De vpn-server die je in deze masterclass kunt installeren en configureren, maakt het mogelijk om onderweg veilig te surfen via je eigen internetverbinding thuis. We leggen uit hoe je dit voor elkaar krijgt op modellen van Asus, Netgear, AVM en D-Link. Een VPN op een router installeren doe je zo.

Een voordeel van je eigen router als vpn-server is dat het gratis is. Een ander voordeel is dat je ook vanuit het buitenland met een Nederlands ip-adres surft. Hierdoor kun je in ieder land (de Nederlandse) Netflix en regio-gebonden diensten als Uitzending Gemist gebruiken. Een nadeel ten opzichte van betaalde diensten is de snelheid. De downloadsnelheid wordt beperkt door de uploadsnelheid van je internetverbinding thuis en door de rekenkracht van je router.

Er zijn verschillende vpn-protocollen waarvan PPTP, L2TP/IPsec en OpenVPN de bekendste zijn. Van deze protocollen is PPTP de minst veilige en relatief eenvoudig te kraken. L2TP/IPsec en OpenVPN zijn wel veilig. We vertellen je in dit artikel hoe routers van Asus, Netgear, Avm en D-Link zijn in te zetten als vpn-server. Andere routers werken op vrijwel dezelfde manier.

Algemene tips

Een groot voordeel van een vpn-server die direct op je router draait, is dat je geen poorten open hoeft te zetten. Uiteraard moet je router dan wel direct aan het internet gekoppeld zijn. Een klein probleem is dat je een eigen router doorgaans koopt als aanvulling op een al bestaande (modem)router van je internetprovider. Om de ingebouwde vpn-server goed te gebruiken dien je de wan-poort van je eigen router aan te sluiten op een lan-poort van de router van je internetprovider.

Lastig is dat je nu werkt met twee routers achter elkaar en dat je eigen router een privé ip-adres van de eerste router krijgt. Je kunt aan het ip-adres dat je eigen router gebruikt voor de internetverbinding herkennen of je router achter een andere router hangt. Dit ip-adres zal een privaat adres in de reeks 192.168.x.x, 10.x.x.x of 172.16.x.x zijn. Je wil natuurlijk dat je eigen router geen last heeft van de andere router. Dat kun je op twee manieren regelen.

De eerste methode is de router van de internetprovider enkel te laten functioneren als modem, je eigen router krijgt dan direct een ip-adres van de internetprovider. Dit kan bij Ziggo door te bellen met de helpdesk en te vragen naar de bridge-functie. Je verliest dan wel de mogelijkheid om de openbare hotspots van Ziggo te gebruiken. Bij veel internetproviders heb je echter geen keuze en sluit je je eigen router altijd achter een andere actieve router aan. Ook daarvoor is een oplossing.

DMZ

Hangt je eigen router achter een router van je internetprovider, dan blokkeert deze hoogstwaarschijnlijk de poorten die de vpn-server nodig heeft. De oplossing is de DMZ (demilitarized zone) van de router van je internetprovider. Een apparaat dat in de DMZ hangt, is direct bereikbaar vanaf internet zonder dat daar nog een firewall tussen zit. Dat is in het geval van je eigen router geen probleem.

Log in op de router van je internetprovider en achterhaal welk ip-adres aan je eigen router is toegekend. Zoek in de webinterface naar de opties voor DMZ en vul hier het ip-adres in dat is toegekend aan je eigen router. Om helemaal zeker te weten dat dit altijd goed gaat, kun je het ip-adres dat is toegekend aan je eigen router vastzetten door een ip-reservering.

Zoek naar een optie als Static Lease, DHCP Binding of DHCP Reservering. Hier kun je een mac-adres vastkoppelen aan een ip-adres. Voor dit artikel hebben we de vpn-functionaliteit getest in de DMZ van een Ziggo-router, maar ook routers van andere internetproviders bieden een DMZ.

VPN op Asus-router

Log in op de webinterface van je Asus-router. Hangt je router direct aan internet en heeft deze een extern ip-adres van je internetprovider, dan kun je de ddns-mogelijkheid gebruiken die je vindt onder WAN / DDNS. Deze kun je gratis gebruiken met de server www.asus.com, maar werkt niet goed als je router achter een andere router hangt. Gebruik in dat geval de ddns-mogelijkheid dan niet.

Voor de vpn-server klik je in de linkerkolom op VPN. Kies het tabblad VPN Server en klik op OpenVPN. Zet de optie Enable VPN Server op On. Kies naast VPN Details voor Advanced Settings en verander Protocol naar TCP en Server Port naar 443. Je kunt deze opties ook op UDP en poort 1194 laten staan. Dit werkt iets sneller, maar TCP op poort 443 is lastiger te blokkeren door de beheerder van een netwerk.

Verander Extra HMAC Authorization naar Incoming (0). Zet de optie Push LAN to clients op Yes om je thuisnetwerk via de vpn-verbinding te benaderen. Zet de opties Direct clients to redirect Internet traffic, Respond to DNS en Advertise DNS to clients op Yes. Bij Encryption cipher kies je voor AES-256-CBC voor extra veiligheid. De rest van de opties hoef je niet te veranderen. Klik op Apply.

Standaard kun je inloggen op je vpn-verbinding met de gebruikersnaam en het wachtwoord van je router, deze gebruikersnaam zie je al in de tabel staan. Verander dus zeker de standaardinlognaam ‘admin’ naar iets anders en stel ook een sterk wachtwoord in. Je kunt daarnaast een extra account toevoegen door een username en password in te vullen en op het plusje in de kolom Add/Delete te klikken.

Nu je vpn-server is ingesteld, klik je op Export om het configuratiebestand voor OpenVPN te downloaden. Hangt je router direct aan internet in combinatie met de ddns-dienst van Asus, dan kun je dit bestand direct gebruiken. Hangt je Asus-router achter de DMZ van de router van je internetprovider, dan zul je het OpenVPN-configuratiebestand moeten bewerken.

©PXimport

In tegenstelling tot bij andere vpn-varianten wordt bij OpenVPN het ip-adres of de url van de vpn-server via het door de server aangemaakte configuratiebestand doorgegeven aan de client. Wanneer je Asus-router niet direct aan internet hangt (met een ip-adres van je internetprovider), dan zal het OpenVPN-configuratiebestand een lokaal ip-adres of een niet werkende ddns-url bevatten. Je moet daarom het configuratiebestand bewerken. Start Notepad en open het configuratiebestand (client.ovpn). Op één van de eerste regels vind je achter remote een ip-adres of een ddns-url, deze vervang je door het externe ip-adres van je internetprovider dat je kunt achterhalen via www.whatismyip.org of door de url van een DDNS-service die wel werkt.

Download op je iOS- of Android-apparaat de app OpenVPN Connect. Mail vervolgens het configuratiebestand naar jezelf en open het op je smartphone. Op de iPhone of iPad kies je in de lijst met opties Kopieer naar OpenVPN. De app OpenVPN Connect wordt nu vanzelf geopend en er staat een nieuw profiel klaar. Klik op het groene plusteken om het profiel te importeren. Vul nu je gebruikersnaam en wachtwoord in, selecteer Save en selecteer vervolgens de optie om te verbinden. Na een succesvolle verbinding zie je de aanduiding VPN in de statusbalk.

Op Android download je het configuratiebestand vanuit je mail-app. Open daarna zelf de OpenVPN Connect en klik op het optiemenu rechtsboven. Kies Import en vervolgens Import Profile from SD card. Navigeer naar de downloadmap (bij ons Download), selecteer je configuratiebestand (client.ovpn) en klik op Select. Vul je gebruikersnaam en wachtwoord in en vink Save aan. Klik vervolgens op Connect en bevestig het verbindingsverzoek. Na een succesvolle verbinding zie je een sleuteltje in de statusbalk.

VPN op Netgear-router

Netgear biedt een ddns-mogelijkheid die ook achter een andere router werkt en dus altijd bruikbaar is. Klik op Geavanceerd / Geavanceerde instellingen / Dynamische DNS. Kies Netgear als serviceprovider en vul een zelfgekozen hostnaam in (hostnaam.mynetgear.com), een e-mailadres en een wachtwoord en klik op Toepassen. Klik vervolgens op de link in de bevestigingsmail om de DDNS-dienst te bevestigen.

Om de vpn-server in te schakelen ga je naar Geavanceerd / Geavanceerde instellingen / vpn-service. Bij de meeste Netgear-routers (waaronder de R6400) zal de melding je opvallen dat iOS- en Android-clients niet worden ondersteund. Alleen voor de R7000 is onlangs een firmwareupdate (1.0.5.48 of hoger) uitgerold waarvoor dat niet meer geldt. Voor de oudere firmwareversie hebben we wel een oplossing voor Android. Heb je een router met een oudere firmwareversie, kies onder geavanceerde configuratie dan voor TCP en vul als Servicepoort 443 in. Heb je een R7000 met de nieuwste firmware, kies dan bij TUN Mode Service Type voor TCP en poort 443.

Hiermee wordt het voor een netwerkbeheerder moeilijker om de vpn-verbinding te blokkeren. Kies bij Clients gebruiken deze vpn-verbinding voor toegang de optie Alle sites op internet en thuisnetwerk. Klik vervolgens op Toepassen. Heb je een Netgear-router met oudere firmware klik dan op de knop Voor Windows om de configuratiebestanden te downloaden. Heb je een R7000 met de nieuwste firmware, klik dan op Voor Smartphone.

©PXimport

Heb je een Netgear-router met een oudere firmware, dan kun je de vpn-verbinding niet gebruiken op iOS. De reden is dat OpenVPN op twee manieren (TUN en TAP) een verbinding kan opbouwen. Netgear ondersteunt in de oudere firmware alleen TAP, terwijl de iOS- en Android-apps alleen TUN ondersteunen. Voor Android is er in de vorm van de app OpenVPN Client voor € 6,99 wel een oplossing die TAP ondersteunt.

Pak het zip-bestand dat je vanaf je Netgear-router hebt gedownload uit naar een map op je Android-apparaat. Open de app OpenVPN Client en klik op het plusteken. Kies Import VPN Profile en navigeer naar de map waar je de configuratiebestanden hebt opgeslagen en selecteer het .ovpn-bestand. Klik op de vpn-verbinding en vervolgens op het potlood. Kies Custom options en klik op het plusteken. Kies bij option voor route-gateway en tik bij Value het ip-adres waarop de webinterface van je Netgear-router bereikbaar is (doorgaans 192.168.1.1). Klik op het Opslaan-pictogram en ga terug naar het hoofdscherm van de app. Activeer nu de vpn-verbinding.

Heb je een R7000 met de nieuwste firmware, dan heb je bovenstaande betaalde app niet nodig en kun je op zowel iOS als Android de gratis app OpenVPN Connect gebruiken. Pak dan de bestanden die je vanaf je router hebt gedownload uit in een map. Je hebt nu vier bestanden die je moet bundelen in één bestand. Open client3.ovpn in Notepad en voeg het volgende toe:

<ca>

</ca><cert>

</cert><key>

</key>

Open het bestand ca.crt en plak de inhoud direct achter <ca>. Open vervolgens client.crt en plak de inhoud direct achter </ca><cert>. Open vervolgens het bestand client.key en plak de inhoud direct achter </cert><key>. Sla het bestand client3.ovpn op. De procedure om de vpn-server in te stellen op je iOS- of Android-apparaat is hetzelfde als bij de Asus-router.

VPN op FRITZ!Box

Log in op de webinterface van de FRITZ!Box en zorg dat deze op Advanced staat, onder in beeld moet dan View: Advanced staan. Staat hier View: Standard, klik er dan op om over te schakelen. Hangt de FRITZ!Box direct aan internet (dat is sowieso het geval als je hem van een provider hebt gekregen), dan kun je gebruik maken van de ddns-mogelijkheid. Is dat niet het geval, dan werkt de ddns-functionaliteit net als bij Asus niet omdat deze wordt bijgewerkt met een privaat ip-adres.

De instellingen voor ddns vind je via Internet / Permit Acces / Dynamic DNS. Om de vpn-server in te schakelen, kies je Internet / Permit Access / VPN. Klik op Add a VPN Connection en kies de optie Configure VPN connection for one user en klik op Next. Klik op Add User en vul een User name en Password in. Het veld E-mail address kun je leeg laten. Vink vervolgens alle opties met uitzondering van vpn uit en klik op OK.

Je krijgt de vraag of je de vpn-instellingen voor iOS en Android wilt zien. Klik op OK en kopieer de getoonde instellingen of druk de pagina af. Hangt je FRITZ!Box direct aan internet, dan zullen de getoonde instellingen werken. Hangt je FRITZ!Box achter een andere router, dan zal het getoonde ip-adres voor de server niet werken. In plaats daarvan gebruik je je externe ip-adres dat je kunt vinden via www.whatsmyip.org.

Zowel iOS als Android bevatten ingebouwde ondersteuning voor IPSec. In iOS ga je naar Instellingen / Algemeen / VPN. Klik op Voeg vpn-configuratie toe. Kies bij Type de optie IPSec en vul een zelfgekozen beschrijving in. Bij Server voer je indien ingesteld de url van je ddns-dienst of het externe ip-adres van je internetprovider in. Verder vul je de velden Account, Wachtwoord, Groepsnaam en Geheim in met de informatie die de Fritz!Box je toonde. Klik op Gereed en je kunt de vpn-verbinding gebruiken.

In Android ga je naar Instellingen / Meer / VPN. Klik op het plusteken, voer een naam in en kies bij Type de optie IPSec Xauth PSK. Voer bij Serveradres het externe ip-adres van je internetprovider in of indien ingesteld de url van je ddns-dienst. Bij IPSec-id en de IPSec-sleutel voer je de gegevens in die de Fritz!Box je toonde en klik op Opslaan. Om verbinding te maken, klik je op de vpn-verbinding en voer je je gebruikersnaam en wachtwoord in.

©PXimport

VPN op D-Link router

D-Link bevat een ddns-mogelijkheid die ook werkt achter een andere router. Hiervoor moet je eerst een account aanmaken op www.dlinkddns.com en bevestigen via een e-mail. Vervolgens log je in op deze website en stel je een host in door een zelfgekozen hostname te kiezen (jouwnaam.dlinkddns.com) en deze te koppelen aan een ip-adres.

Heb je dit gedaan, dan ga je in je in de webinterface van je router naar Features / Dynamic DNS. Kies Enabled bij Enable Dynamic DNS en kies dyndns.com bij Server Address. In het veld Host Name vul je de volledige ddns-url die je eerder via de website hebt ingesteld, dus jouwnaam.dlinkddns.com. Vul ook je gebruikersnaam en wachtwoord in en klik op Save. Na een tijdje verandert de Status in Connected.

Om de vpn-server in te schakelen klik je op Features / Quick VPN. Zet de optie L2TP over IPSec op Enabled, kies een veilige gebruikersnaam en wachtwoord en verander eventueel de PSK (dat is de zogenoemde pre-shared key). Klik op Advanced Settings en controleer of het Authentication Protocol op MSCHAPv2 staat en MPPE op RC4-128. Klik vervolgens op Save om de vpn-server te activeren.

Zowel iOS als Android bevatten ingebouwde ondersteuning voor L2TP/IPSec. In iOS klik je op Instellingen / Algemeen / VPN. Kies Voeg vpn-configuratie toe en kies L2TP als type. Vul een beschrijving in en voer bij server de ingestelde DDNS-url of het externe ip-adres van je internetprovider in. Vul vervolgens je gebruikersnaam en wachtwoord in. In het veld Geheim voer je in wat D-Link in zijn webinterface PSK noemt. Zorg dat de optie Stuur alle verkeer aanstaat en klik op Gereed. Vervolgens kun je een verbinding maken.

In Android kies je Instellingen / Meer / VPN. Klik op het plusteken en voer een zelfgekozen naam in. Kies bij Type voor L2TP/IPSec PSK en vul als serveradres de DDNS-url of het externe ip-adres van je internetprovider in. Vul in het veld Van tevoren gedeelde IPSec-sleutel in wat D-Link PSK noemt. Kies vervolgens Opslaan. Om verbinding te maken, klik je op de zojuist ingestelde vpn-verbinding en vul je je gebruikersnaam en wachtwoord in. Vink Accountgegevens opslaan aan en klik op Verbinding maken.

©PXimport

DDNS

Het instellen van een vpn-server is, zoals je tussen de regels door kunt lezen, eigenlijk het halve verhaal. Je kunt prima inloggen op je vpn-server door het externe ip-adres van je modem in te geven. De meeste internetproviders garanderen voor consumentenabonnementen echter geen vast ip-adres. In de praktijk wijzigt je ip-adres eigenlijk nooit, maar het kan na bijvoorbeeld een storing of werkzaamheden wel wijzigen.

Met een dynamische DNS-dienst (DDNS) koppel je het externe ip-adres van je modem aan een url. Deze url wordt automatisch bijgewerkt en verwijst altijd naar het huidige ip-adres van je modem. Vrijwel alle routers bevatten DDNS, maar die is niet altijd bruikbaar. Soms wordt namelijk het ip-adres van de WAN-poort aan de url gekoppeld en dat heeft geen zin als je router achter een andere router hangt. Dit is het geval bij ASUS en AVM FRITZ!Box. Netgear en D-Link bieden wel een DDNS-optie die altijd werkt en ook achter een andere router netjes een werkende url produceert.

Heeft je eigen router geen werkende DDNS, dan kun je controleren of de router van je internetprovider een DDNS-mogelijkheid biedt. Anders kun je sommige NAS-apparaten of een pc gebruiken voor DDNS. Om te controleren of je DDNS-service goed is ingesteld, kun je de url pingen. Zie je vervolgens het externe ip-adres van je modem, dan is de service goed ingesteld. DDNS is overigens niet nodig, je kunt altijd het ip-adres van je internetprovider gebruiker.

En testen maar!

De laatste stap is controleren of je vpn-verbinding ook daadwerkelijk goed werkt. Controleer ten eerste in de statusbalk of vpn actief is. In iOS zie je de aanduiding vpn, terwijl Android een sleuteltje toont. Vervolgens controleer je of al je verkeer via de tunnel loopt. Zeker in het geval van OpenVPN is deze controle niet overbodig. OpenVPN kun je namelijk zo instellen dat je via de vpn-tunnel wel toegang krijgt tot je thuisnetwerk, maar dat het normale internetverkeer nog steeds over de primaire netwerkverbinding van de smartphone gaat.

Wij willen juist dat al ons internetverkeer via de vpn-tunnel gaat zodat we niet worden afgeluisterd op openbare netwerken. Controleren of al je internetverkeer via de vpn-verbinding loopt, is gelukkig eenvoudig. Surf naar www.whatismyip.org. Als alles goed werkt, zie je hier het externe ip-adres van je modem thuis. Is dat het geval, dan is alles goed ingesteld en kun je met een gerust hart surfen. Zie je een ander ip-adres, dan is er iets niet goed ingesteld.

Doe de controle overigens niet via wifi thuis, dan zul je namelijk ook bij verkeerde instellingen het goede ip-adres zien. Gebruik de mobiele dataverbinding van je smartphone om dit uit te testen of test het op een ander wifi-netwerk.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.