Een website bouwen en onderhouden gaat sneller en beter met het juiste programma.

Een website bouwen en onderhouden gaat sneller en beter met het juiste programma. Het pakket Microsoft Office SharePoint Designer is daar prima voor te gebruiken en terwijl u er voorheen een flink bedrag voor moest neerleggen, is het tegenwoordig helemaal gratis! SharePoint Designer is een enorm uitgebreid pakket, dat zijn oorsprong vindt in het zakelijk gebruik. Het zit boordevol opties en mogelijkheden, die u voor thuisgebruik vast niet allemaal nodig hebt. Maar dat is geen enkel probleem, het programma is ook prima te gebruiken om een 'gewone' website te maken en te onderhouden. U gebruikt gewoon wat u nodig hebt en al het andere laat u voor wat het is, of u duikt er later nog eens in.

©CIDimport

Stap 1

Tik op www.microsoft.nl/downloads als zoekterm sharepoint designer in. Klik in de lijst met resultaten op SharePoint Designer 2007 en klik in de volgende pagina, bijna onderaan, op Downloaden achter SharePointDesigner.exe. Installeer het programma en bezoek tot slot desgewenst via de link Office Online de site van Microsoft om te zien of er updates zijn. Als u Windows Update gebruikt is dat niet echt nodig, dan krijgt u alles vanzelf wel een keer binnen. Het programma vindt u tussen de andere Microsoft Office programma's die u mogelijk hebt, namelijk onder Start, Alle programma's, Microsoft Office. Bij de eerste start meldt SharePoint Designer dat het niet het standaardprogramma is om webpagina's te onderhouden. Aan u de keuze of u nu al wilt overschakelen, of alles nog even zo laat. Ook alleen de eerste keer, ziet u het venster Privacy-opties. Hier vinkt u onder andere aan of online naar hulpbestanden gezocht mag worden en of anonieme statistieken verzonden mogen worden. Daarna kunt u van start.

©CIDimport

Stap 2

Het programmavenster is verdeeld in diverse taakvensters. Elk daarvan is groter of kleiner te maken door de muispijl op de scheidingsbalk te houden en deze dan met ingedrukte muisknop te verslepen. Hebt u niet alle deelvensters nodig, of vindt u het scherm te druk, dan sluit u ongebruikte taakvensters door op het kruisje te klikken. Deelvensters zijn altijd weer in te schakelen via Taakvenster in de menubalk. Als we de standaardindeling bekijken, ziet u linksboven het taakvenster Mappenlijst. Het is nu nog leeg omdat dit de eerste keer is dat u SharePoint Designer draait, maar straks is daar de inhoud van uw website te zien. Niet alleen de tekstpagina's, maar bijvoorbeeld ook alle plaatjes die u gebruikt. In het grote deelvenster in het midden knutselt u webpagina's in elkaar.

©CIDimport

Stap 3

We beginnen met het maken van een nieuwe website. Kies in de menu-balk voor Bestand, Nieuw, Website. Het venster Nieuw opent en u kiest Algemeen, Lege website. Onderin het venster geeft u de map op waar de bestanden voor deze website neergezet moeten worden. Een website is in deze context niet meer dan een verzameling bestanden (zoals tekst en plaatjes) die u in een map op uw computer neerzet. Pas later, zodra alles klaar is, zet u een kopie ervan op internet zodat ook anderen uw website kunnen zien!

©CIDimport

Stap 4

De naam van de nieuwe website (het pad van de map) verschijnt in het deelvenster Mappenlijst. U maakt de eerste webpagina door in de menubalk te kiezen voor Bestand, Nieuw, Pagina. Komt dit venster u bekend voor? Dat klopt! Het is exact hetzelfde venster als wanneer u een nieuwe website begint. Het venster heeft namelijk twee tabbladen: pagina en website. Een pagina beginnen kan ook door in de balk van het deelvenster te klikken op het pictogram Nieuwe pagina. De eerste pagina die u maakt wordt de startpagina van uw website en krijgt standaard als naam default.htm. De naam is direct te wijzigen, want bij een aantal providers moet hij index.htm of index.html heten. Wij kunnen in deze workshop natuurlijk geen volledige website bouwen, maar laten u wel zien hoe u snel aan de slag kunt met dit pakket. Uiteraard staat het u vrij naar hartenlust te variëren en te experimenteren! Dubbelklik eerst op het bestand om deze in het grote deelvenster te openen. Een pagina begint vaak met een koptekst, dus kiezen wij in de werkbalk direct onder de menubalk voor bijvoorbeeld het opmaakprofiel Kop1 <h1>. Dit doet u in het linkervakje, waar (Geen) staat. Prompt verschijnt op de lege pagina een gestippeld kader waar u iets kunt intikken. Omdat het om een koptekst gaat, is het verstandig de tekst kort te houden.

©CIDimport

Stap 5

Zodra u op Enter drukt, opent vanzelf een nieuw kader. Ditmaal voor een alinea en in het vak in de werkbalk (zie de vorige stap) staat nu ineens Alinea. Typ ook hier een tekst in, dat kan een welkomstwoord, een inleiding maar ook een heel verhaal zijn. Druk op Shift+Enter om naar het begin van een nieuwe regel binnen dezelfde alinea te springen. Druk alleen op Enter om een nieuwe alinea te starten. Tekst kan naar smaak worden opgemaakt. Dit regelt u via de werkbalk onder de menubalk. Kies bijvoorbeeld een andere lettertype, of pas de kleur en de grootte aan. Verder kan de alinea links, rechts of midden op de pagina worden uitgelijnd. Het voordeel van het werken met alinea's, is dat ze als geheel zijn op te pakken. Zo sleept u ze met gemak naar een andere plek op de pagina. Als u een lijst wilt maken, begint u eerst een nieuwe paragraaf (Enter) en kiest in de menubalk voor Opmaak, Opsommingstekens en nummering. Of u klikt in de werkbalk op een van de twee pictogrammen (horizontale streepjes met nummers of bolletjes ervoor). Tik uw tekst in en sluit de regel af met Enter, waarna een nieuw nummer of opsommingsteken verschijnt. Druk twee keer op Enter om de lijst af te sluiten.

©CIDimport

Stap 6

Tekst is leuk, maar plaatjes zijn minstens zo prettig. Ga eerst op een plek van de pagina staan waar u het plaatje wilt invoegen en kies in de menubalk voor Invoegen, Afbeelding, Uit bestand. Zoek het plaatje op en klik op Invoegen. Bij Alternatieve tekst kunt u desgewenst een korte omschrijving opgeven. Die wordt getoond zodra een bezoeker de muispijl boven het plaatje laat zweven. Een afbeelding is te verplaatsen door de muis bij een van de randen te houden tot het verplaatsingspictogram verschijnt. Vergroten en verkleinen kan ook, met de rondjes die her en der in de rand zitten.

©CIDimport

Stap 7

Een website bestaat vaak uit meerdere pagina's, waartussen een bezoeker heen en weer kan springen. Dat kan door links (hyperlinks) te maken. U selecteert een woord, zinsdeel, of afbeelding en klikt op het pictogram Hyperlink invoegen (een wereldbol met de schakel van een ketting). Als SharePoint Designer in een klein venster draait, moet u eerst op het pijltje uiterst rechts in de werkbalk klikken om het te kunnen zien. In het venster dat opent geeft u bij Adres het 'adres' op. Dat kan een andere pagina van deze website in aanbouw zijn, dan wijst u een bestand in een map aan. Het mag ook een al bestaande website van uzelf of iemand anders zijn, dan tikt u een echt internetadres in. In de linkerkolom van het venster staan bij Koppelen aan nog meer handige mogelijkheden. Zo kunt u bij E-mailadres een adres opgeven, zodat bezoekers een bericht naar u kunnen sturen. Naar een plek op dezelfde pagina springen kan ook, dat is vooral handig bij lange webpagina's. Dat scheelt scrollen! Geef dan de naam van een bladwijzer op bij Plaats in dit document. Die bladwijzer moet u wel eerst aanmaken en dat kan door ergens op de pagina een stukje tekst of een kopregel te selecteren en te kiezen voor Bewerken, Ga naar bladwijzer.

©CIDimport

Stap 8

Naarmate u pagina's bouwt en plaatjes toevoegt, wordt de lijst in het deelvenster Mappenlijst alsmaar langer en kan het wat onoverzichtelijk worden. Dan is het prettig om met mappen te werken, net zoals u via Windows Verkenner uw bestanden in mappen op een schijf plaatst. Een map maken kan door in de balk van dat deelvenster te klikken op het pictogram Nieuwe map. Of u klikt met rechts op een lege plek en kiest Nieuw, Map. Zodra een bestand naar een submap wordt verplaatst, dat kan eenvoudig door hem met de muis te verslepen, dan worden alle verwijzingen vanuit andere pagina's van deze website automatisch voor u aangepast. Als u een bestand een andere naam geeft kan dat ook gebeuren, maar dan wordt het eerst aan u gevraagd. U mag trouwens meerdere pagina's tegelijk open hebben. Elk exemplaar krijgt zijn eigen tabblad. Zo springt u snel van de ene naar de andere pagina om veranderingen aan te brengen of iets op te zoeken. Ook wisselt u zo eenvoudig tekst of plaatjes uit tussen pagina's. Een pagina die u niet meer nodig hebt, sluit u door met rechts op het tabje te klikken en te kiezen voor Sluiten (sneltoets Ctrl+F4). Is de pagina ondertussen gewijzigd, dan wordt gevraagd of u haar wilt opslaan. Hebt u ook nog plaatjes toegevoegd, dan kan een extra scherm verschijnen om deze in de map van de website op te slaan. Klik dan gewoon op OK.

©CIDimport

Stap 9

Om een voorbeeld te zien van hoe uw pagina er op internet gaat uitzien, klikt u in de werkbalk op het pictogram Voorbeeld in... Op de puntjes zal de naam van een browser staan. Als u de pagina is gewijzigd, wordt gevraagd of u de pagina eerst wilt bewaren. Omdat u niet weet welke browser uw bezoekers zullen gebruiken, moet de website er in alle gevallen pico bello uitzien. Een handige manier om dat vast te stellen, is door op het pijltje naast het pictogram te klikken en te kiezen voor Voorbeeld in meerdere browsers. De pagina verschijnt dan in elke browser die op uw systeem aanwezig is! Nu alleen nog elke denkbare browser op uw computer installeren...

©CIDimport

Stap 10

Zodra de website af is, is het tijd om hem te publiceren. Kies Bestand, Site publiceren en kies op het volgende scherm voor FTP. Nu hebt u enkele gegevens nodig die in een brief of e-mail van uw provider of hoster moeten zijn terug te vinden. Typ bij Locatie van externe website bijvoorbeeld de naam van de ftp-server in en klik op OK. In het vervolgscherm geeft u de gebruikersnaam en het wachtwoord van uw ftp-account op. De werking is vervolgens zoals u in veel andere ftp-programma's zult tegenkomen, want in het tabblad genaamd Website ziet u links de lokale map en rechts een (waarschijnlijk nu nog lege) map die online bij uw provider of hoster staat. Klik op Website publiceren om de upload van de website te starten. Maar let op, want bij sommige providers moet u eerst nog naar de juiste online map bladeren.

Deze workshop komt uit Computer Idee nummer 25, jaargang 2009

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.