Problemen met een usb-stick? Zo los je ze op
Wanneer usb lijkt te staan voor ‘universal serious bug’, dan ben je vast geholpen met dit artikel. Je usb-stick wordt bijvoorbeeld niet meer herkend, het lukt niet meer om er data heen te kopiëren of je vraagt je af hoe je de usb-stick kunt beveiligen tegen overschrijving. Voor dergelijke problemen bieden we in dit artikel een oplossing.
Na het lezen van dit artikel weet je wat je kunt doen als je een van de volgende problemen met een usb-stick ervaart:
- Niet-herkende usb-opslag
- Geen data meer naar usb kunnen schrijven
- Data niet kunnen versleutelen
- Geen back-up kunnen maken
Ook handig om te weten: Help! De spatiebalk blijft hangen – en nog 6 computerergernissen
Usb-schijven en -sticks (Universal Serial Bus) zijn bijzonder populair vanwege hun prijs en draagbaarheid. Ze bestaan al meer dan twintig jaar en de snelheden zijn aanzienlijk toegenomen, van 1,5 Mbit/s in usb 1.0 tot 80 Gbit/s in usb 4 versie 2.0.
We maken zelf veel gebruik van usb-apparatuur, en lopen periodiek tegen diverse problemen aan. Deze problemen variëren van usb-sticks die door het besturingssysteem plotseling niet meer herkend worden en niet meer kunnen worden geformatteerd, tot het verdwijnen van databestanden of een zogenaamde 1TB-stick die in werkelijkheid slechts 64 GB bevatte.
Ook zochten we voor je het antwoord op vragen als:
Hoe start je een back-up en ontkoppel je na afloop automatisch de usb-stick in kwestie?
Hoe versleutel je veilig gegevens op een usb-stick?
Hoe stel je een vaste stationsletter in voor een usb-schijf?
1 Tools voor niet-herkende usb-opslag
Stel, je stopt usb-stick in je pc en Verkenner reageert niet. Of de usb-stick verschijnt wel, maar Windows geeft aan dat deze niet is geformatteerd. Of je hebt problemen bij het formatteren. Gelukkig zijn er tools beschikbaar om deze situatie te verhelpen – uiteraard op voorwaarde dat het usb-medium niet fysiek beschadigd is.
SD Memory Card Formatter: ondanks de naam werkt de tool ook op usb-sticks.
Rufus Portable: Stel Opstartselectie in op Niet opstartbaar, kies bij Bestandssysteem de optie FAT(32) (Standaard) of NTFS, klik op STARTEN en bevestig met OK.
Minitool Partition Wizard Free: klik met rechts op de usb-stick, kies indien nodig Delete all partitions en bevestig met Yes. Klik vervolgens met rechts op de partitie van de usb-stick, kies Create en bevestig met OK / Apply / Yes.
BootIce: verwijs bij Destination Disk naar je usb-stick, klik op Parts Manage / Re-Partitioning, kies bij voorkeur USB-HDD mode - Single Partition, bevestig en wacht tot Formatting is successful verschijnt.
2 Diskpart
Als je geen externe tools wilt gebruiken of als ze niet werken en je bent niet bang om de Opdrachtprompt te gebruiken, kun je het volgende proberen. Klik met rechts op Opdrachtprompt in het Windows-startmenu en kies Als administrator uitvoeren. Voer eerst het commando diskpart uit en daarna de volgende opdrachten:
Bij het eerste commando krijg je een lijst van gedetecteerde opslagmedia te zien. Vervang # in het tweede commando door het schijfnummer van de beoogde usb-stick, en met de derde opdracht controleer je de selectie. Levert het commando clean een foutmelding op, voer dit commando dan nogmaals uit.
Voor de formattering gebruiken we hier het bestandssysteem exFAT, maar je kunt ook FAT32 gebruiken. Met de parameter <stick-label> geef je de usb-stick een geschikte naam. Na afloop zou de usb-stick in Verkenner moeten verschijnen, klaar voor gebruik.
3 Dataherstel
Het kan gebeuren dat je plotseling geen toegang meer hebt tot een usb-stick. Opnieuw formatteren is een optie, maar hiermee verlies je alle gegevens op de usb-stick. Om de gegevens te redden, kun je het eerst proberen met klassieke datahersteltools, zoals het gratis Recuva. Volg de instructies van de herstelwizard waarmee Recuva standaard start.
Als dit niet werkt, is er voor gevorderde gebruikers nog een optie. Download het gratis hulpje USB Image Tool, pak het zip-bestand uit en start hem op. Selecteer je usb-stick in het linkerdeelvenster. Op het tabblad Device klik je op Backup. Geef de locatie voor het img-bestand aan en wacht tot het hele proces is voltooid.
Als alles goed gaat, kun je dit schijfkopiebestand vervolgens als een virtueel station openen: klik met de rechs op het img-bestand en kies Koppelen. Met wat geluk kun je nu je gegevens benaderen en veiligstellen (zonder nog de originele usb-stick te gebruiken).
Als dit niet de gehoopte resultaten oplevert, kun je een meer handmatig dataherstel proberen. Download en installeer hiervoor de gratis tool Active@Disk Editor (voor Windows en Linux) en start hem. Kies Open Disk Image en navigeer naar het img-bestand via de knop met de drie stippen. Klik op het pijlknopje rechtsonder, selecteer All Files (*.*) en open het img-bestand. Hiermee kun je de binaire inhoud van de schijfkopie bekijken, door sectoren bladeren, en desgewenst gegevens wijzigen of kopiëren.
4 Valideren
Stel, een usb-stick lijkt de bestanden te bevatten die je erop hebt gezet, maar wanneer je ze probeert te openen, blijken ze leeg te zijn. Dit gebeurt wel bij (te goedkope) usb-sticks die beweren een royale opslagcapaciteit van 1 of zelfs 2 TB te hebben, maar in werkelijkheid bijvoorbeeld slechts 64 GB kunnen bevatten.
Controleer de daadwerkelijke opslagcapaciteit met de gratis tool ValiDrive. Klik op Check USB Drive / Validate THIS drive, waarna een hele reeks lees- en niet-destructieve schrijfoperaties worden uitgevoerd, gevolgd door een beknopt rapport. Op de site van de maker staat hierover uitgebreide informatie. We ondervonden helaas dat deze tool usb-sticks niet altijd blijkt te detecteren.
Je kunt de werkelijke opslagcapaciteit ook controleren met de eerder vermelde USB Image Tool. Selecteer de usb-stick, open het tabblad Checks en klik op Check device for size. Maar let op: deze controle is wél destructief, dus doe dit niet op een usb-stick met belangrijke gegevens!
5 Veilig verwijderen
Wanneer je een usb-stick verwijdert op het moment dat er nog data naar die usb-stick worden geschreven, is de kans reëel dat dit in beschadigde data resulteert. Trek dus nooit een usb-stick uit een computer op het moment dat eventuele ledjes op de usb-stick op (schrijf)activiteit wijst. Het is altijd veiliger om in het systeemvak (rechts op de Windows-taakbalk) eerst te klikken op het pictogram Hardware veilig verwijderen en media uitwerpen en vervolgens op <stick> uitwerpen.
Je doet er ook goed aan Windows zo in te stellen dat de schrijfcache wordt uitgeschakeld, zodat alle data direct naar de usb-stick worden geschreven. Dit is standaard zo ingesteld, maar je checkt dit als volgt. Druk op Windows-toets+R en voer devmgmt.msc uit. Open in het venster Apparaatbeheer de sectie Schijfstations en klik met rechts op de betreffende usb-stick. Kies Eigenschappen en selecteer op het tabblad Beleidsregels de optie Snel verwijderen (in plaats van Betere prestaties).
6 Schrijfbeveiliging
Als je plotseling geen gegevens meer naar een usb-stick kunt schrijven of wijzigingen kunt aanbrengen in bestanden, kan dat te wijten zijn aan een schrijfbeveiliging die op de usb-stick is ingesteld. Je maakt dit ongedaan door met rechts te klikken op Opdrachtprompt in het Windows-startmenu en Als administrator uitvoeren te kiezen. Voer het commando diskpart in, gevolgd door de volgende commando’s:
Vervang # door het schijfnummer van je usb-stick, dat in de uitvoer van het eerste commando wordt weergegeven. Als je in de uitvoer van het derde commando Read-only: YES ziet staan, is de usb-stick inderdaad beveiligd tegen schrijven. Voer dan het volgende commando uit:
attributes disk clear readonly
Met het commando exit verlaat je de diskpart-omgeving. Het schrijfprobleem zou opgelost moeten zijn. Vind je het juist handig om een usb-stick tijdelijk tegen overschrijven te beveiligen? Dan hoef je alleen het dit commando uit te voeren:
attributes disk set readonly
7 Schrijfbeveiliging vanuit computer
Je kunt je computer ook zo instellen dat er (tijdelijk) naar geen enkele usb-stick kan worden geschreven. Druk op Windows-toets+R en voer regedit uit. Navigeer naar HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control. Selecteer deze sleutel, ga naar het menu Bewerken, kies Nieuw / Sleutel en noem deze sleutel StorageDevicePolicies. Selecteer deze nieuwe sleutel, ga naar het menu Bewerken, kies Nieuw / DWORD-waarde (32 bits) en noem dit item WriteProtect. Dubbelklik hierop, zet de waarde op 1 en bevestig met OK. Sluit de Register-editor.
Na deze stappen kun je niet meer naar nieuw aangesloten usb-sticks schrijven, tenzij je de WriteProtect-waarde weer op 0 instelt.
8 Dataversleuteling
Als je belangrijke en privacygevoelige gegevens op je usb-stick bewaart en deze ook onderweg meeneemt, is het verstandig om deze informatie te versleutelen voor het geval dat de usb-stick gestolen wordt of dat je hem verliest. Er zijn usb-sticks beschikbaar met ingebouwde hardwarematige encryptie, meestal voorzien van een keypad, zoals de Apricorn Aegis Secure Key, Kingston IronKey Keypad of iStorage datAshur Pro2.
Je kunt ook gewone usb-sticks op softwarematige wijze versleutelen. Een van de meest populaire en betrouwbare oplossingen is de opensource-tool VeraCrypt. Start bijvoorbeeld VeraCrypt op je laptop (waarmee je ook de usb-stick onderweg wilt benaderen). Klik op Volume aanmaken en kies Een niet-systeempartitie/schijf versleutelen. Selecteer in het volgende venster Standaard VeraCrypt-volume en verwijs naar de juiste usb-stick via Apparaat selecteren. In het volgende venster kies je tussen Versleuteld volume aanmaken en formatteren of Partitie ter plaatse versleutelen. De eerste optie is sneller, maar je verliest hierbij wel alle huidige data op je usb-stick.
Laat de voorgestelde encryptie- en hash-algoritmen geselecteerd en voer een sterk volumewachtwoord in (tweemaal). Selecteer het gewenste bestandssysteem, zoals exFAT of NTFS. Zodra de voortgangsbalk groen kleurt, klik je op Formatteren. Neem na afloop de informatie door in het dialoogvenster dat verschijnt. Om de usb-stick te koppelen in VeraCrypt, kies je een vrije stationsletter en klik je op Automatisch koppelen, waarna om het wachtwoord wordt gevraagd.
9 Databack-up
Als je regelmatig gegevens op je usb-stick wijzigt of onderweg nieuwe bestanden toevoegt, is het verstandig om een back-up te maken, bijvoorbeeld zodra je weer achter je desktop-pc zit. Je kunt dit proces enigszins automatiseren, bijvoorbeeld met een eenvoudig batchbestand dat niet alleen voor de back-ups zorgt, maar samen met de gratis tool USB Disk Ejector de usb-stick automatisch (softwarematig) ontkoppelt na de back-ups. Dat is namelijk veiliger in verband met mogelijke ransomware-infecties.
Zo’n batchbestand bevat bijvoorbeeld de volgende drie commando’s:
Zorg ervoor dat het uitvoerbare bestand van de uitgepakte USB Disk Ejector-tool in dezelfde map als je batchbestand staat. Je kunt een snelkoppeling naar dit batchbestand bijvoorbeeld op je bureaublad plaatsen, zodat je er alleen maar op hoeft te dubbelklikken.
Het is zelfs mogelijk om via Taakplanner de betreffende usb-stick volautomatisch te laten detecteren op basis van een specifieke gebeurtenis in de Windows Logboeken, waarna het bijbehorende batchbestand automatisch de nodige back-ups maakt. We hebben helaas niet de ruimte hier dieper op in te gaan.
10 Schijfkopiebestand
Als je een (multi)bootstick hebt samengesteld met tools als YUMI exFAT of Ventoy, kun je de data niet eenvoudig op bestandsniveau back-uppen. In plaats daarvan kun je een schijfkopiebestand maken, bijvoorbeeld met het programma USB Image Tool (zie ook paragraaf 3). Selecteer linksboven Device Mode en klik op de gewenste usb-stick. Druk op de knop Back-up en sla het img-bestand op een geschikte locatie op. Als je de schijfkopie wilt terugzetten, herhaal je dezelfde stappen, maar druk je deze keer op de knop Restore.
11 Stationsletters
Het is vervelend als de usb-stick die je bijvoorbeeld gebruikt voor het maken van databack-ups elke keer met een andere stationsletter in Windows verschijnt. Vooral als je in een batchbestand naar een vaste stationsletter hebt verwezen (zie ook paragraaf 9).
Probeer het als eerste op te lossen door de usb-stick een letter aan het einde van het alfabet te geven. Druk op Windows-toets+R en voer diskmgmt.msc uit. Klik met rechts op het station, kies Stationsletter en paden wijzigen, druk op Wijzigen, en selecteer een vrije letter zoals Z:, Y: of X:.
Als dit niet werkt, download dan de gratis tool USBDLM (beschikbaar in 32- en 64bit-versies). In de uitgepakte map start je eerst _service_register.cmd op, waardoor de tool zich na je bevestiging als een service in Windows registreert (via _service_deregister.cmd kun je de service ook weer makkelijke de-registreren). Vervolgens start je _edit-ini.cmd op, waarna je het configuratiebestand USBDLM.ini met Kladblok kunt bewerken. De handleiding op de site van de maker bevat gedetailleerde informatie over de mogelijkheden van de tool. Je kunt bijvoorbeeld het volgende aan het configuratiebestand toevoegen:
Hiermee zorg je ervoor dat Windows voortaan de letters X:, Y: en Z: zal gebruiken voor verwijderbare usb-sticks.
12 Eigen pictogram
Een vaste stationsletter voor een specifieke usb-stick is handig, maar een usb-stick valt ook sneller op in Verkenner als die een vast pictogram heeft. Je kunt een eigen icoontje ontwerpen, bijvoorbeeld door een geschikte jpg-afbeelding te uploaden naar een online dienst als Convertio en die met de knop Converteren naar het ico-formaat om te zetten. Of zoek een pictogram uit in een online bibliotheek als www.icon-icons.com.
Zorg in ieder geval dat je het ico-bestand in de root van je usb-stick plaatst. Start Kladblok en typ je de volgende twee regels:
De aanduiding <bestandsnaam> vervang je uiteraard door de daadwerkelijke naam van je ico-bestand. Kies in het uitklapmenu bij Opslaan als de optie Alle bestanden (*.*) en bewaar het bestand met de naam autorun.inf in de root van je usb-stick (let er op dat de extensie .inf behouden blijft). Wanneer je de usb-stick opnieuw in je systeem stopt, verschijnt automatisch het bijbehorende pictogram in Verkenner.
Virtuele machine Je hebt een (multi)bootstick gemaakt en wilt deze ook als een virtuele machine gebruiken, zodat je niet steeds je pc hoeft opnieuw op te starten. We doen dit met behulp van VirtualBox.
Steek de usb-stick in je pc en start Windows Schijfbeheer door op Windows-toets+R te drukken en diskmgmt.msc uit te voeren. Noteer het schijfnummer van de usb-stick linksonder in het venster. Sluit Windows Schijfbeheer, klik met rechts op Opdrachtprompt in het Windows-startmenu en kies Als administrator uitvoeren.
Navigeer vervolgens naar de installatiemap van VirtualBox (standaard C:\Program Files\Oracle\VirtualBox) en voer deze opdracht uit: VBoxManage createmedium disk --filename C:\images\bootusb.vmdk --variant=RawDisk --format=VMDK --property RawDrive=\.\PhysicalDrive#
Vervang # door het eerder genoteerde schijfnummer. Pas de parameter achter --filename aan om de gewenste doellocatie en naam voor het vmdk-bestand op te geven.
Sluit de Opdrachtprompt, klik met rechts op VirtualBox in het Windows-startmenu en kies Als administrator uitvoeren. Maak een nieuwe virtuele machine in VirtualBox, kies (eventueel) Expertmodus en selecteer bij Harde schijf de optie Bestaand virtueel harde schijf-bestand gebruiken. Via de knop Toevoegen verwijs je naar het eerder gecreëerde vmdk-bestand. Als het goed is, wordt de usb-stick nu als virtuele machine toegevoegd.
13 Bootproblemen
In paragraaf 10 noemden we twee tools om een bootstick te maken. Maar soms start een pc niet goed op van zo’n bootstick. Dit kan te maken hebben met de bootmodus van het systeem (BIOS versus UEFI) en/of met de ingeschakelde Secure Boot-functie. Als Secure Boot is ingeschakeld, kun je dit meestal oplossen door deze functie in de UEFI/BIOS-instellingen uit te schakelen.
Je kunt de status van Secure Boot controleren door op Windows-toets+R te drukken, msinfo32 uit te voeren en bij Systeemoverzicht de optie Status beveiligd opstarten te bekijken. Houd er wel rekening mee dat als je Secure Boot uitschakelt, Windows mogelijk zelf niet opstart totdat deze functie weer is ingeschakeld.
Opstartproblemen met een bootstick lossen zichzelf soms ook vanzelf op door een 64bit-livesysteem op de usb-stick te plaatsen, in plaats van een 32bit-versie. En de opties van de tool waarmee je de bootstick maakt, zijn ook belangrijk. YUMI exFAT en Ventoy zijn de betere tools: niet alleen is multiboot mogelijk, doorgaans kunnen deze usb-sticks zowel op BIOS- als UEFI-systemen opstarten, zelfs met Secure Boot ingeschakeld. Check bij Ventoy wel of in de opties het item Ondersteuning voor Secure Boot is aangevinkt.
Start je een systeem de eerste keer op van zo’n bootstick, dan moet je doorgaans enkele stappen volgen. Voor Ventoy vind je hier gedetailleerde instructies voor. Dit lukte prima op onze testsystemen, maar je voert dit wel op eigen risico uit.