dus een emulator die continu programma’s uitvoert. 

Via de instellingen kun je het gewenste aantal instructies per seconde opgeven; in principe zijn die prima zoals ze staan. Tenzij je een ultrasnelle CPU wilt emuleren natuurlijk. Het beeld wordt getoond op een eveneens geëmuleerde beeldbuis-tv, inclusief wat ruis.

©PXimport

Terminal met nieuwswaarde

Phosphor is minstens zo retro als de hiervoor genoemde screensaver. Het betreft een terminal-emulator die random-teksten uit Wikipedia laat zien. Bijzonder aardig detail is, dat als je XScreenSaver op macOS of Unix hebt draaien, deze ook als programma gestart kan worden. In dat geval gedraagt het zich als een volwaardige VT-100 terminal! 

In plaats van de standaard ingestelde Wikipedia-artikelen kun je in de settings ook je eigen URL invoeren. Waarbij je al snel zult merken dat je dan in de meeste gevallen HTML-code te zien krijgt. Wat prima blijkt te werken is een RSS-feed als URL in het daarvoor bestemde veld in de settings in te voeren, probeer bijvoorbeeld maar eens https://www.nu.nl/rss/Algemeen voor een continue stroom aan algemeen nieuws van nu.nl.

©PXimport

Overigens is er ook de Apple ][ emulator, als screensaver gestart gewapend met een slideshow en ook random ingetikte programma’s die vervolgens uitgevoerd worden. Start je deze deze screensaver op bijvoorbeeld je Mac als losse app, dan gedraagt ook dit stukje software als een volwaardige terminal. Altijd handig om achter de hand te hebben, zo af en toe.

Fractals

Zoals al gemeld ontbreekt het aan fractals verre van in XScreenSaver. Kijk bijvoorbeeld eens naar IMS Map, voor wolkachtige patronen. Je kunt trouwens van alle getoonde beelden op de bekende manier screenshots maken; daarmee zijn (onderdelen van) gegenereerde graphics wellicht ook weer te gebruiken in eigen creaties. 

Hopalong is een ‘klassieke’ fractalgenerator, goed voor lang tijdverdrijf. C Curve genereert lijngebaseerde fractals, die heel simpel beginnen maar al snel uitgroeien tot complexe figuren.

©PXimport

Van nul tot nu

In XScreenSaver trekt een ruim stuk computergeschiedenis aan je ogen voorbij. Voor de ‘oude rotten’ zal het tenminste deels een feest van herkenning zijn, en voor ieder ander is het gewoon leuk om naar te kijken in een verloren uurtje. Waarbij je je moet bedenken dat álle screensavers in een app zijn gevat van slechts 20 MB groot. Daar is op ieder apparaat dus wel een permanent plekje voor te vinden, gokken we!

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar bijzondere producten voor een mooie prijs. Vinyl is de laatste jaren weer helemaal terug, maar die kun je natuurlijk alleen afspelen op een platenspeler. Wij vonden vijf interessante modellen voorzien van een stofklep, voor minder dan 275 euro.

Platenspelers worden steeds vaker aangeboden, en ook op Kieskeurig.nl zien we ze meer en meer in de verschillende aangesloten webshops. Wij vonden vijf mooie exemplaren voor je die ook nog eens zijn voorzien van een klep om het mechanisme en je platen te beschermen tegen stof.

Sony PS-LX310BT

De Sony PS-LX310BT is een volautomatische platenspeler. Dit betekent dat je met een druk op de knop de arm naar de plaat kunt bewegen om het afspelen te starten. Aan het einde van de plaat keert de arm automatisch terug naar zijn beginpositie. De speler is aangedreven met een snaar. Een kenmerkende functie is de ingebouwde Bluetooth-zender, waarmee je het geluid van je vinyl draadloos kunt doorsturen naar een Bluetooth-speaker, -soundbar of -hoofdtelefoon.

Mocht je de voorkeur geven aan een bekabelde opstelling, dan kan dat ook via de RCA-uitgang. De platenspeler heeft een ingebouwde phono-voorversterker. Dit maakt het mogelijk om de speler direct aan te sluiten op een versterker of actieve luidsprekers die geen speciale phono-ingang hebben. De aluminium draaischijf is ontworpen om trillingen te minimaliseren en een stabiele rotatie te waarborgen. De meegeleverde stofkap beschermt de plaat en de naald tegen stof.

Lenco L-3808

Bij de Lenco L-3808 heb je te maken met een direct aangedreven platenspeler, wat inhoudt dat de motor de draaischijf direct aandrijft zonder tussenkomst van een snaar. Dit zorgt voor een snelle start- en stoptijd. Een bijzondere eigenschap is de USB-aansluiting. Hiermee kun je de platenspeler verbinden met een computer om je vinylplaten te digitaliseren.

Verder beschikt dit model over een ingebouwde phono-voorversterker, die je naar wens kunt in- of uitschakelen. Hierdoor kun je hem aansluiten op een breed scala aan audiosystemen, zowel met als zonder specifieke phono-ingang. De arm is S-vormig en voorzien van een afneembare headshell, wat het wisselen van het element vereenvoudigt. De aanwezigheid van pitch control geeft je de mogelijkheid om de afspeelsnelheid handmatig fijn te stellen. Een doorzichtige stofkap houdt stof op afstand.

Audio-Technica AT-LP60XBT

De Audio-Technica AT-LP60XBT functioneert als een volautomatische, snaaraangedreven platenspeler. Het bedieningsgemak staat hierbij centraal: met knoppen voor start en stop kun je het afspeelproces eenvoudig beheren. De arm plaatst zichzelf op de groef en keert na afloop van de plaat vanzelf weer terug. Net als de Sony beschikt dit model over een geïntegreerde Bluetooth-functionaliteit. Dit maakt het mogelijk om draadloos verbinding te maken met maximaal acht verschillende Bluetooth-apparaten, zoals luidsprekers of een koptelefoon.

Voor een standaard opstelling is er een RCA-uitgang beschikbaar. De ingebouwde phono-voorversterker is uitschakelbaar, waardoor je de keuze hebt tussen aansluiting op een phono- of een lijningang van je versterker. De draaischijf is vervaardigd uit gegoten aluminium. Het meegeleverde element is een Dual Magnet-cartridge met een vervangbare naald. De stofkap is scharnierend en afneembaar.

Denon DP-29F

Dit model, de Denon DP-29F, is een snaaraangedreven en volautomatische platenspeler. Je bedient de speler met de start- en stopknoppen, waarna de toonarm automatisch naar het begin van de plaat beweegt en aan het einde weer terugkeert. Een belangrijk kenmerk is de ingebouwde, inschakelbare RIAA phono-equalizer. Dankzij deze voorversterker kun je de DP-29F direct aansluiten op een versterker of receiver via een standaard AUX- of lijningang, zonder dat een aparte phono-ingang nodig is.

De draaischijf is gemaakt van gegoten aluminium en de platenspeler wordt geleverd met een MM-element (Moving Magnet), zodat je na het aansluiten direct kunt beginnen met luisteren. Het geheel wordt beschermd door een stofkap die het mechanisme en je platen vrijhoudt van stof en vuil.

Lenco LBT-188

Ook deze Lencois uitgerust met een snaaraandrijving. Een opvallende functie van dit model is de ingebouwde Bluetooth-zender. Hiermee heb je de mogelijkheid om het geluid van je vinylplaten draadloos te streamen naar een compatibele Bluetooth-luidspreker of -hoofdtelefoon. Daarnaast is de platenspeler voorzien van een USB-aansluiting, waarmee je hem aan een computer kunt koppelen. Dit stelt je in staat om je platencollectie te digitaliseren.

De Lenco LBT-188 beschikt over een geïntegreerde phono-voorversterker, wat betekent dat je hem direct kunt aansluiten op de aux-ingang van vrijwel elke versterker of set actieve speakers. De toonarm is voorzien van een instelbaar contragewicht voor een nauwkeurige naalddruk. Het geheel wordt geleverd met een afneembare, doorzichtige stofkap die de draaitafel en de plaat beschermt.

Europese consumenten geven duidelijk de voorkeur aan routers die binnen Europa worden ontwikkeld. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van marktonderzoeksbureau YouGov. De resultaten sluiten aan bij de vandaag gehouden European Summit on Digital Sovereignty 2025, waar de controle over digitale infrastructuur centraal staat.

Het onderzoek, uitgevoerd in augustus onder ruim 5.000 consumenten in vijf Europese landen, laat zien dat routers van Europese merken als het meest betrouwbaar worden gezien. In Nederland zegt bijna de helft van de respondenten weinig vertrouwen te hebben in apparaten uit China of Rusland, terwijl Europese merken juist als veilig worden ingeschat. Betrouwbaarheid, snelheid en beveiliging zijn voor vrijwel alle deelnemers de belangrijkste aankoopcriteria. De Nederlandse steekproef, goed voor 1.030 respondenten, sluit aan bij de trend in andere landen.

©YouGov

Fritz!Box populair

In alle onderzochte landen komt FRITZ!Box naar voren als het merk met de hoogste aanbevelingsscore. In Nederland is de Net Promoter Score +18, terwijl veel andere merken negatief scoren. Een derde van de FRITZ!Box-gebruikers noemt zichzelf zeer tevreden over de router.