Misschien heb je wel eens van wifi-tracking gehoord. Via deze methode kan een bedrijf of gemeente je volgen in openbare ruimtes als metrostations of winkelstraten. Waarom doen ze dat, hoe werkt wifi-tracking en hoe voorkom je dat je gevolgd wordt? Je leest het in dit artikel.

©CIDimport

Hoe komen bedrijven aan jouw gegevens?

Als een winkel, ondernemersvereniging of gemeente aan wifi-tracking wil doen, wordt er een trackingsbedrijf ingeschakeld. Die hangt speciale scanners op in winkels en/of de straat. Zo’n scanner is relatief klein en daarom lastig te zien, helemaal omdat hij vaak bovenin een winkel of aan een lantaarnpaal wordt bevestigd.

Er zijn veel wifi-trackingbedrijven in Nederland. Een deel is aangesloten bij branchevereniging Marketing-insights, Onderzoek en Analytics (MOA), dat regels en richtlijnen stelt voor het verzamelen, beheren en delen van gegevens van winkelende bezoekers. Een wifi-trackingbedrijf bepaalt in samenspraak met de opdrachtgever, bijvoorbeeld een winkeliersvereniging, waar, hoelang en met welk doel er metingen verricht worden.

Welke gegevens verzamelen ze precies?

Bij wifi-tracking wordt één soort gegeven geregistreerd: je mac-adres. Deze afkorting staat voor het media access control-adres, een identificatienummer van je mobiele apparaat. Als je smartphone, tablet, laptop of ander apparaat verbinding probeert te maken met een wifi-netwerk, zendt hij zijn mac-adres uit. De scanner in de winkel(straat) legt het identificatienummer vast. Als er meerdere scanners in een omgeving hangen, kan het trackingbureau jouw looproute in kaart brengen.

©CIDimport

Een aantal gemeenten bieden een gratis wifi-netwerk in hun winkelstraten. Als je daar gebruik wilt maken van het internet, moet je doorgaans eerst akkoord gaan met de voorwaarden. Het is niet ongebruikelijk dat er in de voorwaarden staat dat je mac-adres geregistreerd wordt voor trackingsdoeleinden. De gemeente kan deze informatie doorverkopen aan commerciële partijen, iets wat onder andere in Tilburg gebeurde. Met nadruk op gebeurde, want de gemeente is hiermee gestopt omdat het in strijd was met de wet.

Je toestel zendt zijn mac-adres alleen de omgeving in als wifi aanstaat. Het maakt niet uit of je daadwerkelijk verbonden bent met een wifi-netwerk. Sommige winkeliers en/of gemeenten maken via stickers of bordjes duidelijk dat ze aan wifi-tracking doen. Dat lijkt handig, maar is in feite mosterd na de maaltijd. Als je wifi-verbinding aanstaat, heeft een scanner je mac-adres immers al geregistreerd. Door je wifi vervolgens uit te zetten, voorkom je wel dat andere scanners je opmerken en maak je het dus moeilijker om gevolgd te worden.

Wat doen ze er vervolgens mee?

Het verzamelen van mac-adressen gebeurt om verschillende redenen, afhankelijk van de opdrachtgever van wifi-tracking. Als dit een gemeente of overheidsorganisatie is, wil die doorgaans weten hoeveel mensen zich op bepaalde dagen of tijdstippen in een specifiek gebied begeven. De gemeente Amsterdam doet bijvoorbeeld aan wifi-tracking op metrostations om inzicht te krijgen in de drukte op de stations en de looproutes van reizigers. De statistieken kunnen voor een gemeente of overheidsorganisatie ook handig zijn bij het plannen van evenementen of de herinrichting van een winkelgebied. Het voorbeeld van Tilburg geeft aan dat sommige gemeenten wifi-tracking ook inzetten om geld te verdienen.

Vindt wifi-tracking plaats in opdracht van een winkel(keten), dan heeft dit meestal een commerciële reden. Als een winkelgebied meerdere wifi-scanners heeft, kan een mac-adres worden gevolgd. Zo wordt duidelijk welke routes (potentiële) klanten lopen, hoe vaak winkels bezocht worden, etc.. Met meerdere scanners in één winkel krijgt de winkelier zelfs een goed beeld hoe klanten door zijn winkel lopen. Aan de hand van die informatie kan hij zijn winkelinrichting aanpassen, met als doel meer te verkopen.

Daarnaast kan een winkel – met moeite – je mac-adres koppelen aan andere gegevens als je e-mailadres. Die moet het bedrijf dan wel al hebben, bijvoorbeeld omdat je je hebt ingeschreven voor de nieuwsbrief of omdat je online iets hebt gekocht.

Goed om te weten is dat sommige partijen je mac-adres eerst anonimiseren voordat ze aan de slag gaan met de verzamelde gegevens. Dit geldt voornamelijk voor gemeenten, die doorgaans alleen willen weten hoeveel mensen er op een bepaalde plek rondlopen. Dit in tegenstelling tot commerciële partijen, die vaak geïnteresseerd zijn in de meer gedetailleerde informatie.

Hoe voorkom je dat ze jouw gedrag kunnen volgen?

Voorstanders van wifi-tracking wijzen op de voordelen voor gemeenten, winkeliers én bezoekers. Wifi-tracking maakt onder andere meer gepersonaliseerde reclames mogelijk en die zijn dus relevanter voor jou als potentiële klant. Omdat de methode ook allerlei nadelen heeft, is het begrijpelijk dat je niet gevolgd wilt worden door trackingsbedrijven. Hoe maak je je toestel onzichtbaar voor de commerciële meetapparatuur in de winkelstraten? De meest eenvoudige en effectieve maatregel is door geen wifi te gebruiken als je gaat shoppen. Zet je wifi-verbinding uit als je een winkelgebied betreedt (of al eerder) en gebruik je mobiele databundel – of als je die niet hebt, even geen internet.

©CIDimport

Bijkomend voordeel van de uitgeschalede wifi-verbinding is dat de accuduur van je toestel langer meegaat. Vergeet je regelmatig je wifi uit en weer aan te zetten? Een pakket als Bitdefender Total Security 2019 kan hierbij helpen en heeft daarnaast allerlei functies die je wifi-verbinding beveiligen. Zo kan je gebruikmaken van de ingebouwde vpn, een Virtual Private Network dat je ip-adres verandert en je internetverkeer versleutelt. Zo blijf je anoniem en beschermd op het openbare wifinetwerk van een winkel.

©CIDimport

Een andere manier om wifi-tracking tegen te gaan, is door te wisselen van mac-adres. Verschillende besturingssystemen, waaronder Android en Windows 10, bieden je de mogelijkheid om per netwerk een ander mac-adres te gebruiken. Deze adressen worden willekeurig gegenereerd. Doorgaans moet je deze privacy vriendelijke optie wel zelf aanzetten. Android Q, dat in het najaar van 2019 uitkomt, maakt standaard voor elk wifi-netwerk een ander mac-adres aan.  

Als je wilt winkelen zonder trackingscanners om je heen, kan je ook kijken welke gemeenten niet (meer) aan wifi-tracking doen. Er zijn genoeg plaatsen die om uiteenlopende redenen besloten hebben om wifi-tracking niet in te voeren. En een groeiend aantal gemeenten dat wifi-tracking inzette, stopt daarmee. De Autoriteit Persoonsgegevens oordeelde eind 2018 namelijk dat de techniek niet gebruikt mag worden zonder toestemming van winkelende bezoekers. Om problemen te voorkomen, stopten dit jaar voorjaar onder andere Tilburg, Groningen, Den Haag en Apeldoorn met wifi-tracking.

Mogelijk kan je je straks ook afmelden voor alle vormen van wifi-tracking. Branchevereniging MOA, waar veel trackingbedrijven bij zijn aangesloten, werkt aan een online ‘volg-me-niet’-register waarmee je in één keer landelijk uitschrijft voor alle wifi-trackingsystemen van bedrijven die zijn aangesloten bij MOA. Of dat register er komt, is nog niet duidelijk. Toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens zegt dat een ‘volg-me-niet’-register wettelijk niet is toegestaan, een ‘volg-me-wel’-register wel. De meeste wifi-trackingbureaus zien daar weer niets in, waardoor de kans aannemelijk is dat wifi-tracking in zijn huidige vorm stopt.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.