Zo haal je verwijderde bestanden terug

Het is gebeurd... en Murphy lacht over je schouder mee (wegens geen recente back-ups): je kunt niet meer bij belangrijke data op je schijf! Hoe je het herstel van je gegevens aanpakt, hangt nauw samen met de oorzaak. We noemen eerst een aantal oorzaken en vertellen je daarna op welke manieren je kunt proberen je bestanden terug te krijgen. Lees ook:Dit zijn de 12 beste back-up-programma's voor Windows 10.

01 Systeemprobleem

Er is een kans dat je niet meer bij je bestanden kunt omdat je pc domweg niet meer opstart. Probeer eerst de oorzaak van je niet-werkende computer te achterhalen. Merk je helemaal geen teken van leven wanneer je de startknop indrukt? Dat lijkt erg, maar de kans is groot dat je voeding het begeven heeft en dat je die alleen maar hoeft te vervangen. Krijg je bij het indrukken van de aan-uitkop wat piepgeluiden te horen of knipperen er een paar led’s, dan protesteert het systeem-BIOS waarschijnlijk om een of andere reden. In zo’n geval doe je er goed aan te googelen naar de BIOS beep codes voor jouw specifieke toestel: dan heb je al meteen een idee van de mogelijke dader. Wellicht veroorzaakt het RAM problemen (een ‘reseat’ – even uithalen en weer inpluggen – doet vaak wonderen), of werkt de CPU-fan niet meer. Blijkt het moederbord van je computer defect, dan nog zijn je bestanden niet verloren, je kunt de schijf aan een andere pc koppelen.

02 Schijfprobleem

Start je systeem op, maar maakt je harde schijf een schurend of ratelend geluid, waarna het systeem afhaakt? Dan zit er helaas weinig anders op dan een professioneel dataherstelbedrijf aan te spreken om de data te proberen te herstellen. Heb je uitgevogeld dat de schijfcontroller defect is en overweeg je die te vervangen door een controller van een identieke schijf? Ook al zou jij dat technisch misschien wel aandurven, dan nog is het géén goed idee. Immers, haast alle moderne schijven zijn voorzien van een controller met adaptieve data die heel specifiek zijn voor die bepaalde schijf, zodat een controller verwisselen zelden of nooit een oplossing zal bieden. Ook in dit geval kun je het best voor een professioneel dataherstelbedrijf kiezen.

03 Windows-probleem

Het kan natuurlijk ook zijn dat je pc wel opstart, maar dat je niet in Windows komt. Je bent bijvoorbeeld je wachtwoord vergeten en je kent of hebt geen ander account. Dan zijn er technieken om alsnog tot bij je gegevens te komen, maar er is ook een sluw achterdeurtje: je kunt via een omweg een nieuw Windows-administratoraccount creëren (zoals hier beschreven).

Weigert Windows om een of andere reden door te starten, dan kun je het systeem in eerste instantie aan de praat proberen te krijgen in veilige modus of vanuit de herstelomgeving van Windows. Let er tijdens deze pogingen wel op dat je geen data overschrijft. Wellicht verstandig om de schijf eerst via een andere weg te benaderen en je gegevens veilig te stellen (via een live-medium of aangekoppeld aan een ander systeem).

04 Dataprobleem

De oorzaak kan natuurlijk ook dichter bij de data zelf liggen: malware heeft bepaalde bestanden of schijfgebieden besmet. In dit geval verbreek je eerst de netwerkverbinding en probeer je zo veel mogelijk data te herstellen met een opstartmedium zoals usb-stick of dvd. Of misschien ben je zelf wel de oorzaak van het dataverlies: je hebt per ongeluk het verkeerde volume verwijderd of de foute partitie geformatteerd, of je hebt bestanden gewist of vervangen die je nog nodig had. Zaak is dan in elk geval niets meer te schrijven naar die schijf, dat verkleint immers de kansen op succesvol dataherstel!

Uit het voorgaande kun je al afleiden dat hoe je het dataherstel aanpakt nauw samenhangt met de (vermoedelijke) oorzaak van het probleem. In dit artikel focussen we ons op situaties waarbij je systeem of Windows om een of andere reden weigert op te starten en je dus niet meer aan je gegevens kan. Dan zijn er in feite twee mogelijke uitwegen: je krijgt het systeem alsnog aan de praat vanaf een opstartbaar (dataherstel)medium of je koppelt desnoods de schijf aan een andere computer. We bekijken beide opties.

05 Live-medium met Linux

Is het er je slechts om te doen om je gegevens te kunnen benaderen op een schijf die je via de normale weg – lees: in Windows – niet meer kunt bereiken, dan kom je vaak al een heel eind met een live-Linux-medium, met bijvoorbeeld Ubuntu of de Ubuntu-variant Linux Mint. Een opstartbare dvd branden kan vanaf een Windows-computer (7 of hoger) eenvoudigweg door het iso-bestand met de rechtermuisknop in de Verkenner aan te klikken en Schijfkopiebestand branden te selecteren.

Een opstartbare usb-stick werkt wellicht makkelijker. Die kan je creëren met een gratis tool als Rufus. Plug een geschikte stick in en start Rufus op. Verwijs bij Apparaat naar de stick, laat de standaardwaarden ongemoeid en klik het knopje aan bij Creëer een opstartbare disk met ISO image om naar je iso-bestand te verwijzen. Druk op Start. Bevestig desgevraagd bijkomende downloads en aanvaard de voorgestelde standaardwaarden.

Start vervolgens je pc met de stick op. Wellicht moet je daarvoor eerst een speciaal bootmenu oproepen (via een toets als F9 of F12). Krijg je de keuze tussen uitproberen of installeren, kies dan voor het eerste. Je belandt dan in de desktopomgeving van de Linux-distributie. Als het goed is heeft de Linux-distributie de herkende schijven automatisch gekoppeld en kun je ook je dataschijf openen. Koppel nu een externe (usb-)schijf die wel goed werkt aan je pc. Ook die wordt door de distributie opgepikt, waarna je alle gewenste data van de ene schijf naar de andere schijf kunt kopiëren.

Het kan gebeuren dat de distributie je bronschijf niet wil openen en erover klaagt dat de Windows-installatie op die schijf ‘hibernated’ is. Hoe je dat kunt oplossen lees je onder meer hier, of je leest verder in dit artikel.

06 Hiren’s BootCD

Er zijn natuurlijk ook Linux-distrubuties die zich speciaal hebben toegelegd op dataherstel-scenario’s, zoals Ultimate Boot CD en SystemRescueCD. Heel wat van dat soort datahersteltools laten zich vanuit een Spartaanse console bedienen. Er zijn echter ook live-systemen die op Windows zijn gebaseerd, waaronder Hiren’s BootCD (HBCD). We bekijken HBCD van naderbij, temeer omdat die tevens een aantal nuttige tools bevat die speciaal op dataherstel zijn gericht. Om de tool op een usb-stick te krijgen, kun je weer gebruikmaken van Rufus, waarbij je bij Partitie-indeling en type doelsysteem de optie MBR partitie-indeling voor BIOS of UEFI-CSM instelt. Wil je meerdere distributies op één usb-stick krijgen, maak dan gebruik van de gratis tool YUMI.

Start je systeem op van de gemaakte HBCD-stick. In het opstartmenu kies je voor Mini Windows Xp – inderdaad, een gestripte versie van de goeie ouwe Windows XP. Even later kom je dan in een (wellicht nog vertrouwd) bureaublad terecht.

Vanuit de HBCD-omgeving kun je data van je bronschijf veiligstellen naar een extern medium. Dat doe je eenvoudigweg vanuit de ingebouwde verkenner: Start / Programs / Windows Explorer. Van hieruit kun je naar je bronschijf navigeren – HBCD blijkt trouwens ongevoelig te zijn voor wat Linux-distributies “hibernated Windows” noemen (zie stap 5). De gewenste bestanden kun je nu simpelweg kopiëren (vanuit het contextmenu) naar een aangesloten (externe) doelschijf.

Windows-installatieschijf

07 Image maken

Er is een gulden regel bij datahersteloperaties: je kunt beter niet rechtstreeks op de schijf werken waarop zich de te herstellen bestanden bevinden. Het achterliggende idee mag duidelijk zijn: een verstrooidheid of een foute schrijfoperatie kan volstaan om de kostbare data helemaal naar de Filistijnen te jagen. Idealiter maak je dus eerst een schijfkopie. Dat kan een fysieke operatie worden (naar een tweede schijf), maar het kan ook naar een schijfkopiebestand. Hiervoor heeft HBCD de nodige tools aan boord. Open het startmenu en kies HBCD Menu / Programs / Backup.

Hier kun je dan Macrium Reflect (From MiniXp) kiezen. Start de tool en kies Create an Image. Bevestig met Next en plaats een vinkje bij de gewenste bronschijf of -partitie. Druk nogmaals op Next. Laat de optie Local Hard Disk geselecteerd en kies Browse for Folder. Verwijs naar een geschikte doelschijf met voldoende vrije ruimte. Bevestig met Next. Klik in het volgende venster op Advanced. Open de rubriek Compression, je kunt nu kiezen tussen Intelligent Sector Copy en Make an exact copy (clone) of the partition(s). Wanneer je denkt nog data te moeten herstellen die mogelijk al op de bronschijf waren gewist, moet je zeker deze laatste optie kiezen, zodat ook ‘lege’ sectoren gekopieerd worden. Bevestig met OK en Finish. Het kopiebestand wordt gecreëerd. Mocht de bronschijf echter beschadigd lijken, dan kun je nog de hulp van een andere HBCD-tool inroepen (zie kader ‘Weerbarstige schijf’).

Weerbarstige schijf

08 Image analyseren

Als het goed is beschik je nu over een mrimg-bestand (Macrium Reflect Image). Heb je dat op een verwisselbaar medium gezet, dan kun je dat gerust meenemen naar een andere computer. Op die andere computer installeer je dan het gratis Macrium Reflect. Tijdens de installatie kun je via Options instellen dat je alleen de Reflect Installer wilt downloaden, wat voor onze doeleinden kan volstaan. Koppel in Macrium Reflect het mrimg-bestand als een virtuele schijf via het menu Restore / Browse for an image to restore, waarna je naar het mrimg-bestand verwijst. Je kunt nu de inhoud bekijken (en kopiëren) via Browse Image. Als je dat wilt, kun je deze schijfkopie zelfs overplaatsen naar een andere schijf(partitie) met Restore Image. Je kunt de schijfkopie trouwens ook prima analyseren en kopiëren vanuit je HBCD-omgeving: open hier opnieuw Macrium Reflect (From MiniXp) en kies Explore an Image (of Restore an Image om het kopiebestand ‘uit te pakken’ naar een ander medium), waarna je naar het mrimg-bestand verwijst.

09 Schijf aan andere computer koppelen

Wil of kun je om een of andere reden de schijf op je pc niet benaderen vanuit een live-medium (wellicht omdat de pc geen kik meer geeft en je niet wilt wachten op hardwarematig herstel), dan kun je de schijf fysiek overplaatsen naar een andere computer waarop bijvoorbeeld Windows draait.

Op een laptop kan het uitbouwen van de schijf iets lastiger zijn – soms verlies je daardoor zelfs de garantie op het apparaat – maar met enige handigheid en desnoods wat hulp van Google (zoek op ‘how to remove hard disk on <je laptopmodel>’) kom je er wel. Verwijder altijd eerst de stroomkabel en eventueel de accu. Haal vervolgens de kabels van je schijf weg en draai de schroeven los. Verwijder daarna voorzichtig de schijf. Die kun je vervolgens aan een ander toestel koppelen. Dat werkt wellicht nog het makkelijkste – zeker op een laptop – wanneer je de schijf in een externe schijfbehuizing stopt, bij voorkeur via een snelle (usb3-)verbinding. Weet je niet precies hoe je een schijf verwijdert en weer aankoppelt, dan vind je hier bijvoorbeeld de nodige Engelstalige instructies.

Ook als je de schijf aan een andere computer hebt gekoppeld, geldt het adagium: je werkt bij voorkeur niet op een probleemschijf waarop je dataherstel wilt uitvoeren, laat staan dat je daarop schrijfoperaties zou uitvoeren! Het is dus geen slecht idee van de probleemschijf eerst een schijfkopie te maken, die je vervolgens als een virtueel station kunt koppelen. Of je maakt er een fysieke kloon van naar een andere, derde schijf. Beide opties zijn mogelijk met het al eerder vermelde Macrium Reflect (selecteer de schijf en klik er net onder op Clone this disk). Het kan ook met het gratis EaseUS Todo Backup Free. Klik daar op Clone bovenaan in het startscherm.

10 Machtigingen

Wanneer je vanuit de verkenner van een andere Windows-installatie de data op je bronschijf benadert, kan het gebeuren dat je tot bepaalde mappen geen toegang krijgt. Dat zijn de NTFS-machtigingen die je parten spelen. Dat kun je oplossen door vanuit je administrator-account het eigenaarschap van die mappen over te nemen. Rechtsklik op de betreffende map en kies Eigenschappen. Open het tabblad Beveiliging en klik op Geavanceerd. Klik boven in bij Eigenaar op Wijzigen. Vul je accountnaam in, check met Namen controleren en bevestig met OK. Plaats een vinkje bij Eigenaar van onderliggende containers en objecten vervangen en druk op OK / Ja / OK.

Extra hersteltools