Linux-distributies zijn er in vele soorten en maten, maar het gelikte elementary OS is wel een heel bijzonder exemplaar. Hiermee lijkt het net of je OS X op je computer draait. Na de installatie kom je meteen terecht in een vertrouwde gebruikersomgeving waar diverse apps voor je klaarstaan.

1 Welke versie?

Elementary OS is in een 32bit- en 64bit-versie beschikbaar. Bekijk vooraf welke processorarchitectuur je voor jouw systeem nodig hebt. Heb je geen idee en gaat het om een wat oudere machine? Neem dan voor de zekerheid de 32bit-versie. Lees ook: 15 manieren om met Linux aan de slag te gaan.

Surf naar www.elementary.io en scrol een stukje omlaag. De makers van elementary OS vragen om een bedrag te betalen voor het gebruik van de software, maar dat is niet verplicht. Klik op Aangepast en vul als bedrag een 0 in. Kies daarna voor Download elementary OS en klik op Freya 32-bit of Freya 64-bit. Bewaar het iso-bestand ergens op je harde schijf.

©PXimport

2 Installatie-stick

Aan de hand van het iso-bestand installeer je elementary OS op de pc. Je brandt dit image op een dvd of je voert de installatie vanaf een usb-stick uit. Bij laatstgenoemde methode installeer je eerst het Windows-programma Rufus. Zodra je het tooltje hebt geopend, prik je de usb-stick in de pc. Selecteer onder Apparaat de juiste opslagdrager en kies achter Creëer een opstartbare disk met voor ISO image. Bij Partitie-indeling en type doelsysteem selecteer je MBR partitie-indeling voor BIOS of UEFI-CSM. Via het pictogram met de cd-rom voeg je daarna het iso-bestand toe. Klik op Start om de installatie-stick te maken.

3 Installatie voorbereiden

Je start de installatie van elementary OS door het systeem vanaf de dvd of usb-stick te laden. Tijdens het opstarten van de pc druk je op een specifieke sneltoets om het BIOS of de UEFI te openen, bijvoorbeeld F2, F12 of Delete. Wijzig zo nodig de opstartvolgorde en zorg ervoor dat het systeem opstart vanaf het opslagmedium met elementary OS. Je regelt dat door het cd/dvd-station of de usb-stick in het bootmenu te selecteren.

©PXimport

4 Installatie starten

Zodra je het systeem vanaf de dvd of usb-stick opstart, verschijnt al snel het logo van elementary OS in beeld. Na even wachten duikt het installatiemenu op. Als je weleens Ubuntu of Linux Mint hebt gebruikt, komt de installatiewizard je wellicht bekend voor. Kies in het linkermenu voor Nederlands. Bij twijfel probeer je elementary OS eventueel vrijblijvend uit in een live-omgeving via de optie elementary uitproberen. In deze workshop gaan we ervan uit dat je de Linux-distributie goed wilt leren kennen. Kies daarom voor elementary installeren.

5 Netwerkverbinding

De installatiewizard bekijkt nu of het systeem verbonden is met internet. Dat is namelijk belangrijk voor het ophalen van eventuele updates. Bij een bedrade verbinding hoef je verder geen instellingen op te geven. Gebruik je een laptop en wil je het systeem verbinden met wifi? Selecteer in het overzicht de juiste netwerknaam en vul het wachtwoord in. Controleer met Verbind of de computer in staat is om verbinding te maken met het draadloze netwerk. Via Verder ga je naar de volgende stap.

©PXimport

6 Partitie kiezen

Zodra de computer over minimaal 6,5 GB vrije schijfruimte beschikt en op het lichtnet is aangesloten, kun je verder met de installatie. Zet een vinkje voor Updates downloaden tijdens de installatie zodat het systeem direct up-to-date is. Ga naar de volgende stap en bepaal hoe je elementary OS wilt installeren. Als er al een besturingssysteem op de machine aanwezig is, richt je bijvoorbeeld een dualboot-systeem in. Via Iets anders wijzig je de partities desgewenst naar eigen inzicht. Maak een keuze en bevestig met Installeer nu. Indien er een melding verschijnt, klik je op OK.

Drivers

Wanneer je met elementary OS aan de slag gaat, wil je natuurlijk dat alle hardware vlekkeloos functioneert. Denk hierbij aan een muis, toetsenbord, monitor, webcam en printer. Hiervoor heeft het besturingssysteem de juiste drivers nodig. Dat klinkt ingewikkelder dan het in werkelijkheid is, want deze Linux-distributie beschikt van zichzelf al over een behoorlijke lading stuurprogramma's. In de praktijk kun je dus meestal meteen met alle aangesloten randapparatuur aan de slag.

Zijn er desondanks evengoed problemen? Wellicht is de verkeerde driver geactiveerd. Open Softwarecentrum en ga naar Bewerken / Softwarebronnen / Extra stuurprogramma's. Selecteer zo nodig een andere driver.

©PXimport

7 Overige instellingen

Voordat elementary de installatie definitief uitvoert, pas je nog enkele instellingen aan. Controleer of de geografische locatie klopt en klik op Verder. Je kunt nu de gewenste toetsenbordindeling opgeven. Standaard kies je hierbij voor Engels. Ga naar de volgende stap en geef je naam op. Bedenk ook een naam voor het systeem.

Verder stel je eventueel een wachtwoord in en bepaal je of je het systeem automatisch wilt aanmelden. Optioneel versleutel je de persoonlijke map, zodat onbevoegden niet zomaar toegang hebben tot privacygevoelige data. Bevestig met Verder en volg de voortgang van het installatieproces.

8 Taal wijzigen

Je wijzigt eenvoudig de taal naar het Nederlands. Klik onderaan op het pictogram System Settings en navigeer naar Language & Region. In het linkerdeelvenster onder Installed Languages klik je op Nederlands. Vergeet verder niet om achter Formats de optie Netherlands (Dutch) te selecteren, zodat de tijdsaanduiding en valuta kloppen met de regio. Bevestig de wijziging door op Set Language en Set System Language te klikken. Mogelijk kan alleen de administrator deze wijziging doorvoeren. Klik in dat geval bovenaan op Unlock en voer het juiste wachtwoord in. Meld het systeem eerst af en vervolgens weer aan om de taal te wijzigen.

©PXimport

9 Toepassingen

Onderaan het hoofdscherm van elementary OS vind je het dock zoals je wellicht ook van OS X gewend bent. Hier vind je de belangrijkste applicaties, zoals een fotoviewer, browser, e-mailclient en videospeler. Er zijn echter nog meer standaardprogramma's ingebouwd. Klik rechtsboven maar eens op Toepassingen. Je maakt onder meer kennis met Rekenmachine, Camera en Scannen. Mocht je een bepaalde applicatie niet vinden, dan doe je bovenaan een beroep op de zoekfunctie. Wil je iets vastmaken aan het dock op het hoofdscherm? Klik met de rechtermuisknop op het betreffende pictogram en kies voor Toevoegen aan dock.

10 Updates installeren

Elementary OS installeert niet op eigen houtje verse updates. Lastig, want je wilt uiteraard dat het besturingssysteem up-to-date blijft. Ga naar Toepassingen / Updatebeheer om op nieuwe updates te controleren. Kies voor Instellingen en geef aan hoe vaak je wilt controleren op updates. Verstandig is om dat dagelijks laten te doen. Bij Wanneer er veiligheidsupdates zijn kies je voor de optie Automatisch downloaden en installeren. Via Sluiten klik je het dialoogvenster weg. In het vervolg belanden de belangrijkste updates automatisch op het systeem. Als er een nieuwe update is gevonden, kies je voor Nu installeren om het besturingssysteem meteen bij te werken.

©PXimport

11 Extra software

Voor Linux-distributies is er een heleboel freeware beschikbaar. Net als bij OS X voeg je die vanuit een applicatiebeheerder toe. Klik onderaan in het dock op Softwarecentrum. Via verschillende rubrieken zijn allerlei interessante programma's te vinden. Klik op Onze stertoepassingen om de bekendste freeware weer te geven. Je komt hier onder meer bekende namen als Calibre (beheerder voor e-books), GIMP (fotobewerker) en Zoho (kantoorpakket) tegen. Heb je een mooi programma gevonden? Klik op de titel en voeg via Installeren de freeware toe. Onder andere Firefox, Thunderbird, qBittorrent en VLC zijn voor elementary OS beschikbaar.

12 Midori

In tegenstelling tot de meeste andere Linux-distributies beschikt elementary OS niet standaard over Firefox. In plaats daarvan is Midori ingebouwd. Dit programma staat bekend als een browser die weinig systeembronnen aanspreekt. Open vanuit het dock Midori en klik rechtsboven op Menu (pictogram met het tandwieltje). Via Voorkeuren wijzig je de startpagina, want je wilt ongetwijfeld niet iedere keer beginnen met de website van elementary OS. Typ bijvoorbeeld http://www.google.nl in of gebruik een andere zoekmachine. Neem naar eigen inzicht de overige instellingen door en sluit het venster. Favorieten voeg je toe door achter de adresbalk op het sterretje te klikken.

©PXimport

13 Multitasken

Zeker wanneer je meerdere programma's door elkaar gebruikt, staat het bureaublad binnen de kortste keren bomvol. Het je meer ruimte nodig? Elementary OS ondersteunt het gebruik van meerdere bureaubladen, zodat je eenvoudiger kunt multitasken. Handig voor het geval je de computer zowel zakelijk als privé gebruikt en je beide zaken graag wilt scheiden. Je navigeert hiervoor naar Toepassingen / Multitasking weergave, waarna je drukt op het plusteken. Herhaal deze handeling wanneer je meer bureaubladen nodig hebt. Om te switchen naar een ander bureaublad druk je in het dock telkens op Multitasking weergave.

14 Standaardprogramma's

Als je ergens op een weblink of fotobestand klikt, wil je natuurlijk dat automatisch jouw favoriete programma opent. Zeker indien je veel eigen software aan elementary OS hebt toegevoegd, is het erg frustrerend als het besturingssysteem bij ieder bestand het verkeerde tooltje opstart. Gelukkig stem je het besturingssysteem hierop eenvoudig af door aan te geven met welk programma je bepaalde bestanden wilt openen. Ga naar Systeeminstellingen / Toepassingen en bekijk welke standaardprogramma's er momenteel zijn ingesteld. Bepaal bijvoorbeeld dat je url's en video's voortaan met respectievelijk Firefox en VLC wilt openen.

©PXimport

Jonge distributie

Elementary OS stampt uit 2011 en is daarmee een jonge Linux-distributie. Het besturingssysteem is gebaseerd op het populaire Ubuntu wat aan de gebruikersomgeving duidelijk is terug te zien. Het doel van de makers is om met elementary OS een gestroomlijnde Linux-distributie neer te zetten dat er op grafisch gebied gepolijst uitziet. Bovendien ligt de leercurve bewust laag, zodat oorspronkelijke Windows- en OS X-gebruikers er direct mee uit de voeten kunnen zonder dat het nodig is om allerlei documentatie door te nemen. Hoewel elementary OS het nergens communiceert, is het overduidelijk dat de ontwikkelaars zich hebben laten inspireren door het design van Apples OS X.

15 Energie-instellingen

Zeker bij gebruik van een laptop is het raadzaam om de energie-instellingen onder de loep te nemen. Op die manier verbruikt de accu minder stroom en kun je onderweg langer doorwerken. Ga naar Systeeminstellingen / Energie en wijzig met de bovenste schuifregelaar naar eigen wens de helderheid. Wil je extra energie besparen, dan activeer je de schakelaar achter Beeldscherm dimmen wanneer computer inactief is. Wijzig optioneel de functies van de pauzestand-, slaapstand- en aan/uit-knop. Verder geef je aan na hoeveel minuten inactiviteit het scherm zichzelf automatisch uitschakelt. Je gebruikt de automatische slaapstand alleen als je laptop niet verbonden is met een stopcontact.

©PXimport

16 Personaliseren

Hoewel elementary OS er van zichzelf al zeer gelikt uitziet, kan een persoonlijk tintje natuurlijk geen kwaad. Klik op Systeeminstellingen / Bureaublad en kies eventueel uit één van de prachtige achtergronden die het besturingssysteem zelf in huis heeft. Gebruik je liever een eigen afbeelding? Je klikt dan linksonder achter Achtergronden op het pijltje, waarna je kiest voor Aangepast. Voeg vervolgens een eigen afbeelding toe en bevestig met Open. Verder wijzig je via Dock eventueel de pictogramgrootte van dit onderdeel. Bij Actieve hoeken is het mogelijk om een bepaalde functie aan een hoek toe te kennen, zoals het openen van de multitaskweergave.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.