Met de meeste Linux- en Unix besturingssystemen wordt XScreenSaver meegeleverd, bestaande uit een grote verzameling grafische demo’s. Inmiddels is de hele verzameling ook alweer een tijd beschikbaar voor iOS en iPadOS, leuk om eens uit te proberen!

Eerst even het ‘slechte’ nieuws: zowel iPad als iPhone kennen geen screensaver-functie. Zou immers zonde van de batterijcapaciteit zijn! In plaats van een mooie animatie springen deze apparaten dus over naar slaapstand en bijbehorend zwart scherm. Geen nood: de grafische hoogstandjes uit de app XScreenSaver doen het er wel op, dus je kunt er zonder meer uren naar kijken. 

Wil je de ‘echte’ screensaverfunctionaliteit, dan moet je uitwijken naar een Linux- of Unix-systeem. Of installeer het ook beschikbare XScreenSaver voor macOS. In dit artikel focussen we ons echter op de iPad/iOs-app XScreenSaver (er is trouwens ook een versie voor Android!). Want ondanks het feit dat dit feitelijk meer een grafische demo is, valt er aan de meeste individueel beschikbare ‘screensavers’ nog aardig wat te tweaken. 

Ook toepassingen zijn er in deze meer gelimiteerde vorm te bedenken. Sluit je iPad of iPhone aan op een tv en zorg voor psychedelisch party-achtergrondbehang. Als straks iOS/iPadOS 16 verschijnt, word daarbij ook nog eens het volledige potentieel van het externe scherm gebruikt.

Alweer 30 jaar oud

XScreenSaver stamt uit 1992 – 30 jaar oud dus alweer - en is ontwikkeld door Jamie Zawinski. Sinds die tijd wordt het nog altijd door dezelfde maker actief onderhouden. Het is altijd open source en dus gratis gebleven, ook in app-vorm. 

Zawinski is trouwens min of meer een legende in het IT-wereldje. Hij werkte onder meer aan de Netscape browser en aanpalend mailprogramma. Ook heeft hij sinds 1999 een nachtclub in San Francisco. Al met al een van de meer kleurrijke figuren dus. Iets wat zich zonder meer weerspiegelt in XScreenSaver. 

Na installatie van de app krijg je een lange lijst met beschikbare screensavers te zien. Overal wordt het jaartal van uitgifte bij vermeld, waardoor je ook mooi kunt zien wanneer de eerste 3D-videokaarten op de markt verschenen. Creatief programmeren zorgde er echter van het allereerste begin voor dat ook 2D-screensavers heerlijk zijn om naar te kijken.

Technisch-wetenschappelijk kijkgenot

Moderne hardware – inclusief tablets en smartphones – draaien meestal hun hand niet om voor het achterliggende rekenwerk, wat boterzachte animaties tot gevolg heeft. Je start een screensaver door simpelweg op de naam te tikken. Wil je eerst de instellingsmogelijkheden bekijken, dan tik je op de omcirkelde i. Per screensaver valt er van alles in te stellen. 

Veel van de screensavers hebben bovendien een wetenschappelijk achtergrond. Denk aan fractals, tandwielstelsels, zwaartekrachtvelden en meer. Verder geldt dat voor de meeste beschikbare screensavers een link naar meer uitleg en de achtergrond ervan beschikbaar. Kortom: als je wilt kun je er ook nog iets van leren.

©PXimport

Voor de computernerd is bijvoorbeeld de screensaver m6502 alleraardigst. Deze emuleert een 6502 cpu, een roemruchte 8-bitter die z’n hoogtijdagen in het homecomputertijdperk beleefde. Aardig detail: hij wordt nog steeds geproduceerd en gebruikt in bijvoorbeeld speelgoed. Hoe dan ook, de screensaver-versie is dus een emulator die continu programma’s uitvoert. 

Via de instellingen kun je het gewenste aantal instructies per seconde opgeven; in principe zijn die prima zoals ze staan. Tenzij je een ultrasnelle CPU wilt emuleren natuurlijk. Het beeld wordt getoond op een eveneens geëmuleerde beeldbuis-tv, inclusief wat ruis.

©PXimport

Terminal met nieuwswaarde

Phosphor is minstens zo retro als de hiervoor genoemde screensaver. Het betreft een terminal-emulator die random-teksten uit Wikipedia laat zien. Bijzonder aardig detail is, dat als je XScreenSaver op macOS of Unix hebt draaien, deze ook als programma gestart kan worden. In dat geval gedraagt het zich als een volwaardige VT-100 terminal! 

In plaats van de standaard ingestelde Wikipedia-artikelen kun je in de settings ook je eigen URL invoeren. Waarbij je al snel zult merken dat je dan in de meeste gevallen HTML-code te zien krijgt. Wat prima blijkt te werken is een RSS-feed als URL in het daarvoor bestemde veld in de settings in te voeren, probeer bijvoorbeeld maar eens https://www.nu.nl/rss/Algemeen voor een continue stroom aan algemeen nieuws van nu.nl.

©PXimport

Overigens is er ook de Apple ][ emulator, als screensaver gestart gewapend met een slideshow en ook random ingetikte programma’s die vervolgens uitgevoerd worden. Start je deze deze screensaver op bijvoorbeeld je Mac als losse app, dan gedraagt ook dit stukje software als een volwaardige terminal. Altijd handig om achter de hand te hebben, zo af en toe.

Fractals

Zoals al gemeld ontbreekt het aan fractals verre van in XScreenSaver. Kijk bijvoorbeeld eens naar IMS Map, voor wolkachtige patronen. Je kunt trouwens van alle getoonde beelden op de bekende manier screenshots maken; daarmee zijn (onderdelen van) gegenereerde graphics wellicht ook weer te gebruiken in eigen creaties. 

Hopalong is een ‘klassieke’ fractalgenerator, goed voor lang tijdverdrijf. C Curve genereert lijngebaseerde fractals, die heel simpel beginnen maar al snel uitgroeien tot complexe figuren.

©PXimport

Van nul tot nu

In XScreenSaver trekt een ruim stuk computergeschiedenis aan je ogen voorbij. Voor de ‘oude rotten’ zal het tenminste deels een feest van herkenning zijn, en voor ieder ander is het gewoon leuk om naar te kijken in een verloren uurtje. Waarbij je je moet bedenken dat álle screensavers in een app zijn gevat van slechts 20 MB groot. Daar is op ieder apparaat dus wel een permanent plekje voor te vinden, gokken we!

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.