Met de meeste Linux- en Unix besturingssystemen wordt XScreenSaver meegeleverd, bestaande uit een grote verzameling grafische demo’s. Inmiddels is de hele verzameling ook alweer een tijd beschikbaar voor iOS en iPadOS, leuk om eens uit te proberen!

Eerst even het ‘slechte’ nieuws: zowel iPad als iPhone kennen geen screensaver-functie. Zou immers zonde van de batterijcapaciteit zijn! In plaats van een mooie animatie springen deze apparaten dus over naar slaapstand en bijbehorend zwart scherm. Geen nood: de grafische hoogstandjes uit de app XScreenSaver doen het er wel op, dus je kunt er zonder meer uren naar kijken. 

Wil je de ‘echte’ screensaverfunctionaliteit, dan moet je uitwijken naar een Linux- of Unix-systeem. Of installeer het ook beschikbare XScreenSaver voor macOS. In dit artikel focussen we ons echter op de iPad/iOs-app XScreenSaver (er is trouwens ook een versie voor Android!). Want ondanks het feit dat dit feitelijk meer een grafische demo is, valt er aan de meeste individueel beschikbare ‘screensavers’ nog aardig wat te tweaken. 

Ook toepassingen zijn er in deze meer gelimiteerde vorm te bedenken. Sluit je iPad of iPhone aan op een tv en zorg voor psychedelisch party-achtergrondbehang. Als straks iOS/iPadOS 16 verschijnt, word daarbij ook nog eens het volledige potentieel van het externe scherm gebruikt.

Alweer 30 jaar oud

XScreenSaver stamt uit 1992 – 30 jaar oud dus alweer - en is ontwikkeld door Jamie Zawinski. Sinds die tijd wordt het nog altijd door dezelfde maker actief onderhouden. Het is altijd open source en dus gratis gebleven, ook in app-vorm. 

Zawinski is trouwens min of meer een legende in het IT-wereldje. Hij werkte onder meer aan de Netscape browser en aanpalend mailprogramma. Ook heeft hij sinds 1999 een nachtclub in San Francisco. Al met al een van de meer kleurrijke figuren dus. Iets wat zich zonder meer weerspiegelt in XScreenSaver. 

Na installatie van de app krijg je een lange lijst met beschikbare screensavers te zien. Overal wordt het jaartal van uitgifte bij vermeld, waardoor je ook mooi kunt zien wanneer de eerste 3D-videokaarten op de markt verschenen. Creatief programmeren zorgde er echter van het allereerste begin voor dat ook 2D-screensavers heerlijk zijn om naar te kijken.

Technisch-wetenschappelijk kijkgenot

Moderne hardware – inclusief tablets en smartphones – draaien meestal hun hand niet om voor het achterliggende rekenwerk, wat boterzachte animaties tot gevolg heeft. Je start een screensaver door simpelweg op de naam te tikken. Wil je eerst de instellingsmogelijkheden bekijken, dan tik je op de omcirkelde i. Per screensaver valt er van alles in te stellen. 

Veel van de screensavers hebben bovendien een wetenschappelijk achtergrond. Denk aan fractals, tandwielstelsels, zwaartekrachtvelden en meer. Verder geldt dat voor de meeste beschikbare screensavers een link naar meer uitleg en de achtergrond ervan beschikbaar. Kortom: als je wilt kun je er ook nog iets van leren.

©PXimport

Voor de computernerd is bijvoorbeeld de screensaver m6502 alleraardigst. Deze emuleert een 6502 cpu, een roemruchte 8-bitter die z’n hoogtijdagen in het homecomputertijdperk beleefde. Aardig detail: hij wordt nog steeds geproduceerd en gebruikt in bijvoorbeeld speelgoed. Hoe dan ook, de screensaver-versie is dus een emulator die continu programma’s uitvoert. 

Via de instellingen kun je het gewenste aantal instructies per seconde opgeven; in principe zijn die prima zoals ze staan. Tenzij je een ultrasnelle CPU wilt emuleren natuurlijk. Het beeld wordt getoond op een eveneens geëmuleerde beeldbuis-tv, inclusief wat ruis.

©PXimport

Terminal met nieuwswaarde

Phosphor is minstens zo retro als de hiervoor genoemde screensaver. Het betreft een terminal-emulator die random-teksten uit Wikipedia laat zien. Bijzonder aardig detail is, dat als je XScreenSaver op macOS of Unix hebt draaien, deze ook als programma gestart kan worden. In dat geval gedraagt het zich als een volwaardige VT-100 terminal! 

In plaats van de standaard ingestelde Wikipedia-artikelen kun je in de settings ook je eigen URL invoeren. Waarbij je al snel zult merken dat je dan in de meeste gevallen HTML-code te zien krijgt. Wat prima blijkt te werken is een RSS-feed als URL in het daarvoor bestemde veld in de settings in te voeren, probeer bijvoorbeeld maar eens https://www.nu.nl/rss/Algemeen voor een continue stroom aan algemeen nieuws van nu.nl.

©PXimport

Overigens is er ook de Apple ][ emulator, als screensaver gestart gewapend met een slideshow en ook random ingetikte programma’s die vervolgens uitgevoerd worden. Start je deze deze screensaver op bijvoorbeeld je Mac als losse app, dan gedraagt ook dit stukje software als een volwaardige terminal. Altijd handig om achter de hand te hebben, zo af en toe.

Fractals

Zoals al gemeld ontbreekt het aan fractals verre van in XScreenSaver. Kijk bijvoorbeeld eens naar IMS Map, voor wolkachtige patronen. Je kunt trouwens van alle getoonde beelden op de bekende manier screenshots maken; daarmee zijn (onderdelen van) gegenereerde graphics wellicht ook weer te gebruiken in eigen creaties. 

Hopalong is een ‘klassieke’ fractalgenerator, goed voor lang tijdverdrijf. C Curve genereert lijngebaseerde fractals, die heel simpel beginnen maar al snel uitgroeien tot complexe figuren.

©PXimport

Van nul tot nu

In XScreenSaver trekt een ruim stuk computergeschiedenis aan je ogen voorbij. Voor de ‘oude rotten’ zal het tenminste deels een feest van herkenning zijn, en voor ieder ander is het gewoon leuk om naar te kijken in een verloren uurtje. Waarbij je je moet bedenken dat álle screensavers in een app zijn gevat van slechts 20 MB groot. Daar is op ieder apparaat dus wel een permanent plekje voor te vinden, gokken we!

Je hebt net een klein fortuin uitgegeven aan een gloednieuwe 4K- of zelfs 8K-televisie. Je installeert hem, start je favoriete filmklassieker en zakt onderuit op de bank. Maar in plaats van een bioscoopervaring bekruipt je het gevoel dat je naar een goedkope soapserie of een homevideo zit te kijken. De acteurs bewegen vreemd soepel, de actiescènes lijken versneld en de magie is ver te zoeken. Geen zorgen, je televisie is niet stuk. Hij doet eigenlijk iets te goed zijn best.

Dit fenomeen is zo wijdverspreid dat er een officiële term voor is: het 'soap opera effect'. In technische kringen wordt dit ook wel bewegingsinterpolatie of 'motion smoothing' genoemd. Hoewel fabrikanten deze functie met de beste bedoelingen in hun televisies bouwen, is het voor filmfanaten vaak een doorn in het oog. Gelukkig is het eenvoudig op te lossen... als je tenminste weet waar je moet zoeken.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

Wat is het 'soap opera effect' precies?

Om te begrijpen wat er misgaat, moeten we kijken naar hoe films worden gemaakt. De meeste bioscoopfilms en veel dramaseries worden opgenomen met 24 beelden per seconde. Die snelheid geeft films hun karakteristieke, dromerige uitstraling. Een beetje bewegingsonscherpte hoort daarbij; dat is wat onze hersenen associëren met 'cinema'. Moderne televisies verversen hun beeld echter veel vaker: meestal 60 of zelfs 120 keer per seconde.

Om dat verschil te overbruggen, verzint je slimme televisie er zelf beelden bij. De software kijkt naar beeld A en beeld B, en berekent vervolgens hoe een tussenliggend beeld eruit zou moeten zien. Dit voegt de tv toe aan de stroom. Het resultaat is een supervloeiend beeld waarin elke hapering is gladgestreken.

Voor een voetbalwedstrijd of een live-uitzending is dat geweldig, omdat je de bal en spelers scherper kunt volgen. Maar bij een film zorgt die kunstmatige soepelheid ervoor dat het lijkt alsof je naar een achter de schermen-video zit te kijken, of dus naar een soapserie zoals Goede Tijden, Slechte Tijden, die traditioneel met een hogere beeldsnelheid werd opgenomen. De filmische illusie wordt hierdoor verbroken.

©ER | ID.nl

De winkelmodus is ook een boosdoener

Naast beweging is er nog een reden waarom het beeld er thuis soms onnatuurlijk uitziet: de beeldinstellingen staan nog op standje zonnebank. Veel televisies staan standaard in een modus die 'Levendig' of 'Dynamisch' heet. Deze stand is ontworpen om in een felverlichte winkel de aandacht te trekken met knallende, bijna neon-achtige kleuren en een extreem hoge helderheid. Bovendien is de kleurtemperatuur vaak nogal koel en blauw, omdat dat witter en frisser oogt onder tl-licht. In je sfeervol verlichte woonkamer zorgt dat echter voor een onrustig beeld waarbij huidtinten er onnatuurlijk uitzien en details in felle vlakken verloren gaan.

Hoe krijg je de magie terug?

Het goede nieuws is dat je deze 'verbeteringen' gewoon kunt uitzetten. De snelste manier om van het soap opera effect en de neonkleuren af te komen, is door in het menu van je televisie de beeldmodus te wijzigen. Zoek naar een instelling die Film, Movie, Cinema of Bioscoop heet. In deze modus worden de meeste kunstmatige bewerkingen, zoals bewegingsinterpolatie en overdreven kleurversterking, direct uitgeschakeld of geminimaliseerd. Het beeld wordt misschien iets donkerder en warmer van kleur, maar dat is veel dichter bij wat de regisseur voor ogen had.

Sinds kort hebben veel moderne televisies ook de zogeheten Filmmaker-modus. Dat is de heilige graal voor puristen. Als je deze modus activeert, zet de tv met één druk op de knop alle onnodige nabewerkingen uit en respecteert hij de originele beeldsnelheid, kleuren en beeldverhouding van de film.

Wil je de beeldmodus niet volledig veranderen, maar alleen dat vreemde, soepele effect kwijt? Dan moet je in de geavanceerde instellingen duiken. Elke fabrikant geeft het beestje een andere naam. Bij Samsung zoek je naar Auto Motion Plus of Picture Clarity, bij LG-televisies ga je naar TruMotion, bij Sony naar Motionflow en bij Philips naar Perfect Natural Motion. Door deze functies uit te schakelen of op de laagste stand te zetten, verdwijnt het goedkope video-effect en krijgt je film zijn bioscoopwaardige uitstraling weer terug.

Een apparaat op afstand bedienen hoeft geen geld te kosten en is verrassend eenvoudig. Of je nu bestanden wilt openen, technische problemen wilt oplossen of meerdere toestellen wilt beheren: met Chrome Remote Desktop kan het allemaal, gratis en zonder gedoe.

De helper begint

Een groot voordeel van Chrome Remote Desktop is de brede compatibiliteit: het werkt met Windows, macOS, Linux en ChromeOS. Bovendien is het veilig – verbindingen worden versleuteld – en je hebt alleen een Chrome-browser nodig. We beginnen aan de kant van degene die op afstand toegang wilt tot een andere computer, degene die ondersteuning biedt vanaf computer A. Op computer A opent de gebruiker Chrome en surft naar https://remotedesktop.google.com. Daar verschijnen twee opties: Dit scherm delen en Verbinding maken met een andere computer. Omdat computer A support wil geven aan een extern apparaat, kiest de gebruiker voor de tweede optie. In dat scherm verschijnt een veld om een toegangscode in te geven, de code volgt zo meteen.

Acties voor de hulpvrager

Op computer B, de computer die toegang zal verlenen, moet de gebruiker ook in Chrome surfen naar dezelfde website. Daar kiest hij voor de optie Dit scherm delen. Voordat dat mogelijk is, moet Chrome Remote Desktop eerst worden gedownload en geïnstalleerd. De gebruiker klikt daarvoor op de ronde blauwe knop met het witte downloadpijltje. Hiermee wordt een Chrome-extensie geïnstalleerd. Na de installatie verschijnt in het vak Dit scherm delen een blauwe knop met de tekst Code genereren. Wanneer de gebruiker daarop klikt, wordt een toegangscode van 12 cijfers aangemaakt. Die code geeft hij of zij door aan gebruiker A.

Scherm delen

Op computer A geeft de gebruiker de code op in Chrome Remote Desktop. Vervolgens wacht hij tot gebruiker B bevestigt dat A toegang mag krijgen tot zijn scherm. Zodra dat is gebeurd, verschijnt het volledige bureaublad van computer B in een nieuw Chrome-venster op computer A. Door dit venster schermvullend weer te geven, kan A probleemloos handelingen uitvoeren op de pc van B. Voor de veiligheid beschikken beide gebruikers over een knop om de sessie op elk moment te beëindigen. Uiteraard is een stabiele internetverbinding noodzakelijk. Daarnaast krijgen beide partijen de melding dat ze klembordsynchronisatie kunnen inschakelen. Hiermee wordt het mogelijk om eenvoudig tekst of bestanden te kopiëren en te plakken tussen beide apparaten.