Het Review.nl Testpanel kreeg de afgelopen periode niet één, maar twee laptops voorgeschoteld. Zowel de Microsoft Surface Pro OLED X Elite als de Microsoft Surface Laptop X Elite is aan een uitgebreide test onderworpen. Wat de reviewers ervan vonden en hoe ze het gebruik hebben ervaren, lees je in dit artikel.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Microsoft

Microsoft Surface Pro OLED X Elite

We beginnen met de Microsoft Surface Pro OLED X Elite, een hybride laptop die je ook als tablet kunt gebruiken. Het apparaat draait op een Snapdragon X Elite processor met 16 GB werkgeheugen en is voorzien van een ssd van 512 GB. Het scherm is een 13-inch oledpaneel dat je zowel met je vinger als met de bijgeleverde pen kunt bedienen. Deze hybride laptop is een volwaardige Copilot+-machine. Daardoor kun je alle Microsoft AI-functionaliteiten gebruiken en profiteer je van nog betere prestaties.

Copilot

Copilot is de eigen AI-assistent van Microsoft. In Copilot+-systemen zit die assistent diep in het besturingssysteem geworteld. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan live-ondertiteling bij video's die je toegestuurd krijgt, coole effecten in creatieve apps en automatische verbetering van de resolutie van het beeld.

De ervaringen met Copilot+-pc's zijn speciaal gemaakt om de productiviteit en creativiteit van jou als gebruiker te verhogen – niet alleen voor je werk, maar ook in het dagelijks leven. In zowel de Microsoft Surface Pro OLED X Elite als in de Microsoft Surface Laptop X Elite (die we verderop behandelen) zit deze functie ingebouwd.

©Microsoft

Resultaten

Bij het uitpakken van de doos is het testpanel al meteen onder de indruk. "Vanaf het moment dat ik het apparaat ontving, was ik onder de indruk van het strakke design", zegt een van de reviewers.

Over het formaat en de bouwkwaliteit is het testpanel het ook eens: "Een lekker robuuste kast, onderdelen zoals het toetsenbord en de oplader zijn snel en eenvoudig magnetisch te koppelen en het formaat is ideaal voor de mobiele gebruiker. Een superhandig apparaat dat je eenvoudig in je tas meeneemt."

Ook met het eerste gebruik is het testpanel meer dan tevreden. "Het instellen van de laptop gaat snel," zegt een tester, "en het bijgeleverde toetsenbord maakt het gebruik eenvoudig."

Wat betreft prestaties valt er weinig op de Surface Pro aan te merken. "De prestaties zijn uitstekend, en fotobewerking is zeker goed mogelijk", zegt een reviewer. Een ander is het daar volledig mee eens: "Het apparaat is erg snel in gebruik en kan gemakkelijk meerdere applicaties tegelijk draaien. Ook grafische applicaties zijn geen probleem, die reageren vlot en soepel."

Het oledscherm wordt ook veel genoemd in de reviews. "Het zeer strakke oledscherm met diepe heldere kleuren zorgt ervoor dat het apparaat ook in zonlicht perfect te gebruiken is", zegt een van de testers, en een ander beaamt dat: "Het beeld is van prachtige kwaliteit. Scherp, met levendige kleuren dankzij het oledpaneel."

De Surface Pro OLED X Elite is uitgerust met Copilot, Microsofts eigen AI-assistent, en ook dat is door het panel uitgebreid getest. "Met de toevoeging van Copilot ervaar je de daadwerkelijk toegevoegde waarde van AI", zegt een van de reviewers. "In het begin is het nog een bijzondere ervaring, maar na de relatief korte periode waarin ik deze functionaliteit heb mogen testen, merk ik dat ik deze optie op mijn eigen pc al mis."

Conclusie

Al met al dus een zeer positieve testperiode. Het is dan ook niet voor niets dat het Review.nl Testpanel de Microsoft Surface Pro OLED X Elite waardeert met een 8,5 als gemiddeld eindcijfer. Zoals een van de testers de review afsluit: "Je krijgt niet alleen qua uiterlijk een mooi en robuust apparaat, de prestaties van de Surface Pro zijn ook zeer goed. Een mooi stuk techniek dat bij de uitvoering van mijn dagelijkse werkzaamheden zeker toegevoegde waarde heeft."

Microsoft Surface Laptop X Elite

De Microsoft Surface Laptop X Elite draait eveneens op een Snapdragon X Elite, en is net als de Pro OLED uitgerust met 16 GB werkgeheugen en een 512 GB ssd. Dit model is geen hybride, maar juist een gewone laptop – maar dan wel uitgerust met een handige touchscreen. De batterij is zo gemaakt dat hij meerdere dagen mee kan. Bovendien is de Surface Laptop een volwaardige Copilot+-pc.

Resultaten

Ook de Surface Laptop valt meteen vanuit de doos in positieve zin op. "Het ontwerp van de laptop is zonder twijfel een van de sterkste punten", zegt een van de reviewers. "Doordat de behuizing volledig van aluminium is gemaakt, voelt het apparaat premium en stevig aan."

Het in gebruik nemen is voor het testpanel een fluitje van een cent. "De installatie verliep soepel", heeft een van de testers ervaren. "Met duidelijke stap-voor-stapinstructies word je er zo doorheen geleid."

Het touchscreen is een van de meest opvallende aspecten van de laptop, en dat vindt het panel ook. "Wat me erg goed bevalt, is het touchscreen", vertelt een van de panelleden. "Het scherm reageert uiterst nauwkeurig op aanrakingen en voelt prettig aan." En dat is nog niet alles: "Daarnaast biedt de laptop een geweldige kijkervaring dankzij de dunne schermranden. Films, video's en andere media komen echt tot hun recht dankzij het heldere, scherpe beeld en het grote schermoppervlak."

Dat geldt voor het beeld, maar het geldt net zo goed voor het geluid: "Een ander aspect waar ik van onder de indruk ben, is de geluidskwaliteit. Via de ingebouwde Dolby Access-app kun je de geluidservaring helemaal aanpassen aan je eigen voorkeuren. Of je nu naar muziek luistert of films kijkt, het geluid is vol en is naar smaak af te stemmen."

Wat de AI-functies van Copilot betreft is het panel ietwat verdeeld. "De AI-functies zijn op dit moment nog wat speels", zegt een van de reviewers. "Met uitzondering van de AI-tools voor de webcam. Die werken soepel en zijn veelbelovend."

De Snapdragon X Elite-processor kan ook de goedkeuring van veel testers wegdragen. "Onder de motorkap maakt de processor veel verschil", zegt een van hen. "Die zorgt voor indrukwekkende snelheid wanneer je het nodig hebt, en bespaart energie op rustige momenten."

Dat laatste uit zich in de zeer lange accuduur van het apparaat. "Je kunt de laptop gerust meerdere dagen gebruiken zonder hem op te hoeven laden", zegt een tester, en een ander beaamt dat: "De batterij houdt het goed vol, met nog een halve lading na een paar dagen gebruik."

©Microsoft

Conclusie

Ook de Microsoft Surface Laptop X Elite is met vlag en wimpel geslaagd voor de test. Het Review.nl Testpanel beoordeelt de laptop net als de Pro met een 8,5 als gemiddeld eindcijfer. Afsluitend, in de woorden van een pannellid: "Het is een uitstekend apparaat voor mensen die op zoek zijn naar een strakke, stijlvolle laptop voor multimedia en werk."

De vaatwasser is je trouwe keukenmaatje. Dag in, dag uit maakt hij pannen, glazen en borden blinkend schoon. Maar wie zorgt er eigenlijk voor hem? Een beetje liefde en onderhoud doet wonderen: je vaat blijft fris, je machine gaat langer mee én je voorkomt nare geurtjes. Met deze simpele tips blijft je afwasmachine in topconditie.

Elke dag verdwijnt er van alles in de vaatwasser: vet, etensresten, kalk, noem maar op. Vooral het filter en de afvoer krijgen het zwaar te verduren. Draai je vaak korte of lauwe programma's, dan hoopt vuil zich nóg sneller op, met doffe glazen of een vieze geur als gevolg. Daarom is regelmatig schoonmaken bepaald geen overbodige luxe. Zo houd je het bij:

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Het filter: de stille held van je vaatwasser

Het filter is dé plek waar alle etensresten samenkomen. En net als het zeefje in je gootsteen moet ook dit onderdeel regelmatig worden geleegd. Klik het filter eruit, verwijder alle viezigheid en spoel het ten slotte grondig af onder heet water. Een beetje afwasmiddel erbij kan geen kwaad. Binnen een minuut gefixt, en je voorkomt bovendien verstoppingen en nare luchtjes.

Af en toe flink heet spoelen

Die snelle Eco-stand is handig, maar niet altijd afdoende. Draai daarom om de paar maanden een leeg programma op de hoogste temperatuur. Zo los je vetresten op die zich anders aan de wanden hechten. Wil je extra grondig te werk gaan? Giet dan wat schoonmaakazijn op de bodem en leg een paar schijfjes citroen in het bestekmandje. Daarna gewoon de machine zijn werk laten doen.

Liever geen azijn? Dan is baking soda een goed alternatief. Let wel op: een klein theelepeltje in het zeepbakje is genoeg. Te veel soda kan de rubbers aantasten.

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Sproeiarmen schoonmaken: zo gepiept

Zit er plotseling nauwelijks nog kracht achter de waterstralen? Grote kans dat een van de sproeiarmen verstopt zit. Meestal heeft je vaatwasser er twee: eentje onderin en eentje onder het bovenste rek. Je haalt ze los door ze iets in te duwen en naar links te draaien, maar check bij twijfel vooral even de handleiding.

Spoel de sproeiarmen af onder de kraan en prik eventuele verstoppingen open met een satéprikker. Zijn ze erg vies? Laat ze dan een uurtje weken in heet water met wat soda.

Rubbers: vaak vergeten, maar o zo belangrijk

De rubbers rondom de deur zijn een broedplaats voor viezigheid. Tussen de plooien kunnen zich etensresten, schimmels en bacteriën ophopen – en dat ga je op den duur ruiken. Bovendien kunnen versleten of vieze rubbers gaan lekken.

Maak de rubbers schoon met een warm sopje van afwasmiddel en water. Een doekje werkt prima, maar voor de kleine kiertjes is een oude tandenborstel ideaal. Vermijd agressieve middelen: die tasten het rubber aan, en dan ben je nog verder van huis.

©Kislev | Julia - stock.adobe.com

Vergeet de zijkanten van de deur en de rubbers niet schoon te maken.

Mocht je toch op zoek zijn naar een nieuwe vaatwasser, dan kun je uiteraard terecht bij de bekende webwinkels.

AMD’s nieuwste processor in de Ryzen 9000-serie is de Ryzen 7 9800X3D. Enkele maanden na de ietwat teleurstellende eerste modellen uit die reeks, brengt AMD een cpu die zich specifiek op gamers richt en slechts een bescheiden prestatiewinst van zo’n acht procent belooft. Maar toen we deze nieuwe processor daadwerkelijk aan het gamen zetten, bleek hij verrassend veel meer te bieden dan vooraf werd beweerd.

De AMD Ryzen 7 9800X3D hoort bij de eerder uitgebrachte 9000-serie. De term X3D is de cruciale toevoeging in de productnaam en betekent dat de processor letterlijk een stapel extra 3D V-Cache krijgt: in totaal 96 MB L3-cache in plaats van de gebruikelijke 32 MB. Doordat er meer data in de cpu kan blijven hangen in plaats van steeds het werkgeheugen aan te moeten spreken, valt een flinke vertraging weg – zelfs al meet je die normaliter in nanoseconden.

AMD ontdekte een paar jaar geleden al bij de Ryzen 7 5800X3D dat deze vorm van cache vooral in games enorme winst oplevert. Games hebben immers voortdurend razendsnel nieuwe en onvoorspelbare berekeningen nodig. Voor voorspelbare, zwaardere klussen zoals het renderen van video’s heeft de extra cache nauwelijks invloed.

Zo’n stapel-cache maakt de processor wel duurder dan een vergelijkbaar model zonder 3D V-Cache. Maar omdat gamen voor veel mensen een belangrijke reden is om in een krachtige en relatief prijzige pc te investeren, is het geen verrassing dat er na de Ryzen 7 5800X3D ook een 7800X3D verscheen. Deze 9800X3D bouwt voort op datzelfde ‘gestapelde’ cache-concept, maar draait op AMD’s nieuwste Granite Ridge 4nm-processors.

Bescheiden specificaties

Los van de X3D-toevoeging verschilt de Ryzen 7 9800X3D in de basis niet extreem veel van de Ryzen 7 9700X. We hebben het nog altijd over een relatief bescheiden totaal van 8 cores en 16 threads, al is de kloksnelheid iets verhoogd naar 4,7 GHz (basis) en 5,2 GHz (boost). Voor een processor die 540 euro zou moeten kosten, maar in de praktijk duurder is, zijn dat niet bepaald veel cores. Zo biedt Intel met de Core Ultra 7 265K bijvoorbeeld 20 cores en 20 threads voor zo’n 430 euro.

In niet-gamegerelateerde testen valt dat beperkte aantal cores en threads ook duidelijk op. In de benchmark Cinebench R23, die een scène rendert en hiermee alle cores benut, behaalt de 9800X3D 23.498 punten. Dat is een verbetering ten opzichte van de 7800X3D (18.450 punten), maar nog altijd ver verwijderd van de 36.251 punten van de goedkopere Intel Core Ultra 7 265K.

Die verhouding zien we terug in vrijwel alle benchmarks en taken die zich niet op gamen richten. Deze nieuwe Ryzen is dus niet bedoeld als allround krachtpatser. Al is het beslist een capabele processor die prima presteert bij incidenteel zwaar werk, het moet niet je voornaamste doel zijn. Ben je vooral met zwaar (grafisch) werk bezig, dan kun je beter kiezen voor een cpu met meer cores en threads. Overigens heeft AMD inmiddels wel X3D-processors met 12 en 16 cores aangekondigd: de AMD Ryzen 9 9900X3D en AMD Ryzen 9 9950X3D.

De Ryzen 7 9800X3D bevat één CCD (Core Chiplet Die) met 8 cores.

Prestaties op Full HD

In games is het beeld compleet anders. Uit een test met 40 titels blijkt dat de Intel Core Ultra 7 265K maar in één game ietsje sneller is (3 procent), in één game gelijk presteert, en in de overige 38 door de 9800X3D wordt verslagen. In 11 games is het verschil 2 tot 10 procent, wat je in de praktijk niet altijd merkt. Maar in maar liefst 27 van de 40 games is de voorsprong meer dan 10 procent.

In veel games is de Ryzen 7 9800X3D zelfs zoveel sneller dat de Intel Core Ultra 7 265K voelt als een processor uit een ver verleden. In competitieve titels zoals Counter-Strike 2, waar elk frame telt, is de 9800X3D bijvoorbeeld 44 procent sneller. Flight Simulator, dat zwaar leunt op je cpu, draait 27 procent sneller en loopt duidelijk soepeler. Ten opzichte van de eerdere Ryzen 7 7800X3D zien we gemiddeld een winst van 11,3 procent. Dat is niet genoeg om die voorganger direct met pensioen te sturen, maar wel een mooie stap vooruit – zelfs meer dan de 8 procent die AMD zelf claimt.

Prestaties op hogere resoluties

Het is gebruikelijk om bij cpu-tests de resolutie laag te houden, zodat de processor de beperkende factor is in plaats van de videokaart. Toch zijn de resultaten op hogere resoluties minstens zo interessant. Naarmate we de resolutie opschroeven, wordt het verschil weliswaar kleiner, maar het feit dat op 1440p in 22 van de 40 games nog steeds 10 procent of meer verschil zit tussen de Ryzen 7 9800X3D en de Intel Core Ultra 7 265K, toont aan dat het ook daar flink merkbaar is. Een gemiddeld verschil van 18 procent is echt uitzonderlijk.

Op 4K-resolutie blijven er nog 13 van de 40 games over met een verschil van 10 procent of meer. Omdat 4K-gamen meestal met upscaling (DLSS of FSR) gebeurt, is het verschil tussen de twee cpu’s in de praktijk waarschijnlijk groter dan de gemeten 7,3 procent.

Relatief hoog energieverbruik

Om de extra prestaties ten opzichte van de vorige generatie te behalen, heeft AMD het stroomverbruik van de Ryzen 7 9800X3D flink verhoogd. Waar de Ryzen 7 7800X3D in games rond de 66 watt zat, loopt de 9800X3D op tot zo’n 100 watt. Hecht je veel waarde aan efficiëntie, dan blijft de 7800X3D daarom technisch gezien de zuinigste gameprocessor. Dat is inmiddels wel een loze titel, omdat AMD ‘m niet meer produceert (al kun je hem misschien nog wel ergens in een winkel vinden).

Een ander nadeel van AMD is nog steeds het hoge energieverbruik in rust. In onze testopstelling met een Ryzen 7 9800X3D op een AM5-moederbord meten we rond de 65 watt in licht gebruik, terwijl een vergelijkbaar Core Ultra 7 265K-systeem volstaat met zo’n 43 watt.

Conclusie

De AMD Ryzen 7 9800X3D wordt hier en daar opgehemeld als dé ultieme processor, maar laten we eerlijk zijn: dat is hij niet. Hij is voor veel taken een prima verbetering ten opzichte van zijn voorganger, maar de goedkopere Intel-processor is vaak sneller. Ook AMD’s goedkopere Ryzen 9 9900X is dankzij 12 cores in veel taken sneller.

Het hogere energieverbruik van de 9800X3D is bovendien een nadeel: de betere prestaties gaan gepaard met meer stroomverbruik, zowel onder belasting als bij lichte taken.

Maar als je vooral geïnteresseerd bent in gamen met je pc, dan is de Ryzen 7 9800X3D zonder discussie dé beste processor van dit moment. In games maakt hij gehakt van de Intel Core Ultra 7 265K en is de stap vooruit ten opzichte van de voorganger groter dan we hadden durven hopen en groter dan AMD zelf claimt.

Voor goedkope game-pc’s is hij te duur, maar in het hogere segment is er weinig concurrentie. Vooropgesteld dat je hem kunt vinden, want door de populariteit is de beschikbaarheid momenteel beperkt. 

Specificaties

Pluspunten

Minpunten

Cores en threads

8 cores, 16 threads

Basis- en boostsnelheid

4,7 GHz / 5,2 GHz

TDP

120 watt (in de praktijk tot ca. 150 watt)