Drones dringen door tot elke sector: van defensie, filmwereld en beveiliging tot de landbouw. De haarscherpe beelden zijn dan ook te gebruiken voor vele doeleinden. Maar een professionele drone-piloot mag niet zomaar opstijgen. Aan welke regels moet je voldoen en waar moet je nog meer op letten?

Wie in Nederland voor beroepsmatig gebruik met een drone wil vliegen, moet over de juiste papieren beschikken en een vergunning aanvragen. Deze vergunning, ROC of ROC-Light, moet je als dronebedrijf zelf aanvragen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

Aan de ontheffing zijn voorschriften en beperkingen verbonden. Wie professioneel aan de slag wil met drones, moet eerst verplicht een vliegbrevet halen.

Regels voor professionele drone-piloten

In verband met de veiligheid gelden er afwijkende regels voor professionals en amateurs. Omdat de meeste drones tegenwoordig niet meer dan 4 kilo wegen, is het opbouwen van een dronebedrijf met een vergunning voor ROC-lights een goede en betaalbare start. Voor een ROC-light gelden de volgende regels:

- Maximaal 50 meter hoog vliegen;

- Drone mag maximaal 100 meter ver (horizontaal);

- Drone altijd in het zicht houden;

- Drone moet minder dan 4 kilo wegen;

- 50 meter vanaf gebouwen, mensen, wegen en obstakels;

- Alleen vliegen binnen daglichtperiode (dus niet ‘s nachts);

- Niet in een gecontroleerd luchtruim (CTR).

Tips van een ervaren dronevlieger

Een dronebrevet is geen overbodige luxe. Het vliegen met een drone vergt namelijk veel oefening en wie tegelijkertijd mooie beelden wil filmen, merkt al snel dat het lastig is om zich te concentreren op twee taken tegelijk. Cameraman Bert Geeraets werkt daarom in het videoproductiebedrijf Libelshoot bij complexe klussen regelmatig samen met een collega.

Libelshoot maakt gebruik van een van de meest geavanceerde drones van dit moment: de DJI Inspire 2 in combinatie met de Zenmuse X5S. Deze drone kan worden voorzien van diverse camera’s en objectieven, van groothoek tot telelens. “Vooral bij het gebruik van een telelens is het lastig om de drone te bedienen en tegelijkertijd te framen”, legt hij uit. “De meeste drones hebben een vaste groothoeklens. Daarmee kun je heel veel in beeld krijgen. Dankzij de hoge resolutie kun je dan achteraf toch nog op de gewenste details inzoomen en de mislukte of overbodige beelden in de montage wegwerken.

Maar een telelens biedt naast de haarscherpe zoombeelden een ander groot voordeel: je hoeft minder dicht bij objecten te vliegen om ze toch gedetailleerd in beeld te kunnen brengen. Dat betekent dus veiliger vliegen. Je neemt met een drone van 7000 euro liever niet het risico dat je de controle verliest en tegen een vrachtwagen vliegt.”

©PXimport

Een factor om rekening mee te houden bij de aanschaf van een drone, is de benodigde opslagcapaciteit. Camera’s die 6K-beelden kunnen filmen leveren enorme databestanden op. De camera die Libelshoot gebruikt beschikt dan ook over dedicated memorysticks die de benodigde doorvoersnelheid van de beelden kunnen verwerken en daarnaast tot wel 500 GB aan opslagruimte bieden.

Een ssd met 240 GB is, afhankelijk van de kwaliteit, voldoende voor maximaal 30 minuten aan videobeelden. Geeraets: “Wij gebruiken bij voorkeur een drone met twee recorders: een HighEnd-recorder met raw-processor zonder compressie en eentje met h264- en h265-encoder voor compressie. Raw-basismateriaal biedt de beste kwaliteit voor nabewerking.”

Prijs van een RtF-drone

Hoewel de prijzen van drones de laatste jaren spectaculair zijn gedaald, moet je voor de kwaliteit die een bedrijf als Libelshoot biedt nog steeds fors in de buidel tasten. Daarmee kun je dan wel een video maken die geschikt is voor de grootste bioscoopschermen. De nieuwste state-of-the-art-drone, de DJI Inspire 2 (vanaf 2140 euro) kun je voorzien van een X7-camera (2500 euro) met losse lenzen (1500 euro). Dan heb je ook nog een licentie nodig voor QuicktimeProRes en RAW-DNG (1500 euro).

Andere types van DJI, zoals de Phantom, Mavic en Maverick, zitten een prijsklasse lager. DJI heeft in het topsegment eigenlijk alleen concurrentie van Yuneec. Tegenwoordig zijn vrijwel alle drones ready-to-fly en meestal voorzien van een camera, zodat je zelf niks hoeft te solderen of te verbouwen.

In de begindagen van de drones gebeurde het veelvuldig dat hobbyisten zelf aan de slag gingen met soldeerapparaat en printplaatjes. Dat leverde nog weleens dramatische taferelen op met drones die op hol sloegen, neerstortten of spoorloos verdwenen. Voor beginners zijn er natuurlijk ook altijd drones in de prijsklasse van 30 tot 150 euro te bestellen bij webshops en te koop bij winkelketens.

Lightbridge

Volgens Bert Geeraets betekent de komst van Lightbridge een nieuwe technologische doorbraak. Met deze apparatuur kun je hd-videobeelden zonder vertraging van een vliegende drone live zien op een tablet en ook live uitzenden. “Dan kun je dus precies zien wat je aan het filmen bent”, legt hij uit. Voor een cameraman is er dan dus geen enkel verschil meer met filmen op de grond. Je kunt meteen kaderen, framen, scherpstellen, noem maar op.

Dure oplossingen om stabiele beelden te filmen, zoals een steadycam of dolly’s, zijn niet langer nodig dankzij een gimbal-stabilisator en sensoren om objecten te ontwijken. Omdat dronecamera’s over steeds betere chiptechnologie beschikken, kun je met een dronecamera tegenwoordig beelden filmen waarvoor je tien jaar geleden een camera van een ton nodig had.”

Lightbridge is een nieuwe technologie om videobeelden van een vliegende drone live en digitaal weer te geven op een tablet op de grond. Het full-hd-videosignaal is zonder haperingen zichtbaar op het scherm van de cameraman, zodat hij betere beelden met de camera kan schieten terwijl de drone in de lucht is.

Dit betekent dat er achteraf minder tijd gaat zitten in de selectie en montage van dronebeelden. Met Lightbridge is het mogelijk om live videobeelden te streamen tot een afstand van 6,8 kilometer in 1080p 2.4G full-hd.

Meer dan alleen goed filmen

Geeraets stelt tot slot vast dat een cameraman niet alleen maar goed moet filmen. “Kennis van regelgeving en technologie wordt steeds belangrijker. Een luchtopnamebedrijf oprichten lijkt dan wel simpel en de investeringen zijn niet meer zo hoog als vroeger, maar het is niet zo simpel als iedereen denkt.

Er is nog veel grijs gebied in de regelgeving en het gekke is dat particulieren veel meer mogen dan professionals, terwijl professionals juist een vliegbrevet hebben en verzekerd zijn. Het is alsof de overheid zegt: je mag als particulier zonder groot rijbewijs met een monstertruck op de openbare weg en pakjes bezorgen bij andere particulieren.”

Tekst: Joris Spuesens

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.