Na een periode met weinig ontwikkeling staan er weer de nodige grote, interessante productlanceringen klaar voor desktop-pc’s. Zo heeft Intel eind 2024 nieuwe Core Ultra-cpu’s geïntroduceerd, AMD de Ryzen 9000-cpu’s en Nvidia nieuwe RTX 5000-videokaarten. Hoog tijd om je desktop-pc dus weer eens een update te geven, waarbij een mooie behuizing uiteraard niet mag ontbreken! Wij hebben de twaalf beste behuizingen van dit moment voor jou op een rijtje gezet.

Er zijn momenteel honderden verschillende behuizingen te koop in de Benelux. Ze komen in verschillende soorten en maten. Er is niet zoiets als de beste behuizing voor iedereen, want de markt voor behuizingen is volwassen daardoor gevuld met vooral ‘prima’ behuizingen. Vooral je smaak en persoonlijke voorkeuren moeten de doorslag geven. Het is daarom belangrijk om eerst in kaart te brengen wat voor jou belangrijk is.

In dit artikel kijken we daarom ook eerst naar een stappenplan met de zaken waar je over na moet denken voordat je een nieuwe behuizing koopt. We hebben we een voorselectie gemaakt uit tientallen behuizingen, waarbij de twaalf in deze review het meest interessant zijn voor een zo breed mogelijk aantal doeleinden. Voor de ideale behuizing zul je zelf eerst duidelijk moeten hebben wat je precies nodig hebt.

Formaat

De eerste vraag is een vooral een praktische: hoe groot of klein wil je dat je nieuwe pc wordt? Dit is vooral een subjectieve overweging. Een grote behuizing is makkelijker om mee te werken, biedt ruimte aan praktisch alle componenten die je maar kan bedenken en laat je veelal veel extra zaken als opslag toevoegen. Moderne videokaarten zijn erg groot geworden en de RTX 5000-kaarten zijn nog een stukje groter, dus met een grote kast loop je bij toekomstige upgrades minder risico.

©Design by Shisky - stock.adobe.com

Het formaat van je moederbord bepaalt mede hoe compact je behuizing kan zijn.

Een grote kast neemt ook meer ruimte in onder of op je bureau. Een strak, klein kastje is aanzienlijk aantrekkelijker, praktischer in de complete opstelling, en zoals je straks zult zien hoeft kleiner niet per se duurder of goedkoper te zijn. Breng eerst je andere componenten goed in kaart en bepaal vervolgens of de door jou gekozen behuizing ruimte biedt voor jouw moederbordformaat (atx, micro-atx of ITX), videokaart, opslagwens en de door jou gekozen koeloplossing. Houd daarbij ook rekening met eventuele upgrades in de toekomst.

©eliosdnepr - stock.adobe.com

Een grafische kaart moet qua lengte uiteraard in je behuizing passen.

Benodigde koelprestaties

Ga je voor een instap- of mid-range-systeem, dan zijn de prestaties van de meeste kasten tegenwoordig geen probleem meer. Alle door ons gekozen kasten kunnen een systeem met een mid-range-cpu en -gpu makkelijk aan wat koelprestaties betreft.

Ga je voor een echte top-end machine met een krachtige cpu, denk aan een Core i9, Core Ultra 9 of Ryzen 9 en een videokaart met een TDP van meer dan 250 watt, kies dan een van de kasten met vier of vijf sterren voor koelprestaties in de tabel (zie onderaan dit artikel).

Extra eigenschappen

Vraag jezelf vervolgens af of er specifieke eigenschappen zijn die je graag zou willen hebben, waarbij de keerzijde van meer mogelijkheden vaak een hogere prijs is. Let daarbij vooral op het aantal ventilatoren dat je erbij krijgt, of dat je die er nog los bij moet kopen. Een fanhub om ze allemaal op aan te sluiten is een fijne bonus, net als een RGB-hub als je daar waarde aan hecht.

Let ook op het aantal usb-poorten op de behuizing. Sommige behuizingen hebben eigenschappen die het bouwproces aanzienlijk makkelijker maken. Onderschat de waarde van deze tijdsbesparing niet, vooral als je geen held bent in pc bouwen. Een pc bouwen is eenvoudig, maar een case met 4 of 5 sterren voor inbouwgemak is aanzienlijk toegankelijker voor beginners en een tientje meer betalen voor gemak verdient zich soms snel terug.

Ventilators worden lang niet altijd meegeleverd, bij de relatief goedkope DeepCool CC560 krijg je er wel vier meegeleverd.

Wat is jouw smaak?

Omdat de markt voor behuizingen volwassen is en je je zelden nog zorgen hoeft te maken over de kwaliteit, wordt je eigen subjectieve smaak belangrijker. Laat je dus niet gekmaken door een product dat misschien iets hoger scoort op gebied van prestaties, bouwkwaliteit of inbouwgemak. Als een bepaald design gewoon helemaal jouw smaak is en de andere factoren die wij meenemen voldoende of beter dan dat zijn, dan kun je gerust je hart volgen en de kast pakken die je mooi vindt. Geen van de kasten uit onze selectie heeft onoverkoombare beperkingen.

Corsair 4000D Airflow

De Corsair 4000D is een van de populairste behuizingen van dit moment. Hij biedt een mooie balans voor praktisch elk systeem en een uitstekende prijs-prestatieverhouding. Met zijn afmetingen is hij groot genoeg om de grootste videokaarten, grote waterkoelers en grote luchtkoelers in kwijt te kunnen, maar het blijft wel een mid-tower en geen overdreven gigantisch monster op je bureau. Hij heeft stoffilters waar nodig, komt met twee fans en zonder extra geld aan ventilatoren uit te geven, kun je een high-end build prima koelen.

De prijs van 89 euro is aantrekkelijk. Goedkopere alternatieven zijn zichtbaar en voelbaar minder afgewerkt, duurdere cases zijn normaliter nauwelijks echt beter en daarbij is het design ook niet dusdanig overdreven dat de meeste gebruikers erover zullen vallen. Het is de ultieme allrounder voor iedereen die geen heel specifieke smaakvoorkeur heeft of nog niet precies weet welke onderdelen hij in de toekomst wil toevoegen. Je kunt er simpelweg niet de fout mee ingaan.

Pluspunten

Minpunt

Fractal Design Meshify 2 Compact

Alles wat we over de Corsair 4000D  schrijven, gaat in feite ook op voor de Fractal Design Meshify 2 Compact; Fractals even uitstekende tegenhanger in hetzelfde segment. Deze kast is doorgaans een tientje of twee duurder dan de Corsair 4000D Airflow en daarmee objectief nipt minder interessant als écht elke euro telt. Wel is onze ervaring dat het iets strakkere design van het Zweedse Fractal vaak toch net wat meer gewaardeerd wordt.

De kwaliteit en het inbouwgemak zijn uitstekend. Ook krijg je standaard drie ventilatoren die prima in staat zijn high-endsystemen te koelen en de afwerking is nipt chiquer dan de Corsair, wat met de extra fans de meerprijs best te rechtvaardigen maakt. Simpelweg één van de beste no-nonsense kasten van dit moment.

Pluspunten

Minpunt

Fractal Design North

Zoek je iets wat net wat luxer is afgewerkt, of is een traditionele zwarte of witte pc-behuizing geen optie, dan is de Fractal North een van de aantrekkelijkste behuizingen van dit moment. De basis is niet enorm anders dan de Meshify 2 Compact, de North is marginaal groter, maar het is vooral de afwerking aan de voorzijde waarmee deze kast indruk maakt.

Dankzij houten latten aan de voorkant en een door de bank genomen wat hoger afwerkingsniveau is de North een echt plaatje om te zien. Hij komt ook in verschillende kleuren, waardoor je hem met tal van bureaus en opstellingen kunt matchen.

Ook hier krijg je standaard genoeg koeling en is het inbouwgemak dik in orde, zoals je van een atx-behuizing verwacht. Het voornaamste nadeel: hout is niet goedkoop en dat zien we terug in de prijs. Je betaalt al snel 50 euro of meer extra voor deze variant, terwijl dat op gebied van prestaties of gemak geen winst oplevert. Je betaalt dus voor de uitstraling, maar krijgt er wel een plaatje voor terug.

Pluspunten

Minpunt

DeepCool CC560

Wil je juist de andere kant opgaan en nog wat geld besparen op je behuizing, dan heeft Deepcool de CC560 als aantrekkelijk instap-alternatief. De CC560 combineert een acceptabele bouwkwaliteit en niveau van afwerking voor een prijs waarvoor de meeste concurrenten geen (moderne) behuizingen meer willen uitbrengen.

Hoewel je het verschil met onder andere de Corsair 4000D Airflow wel ziet en voelt als je ze naast elkaar zet, is de besparing relatief gezien erg fors, terwijl je daar in de praktijk niet heel veel van merkt. Ook hier zijn de prestaties gewoon uitstekend en heb je ruimte genoeg voor de meeste componenten.

De CC560 is wel iets krapper in het kabelmanagement, waardoor onervaren bouwers iets langer kwijt zullen zijn aan bouwen en afwerken. Maar wanneer elke euro telt, kun je tegenwoordig praktisch niet om DeepCool heen. Tip: houd ook andere CC- en CH 300- en 500-series cases in de gaten. DeepCool heeft geregeld modellen met hetzelfde chassis in de basis maar een iets ander frontje, voor vergelijkbare prijzen te koop.

Pluspunten

Minpunten

Hyte Y70 Touch

De laatste jaren is het concept panoramacase erg populair geworden: cases met een glazen voorkant waardoor je een soort aquarium-gevoel krijgt en al je onderdelen goed kunt zien. Deze cases zijn significant breder dan gemiddelde atx-cases, maar wel iets minder diep. Houd de afmetingen dus goed in de gaten.

De Hyte Y70 Touch is zonder twijfel de meest extreme uitvoering hiervan. Glas voorop, glas aan de zijkant en een extra monitor in de kast zelf ingebouwd. Dit geeft je de mogelijkheid om je pc extreem opvallend te maken met verschillende thema’s, om extra informatie weer te geven. Je kunt zelfs minigames op het touchscreen spelen.

Het is de case om mee op te vallen en de kwaliteit en afwerking zijn ook echt van topniveau, maar de consequenties zijn aanzienlijk. Niet alleen ben je 450 euro kwijt voor het genoegen, je zult ook nog extra moeten investeren in ventilatoren om je onderdelen goed te koelen. Voor dit bedrag had een vol setje ventilatoren niet misstaan.

Pluspunten

Minpunten

Montech King 95 Pro

Montech is net als DeepCool een merk dat al een tijdje laat zien dat een goede behuizing niet extreem duur hoeft te zijn. Met een prijs van circa 160 euro is de King 95 Pro zeker niet goedkoop te noemen, maar voor een panoramacase met gebogen glazen voorkant, standaard een volle set van zes fans en een fancontroller om ze allemaal aan te sturen is de vraagprijs eigenlijk enorm redelijk. Populaire alternatieven zoals de Lian Li 011 Dynamic kosten ongeveer hetzelfde, maar komen dan zonder fans.

Hier en daar zien we wat kleine details in de afwerking die op de veel duurdere Hyte Y70 niet merkbaar zijn, maar dat is simpelweg een kanttekening tegenover de gigantische besparing die Montech hier biedt. Hij koelt standaard fantastisch, het inbouwgemak is ultiem dankzij de ruimte achter het moederbord en als je een panoramacase zoekt om een mooie build in te showen zonder een vermogen uit te geven, kun je niet om deze behuizing heen.

Pluspunten

Minpunt

Lian Li A3

Wil je liever een maatje kleiner, dan kun je een micro-atx-behuizing overwegen. Deze vereist uiteraard een micro-atx-moederbord, maar de meeste echt betaalbare moederborden gebruiken al dit iets kleinere format. De Lian Li A3 sluit daar met zijn lage prijs van 70 euro mooi op aan om je compacte systeem toch lekker betaalbaar te houden. De compacte kast is prima gebouwd en afgewerkt, alleen de plastic voorzijde laat raden dat dit echt een betaalbaar model is.

Er zitten enkele keerzijdes aan het compactere maatje. Zo is het iets meer puzzelen met componenten; een (iets duurdere) SFX-voeding heeft eigenlijk de voorkeur, grotere luchtkoelers of waterkoelers passen niet altijd en het wegwerken van de kabels in een krappere ruimte is lastiger dan in de andere modellen. Het koelpotentieel is weliswaar in orde, maar zonder standaardfans is een extra ventilator wel een vereiste om een mid-range- of high-end-systeem goed te koelen. Reken er dus gemakshalve een tientje extra bij.

Het vereist allemaal dus iets meer puzzelwerk om het te laten werken, maar met een beetje handigheid ben je met deze case niet meer kwijt voor een mooie pc in een aanzienlijk handzamer maatje. Daarbij krijgt hij bonuspunten voor de witte en zwarte kleuroptie en er is zelfs een variant met een houten afwerking voorop, maar die is duurder en vooralsnog lastig leverbaar.

Pluspunten

Minpunten

ASUS Prime AP201

De ASUS Prime AP201 is eveneens een micro-atx-kast, maar neemt het net iets ruimer dan de Lian Li A3. De kwaliteit en afwerking van deze case ontlopen zijn directe concurrent nauwelijks, net als de prijs van 85 euro. De extra ruimte maakt het een iets makkelijkere case om in te werken, ook als je een standaard atx-voeding wilt gebruiken. De voornaamste keerzijde is dan uiteraard dat je een deel van de charme van een kleinere form factor moet inleveren.

Wel krijg je hier standaard een ventilator bij, waardoor je ook zonder extra investering direct in staat bent om een typische build te koelen. En een high-end-build is dankzij de mesh aan alle kanten ook zeker geen probleem. Daarmee is de AP201 een fijne kast voor iedereen die iets kleiner wil zonder significante consequenties wat betreft ruimte en gemak, of iedereen die vreest dat een echt kleiner maatje te veel beperkingen oplevert.

Pluspunten

Minpunt

DeepCool CH160

Wil je echt klein, dan kom je bij itx-behuizingen uit. Deze hebben louter plaats voor itx-moederborden wat je keuze wat beperkt. Ook zijn itx-moederborden vaak net wat duurder dan micro-atx- of atx-borden, waardoor je totale kosten iets, maar niet per se enorm veel oplopen.

De DeepCool CH160 kan de totale kosten van je pc prima beperken omdat hij zelf maar zes tientjes kost, al ontbreekt een ventilator helaas, waardoor je ook hier een tientje extra mag bijrekenen. Toch is het een van de leukste cases van dit moment. Hij is significant kleiner dan alle andere tot dusver besproken modellen, grote videokaarten passen nog altijd prima, en het handvat bovenop maakt hem ook nog eens leuk voor iedereen die zijn pc af en toe meeneemt naar een andere locatie.

Het formaat laat weinig ruimte voor kabelmanagement of gebruik van grote harde schijven, al is dat met grote NVMe-ssd’s tegenwoordig zelden nog een beperking. De grootste beperking zit in de cpu-koeling, een mid-size towerkoeler is het maximaal realistisch haalbare. Maar voor een gemiddelde (gaming-)pc met mid-range cpu, high-end videokaart en één of twee ssd’s heb je eigenlijk niet meer nodig.

Pluspunten

Minpunten

Fractal Design Terra

Ook in het itx-segment weet Fractal Design enkele alternatieven neer te zetten die op gebied van kwaliteit, afwerking en materiaalgebruik de overtreffende trap zijn. De Terra combineert geanodiseerd aluminium met hout, waardoor het net als bij de North niet alleen een praktisch product is, maar vooral ook een statement op je bureau is.

De totale inhoud van deze case is 10,4 liter, wat uiteraard betekent dat je wel goed moet nadenken over welke onderdelen je wilt gebruiken. Het interieur is slim bedacht en aanpasbaar waardoor je kunt kiezen voor een extra dikke gpu-koeler, of juist bij de gpu ruimte kunt wegsnoepen en dan een (iets) dikkere luchtkoelers kwijt kunt. Een low profile cpu-koeler en stevige videokaart kan dus prima en fijn is dat de benodigde riser voor de videokaart inbegrepen is. Een fan is niet inbegrepen, maar is in dit ontwerp waarbij cpu-koeler en videokaart tegen de zijkant zitten ook niet nodig.

Naast dat het bouwen en wegwerken van alle kabels hier best wat gepuzzel is, een behuizing voor mensen die hun eerste pc bouwen zouden we het niet direct noemen, is de prijs ook fors: bijna 200 euro voor een product dat vooral visueel voordelen biedt. Mooie producten mogen geld kosten, en op de kosten van een high-end pc vinden we de meerprijs voor iets met deze uitstraling ergens ook prima te overzien. Geen prijs-prestatiekampioen, wel een echt mooi product.

Pluspunten

Minpunten

Cooler Master NR200P MAX V2

Cooler Masters NR200P MAX is al enige tijd één van onze absolute favoriete itx-behuizingen. De NR200P (zonder MAX) is net als de DeepCool CH160 een leuke, degelijke en compacte kast voor een bescheiden bedrag, maar het is de MAX-variant waarmee Cooler Master ITX-systemen echt toegankelijk maakt voor beginners. In deze kast zitten de 850watt-voeding en 280mm-waterkoeler al ingebouwd. Daarbij zijn die onderdelen op de kast afgesteld en zitten alle kabels al praktisch op de juiste plaats, waardoor er van kabelmanagement nauwelijks sprake is.

Dat maakt de NR200P MAX makkelijker om mee te werken dan praktisch elke andere behuizing, zelfs grotere varianten. Installeer de andere onderdelen, plug de kabels in en zet de cpu-koeler op de cpu. In tegenstelling tot de Fractal Design Terra maakt dat de NR200P MAX juist wél een van de interessante cases voor iedereen die nog nooit een pc gebouwd heeft.

De NR200P MAX V2 kost 370 euro en is daarmee niet goedkoop. De prijs is niet gek omdat je een voeding en waterkoeling meegeleverd krijgt, maar als je een budgetfocus hebt, kun je normaliter prima af met een goedkopere voeding en een veel goedkopere luchtkoeler. Als je je eigen tijd hoog waardeert, is de winst in onze optiek hier prima te verantwoorden. Tip: klinkt dit aantrekkelijk, overweeg dan ook de Cooler Master NCORE 100 MAX, een vergelijkbaar concept in een verticale toren met een opvallendere uitstraling.

Pluspunten

Minpunten

Corsair 2000D Airflow

Veel itx-behuizingen beperken de hoogte van de behuizing, maar enkele andere gaan de andere kant op. Ze blijven relatief hoog, maar beperken juist de footprint op je bureau. Zeker op kleinere bureaus is dat een fijne eigenschap, je houdt simpelweg meer ruimte over voor andere zaken.

De Corsair 2000D Airflow is een aantrekkelijke en betaalbare optie om die kant op te bouwen. De kast heeft een minimale footprint, maar toch ruimte voor flinke videokaarten, flinke waterkoelers (officieel tot 360 mm, maar 240 mm is fijner bouwen) en een stevige luchtkoeler past eveneens en heeft zelfs onze voorkeur.

Kabelmanagement is een klein beetje puzzelen, maar valt mee in vergelijking met bijvoorbeeld de Fractal Terra. Het grootste nadeel is dat fans ontbreken, tel er dus één extra bij op. Het nadeel van dit design is dat alle moederbordaansluitingen onderop de behuizing zitten. Als je regelmatig randapparatuur wilt aansluiten is dat niet ideaal; zorg dat je aan de usb-poorten voorop voldoende hebt. Overigens heeft Corsair ook een 2000D RGB-variant voor een paar tientjes meer waarbij je 3 RGB-fans en een RGB-controller meegeleverd krijgt, geen gekke meerprijs voor wat extra koeling en verlichting.

Pluspunten

Minpunten

Conclusie

Als je op zoek bent naar een functionele kast voor al je onderdelen, dan kun je met alle twaalf de behuizingen in deze test simpelweg niet de mist ingaan. Wel zijn er grote verschillen. Wil je sterk op de prijs letten, dan moet je bij de DeepCool CC560 zijn, waarmee je voor een laag bedrag toch een heel bruikbare behuizing krijgt.

Gezien een behuizing jaren mee kan gaan, zouden wij als eerste naar de Corsair 4000D Airflow of de Fractal Meshify 2 kijken, waarbij een kleine meerprijs je een upgrade geeft in afwerking en inbouwgemak. Wil je liever wat kleiners, kijk dan eerst naar de Lian Li A3 of de DeepCool CH160 of Corsair 2000D als je écht klein aandurft.

Wil je klein, maar klinkt het angstaanjagend, dan is de Cooler Master NR200P MAX ideaal. Deze kast is klein, maar er is onder de streep makkelijker mee te werken dan alle andere compacte oplossingen.

Het is bijna oer-Hollands om vooral naar prijs-prestatieverhouding te kijken, maar daarmee doe je geen recht aan wat veel fabrikanten tegenwoordig doen op gebied van behuizingen. De Hyte Y70 Touch is daar wellicht het meest extravagante voorbeeld van, maar het is niet alleen maar voor de show. Jaren geleden zagen we de introductie van glas en aluminium in plaats van staal, tegenwoordig zien we hout een opmars maken. Cases als de North, de Terra of de Lian Li A3 kosten dan weliswaar wat meer, maar in onze ervaring is een aantrekkelijk desktop-pc toch iets om trots op te zijn.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!