Lawrence Lessig: Brein achter Creative Commons en meer
Lawrence Lessig is jurist, geen informaticus, maar hij heeft grenzen verlegd in het internetrecht. Hij is auteur van het boekCode Is Law én de persoon die Creative Commons in het leven heeft geroepen. Oh ja, en hij wilde president van de Verenigde Staten worden.
In 2016 stelde Lessig zich beschikbaar voor het presidentschap. Dat hing samen met wat toen zijn meest recente speerpunt was: de vervuiling van het Amerikaanse democratische proces met geld. Als president zou hij zich vooral inspannen om daarin een grote schoonmaak te houden. Hij collecteerde een miljoen bij elkaar voor zijn campagne, maar haalde de primaries niet.
Het publiceren van een boek lukte daarentegen wel: Code Is Law, dat laat zien hoe software in diverse opzichten het leven van mensen reguleert, zoals ook wetten dat doen. Een verontrustend gegeven, omdat software niet democratisch tot stand komt. Ook heeft hij geijverd voor netneutraliteit, het idee dat internetproviders geen voorrang mogen geven aan datastromen van zichzelf of van bedrijven die daarvoor betalen.
Maar één van de belangrijkste thema’s in zijn carrière is het auteursrecht. Zo heeft hij vanaf het begin van deze eeuw gewezen op de remixcultuur: de neiging van artiesten in zowat alle kunsten om vrijelijk van elkaars werk gebruik te maken. Soms lijkt het op citeren, zoals sampling, en soms is het moeilijk regelrechte kopieën te onderscheiden, zoals bij het klassieke akkoordenschema van de blues. Maar door de eeuwen heen is deze praktijk doorgaans geaccepteerd.
Behalve dan in deze tijd van uit de hand gelopen auteursrecht. Rechters moeten soms in de rechtszaal naar liedjes luisteren om te beoordelen of het ene liedje zo veel lijkt op het andere, dat de ene artiest de rechten van de andere heeft geschonden. Soms gaat het daarbij slechts om een handvol noten.
Creative Commons
Lessig vindt dat het met dat auteursrecht wel wat minder kan, bijvoorbeeld met de duur ervan. Vijf jaar is mooi genoeg (dat was het ooit ook), in plaats van de door de industrie afgedwongen zeventig jaar na de dood van de auteur. Maar vooral heeft hij zich ingespannen om auteurs (inclusief fotografen, industrieel ontwerpers, beeldhouwers en noem maar op) mogelijkheden te geven om bij het digitaal verspreiden van hun werk zelf te kiezen welke rechten ze willen behouden en beschermen en welke ze willen afstaan aan de gemeenschap op internet.
Creative Commons heet zijn uitvinding, die bestaat uit een aantal verschillende licenties; een palet waaruit de creatieveling kan kiezen. Mogen anderen het werk hergebruiken? Mogen ze het veranderen? Mogen ze er commercieel gebruik van maken? Als je bij Google op afbeeldingen zoekt, kun je zelfs aankruisen wat voor hergebruik je van plan bent waarna Google slechts de resultaten weergeeft die dat toestaan.
Vele anderen hebben aan Creative Commons bijdragen geleverd, bijvoorbeeld door licenties te ontwerpen. Maar Lessig is de grondlegger ervan. Dank zij hem bestaat er voor auteurs nu van alles tussen niets en de totale copyrightmaximalisatie van de industrie.
Tekst:Herbert Blankesteijn