Ben je op zoek naar de beste gaminglaptop? De technische ontwikkelingen gaan hard en de concurrentie is fel. PCM zet daarom tien recente Windows-gamelaptops tussen de 799 en 4.800 euro op een rij.

Gamelaptops, vooral uitgerust met Windows-software, bestaan al jaren en innoveren op allerlei vlakken door. Onder meer Asus (ROG), Dell (Alienware), HP (Omen), Lenovo (Legion), MSI en Razer verkopen – vaak via speciale series – gamelaptops met uiteenlopende prijzen en specificaties. Die specificaties veranderen elk jaar, want partijen als Intel en AMD brengen steeds nieuwe, betere processors en grafische kaarten uit. Andere partijen lanceren bijvoorbeeld verbeterde koelpasta of komen met oled-schermen of wifi-modules die geschikt zijn voor wifi 802.11ax (wifi 6).

Er valt dus genoeg te kiezen, al kunnen we ons voorstellen dat je door de bomen het bos niet meer ziet. In dit overzichtsartikel vind je daarom tien recente Windows-laptops die de focus op gaming hebben en geprijsd zijn tussen de 799 en 4.800 euro. Er zit dus voor iedereen wat bij, al vormen de besproken modellen natuurlijk maar een fractie van het in Nederland verkrijgbare aanbod. Het loont daarom de moeite om vooraf goed te onderzoeken welk model het beste bij jouw budget en wensen past. Want welke specificaties heb je bijvoorbeeld nodig om je favoriete games te spelen?

GTA V uit 2013 draait met medium grafische instellingen prima op een gemiddelde moderne laptop. Maar wil je iets moderns als Cyberpunk 2077 op de hoogste grafische instellingen en met 60 frames per seconde (fps) kunnen spelen, dan moet je een laptop met goede koeling, een krachtige grafische kaart en een sterke processor hebben. We raden je daarom aan op de website van game-uitgevers te controleren welke minimale en aanbevolen specificaties zij aanraden.

MSI GF65

©PXimport

Net als de meeste concurrenten biedt MSI veel gamelaptops aan tussen de 999 en 1.999 euro. De MSI GF65 is er één van en heeft een 15,6inch-lcd-scherm met een full-hd-resolutie (1920 bij 1080 pixels). De maximale verversingssnelheid van het scherm is 120 Hz. Hoewel de toetsen kunnen oplichten, gebruiken ze geen rgb-verlichting. Rood is daarom de enige verlichtingskleur.

De GF65 9SEXR-430NL draait net als veel concurrerende laptops op een negende generatie Intel Core i7 9750H-processor met 16 GB werkgeheugen. De ingebouwde ssd heeft een capaciteit van 512 GB. Een Nvidia GeForce RTX 2060-gpu met 6 GB werkgeheugen staat garant voor de grafische prestaties. Stroom krijgt de laptop van een 51 Wh-accu.

Opladen gaat met de in de doos meegeleverde 180W-ac-adapter. Je kunt de laptop niet opladen via één van de usb-c-aansluitingen. MSI levert de laptop met Windows 10 Home. De MSI GF65 9SEXR-430NL kost gemiddeld 1.199 euro. De GL-65 9SD-007NL is een populair en iets goedkoper alternatief met een minder krachtigere GTX 1660 Ti-gpu, maar verder bijna identieke specificaties.

Razer Blade 15 (2020)

©PXimport

Razer is een van de bekendste producenten van gamelaptops en introduceerde onlangs de Blade 15 (2020). Het instapmodel (Base Model) van deze laptop heeft een 15,6inch-lcd-scherm met een verversingssnelheid van 144 Hz. Razer stopt een tiende generatie Intel Core i7 (10750H)-processor in de laptop, die via een turbo kloksnelheden van maximaal 5 GHz haalt. Het werkgeheugen is 16 GB groot via een 2x 8GB-combinatie.

De Blade 15 maakt gebruik van een 256 GB-ssd, Nvidia GTX 1660 Ti-gpu en bevat toetsen met Razers eigen Chroma-rgb-verlichting. Een ingebouwde 65 Wh-accu laadt op via de usb-c-poort met Thunderbolt 3-ondersteuning. Het Base Model kost 1.800 euro. Voor 2.000 euro koop je een variant met een 512 GB-ssd en krachtigere RTX 2060-gpu.

Razer biedt ook drie Advanced-modellen aan. Deze hebben een grotere 80 Wh-accu, 240 Hz- of 300 Hz-scherm en RTX 2070 (Super) Max-Q-gpu of 2080 Super Max-Q-gpu. Tot slot is er een editie te koop met een Quadro RTX 5000-gpu, 4K-oled-scherm (60 Hz) en 1 TB-ssd. Dit model heeft bovendien 32 GB werkgeheugen, een bijzondere witte behuizing en draait op Windows 10 Pro. Voor die Quadro Studio Edition betaal je echter wel de hoofdprijs: 4.800 euro.

Lenovo Legion 5

©PXimport

De Lenovo Legion 5-serie volgt de Legion Y540-reeks op en bestaat uit vijf modellen. Een interessant model is de Legion 5 (15ARH05), met een full-hd-display van 15 inch en verversingssnelheid van 144 Hz. De maximale helderheid is met 300 nits wel wat aan de lage kant.

De laptop draait op een AMD Ryzen 7 4800H-processor met 16 GB werkgeheugen. Het opslaggeheugen bedraagt maximaal 1 TB via een pci-e-ssd. Maar je kunt ook kiezen voor een harde schijf met 5400 rpm en maximaal 2 TB opslagruimte. Qua videokaart heb je de keuze uit een Nvidia GeForce GTX 1650, 1650Ti, 1660Ti of RTX 2060. De laptop heeft een 80 Wh-accu en laadt op via een aparte stroomkabel.

De aanwezige usb-c-poort lijkt ongeschikt om de Legion 5 mee op te laden, maar kan wel beeld doorsturen via de DisplayPort-functie. Verder heeft de laptop onder andere een ethernet- en hdmi-poort en kan het toetsenbord witte achtergrondverlichting of vier zones rgb-verlichting tonen.

Asus TUF A15

©PXimport

Als je op zoek bent naar een betaalbare gamelaptop, dan is de Asus TUF A15 (FX505DT-BQ613T) het overwegen waard. Deze laptop kost 799 euro en biedt toch prima specificaties. Het apparaat draait bijvoorbeeld op een vlotte AMD Ryzen 7-processor (3750H) en heeft 8 GB werkgeheugen. Dit kun je vergroten tot maximaal 32 GB. Het opslaggeheugen van de m.2-ssd bedraagt 512 GB.

Er is een Nvidia GeForce GTX 1650-gpu met 4 GB werkgeheugen aanwezig voor grafische prestaties. De TUF A15 heeft een 15,6inch-lcd-scherm met full-hd-resolutie, matte afwerking en refresh rate van 60 Hz. Dat is lager dan de meeste duurdere gamelaptops, en niet ideaal voor spellen die draaien om een snelle reactietijd. Voor andere typen games is 60 Hz wel ruim voldoende.

De laptop heeft een verlicht toetsenbord, ondersteunt bluetooth 5.0 en voldoet aan de MIL-STD-810G-normen, wat zoveel inhoudt als dat de behuizing tegen een stootje kan. Een usb-c-poort ontbreekt. De accu heeft een capaciteit van 48 Wh en laadt op via een 180W-ac-adapter. De Asus TUF A15 weegt 2,2 kilo en draait op Windows 10 Home.

Alienware M17 R3

©PXimport

De Dell Alienware M17 R3 gebruikt een verbeterd ontwerp en gewijzigde hardware ten opzichte van de voorganger, de R2, en start bij 2.099 euro. Er zijn negen configuraties te koop, waarvan de duurste een lieve 4.049 euro kost. De meeste modellen gebruiken een tiende generatie Intel Core i7-processor (10750H), maar de duurdere uitvoeringen zijn voorzien van een tiende generatie Intel Core i9 (10980HK).

Het werkgeheugen bedraagt 16 of 32 GB. Alle uitvoeringen hebben een 17,3inch-scherm, maar er zijn genoeg verschillen. Zo kun je kiezen uit een verversingssnelheid van 144 Hz of zelfs 300 Hz met een full-hd-resolutie, maar Dell biedt ook een variant aan met een 4K-display en 60 Hz-verversingssnelheid. Het opslaggeheugen van de pci-express-m.2-ssd is met 256 of 512 GB niet bijzonder groot, zeker niet gezien de prijzen van de laptops.

De videokaarten lopen uiteen van een AMD Radeon RX 5500 (4 GB) tot een Nvidia GeForce RTX 2080 Super (8 GB). Alle laptops hebben onder meer een ethernet- en hdmi-poort, een Thunderbolt 3-aansluiting, usb-a-poorten en een aparte stroompoort. Een aantal aansluitingen zit op de achterkant. De lichtste uitvoering weegt 2,5 kilo, de zwaarste 2,97 kilo. Alle modellen draaien op Windows 10 Home.

Medion Erazer X15803

©PXimport

Medion – een dochtermerk van Lenovo – maakt ook al een tijdje gamelaptops en verkoopt die in zijn Erazer-serie. Modellen met een minder krachtige processor en videokaart kosten minder dan 1.000 euro, maar er zijn ook laptops van 1.500 euro. De Erazer X15803 hoort met 1.449 euro bij de top en biedt voor dit geld een 15,6inch-lcd-scherm met full-hd-resolutie en matte afwerking. De maximale verversingssnelheid van het display is 144 Hz.

De laptop wordt aangedreven door een Intel Core i7-processor (8750H) en 16 GB werkgeheugen. De maximale grootte van het werkgeheugen is 32 GB. Het opslaggeheugen meet 1.256 GB en bestaat uit een 256GB-m.2-ssd en een 1TB-hdd (5400 rotatiesnelheid). Een hdd is niet gebruikelijk voor dit type gamelaptop, en meer geschikt voor de opslag van foto’s en films.

De Erazer-laptop bevat een Nvidia GeForce GTX 2060-gpu met 6 GB werkgeheugen, een gekleurd verlicht toetsenbord en usb-c-poort zonder Thunderbolt. De accu heeft een capaciteit van 46,47 Wh en laadt op via de meegeleverde ac-lader met een vermogen van 180 W. Medion levert de laptop met Windows 10 Home.

Gigabyte Aorus 7

©PXimport

Gigabyte is niet het meest bekende merk als het om gamelaptops gaat, maar levert wel interessante modellen af. Zo ook de Aorus 7 KB-7NL1130SH, die een flink 17,3inch-lcd-scherm met full-hd-resolutie heeft. Het display is voorzien van een matte afwerking en heeft een maximale verversingssnelheid van 144 Hz. De laptop is draait op een tiende generatie Intel Core i7 (10750H)-processor gecombineerd met 16 GB werkgeheugen. De maximale grootte van het werkgeheugen is echter 64 GB.

Het toetsenbord ondersteunt vijftien kleuren achtergrondverlichting en de laptop kan overweg met zaken als wifi 802.11ax (wifi 6) en bluetooth 5.0. Interessant is het opslaggeheugen. De laptop heeft namelijk twee m.2-ssd-sloten én een 2,5inch hdd/ssd-slot voor in totaal maximaal 6 TB aan opslagruimte. Een GeForce RTX 2060-gpu regelt het grafische werk. De laptop heeft een 49 Wh-accu en komt met een 180W-ac-oplader.

Het apparaat weegt 2,5 kilo en heeft onder meer een usb-c-aansluiting zonder Thunderbolt 3-compatibiliteit. De usb-c-poort kan wel beeld via displayport 1.4 doorgeven. Windows 10 is voorgeïnstalleerd, maar je kunt ook kiezen voor Windows 10 Pro. De Gigabyte Aorus 7 KB-7NL1130SH kost gemiddeld 1.500 euro.

Skikk 17GKNF

©PXimport

Grote kans dat je niet tot nauwelijks bekend bent met Skikk. Dit is een Nederlands laptopmerk dat zich wil onderscheiden door zijn laptops te leveren met of zonder Windows-software (wat goedkoper is) en je veel keuzevrijheid te bieden. Zo kun je via de Skikk-website onder meer het werk- en opslaggeheugen, de koelpasta, het toetsenbord en de wifimodule kiezen.

De prijzen van de laptops lopen daarom sterk uiteen. Gamers kunnen bijvoorbeeld kijken naar de Skikk 17GKNF, waarvan het basismodel 1.179 euro kost. Voor dat geld krijg je een 17,3inch-laptop met full-hd-resolutie, 144 Hz-verversingssnelheid en 16 GB werkgeheugen. Skikk stopt een AMD Ryzen 7 (4800H) in het apparaat en doet hier een 500 GB m.2-ssd bij. De grafische prestaties komen voor rekening van de Nvidia GeForce GTX 1650-gpu.

De laptop ondersteunt wifi 802.11ax (wifi 6), bluetooth 5.0 en usb-c zonder Thunderbolt. Het toetsenbord kan rgb-verlichting tonen. Zoals gezegd bevat de laptop standaard een Windows 10 Home-proefversie. Je kunt voor 99 euro een licentie kopen of gratis Linux Ubuntu of Zorin OS laten installeren. De laptop is van kunststof en weegt 2,6 kilo, bevat een 46Wh-accu en heeft een 150W-ac-oplader bijgeleverd.

Acer Nitro 5

©PXimport

De Acer Nitro 5 (AN515-54-55EP) is een van de meer betaalbare gamelaptops die je op dit moment kunt kopen. De laptop kost 899 euro en biedt daarvoor een 15,6inch-lcd-scherm met een maximale verversingssnelheid van 120 Hz. En dat is hoger dan gebruikelijk in dit prijssegment. Het scherm heeft een full-hd-resolutie en het toetsenbord biedt achtergrondverlichting.

Onderhuids is een Intel Core i5 (9300H) te vinden met 16 GB werkgeheugen. De ingebouwde ssd heeft een capaciteit van 1 TB, eveneens meer dan gebruikelijk voor dit type laptop. De Nitro 5 is voorzien van een Nvidia GeForce GTX 1650-gpu en krijgt stroom van een 55Wh-accu. Die laad je op via de meegeleverde ac-adapter met een vermogen van 135 W. Er is geen ondersteuning voor nieuwere functies als wifi 802.11ax (wifi 6), maar de Nitro 5 kan wel overweg met bluetooth 5.0.

De laptop weegt 2,5 kilo, heeft een usb-c-poort (zonder Thunderbolt 3-compatibiliteit) en draait op Windows 10 Home. Spreekt het ontwerp van de Nitro 5 je aan, maar zoek je betere hardware? Acer biedt de laptop ook aan met een krachtigere i7-processor en RTX 2060-gpu (1.249 euro).

HP Omen 15

©PXimport

De HP Omen 15 (ek0135nd) is een typische ‘gewoon degelijke’ gamelaptop. Het apparaat heeft een 15,6inch-lcd-scherm met full-hd-resolutie en een hoge verversingssnelheid van 144 Hz. Het toetsenbord is compatibel met rgb-verlichting. Onder de motorkap draait een Intel Core i7 (10750H)-processor van de tiende generatie, die een turboklokfrequentie van 5 GHz aantikt. Het werkgeheugen meet 16 GB (twee keer 8 GB) en de opslagcapaciteit van de m.2-ssd is 512 GB groot.

HP voorziet de Omen 15 van een Nvidia GeForce GTX 2060-gpu met uiteenlopende connectiviteitsopties. Daar hoort ook een usb-c-poort met Thunderbolt 3-ondersteuning bij. Zo kun je sneller gegevens uitwisselen, beeld aansturen en de accu opladen. Er is ondersteuning voor wifi 802.11ax (wifi 6). De laptop weegt 2,36 kilo en krijgt stroom van een 70,9Wh-accu. In de doos zit een 200W-ac-oplader. Windows 10 Home is voorgeïnstalleerd op de laptop.

De Omen 15-ek0135nd kost 1.500 euro. Goed om te weten: HP verkoopt ook vergelijkbare Omen 15-modellen met bijvoorbeeld een i5-processor en 1TB-ssd (1.400 euro) of een Ryzen 5-processor en GTX 1650 Ti-gpu (1.000 euro).

Conclusie

Na het lezen van dit artikel ben je beter op de hoogte van de prijzen en specificaties van bekende en minder bekende Windows-gamelaptops. Zo kun je je een beeld vormen van wat de merken te bieden hebben en wat voor type laptop je met je budget kunt kopen. Maar niet alleen je budget speelt een belangrijke rol bij het uitzoeken van een nieuwe gamelaptop, ook de specificaties zijn van groot belang, want die bepalen voor een groot deel of je je favoriete games van nu én de toekomst kunt spelen op goede instellingen.

Voor 899 euro koop je een laptop die gangbare games prima afspeelt, maar minder geschikt is voor zware games die over twee jaar uitkomen. Als je je daar geen zorgen over wilt maken, loont het om een krachtiger en dus duurder model aan te schaffen. Reikt je budget niet zo ver, dan is een minder uitgebreide laptop, eventueel in combinatie met een streamingsdienst, een interessant alternatief.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!