Geen tijd om boeken te lezen? Dan luistert u toch gewoon in de file? Audioboeken te duur? Welnee, die maakt u gewoon zelf! Of het nu gaat om hoogstaande literatuur, een artikel uit Computer Idee of een rapport dat u voor werk of studie moet doornemen; lezen is een tijdrovende bezigheid en je kunt er niets naast doen. Aan de factor tijd kunnen we weinig doen maar wel aan het feit dat lezen vrijwel alle overige activiteit onmogelijk maakt. Met een audioboek in de speler kun je autorijden, de afwas doen, een muurtje metselen en wat er verder maar in u opkomt. Een klein probleempje: lang niet alles wat u zou kunnen willen lezen is verkrijgbaar als audioboek. De oplossing: de computer de teksten laten voorlezen en daar audiobestanden van maken en dat kan… met Balabolka. Maar voorlezen kan Windows toch ook? Jawel, maar alleen met de meegeleverde Engelse stem. Nieuwe Nederlandse stemmen zijn wel te koop maar duur en gratis stemmen van het oude SAPI 4-type zijn weer lastig aan de gang te krijgen. Balabolka – Russisch voor kletskous – lost dat probleem op.

1. Downloaden en installeren

Om Balabolka te kunnen gebruiken moeten we allereerst een Nederlandse stem installeren. Deze vinden we op de Balabolka-site www.cross-plus-a.com/balabolka.htm. We scrollen omlaag naar het hoofdstuk SAPI 4, klikken daar op de TruVoice-engine Dutch (2,6) MB en downloaden het bestand naar een map naar keuze. Vervolgens scrollen we terug naar boven en klikken op Download Balabolka (als u wilt kunt u ook een portable-versie downloaden). We slaan het bestand (balabolka.zip, 7028 kB) op in dezelfde map. We openen deze map en dubbelklikken op het spraakbestand lhttsdun.exe. We geven eventueel UAC-toestemming en klikken op Ja. Hiermee is de installatie een feit. Dan pakken we balabolka.zip uit met een programma als Winzip en starten het uitgepakte setup.exe. We geven zo nodig weer UAC-toestemming en klikken vier keer op Volgende. Tot slot klikken we op Beëindigen waarna Balabolka start (Afb.1).

©CIDimport

2. Aan de praat

Balabolka toont ons drie tabs genaamd SAPI 4, SAPI 5 en Microsoft Speech Platform (die laatste is een verhaal apart waarop we hier niet ingaan) waarbij de middelste actief is. We zien daar als stem “Microsoft Anna – English (United States)”. Bestaan er dan geen SAPI 5 stemmen in het Nederlands? Jawel, hoor, u vindt bijvoorbeeld in menig navigatieapparaat de Nederlandse stem Claire maar die krijgt u helaas niet bij uw Nederlandse Windows. Wij moeten het daarom doen met de kwalitatief mindere (maar wel gratis) SAPI 4-stem Hans die we bij stap 1 hebben geïnstalleerd. We klikken daarom op het SAPI 4-tabblad. Bij wijze van proef surfen we naar www.computeridee.nl/download/platt en kopiëren daar het stukje tekst. We schakelen naar Balabolka en plakken daar het tekstje. We zetten de cursor vooraan de tekst en klikken op het afspeel-pictogram. Hoor aan, daar begint Hans met voorlezen.

Wilt u snel iets voorlezen van bijvoorbeeld een webpagina zonder deze daadwerkelijk in Balabolka te plakken dan kunt u ook de tekst markeren, deze naar het klembord kopiëren en in Balabolka kiezen voor Spraak, Lees Klembord Hardop (F9).

3. Aanpassen

Elke TTS-stem (Text-to-speech) heeft bepaalde standaardinstellingen als het gaat om snelheid en toonhoogte. Deze kunt u tijdens het luisteren naar smaak aanpassen. We zetten de cursor weer vooraan en laten Hans opnieuw zijn verhaal houden. Onderwijl slepen we de schuif bij Snelheid naar 140 en die bij Toonhoogte naar 90. Dat klinkt al wat vlotter – al blijft het natuurlijk een robot vergeleken met SAPI 5-stemmen.

4. SAPI 5

Om dat te zien surfen we naar en.wikipedia.org/wiki/Text_to_speech en kopiëren daar enkele alinea’s Engelse tekst. We vervangen het stukje Nederlands in Balabolka en schakelen naar het SAPI 5-tabblad. Dan spelen we de Engelse tekst af en passen desgewenst snelheid en toonhoogte aan. Zoals u hoort bevat deze stem veel meer intonatie – al is het nog lang geen menselijke stem (Afb.2). Is het dan geen goed idee om de mooiere stem van Anna op ons Nederlandse tekstje los te laten? Nou, nee… Probeer het maar eens.

©CIDimport

5. Boeken openen

Naast korte stukjes tekst van het Klembord kunnen we Balabolka ook gebruiken om hele boeken voor te lezen. Het programma leest een groot aantal documentformaten waaronder txt, mobi, chm, djvu, doc, epub, lit, odt, pdf, rtf en archieven in zip- of rar-formaat. Als voorbeeld downloaden we een gratis roman in epub-formaat op www.biblioo.nl/ebook-luisterboek/mede-namens-mijn-vrouw/2202 en openen dit bestand (mede_namens_mijn_vrouw.epub, 308 kB) in Balabolka via Bestand, Openen. De tekst verschijnt vervolgens in het tekstvenster. Let op: als bij een pdf- of djvu-bestand géén tekst verschijnt ligt dat niet aan Balabolka maar aan het feit dat het bestand slechts uit (gescande) afbeeldingen bestaat.

6. Boeken voorlezen

Zittend achter de pc en met het tabblad SAPI 4 geselecteerd kunnen we het boek nu op de gebruikelijke manier laten voorlezen door op het afspeelpictogram te klikken. Het voordeel van deze methode is dat we makkelijk stukken over kunnen slaan en tijdens het luisteren snelheid en toonhoogte kunnen aanpassen. Nadeel is dat we hier bijvoorbeeld in de auto weinig mee kunnen. Balabolka kan echter ook gesproken tekst opslaan als audiobestand en dat doen we in de volgende stap.

7. Audio opslaan (1)

De meeste teksten beginnen met allerlei ballast zoals uitgeversinformatie, ISBN-nummer, enzovoort. Om dit alles over te slaan markeren we dit deel van de tekst en drukken op Delete. Daarna zorgen we dat Snelheid en Toonhoogte op onze favoriete waarde staan. Vervolgens kiezen we Bestand, Bewaar Audiobestand. We geven als bestandsnaam de titel van het boek, klikken op Opslaan en dan maar wachten… In ons geval ruim vijf kwartier. Dan meldt Balabolka dat het audiobestand klaar is. Het programma heeft een gecomprimeerd wav-bestand gemaakt van zo’n 735 MB. Spelen we dit af met onze standaard-mediaspeler dan zien we dat het voorlezen ruim negen uur zal duren.

8. Audio opslaan (2)

Wanneer u echt niet kunt leven met de vlakke stem van Hans dan is er nog een alternatief. Balabolka kan namelijk ook teksten laten voorlezen door de TTS-stem van Google Translate die we bij gebrek aan een naam maar even Beatrix noemen – want daar heeft de stem veel van weg. Als voorbeeld markeren we heel toepasselijk de vijf zinnetjes aan het begin van de roman die beginnen met “Ik zweer…” en kopiëren deze met Ctrl+C. In het menu kiezen we Gereedschap, Bewaar Audio Bestand (Google TTS). We plakken de tekst met Ctrl+V. We klikken op Blader en geven een bestandsnaam en locatie op. Dan klikken we tweemaal op Opslaan waarna de gesproken tekst van Google wordt gedownload (Afb.3). Ook dit is uiteraard een (zeer) tijdrovend karwei. Het is dan ook – welke methode u ook kiest – geen gek idee om boeken bijvoorbeeld per hoofdstuk te laten inspreken.

©CIDimport

En nu…?

Op de site van Balabolka kunt u desgewenst ook andere SAPI 4-stemmen downloaden zoals Frans, Duits of Spaans. Deze kunt u op de zelfde wijze gebruiken als de Nederlandse stem. Wie meer controle wil over uitspraak kan allerlei zogeheten ‘control tags’ aan teksten toevoegen waarbij voor SAPI 4 andere commando’s gelden dan voor SAPI 5. Wie nog verder wil gaan kan zich storten op homografen, woorden die het zelfde geschreven worden maar anders klinken al naar gelang de context. Balabolka kan deze vinden en u kunt ze dan vervangen door alternatieven die de juiste uitspraak dichter benaderen.

Balabolka ondersteunt tot slot verschillende soorten spellingcontrole zoals de gratis woordenboeken van Hunspell (hunspell.sourceforge.net) of de spellingchecker van Office 97/2000 en kan direct koppelen met Google Translate. Daarmee is Balabolka een zeer veelzijdige taalhulp.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.