Apple heeft watchOS 8 voor de Apple Watch officieel aangekondigd. Het besturingssysteem is via een update beschikbaar voor ondersteunde modellen van het slimme horloge.

De aankondiging vond plaats tijdens Apple's jaarlijkse WWDC-conferentie, waarop het traditiegetrouw nieuwe software onthult. Zo presenteerde Apple ook iOS 15 voor de iPhone en iPadOS 15 voor de iPad.

watchOS 8: de verbeteringen uitgelegd

watchOS 8 is de nieuwste versie van het besturingssysteem dat op de Apple Watch geïnstalleerd is. Nieuw in watchOS 8 zijn verbeteringen op het fitnessvlak. De smartwatch moet je mentale en fysieke gezondheid nog beter in de gaten kunnen houden, bijvoorbeeld omdat de software nieuwe work-outs begrijpt. De Breathe-app is verbeterd en kan je nu meer ademhalingsoefeningen voorschotelen. Ook kan de app je vragen stellen waar je op kunt reflecteren. Bijvoorbeeld: denk aan iets wat je leuk vindt en vraag jezelf af waarom je het zo leuk vindt.

©PXimport

Apple heeft het besturingssysteem ook verbeterd door een aantal van zijn eigen apps te vernieuwen. Die hebben een likje verf gekregen en ogen daarom moderner en gebruiksvriendelijker. watchOS 8 bevat daarnaast nieuwe wijzerplaten om je slimme horloge meer te personaliseren. Zo introduceert Apple een portretmodus voor je foto-achtergrond op het horloge. De Foto's-app op de Watch is ook uitgebreid. Je kunt foto's nu vanaf je horloge delen via de Berichten-app en Mail-app. Dit gaat via spraakbediening, schrijven op het scherm en het toevoegen van smiley's. 

Ook handig: je kunt nu meerdere timers instellen op het horloge en een spraakbericht sturen naar alle Siri-apparaten, als een intercom-functie. Je bericht klinkt dan bijvoorbeeld uit de HomePods in je huis. Leuk, al is het nog niet duidelijk of deze functie direct in Nederland werkt.

watchOS 8 downloaden

De watchOS 8-update komt beschikbaar voor de Apple Watch Series 6, 5, 4 en SE. In de komende maanden gaat Apple de software testen. De finale update wordt pas in het najaar verwacht.

Tegen die tijd gaan we waarschijnlijk ook de Apple Watch Series 7 zien. Die nieuwe smartwatch(serie) presenteert Apple vermoedelijk tegelijk met de iPhone 13-reeks. 

Vier op de tien Nederlanders gebruiken ChatGPT, blijkt uit onderzoek van Telecompaper. Daarvan kiest 87 procent voor de gratis versie. Die blijkt voor de meesten ruim voldoende – mits je weet hoe je de tool slim inzet. Met deze tien tips haal je alles uit de gratis variant van ChatGPT.

Lees ook: ChatGPT onder de knie: zo word je een promptprofessional

1. Stel gerichte vragen

Wie zomaar wat typt, krijgt een antwoord dat alle kanten op kan gaan. Begin daarom met een duidelijke vraag of opdracht. Noem drie eenvoudige pasta­gerechten die binnen 20 minuten klaar zijn werkt bijvoorbeeld beter dan Vertel iets over pasta. Wees ook niet bang om tussendoor verder te vragen of je opdracht te verfijnen. ChatGPT onthoudt binnen een gesprek wat je eerder vroeg, zolang je in hetzelfde chatvenster blijft. 

©ID.nl

2. Geef ChatGPT een rol (zoals docent of tekstschrijver)

Je kunt ChatGPT laten denken als een docent, redacteur of programmeur, afhankelijk van wat je nodig hebt. Begin je vraag bijvoorbeeld met: Doe alsof je een leraar bent die uitlegt hoe fotosynthese werkt aan een kind van 10. Of: Je bent een tekstschrijver. Verbeter deze alinea op stijl en duidelijkheid. Zo krijg je antwoorden die beter aansluiten bij je doel.

Tip: Alle afbeeldingen in dit artikel kun je aanklikken om ze groter te bekijken. 👇🏻

©ID.nl

Tien x rollenspel

3. Gebruik ChatGPT om mee te sparren

De gratis versie is niet alleen handig om feitelijke informatie te vinden, maar ook om mee te denken als je even vastloopt of om je op nieuwe ideeën te brengen. Denk aan: Hoe pak ik een introductie aan voor een workshop over digitale veiligheid? of Geef vijf originele tekstjes voor op een verjaardagskaart. Zie de suggesties die ChatGPT dan geeft vooral als een middel om je op nieuwe ideeën brengen.

4. Laat ChatGPT samenvatten of herschrijven

Heb je een lange tekst gekregen, zoals een rapport, artikel of e-mail? Of een tekst die je niet helemaal snapt omdat het taalgebruik te ingewikkeld is? Vraag ChatGPT om een samenvatting in gewone taal, zodat je snel begrijpt waar het over gaat. Andersom kan ook: als je zelf zo'n tekst hebt geschreven, kun je ChatGPT vragen om het korter, vriendelijker of zakelijker te maken.

5. Knip grote opdrachten op in kleinere stappen

Een complexe opdracht werkt vaak beter als je die opknipt. Begin klein en bouw op. Wil je bijvoorbeeld een sollicitatiebrief laten schrijven? Vraag dan eerst: Wat zijn de belangrijkste elementen van een goede sollicitatiebrief voor functie X? Je kunt daar eventueel iets aan toevoegen als Geef een beknopt lijstje met elementen. Je hoeft het verder nog niet uit te werken. Laat daarna pas een opzet maken. Zo houd je meer controle over het resultaat en kun je tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

©ID.nl

6. Weet wat de gratis versie wel en niet kan

De gratis versie werkt standaard met GPT‑4o. Deze versie heeft een kennisbasis tot oktober 2023, dus recente ontwikkelingen of nieuws van ná dat punt kent het model niet. Als gratis gebruiker mag je maar een beperkt aantal berichten met GPT‑4o sturen binnen een periode van vijf uur. Is die limiet bereikt, dan krijg je een melding. ChatGPT schakelt dan automatisch over op GPT‑4.1 mini – een lichtere variant met iets minder rekenkracht. Je merkt dat soms aan antwoorden die wat oppervlakkiger zijn of minder duidelijk opgebouwd. Controleer daarom altijd zelf of feiten kloppen. Goed om te weten: dat overschakelen kan ook gebeuren wanneer ChatGPT tijdelijk overbelast is door veel gebruikers tegelijk.

7. Zet ChatGPT in als taalhulp bij spelling of vertaling

Twijfel je over spelling, grammatica of interpunctie? ChatGPT helpt je bij het corrigeren van zinnen. Je kunt ook vragen naar het verschil tussen vergelijkbare woorden of hulp krijgen bij vertalen tussen bijvoorbeeld Nederlands en Engels – inclusief uitleg.

©ID.nl

8. Voeg je eigen kennis toe voor betere resultaten

ChatGPT is goed in structureren en herschrijven, maar mist gezond verstand en actuele kennis. Daarom ontstaan de beste antwoorden wanneer jij zelf iets toevoegt: een eigen doel, situatie of voorkeur. Denk aan: Ik wil deze uitleg gebruiken voor een workshop over cybersecurity. Kun je hem korter maken voor beginners? In dit voorbeeld geef je aan waarvoor je de tekst wilt gebruiken (de workshop), voor wie hij bedoeld is (beginners) en wat je nodig hebt (een kortere versie). Zulke aanwijzingen helpen ChatGPT om met een antwoord te komen waar je echt iets aan hebt.

9. Bouw voort op eerder antwoorden in dezelfde chat

Je hoeft niet bij elke nieuwe vraag opnieuw te beginnen. Blijf je in hetzelfde chatvenster, dan kun je voortbouwen op eerdere antwoorden. Zo werk je stap voor stap toe naar een tekst, idee of plan dat steeds beter past bij wat je zoekt.

10. Houd het gesprek overzichtelijk

Als een chat te rommelig wordt, is het soms handiger om opnieuw te beginnen. In een nieuw venster houd je het gesprek overzichtelijk en voorkom je dat ChatGPT blijft terugkomen op eerdere dingen die niet meer relevant zijn.

De Nvidia GeForce RTX 5090 en RTX 5080 maakten indruk, maar kosten een vermogen en waren nauwelijks verkrijgbaar. Met de nieuwe GeForce RTX 5070 Ti brengt Nvidia de nieuwe Blackwell-architectuur naar een iets meer bescheiden prijspunt. Maar hoe goed is deze nieuwe hoge-middenklasser en hoe verhouden de verschillende varianten zich tot elkaar?

Aan marketing en pr-geneuzel was er geen gebrek toen Nvidia zijn nieuwe generatie kaarten uitbracht. Vooral beloftes dat de nieuwe RTX 5070 (adviesprijs 629 euro) de prestaties zou bieden van een RTX 4090 (adviesprijs 1779 euro) klinken nog lang na. Inmiddels weten we dat de daarvoor benodigde trucjes niet een echte en eerlijke afspiegeling van de werkelijkheid zijn, maar dat betekent niet dat een GeForce RTX 5070 Ti geen goed product is. De GeForce RTX 5070 Ti zou bijna de prestaties van de RTX 5080 moeten bieden en is met een adviesprijs van 889 euro de eerste videokaart van deze generatie onder de 1000 euro.

Kleine verbetering

We hebben de GeForce RTX 5070 Ti, zijn voorganger (de RTX 4070 Ti Super) en zijn inmiddels uitgekomen concurrent (de AMD Radeon RX 9070 XT) uitvoerig getest. De GeForce RTX 5070 Ti is doorgaans een bescheiden upgrade ten opzicht zijn voorganger. Na het testen met 45 games op 4K-resolutie blijken de prestaties gemiddeld 12 procent hoger te zijn. In combinatie met een iets lagere adviesprijs ten opzichte van de RTX 4070 Ti Super is dat een prima stap vooruit, maar niet extreem indrukwekkend.

Spelen we op een 1440p-resolutie, dan is het verschil zo’n 8 procent. Dat zijn geen verbeteringen waar je een RTX 4070 Ti Super voor zou inruilen, maar is wel leuk voor kopers die de 40xx-serie oversloegen. De RTX 5080 is zo’n 18 procent sneller, maar ook 33 procent duurder (als we de adviesprijzen aanhouden). Een RTX 5070 Ti is dus geen gekke deal, zeker in de wetenschap dat deze kaart alle games prima kan spelen op 1440p- en 4K-resolutie, zij het soms met DLSS-upscaling in de allerzwaarste titels.

Verzonnen frames

Nvidia’s eigen claims met betrekking tot een prestatieverbetering van een factor twee of hoger komen voort uit hun grootste nieuwe techniek: Multi Frame Generation. De RTX 50xx-serie kaarten kunnen twee of drie extra AI-frames genereren tussen elk traditioneel frame. Game je in 4K met DLSS4-upscaling, dan wordt nog één van elke zestien pixels traditioneel berekend, de rest wordt met AI ingevuld. Het gerenderde 1080p-frame wordt dankzij AI een 4K-frame en elk 4K-frame worden vervolgens vier frames.

Deze techniek zorgt in veel situaties voor een duidelijk vloeiender beeld, vooral in extreem zware games die volledig met Path Tracing gerenderd worden. Hierbij wordt elk lichtstraaltje gevolgd om te zorgen dat reflecties en schaduwen nauwkeuriger zijn dan ooit. Dergelijke games waren tot voor kort praktisch onspeelbaar. De AI-invulling van elk gegenereerd frame is nog niet perfect en echte frames voelen vloeiender. Een dergelijke virtuele framerate van bijvoorbeeld 240 fps vergelijken met 240 fps zonder Frame Generation is daarom appels met peren vergelijken.

Meer spelen

In een populaire game als Microsoft Flight Simulator die vaak tegen cpu-limieten aanloopt, is Frame Generation een mooie oplossing. Het spel draait vloeiender en het is geen spel waarbij je in een milliseconde hoeft te reageren, waardoor de extra latency van Frame Generation niet relevant is. Frame Generation is echter niet altijd zinvol, in tegenstelling tot echt ruwe kracht waar geen nadelen aan zitten.

De focus van Nvidia op Frame Generation omdat het de hoogste getallen oplevert, is jammer, want het leidt af van enkele andere zaken waar Nvidia echt duidelijk vooruitloopt. De DLSS-upscalingkwaliteit is veel beter dan wat AMD daar tegenover zet, wat vooral bij 1440p- en 4K-gamen een wereld van verschil maakt. Nvidia’s encoders en decoders maken Nvidia voor veel creatieve workloads de meest logische keuze, terwijl Nvidia Broadcast een fijne toevoeging voor videoconferenties en -gesprekken is.

De meeste GeForce RTX 5070 Ti-kaarten hebben vier beeldaansluitingen.

Eindelijk concurrentie?

Met de introductie van de Radeon RX 9070 heeft de GeForce RTX 5070 Ti in tegenstelling tot de hogere modellen wel concurrentie. AMD’s snelste kaart is nog altijd een paar procent trager, maar in theorie is hij ook een paar honderd euro goedkoper. Dat zet deze Nvidia-kaart stevig onder druk. Maar waar AMD al jaren de wat betere prijs-prestatieverhouding lijkt te bieden, is het Nvidia waarvan marktaandeel stug is blijven stijgen. Nvidia weet dat ze een hogere prijs kunnen vragen omdat de consument er nu eenmaal meer voor over heeft en we vragen ons af of AMD’s lagere prijs genoeg is. Vooral met het oog op de extra mogelijkheden die Nvidia biedt.

AMD’s alternatief voor DLSS 4 (FSR 4) ziet er veelbelovend uit. Toch scoort Nvidia’s DLSS4-upscaling met een veel betere beeldkwaliteit. Daarnaast biedt Nvidia doorgaans een uitgebreidere set functies en is het inmiddels de standaard voor tal van creatieve en AI-toepassingen. Dit maakt het aannemelijk dat de doelgroep de hogere prijs van de GeForce RTX 5070 Ti accepteert.

Grote tekorten

De grote vraag is niet hoe de GeForce RTX 5070 Ti er op papier uitziet, maar hoe de markt eruit komt te zien. Op het moment van schrijven zien we grote tekorten op alle videokaarten, met extreem hoge prijzen als gevolg. De RTX 5070 Ti lijkt een prima kaart, maar in de praktijk moet het nog blijken. Is een AMD RX 9070 XT veel goedkoper, dan is dat een aantrekkelijk alternatief. En als een GeForce RTX 5080 niet veel duurder is, dan is dat ook een goede overweging. Onze schatting is dat de RTX 5070 Ti op termijn precies de prijs-prestatieverhouding gaat bieden die de markt ervan verwacht.

Ondanks de dramatisch slechte beschikbaarheid is het ons gelukt om vijf verschillende RTX 5070 Ti-kaarten te bemachtigen. Een van deze kaarten heeft volgens de fabrikant de basisadviesprijs (de laagste adviesprijs van Nvidia zelf voor de simpelste uitvoering, een prijs die in de praktijk vrijwel nooit haalbaar is) van 889 euro, van de andere fabrikanten zijn bij ons geen adviesprijzen bekend. Gezien hoe rumoerig de markt en de prijzen momenteel zijn, leggen we in eerste instantie dan ook de nadruk op de onderlinge verschillen in prestaties en andere eigenschappen en proberen dat in perspectief te plaatsen met prijsverschillen uit het verleden.

MSI GeForce RTX 5070 Ti 16G Ventus 3X OC

Van de RTX 5070 Ti bestaat geen Founders Edition van Nvidia zelf. De basismodellen die je zou moeten kunnen krijgen voor de adviesprijs vanuit Nvidia worden dan ook door de andere fabrikanten gemaakt. Elke fabrikant heeft normaliter zo’n basismodel in het assortiment. Dergelijke basismodellen vormen voor ons de basis van vergelijkingen, waarbij we vervolgens kijken wat luxere varianten aan meerwaarde bieden. Dat zijn zaken als betere prestaties, minder geluid en meer mogelijkheden als een tweede BIOS of RGB-verlichting.

Ons basismodel is de Ventus 3X OC-uitvoering van MSI. Het is een degelijk gebouwde, vrij typisch vormgegeven videokaart met drie ventilators. Wat afmetingen betreft is het verreweg de meest bescheiden van de vijf geteste kaarten, wat positief is voor compatibiliteit met behuizingen. Deze kaart past prima in de meeste (m)ATX-behuizingen en ook in de wat ruimere ITX-behuizingen.

Qua mogelijkheden is het een relatief simpel model. Extra’s zoals dubbele BIOS en RGB-verlichting ontbreken. Achterop vinden we de standaard lay-out van drie DisplayPort-aansluitingen en één HDMI-poort. Wel krijg je een gpu-houder meegeleverd, fijn om het hangen van de videokaart tegen te gaan.

Luxere uitvoeringen zijn iets sneller, maar dan praten we over maximaal zo’n 2 tot 4 procent, dat merk je doorgaans niet. Luxere kaarten zijn ook iets stiller, het verschil tussen circa 40 dB(A) op 50 cm voor de MSI en 35 tot 37 dB(A) voor de andere kaarten kun je meestal wel horen. Maar 40 dB(A) is best rustig en we verwachten niet dat mensen zich daaraan zullen storen. Door de iets lagere snelheid is de MSI ook net wat zuiniger dan de rest.

Luxere kaarten koelen wat beter, maar ook hier geldt: objectief gemeten zijn de getallen gewoon prima. Kortom, in de veronderstelling dat deze kaart daadwerkelijk goedkoper is dan de rest, is het lastig om een duurder model aan te raden tenzij absolute stilte echt een harde eis is.

Pluspunten

Minpunten

ASUS TUF Gaming GeForce RTX 5070 Ti 16GB OC Edition

Op de foto lijkt de ASUS TUF Gaming wellicht niet heel anders dan de MSI Ventus, maar met grotere ventilators is-ie wel degelijk fors groter dan dat basismodel. Hij is drie sloten dik, en langer, breder en veel zwaarder. De TUF is dus vooral voor wat forsere behuizingen gemaakt. De bouwkwaliteit valt in positieve zin op. De meeste kaarten gebruiken veel plastic, de TUF is vrijwel geheel van metaal gemaakt wat hem duidelijk een premium uitstraling geeft.

Ook de mogelijkheden zijn wat uitgebreider. Je krijgt een dubbele BIOS, een tweede HDMI-poort, een gpu-houder en een klein beetje RGB-verlichting, al is dit niet dé kaart voor RGB-liefhebbers.

Wat prestaties betreft is de TUF één van de betere. Hij is zo’n drie procent sneller dan de MSI Ventus en net een procentje trager dan de Gigabyte Aorus Master-variant verderop. In de Performance-BIOS is hij zowel een paar decibel stiller als een paar graden koeler dan de MSI Ventus en in de stille BIOS levert de TUF de stilste resultaten, zij het met iets hogere temperaturen. In de veronderstelling dat je de extra mogelijkheden kunt gebruiken of dat de meerprijs bescheiden blijft, is dit een mooie RTX 5070 Ti om te overwegen.

Pluspunten

Minpunten

Palit GeForce RTX 5070 Ti GameRock OC

De GameRock OC van Palit gooit het over een compleet andere boeg, deze zet namelijk wél vol in op RGB en ‘bling’. Met een glimmende, reflecterende voorzijde en uitgebreide RGB-verlichting is het een van de meest visueel opvallende RTX-kaarten van de nieuwe generatie. Zeker in een behuizing waar je naar de voorzijde kijkt, is dit een leuke optie voor de liefhebbers.

Fysiek zit de GameRock OC keurig in elkaar met onder andere een mooie metalen backplate, maar ook deze videokaart is heel fors en daar moet je wel rekening mee houden. Qua mogelijkheden heb je een dubbele BIOS, en krijg je een gpu-houder en een kleine muismat meegeleverd. De prestaties van de deze Palit zijn zo’n drie procent sneller dan de MSI Ventus, grofweg even snel als de ASUS TUF, en is hij ook iets stiller en iets koeler dan de MSI Ventus. Maar in de stille BIOS is zowel de TUF- als de Gigabyte-kaart nog iets stiller. Voor als je echt om elke decibel geeft.

Het uiterlijk is niet voor iedereen. Maar er zijn genoeg dertien-in-een-dozijnontwerpen tegenwoordig waardoor we een lekker andere opvallende variant eigenlijk wel kunnen waarderen. Vooral omdat er weinig af te dingen valt op de prestaties. Een prima kaart als de meerprijs binnen de perken blijft.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte GeForce RTX 5070 Ti Gaming OC

Ook de Gaming OC van Gigabyte kost doorgaans meer dan de basisadviesprijs, maar daar krijg je het nodige voor terug. Een grotere koeler, dubbele BIOS, een opvallend RGB-effect achter de ventilators (slechts iets minder uitgesproken dan de Palit-kaart). Het is vooral een jaar extra garantie (vier jaar totaal) wat de high-end Gigabyte-kaarten uniek maakt: een fijne, extra zekerheid op je significante investering.

De gameprestaties liggen een procentje of twee boven de MSI Ventus en een procentje onder de ASUS TUF en Palit GameRock OC. Geen verschillen waar je echt wat van gaat merken. De Gigabyte Gaming OC is lekker stil en bij gelijke geluidsproductie zelfs iets koeler dan de ASUS TUF en in de stilste stand pakt hij een prima tweede plaats.

Bij eerdere generaties was de Gigabyte Gaming OC vaak niet veel duurder dan de basisadviesprijs. Als ze dat weer lukt met deze generatie, lijkt dit een kaart te worden met de ideale prijs-prestatieverhouding.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Aorus GeForce RTX 5070 Ti Master

De Aorus Master-uitvoering van Gigabyte zet vol in op de uitstraling. Met RGB-verlichting in de ventilators zelf en een extra display om je eigen plaatjes of tekst op weer te geven. Deze kaart valt goed op, voor zover de enorme afmetingen al niet opvallend genoeg waren. En ook hier krijg je een extra jaar garantie, maar aan al die opties zit doorgaans wel een meerprijs die je niet direct in de gameprestaties terugziet.

De Master is nipt de snelste in de test, maar één à twee procent verschil met de andere kaarten merk je in de praktijk niet. De prestaties wat betreft geluidsproductie en koeling zijn ook uitstekend, maar niet beter dan bijvoorbeeld de Gigabyte Gaming OC, die in theorie goedkoper moet zijn. Ook hier gaat dus op: áls de meerprijs te overzien valt, is het een heel mooie kaart.

Pluspunten

Minpunten

Conclusie

Direct na de lancering van de RTX 5070 Ti waren de kaarten vrijwel niet te beschikbaar, met als gevolg dat de prijzen omhoog knalden. De enige kaart waarvan we een adviesprijs hadden, was de geteste MSI die 889 euro zou moeten kosten. Maar het handjevol kaarten dat winkels hadden, werd al snel voor 1449 euro op de site gezet. En laten we duidelijk zijn: 1449 euro voor een RTX 5070 Ti is waanzin.

Wanneer de markt gestabiliseerd is, zul je kaarten voor minder dan 1000 euro zien. Het beste en meest nuchtere advies is dan ook om een model rond de basisadviesprijs te zoeken. Kijken we naar de prestaties, dan zien we dat die allemaal extreem aan elkaar gewaagd zijn. Er valt zeker wat te zeggen voor het betalen van een meerprijs voor een kaart die echt onhoorbaar stil is. En we kunnen ons voorstellen dat ook het uiterlijk meespeelt, zaken waar vooral de Palit GameRock en de Aorus Master op inspringen. Je zult zelf moeten bepalen welke van deze zaken je belangrijk vindt en wat de daadwerkelijke prijs is.

We verwachten dat de Gigabyte RTX 5070 Ti Gaming OC de beste balans krijgt tussen prijs, prestaties en extra mogelijkheden. Maar één ding blijft voor ons duidelijk: voor het gros van de RTX 5070 Ti-kopers zouden wij adviseren vooral naar de scherpste deal te blijven kijken.