Reageert Windows op jouw (oude) pc of laptop stroperig? Via allerlei kunstgrepen kun je de boel mogelijk nog wat vlottrekken, maar verwacht geen wonderen. Iets wat écht helpt, is de installatie van een lichtgewicht besturingssysteem. De relatief nieuwe en gratis Linux-distributie CachyOS is hiervoor heel geschikt. Je komt in de overzichtelijke gebruikersomgeving heel wat vertrouwde namen tegen.

CachyOS is tot dusver onderbelicht gebleven. Ten onrechte, want volgens de bekende informatieve website Distrowatch wint dit besturingssysteem in rap tempo terrein. Niet voor niets staat CachyOS inmiddels in de top tien van populairste Linux-systemen.

Opstartbare usb-stick maken

Je hebt van CachyOS een zogeheten image nodig. Hiermee ga je op een later moment de installatie in orde maken. Er bestaan verschillende versies van het besturingssysteem. In dit artikel gaan we aan de slag met de desktopeditie. Surf naar www.cachyos.org/download en klik op Download Desktop Edition / Direct om het iso-bestand op te slaan.

Je kunt CachyOS het beste vanaf een opstartbare usb-stick installeren. Je moet het opslagmedium hiervoor klaarmaken. Er bestaan diverse hulpprogramma’s waarmee dat kan. De ontwikkelaar adviseert balenaEtcher. Dit tooltje is voor Windows, macOS en Linux beschikbaar. Verbind eerst een usb-stick met minimaal 8 GB opslagruimte met een willekeurige computer en start het programma daarna op. Via Flash from file selecteer je in de verkenner het iso-bestand. Klik nu op Select target en vink de usb-stick aan. Bevestig met Select. Je klikt als laatste op Flash om de opstartbare usb-stick te creëren.

Live-omgeving

Het is nu de bedoeling om de beoogde CachyOS-computer met de zojuist gemaakte usb-stick op te starten. Sluit de opslagdrager aan en schakel het systeem in. Druk tijdens de opstartfase op een specifieke toets om het computermenu (BIOS of UEFI) te openen. Vaak is dat F2, maar het kan bijvoorbeeld ook F10, F12 of Delete zijn. Dat verschilt per computer. Het is nu zaak om de usb-stick als eerste opstartschijf te selecteren. Kijk of je een onderdeel als Boot, Boot Priority of iets soortgelijks kunt vinden. Met behulp van de muis of pijltjestoetsen kun je vaak de opstartvolgorde wijzigen. Als dat eenmaal is gelukt, herstart je de computer.

Zodra het menu van CachyOS verschijnt, kies je voor een standaardinstallatie. Dat is doorgaans de bovenste optie. Bevestig vervolgens met Enter. Na even wachten komt de live-omgeving tevoorschijn. Dat is in feite een voorproefje van het besturingssysteem waarin je alvast wat zaken kunt uitproberen. Klik in het welkomstvenster op Launch installer om de definitieve installatie te starten.

Voorafgaand aan de installatie kom je eerst in de live-omgeving van CachyOS terecht.

Installatie uitvoeren

Je controleert in het installatiescherm of de Nederlandse taal is geselecteerd en kiest in het volgende venster de juiste regio. Via Volgende selecteer je de gewenste toetsenbordindeling. Klik verder en bepaal op welke partitie je CachyOS wilt installeren. Wil je met een schone lei beginnen, dan ligt de optie Wis schijf voor de hand. Wijs daarna in het uitrolmenu ext4 aan als bestandssysteem. Daarmee creëer je namelijk een stabiele werkomgeving.

Overigens kun je CachyOS eventueel ook naast Windows installeren. Voor het inrichten van zo’n dualboot-systeem moet je de juiste partitie aan de Linux-distributie toewijzen. Maak een keuze en bevestig met Volgende.

Het besturingssysteem is in allerlei sausjes beschikbaar. Voor deze workshop selecteren we Plasma Desktop, maar het staat je vrij om een ander uiterlijk te kiezen. In het volgende scherm voeg je eventueel extra onderdelen toe, al kan dat ook op een later moment. Laat de standaardinstellingen ongewijzigd en klik wederom op Volgende. Vul nu een naam, gebruikersnaam en computernaam in. Je bedenkt ook een wachtwoord. Via Volgende / Installeer / Install Now wordt de installatie uitgevoerd. Je zet na afloop een vinkje voor Nu herstarten en klikt op Voltooid.

Je kunt tussen maar liefst zeventien lay-outs kiezen!

Eerste kennismaking

Als de installatie is gelukt, start het zojuist geïnstalleerde Linux-systeem voor het eerst op. Typ het wachtwoord om door te gaan naar het bureaublad. Elke keer dat CachyOS opent, verschijnt er een welkomstvenster. Klik dat nog niet weg, want je hebt hiermee snel toegang tot enkele handige onderdelen. Daar gaan we zo dadelijk mee aan de slag.

Vanaf het prille begin hebben andere personen niet zomaar toegang tot jouw computer.

Wie Windows gewend is, hoeft vermoedelijk niet lang te wennen aan de navigatiestructuur. Klik linksonder op het logo van CachyOS om het startmenu te openen. Hier zijn flink wat applicaties over verschillende categorieën verdeeld. Kies bijvoorbeeld Systeem / Dolphin om een bestandsbrowser te openen. Hier vind je alle lokaal opgeslagen foto’s, video’s, documenten en overige bestanden. Daarnaast bevindt zich in Dolphin ook een prullenbak met verwijderde items.

Verder staan helemaal rechts van de taakbalk diverse systeempictogrammen. Daarmee regel je onder andere het geluid en de netwerktoegang. Via het kleine pijltje komen er nog meer pictogrammen tevoorschijn. Vraag bijvoorbeeld een overzicht van recente meldingen op of pas de energie-opties aan. Tot slot kun je hier ook scherminstellingen wijzigen.

Dolphin is een soort verkenner waarin je alle bestanden kunt terugvinden.

CachyOS bijwerken

Net zoals bij elk besturingssysteem is het belangrijk om de boel regelmatig bij te werken. Hiervoor komt het eerder genoemde welkomstvenster goed van pas. Heb je dat weggeklikt, dan haal je het weer tevoorschijn. Klik in het menu op Systeem en CachyOS Hello. Ga nu naar Programma’s / Aanpassingen en Systeem bijwerken. Na opgave van het juiste wachtwoord checkt een hulpprogramma of er updates zijn. Tik op de J-toets en Enter om het besturingssysteem bij te werken. Je sluit na afloop het venster met Enter.

Vertrouwde tooltjes

Elk besturingssysteem valt of staat met de beschikbare programma’s. Dat zit bij CachyOS wel goed. Er zijn zelfs een aantal nuttige tooltjes voorgeïnstalleerd. Zo gebruik je Cachy Browser om op internet te surfen en VLC Media Player om naar video’s te kijken. Verder vind je in het menu een fotoviewer (Gwenview), tekstverwerker (KWrite) en analyseprogramma (Systeemmonitor).

In Systeemmonitor zie je in hoeverre de processor en het werkgeheugen worden belast.

Je kunt in CachyOS nog veel meer toepassingen installeren. Klik in het welkomstscherm rechtsonder op Programma’s installeren. Er opent een venster met vijftien categorieën. Je klikt voor een categorie op het pijltje om de onderliggende tooltjes te tonen. Op die manier kom je allerlei vertrouwde namen op het spoor. Firefox is bijvoorbeeld een bekende browser, terwijl je met Thunderbird e-mailaccounts kunt beheren. Voor kantoortoepassingen is het LibreOffice-pakket een aanrader. Je komt daarnaast onder andere toepassingen voor e-bookbeheer (Calibre), fotobewerking (GIMP) en videomontages (Kdenlive) tegen. De keuze is reuze!

Wil je iets installeren? Zet dan achter een of meerdere programma’s een vinkje. Je kiest daarna Systeem bijwerken. Typ in het verschenen commandovenster het juiste wachtwoord en bevestig met Enter. Nadat alle programmagegevens zijn opgehaald, druk je achtereenvolgens op de J-toets en Enter. Is de installatie afgerond? Sluit dan met Enter het commandovenster. De freeware nestelt zich automatisch in het startmenu.

Je kunt vanuit CachyOS in één klap diverse bekende programma’s installeren.

Tot slot

In dit artikel komen alleen de basisbeginselen van CachyOS aan bod. Je kunt je ontdekkingstocht natuurlijk op eigen houtje vervolgen, want het besturingssysteem kent verrassend veel mogelijkheden. Bekijk alle onderdelen in het startmenu, zodat je CachyOS goed leert kennen.

Vooral het hulpprogramma Systeeminstellingen is de moeite waard. Hier kun je diverse zaken van de computer naar eigen wens aanpassen. Denk bijvoorbeeld aan het gedrag van de muis, het touchpad, het toetsenbord en de monitor. Je kunt ook de achtergrond, het thema en het lettertype wijzigen. Gebruik bovenaan zo nodig de zoekfunctie om een bepaalde instelling te vinden. Veel computerplezier!

In de Systeeminstellingen pas je talloze zaken naar eigen smaak aan, zoals het kleurenschema.

Als je het belangrijk vindt dat je niet gevolgd wordt tijdens het internetten, kun je beter geen standaardbrowser als Microsoft Edge en Google Chrome gebruiken. Er zijn verschillende browsers die beweren speciaal te zijn ontworpen om je online sporen zo veel mogelijk te verbergen. In dit artikel bespreken we vier zelfbenoemde privacybrowsers en kijken we of ze hun beloftes waarmaken.

Brave

De op Chromium gebaseerde Brave-browser zorgt er (zonder dat je aan de instellingen hoeft te komen) voor dat de identificeerbare informatie die je browser naar websites en adverteerders stuurt (oftewel je 'fingerprint'), iedere keer weer compleet willekeurig is, zodat je niet betrouwbaar kunt worden geïdentificeerd. Volgens de website Cover Your Tracks worden vrijwel alle trackers geblokkeerd door de browser.

Desondanks vertrouwen sommige gebruikers Brave niet meer, doordat de browser verschillende controverses op zijn naam heeft staan. Zo kwam Brave in 2016 met een (optionele) functie die advertenties op websites blokkeerde, maar vervolgens verving door eigen reclames. Gebruikers kregen dus alsnog advertenties te zien, maar nu streek de browser daar zelf de inkomsten voor op.

Vier jaar later verving Brave zonder het te melden URL's naar sommige cryptosites door affiliatelinks (waar de browser geld mee verdient) en in 2023 kwam de browser in opspraak omdat het zijn VPN-dienst standaard installeerde bij gebruikers. Brave beweert overigens dat dit allemaal fouten betrof en heeft de controversiële veranderingen inmiddels teruggedraaid.

DuckDuckGo

De zelfbenoemde 'Private Browser' DuckDuckGo belooft net als de andere browsers in dit artikel dat je tijdens het surfen niet kan worden getraceerd. Toch scoort de browser op basis van de uitslagen van PrivacyTests.org minder goed dan andere privacybrowsers. Er worden met de standaardinstellingen maar iets meer trackers geblokkeerd en fingerprintgegevens verborgen dan bij reguliere browsers. In een recent onderzoek werd dan ook geconcludeerd dat DDG direct na de installatie 'middelmatige privacybescherming' biedt, terwijl de andere in dit artikel besproken browsers volgens de onderzoekers een hoge mate van privacybescherming bieden. Wel kun je je privacy via de instellingen opkalefateren.

DuckDuckGo maakt (net als veel andere privacybrowsers) standaard gebruik van zijn gelijknamige zoekmachine waarmee je incognito surft. Hoewel de zoekmachine de zoekindex van Microsofts Bing gebruikt, kan Microsoft hierdoor niet zien waar je naar zoekt. Deze zoekdeal met Microsoft zorgde in 2022 wel voor wat controverse, aangezien toen bleek dat DDG hierdoor de trackers van Microsoft niet mocht blokkeren. Kort nadat dit ontdekt werd, liet DuckDuckGo weten dat het de trackers van het bedrijf toch wel gaat blokkeren.

LibreWolf

LibreWolf is een aangepaste versie van Firefox die standaard een stuk meer privacyfuncties en een robuustere beveiliging biedt. Net als Brave komt de browser feilloos door de trackingtests van PrivacyTests.org heen, al laat je volgens Cover Your Tracks wel nog enkele vingerafdrukgegevens achter in LibreWolf.

Standaard worden alle gebruikersgegevens en cookies gewist na het sluiten van de browser, wat lang niet iedereen handig zal vinden, maar dat kan via de instellingen ongedaan gemaakt worden. Ook zijn de standaardinstellingen mogelijk dusdanig streng dat sommige websites onbruikbaar worden en er andere problemen ontstaan, zoals het niet kunnen inschakelen van de donkere modus. Volgens de ontwikkelaar kun je de meeste problemen verhelpen door de optie Resist Fingerprinting in de instellingen uit te schakelen, maar dat gaat natuurlijk wel ten koste van de privacy.

TOR

Als je écht zo anoniem mogelijk wil internetten, is TOR waarschijnlijk de beste keus. Voordat je een website bezoekt, wordt je 'bezoekaanvraag' eerst door meerdere lagen versleuteling gehaald voordat de pagina in kwestie wordt geladen. TOR anonimiseert alle fingerprints en blokkeert alle reclames en trackingscripts, waardoor het bijna onmogelijk wordt om iemands locatie of identiteit (bijvoorbeeld door middel van het IP-adres) te achterhalen. Niet zo gek, dus, dat TOR de populairste manier is om verborgen .onion-adressen (ook wel het darkweb genoemd) te bezoeken.

Deze verregaande privacyfocus gaat wel ten koste van de gebruiksvriendelijkheid. TOR is merkbaar langzamer dan reguliere browsers, omdat al je verzoeken eerst meerdere keren omgeleid worden zodat je onnavolgbaar blijft. Ook worden alle cookies na iedere sessie standaard gewist, waardoor je telkens met 'schone lei' begint en je veelgebruikte webadressen, inloggegevens en dergelijke steeds weer handmatig moet invullen. Doordat TOR álle trackers blokkeert, functioneert een groot aantal websites bovendien niet goed in deze browser, blijkt uit onderzoek van The Markup.

Lees ook: Hoe gaan populaire browsers om met je privacy? 

Met dual sim kun je twee telefoonnummers op één telefoon gebruiken. Ideaal als je werk en privé gescheiden wilt houden bijvoorbeeld, of op vakantie lokaal (en dus goedkoop) wilt bellen en internetten. Maar wat doe je als het niet lekker werkt? In dit artikel lees je hoe je veelvoorkomende dual sim-problemen snel oplost.

Lees ook: Dual sim: wat is het en hoe werkt het?

Probleem 1: Geen verbinding op tweede simkaart

Dit is het meest voorkomende probleem. Probeer deze stappen:

1.    Check of dual sim aanstaat in je instellingen.
2.    Herstart je telefoon.
3.    Haal beide simkaarten eruit en doe ze er opnieuw in (bij fysieke kaarten).
4.    Zet vliegtuigstand aan en weer uit.
5.    Reset je netwerkinstellingen als niks anders werkt.

Probleem 2: Batterij gaat veel te snel leeg

Twee simkaarten vragen meer van je batterij. Zo bespaar je stroom:

1.    Schakel mobiele data uit op de simkaart die je minder gebruikt.
2.    Gebruik één vaste simkaart voor data en de ander alleen voor bellen en sms'en
3.    Zet je tweede nummer alleen aan als je het nodig hebt.
4.    Beperk het gebruik van beide simkaarten tegelijk om de batterij te ontlasten. 

Probleem 3: Je mist oproepen op één nummer

Als je oproepen mist op één nummer maar niet op het andere:

1.    Check of je niet per ongeluk doorschakeling aan hebt staan.
2.    Kijk of beide simkaarten op 'toestaan' staan voor oproepen.
3.    Test of het probleem ook bestaat met een andere simkaart.
4.    Controleer of je genoeg beltegoed hebt op beide nummers. 

©William W. Potter

Probleem 4: Internet werkt niet goed

Problemen met je mobiele data? Doe dit:

1.    Check welke simkaart je hebt ingesteld voor mobiele data.
2.    Zorg dat mobiele data aanstaat voor de juiste simkaart.
3.    Controleer je APN-instellingen (vraag die op bij je provider).
4.    Probeer handmatig een netwerk te kiezen. 

Probleem 5: Telefoon ziet tweede simkaart niet

Als je telefoon de tweede simkaart niet herkent:

1.    Controleer of de simkaart goed in het simkaartslot zit.
2.    Maak de contactpunten schoon met een droge doek.
3.    Probeer de simkaart in een andere telefoon.
4.    Bij e-sim: verwijder hem en installeer opnieuw. 

Probleem 6: Apps werken niet met tweede nummer

Problemen met WhatsApp of andere apps op je tweede nummer?

1.    Check of je telefoon dual apps ondersteunt.
2.    Installeer de app opnieuw.
3.    Zorg dat je tweede simkaart ook toegang heeft tot internet.
4.    Gebruik een app-kloon-functie als je telefoon die heeft.

Andere problemen?

Als deze oplossingen niet werken, ligt het probleem waarschijnlijk dieper. Het kan te maken hebben met hardware, zoals een beschadigde simkaart, een kapotte simkaartlezer of een simkaart van het verkeerde formaat. Maar ook software kan de boosdoener zijn, bijvoorbeeld verouderde telefoonsoftware, onjuiste providerinstellingen of bugs in het besturingssysteem.

In zulke gevallen is het slim om contact op te nemen met de juiste partij. Voor problemen met je simkaart of netwerk kun je terecht bij je provider. Gaat het om hardware, neem dan contact op met de verkoper van je telefoon. Voor softwareproblemen kun je vaak het beste bij de fabrikant aankloppen.

Tips om problemen te voorkomen

Om problemen met dual sim te voorkomen, kun je een paar eenvoudige stappen nemen. Controleer vóór aankoop of je telefoon daadwerkelijk dual sim ondersteunt, zodat je zeker weet dat het werkt. Update je telefoonsoftware regelmatig om bugs te voorkomen en nieuwe functies te benutten. Gebruik altijd simkaarten van het juiste formaat en wees voorzichtig bij het openen en sluiten van de simkaarthouders. Heb je e-sims? Bewaar de QR-codes zorgvuldig voor het geval je ze opnieuw moet instellen. Tot slot is het slim om af en toe te controleren of beide nummers nog correct functioneren.